Quản lý ngân sách nhà nước của huyện thanh miện, tỉnh hải dương

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
---------------------

NGUYỄN TIẾN NGỢI

QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC
CỦA HUYỆN THANH MIỆN, TỈNH HẢI DƢƠNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH

Hà Nội – 2016


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
---------------------

NGUYỄN TIẾN NGỢI

QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC
CỦA HUYỆN THANH MIỆN, TỈNH HẢI DƢƠNG
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã số: 60 34 04 10

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. LÊ HỒNG HUYÊN
XÁC NHẬN CỦA

CÁN BỘ HƢỚNG DẪN

XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ
CHẤM LUẬN VĂN

TS. Lê Hồng Huyên

GS.TS. Phan Huy Đƣờng

Hà Nội - 2016


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận Văn thạc sĩ là công trình nghiên cứu khoa học độc
lập của bản thân tôi. Những số liệu khoa học, kết quả nghiên cứu của Luận văn là
trung thực, do tôi thu thập, có nguồn gốc rõ ràng và chưa từng được công bố trong
bất cứ Luận văn nào.

Tác giả luận văn

Nguyễn Tiến Ngợi


LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện Luận văn Thạc sĩ này, tôi
đã nhận đƣợc sự giúp đỡ, tạo điều kiện nhiệt tình và quý báu của nhiều cá nhân và
tập thể.
Trƣớc tiên, tôi xin trân trọng cảm ơn lãnh đạo Trƣờng Đại học Kinh tế-Đại
học Quốc gia Hà Nội cùng các thầy, cô giáo ở Khoa Kinh tế chính trị, Phòng Đào
tạo, Trƣờng Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội đã tạo điều kiện thuận lợi

cho tôi trong suốt quá trình học tập tại trƣờng và nghiên cứu, thực hiện luận văn.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Thầy giáo TS

. Lê Hồng

Huyên, ngƣời đã trực tiếp hƣớng dẫn và giúp đỡ tận tình tôi trong suốt thời gian
nghiên cứu để hoàn thành luận văn này.
Tôi xin chân thành cảm ơn lãnh đạo Phòng Tài chính- Kế hoạch Huyện
Thanh Miện Tỉnh Hải Dƣơng, đồng nghiệp đã giúp đỡ tôi tìm tài liệu tham khảo và
đóng góp ý kiến để tôi hoàn thành luận văn.
Mặc dù, bản thân đã cố gắng hoàn thiện luận văn bằng tất cả sự nhiệt tình và
năng lực của mình, tuy nhiên, không thể tránh khỏi những thiếu sót hoặc có phần
nghiên cứu chƣa sâu. Rất mong nhận đƣợc sự chỉ bảo, thông cảm của các thầy (cô).
Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn đến tất cả ngƣời thân, bạn bè đã nhiệt tình
giúp đỡ, động viên tôi trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu đề tài.
Tôi xin trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, tháng 6 năm 2016
Tác giả luận văn

Nguyễn Tiến Ngợi


MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................ i
DANH MỤC BẢNG .................................................................................................. ii
DANH MỤC BIỂU ĐỒ ............................................................................................ iii
DANH MỤC SƠ ĐỒ ................................................................................................ iii
LỜI NÓI ĐẦU ............................................................................................................1
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ
THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP HUYỆN ................5

1.1. Tổng quan về tài liệu nghiên cứu .....................................................................5
1.1.1. Một số đề tài khoa học đã công bố ............................................................5
1.1.2. Một số luận văn, luận án ...........................................................................6
1.1.3. Các bài báo khoa học ................................................................................7
1.1.4 Đánh giá chung về tình hình nghiên cứu và những khoảng trống đặt ra
cho đề tài luận văn ...............................................................................................8
1.2. Cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác quản lý ngân sách cấp huyện ..............9
1.2.1. Tổng quan về NSNN...................................................................................9
1.2.2. Hệ thống NSNN và phân cấp quản lý NSNN ...........................................12
1.2.3. Ngân sách huyện trong hệ thống NSNN ..................................................12
1.3. Quản lý ngân sách nhà nƣớc...........................................................................16
1.3.1. Khái niệm .................................................................................................16
1.3.2. Nguyên tắc cơ bản về quản lý NSNN huyện ............................................18
1.3.3. Nội dung của quản lý ngân sách cấp huyện ............................................20
1.3.4. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu lực, hiệu quả quản lý NSNN .........................28
1.4. Kinh nghiệm quản lý NSNN ở một số địa phƣơng có đặc điểm kinh tế-xã hội
tƣơng đồng với huyện Thanh Miện-tỉnh Hải Dƣơng ............................................31
1.4.1. Thực tiễn quản lý NSNN ở huyện Nam Sách-tỉnh Hải Dương ................31
1.4.2. Thực tiễn quản lý NSNN ở huyện Ninh Giang .........................................32


1.4.3. Một số bài học kinh nghiệm về quản lý ngân sách nhà nước cho huyện
Thanh Miện ........................................................................................................32
CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN ................................34
2.1. Cách tiếp cận nghiên cứu ...............................................................................34
2.2. Nguồn tƣ liệu và số liệu..................................................................................35
2.3. Các phƣơng pháp đƣợc sử dụng .....................................................................35
2.3.1. Phương pháp bàn giấy .............................................................................35
2.3.2. Phương pháp phân tích số liệu ................................................................36
2.3.3. Phương pháp Thống kê -So sánh .............................................................36

2.4. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu..........................................................................36
CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ
NƢỚC HUYỆN THANH MIỆN- TỈNH HẢI DƢƠNG GIAI ĐOẠN TỪ NĂM
2011 ĐẾN 2015 ........................................................................................................38
3.1. Giới thiệu chung về huyện Thanh Miện - tỉnh Hải Dƣơng ............................38
3.1.1. Vị trí địa lý huyện Thanh Miện ................................................................38
3.1.2. Đặc điểm kinh tế-xã hội huyện Thanh Miện ............................................39
3.2. Thực trạng quản lý Ngân sách nhà nƣớc huyện Thanh Miện ........................39
3.2.1. Bộ máy tổ chức quản lý ...........................................................................39
3.2.2. Công tác lập dự toán NS ..........................................................................45
3.2.3. Công tác quản lý thu chi NS ....................................................................54
3.2.4. Công tác quyết toán Ngân sách ...............................................................74
3.2.5. Công tác Thanh kiểm tra, giám sát việc chấp hành ngân sách. ..............77
3.3. Đánh giá công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc huyện Thanh Miện ..............80
3.3.1. Những kết quả đạt được theo mục tiêu quản lý .......................................80
3.3.2. Những kết quả đạt được theo nội dung quản lý .......................................81
3.3.2. Những hạn chế .........................................................................................85
3.3.3. Nguyên nhân của các hạn chế .................................................................88


CHƢƠNG 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ
NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC HUYỆN THANH MIỆN - TỈNH HẢI DƢƠNG
TRONG GIAI ĐOẠN TIẾP THEO ..........................................................................91
4.1. Phƣơng hƣớng, mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, huyện Thanh Miện tỉnh Hải Dƣơng ......................................................................................................91
4.2. Định hƣớng hoàn thiện công tác quản lý NSNN huyện Thanh Miện ............91
4.3. Một số giải pháp tăng cƣờng quản lý NSNN huyện Thanh Miện -tỉnh Hải Dƣơng93
4.3.1. Hoàn thiện tổ chức bộ máy quản lý .........................................................93
4.3.2. Hoàn thiện công tác lập dự toán ngân sách huyện .................................94
4.3.3. Hoàn thiện công tác chấp hành dự toán ngân sách huyện ......................96
4.3.4. Hoàn thiện công tác quyết toán ngân sách huyện .................................101

4.3.5. Hoàn thiện công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát ngân sách huyện ....103
4.3.6. Các giải pháp khác ................................................................................105
KẾT LUẬN .............................................................................................................107
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................109


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

STT

Ký hiệu

Nguyên nghĩa

1

DT

Dự toán

2

GD - ĐT

Giáo dục đào tạo

3

GTGT

Thuế giá trị gia tăng

4

HĐBT

Hội đồng Bộ trƣởng

5

HĐND

Hội đồng nhân dân

6

KBNN

Kho bạc Nhà nƣớc

7

KH

Kế hoạch

8

KT

Kinh tế

9

NS

Ngân sách

10

NSNN

Ngân sách Nhà nƣớc

11

QLNN

Quản lý Nhà nƣớc

12

QLNS

Quản lý ngân sách

13

SXKD

Sản xuất kinh doanh

14

TH

Thực hiện

15

UBND

Ủy ban nhân dân

16

XDCB

Xây dựng cơ bản

i


DANH MỤC BẢNG

STT

Bảng

1

Bảng số 3.1

2

Bảng số 3.2

3

Bảng số 3.3

4

Bảng số 3.4

5

Bảng số 3.5

6

Bảng số 3.6

Nội dung
Số liệu dự toán thu ngân sách huyện Thanh Miện
giai đoạn 2011-2015
Số liệu dự toán chi ngân sách huyện Thanh Miện
giai đoạn 2011-2015
Số liệu thu ngân sách huyện Thanh Miện giai
đoạn 2011-2015

Cơ cấu thu ngân sách huyện Thanh Miện giai
đoạn 2011-2015.
Số liệu chi ngân sách huyện Thanh Miện giai
đoạn 2011-2015
Tỷ trọng các khoản chi trong tổng chi ngân sách
Nhà nƣớc huyện Thanh Miện, giai đoạn 2011-2015

ii

Trang
48

50

60

63

65

71


DANH MỤC BIỂU ĐỒ

STT

Bảng

Nội dung

1

Biểu đồ 3.1 Tỷ trọng cơ cấu thu ngân sách giai đoạn 2011-2015

2

Biểu đồ 3.2

Tỷ trọng các khoản chi chính so với tổng chi ngân sách
nhà nƣớc huyện Thanh Miện giai đoạn 2011-2015

iii

Trang
64
72


DANH MỤC SƠ ĐỒ

STT

Bảng

Nội dung

1

Sơ đồ 1.1

Hệ thống ngân sách Nhà nƣớc ở Việt Nam

12

2

Sơ đồ 1.2

Bộ máy quản lý ngân sách huyện

17

3

Sơ đồ 3.1

Bộ máy quản lý phòng TC-KH huyện Thanh Miện

40

4

Sơ đồ 3.2

Quá trình tổ chức thực hiện thu ngân sách huyện
Thanh Miện

iv

Trang

55


LỜI NÓI ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Ngân sách nhà nƣớc (NSNN) đóng vai trò quan trọng không thể thiếu đối với
bất kỳ một nhà nƣớc nào trong bất kỳ thời đại nào. Sự tồn tại và phát triển của một
Nhà nƣớc luôn luôn cần thiết phải có nguồn lực tài chính đảm bảo cho hoạt động
chi đầu tƣ xây dựng cơ bản, chi tiêu thƣờng xuyên của những tổ chức, cơ quan, đơn
vị thuộc bộ máy quản lý Nhà nƣớc. Đối với Việt Nam cũng vậy, ngân sách nhà
nƣớc thể hiện rõ nét vai trò đó trong suốt quá trình xây dựng đất nƣớc, đặc biệt là
trong giai đoạn từ trƣớc đổi mới và sau đổi mới, quá trình sử dụng ngân sách nhà
nƣớc đã có sự tác động tích cực và cả tiêu cực đối với nền kinh tế nhất là quá trình
chuyển đổi nền kinh tế từ tập trung bao cấp sang nền kinh tế thị trƣờng có sự điều
tiết của nhà nƣớc.
NSNN là một thể thống nhất trong đó ngân sách (NS) huyện là một bộ phận
cấu thành NSNN và là công cụ để chính quyền cấp huyện thực hiện các chức năng,
nhiệm vụ, quyền hạn trong quá trình quản lý kinh tế xã hội, an ninh quốc phòng ở
địa phƣơng
Luật NSNN đƣợc Quốc hội khoá XI thông qua ngày 16 tháng 12 năm 2002
và có hiệu lực thi hành từ năm ngân sách 2004, Luật NSNN năm 2015 đƣợc Quốc
hội khoá XIII thông qua ngày 25 tháng 06 năm 2015 và có hiệu lực thi hành từ năm
ngân sách 2017; Nghị định số: 60/2013/NĐ-CP của chính phủ ban hành 6/6/2013
quy định chi chiết và hƣớng dẫn thi hành luật ngân sách nhà nƣớc là các cơ sở pháp
lý cơ bản để tổ chức quản lý NSNN nói chung và NS cấp huyện nói riêng nhằm
phục vụ cho công cuộc đổi mới đất nƣớc. Song thực tế hiện nay những yếu tố, điều
kiện tiền đề chƣa đƣợc tạo lập đồng bộ, làm cho quá trình quản lý NS các cấp đạt
hiệu quả còn thấp, chƣa đáp ứng đƣợc hết yêu cầu mà Luật NS đặt ra.

Thời gian qua, quản lý NSNN của huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dƣơng từng
bƣớc đổi mới, đạt đƣợc những kết quả nhất định. Tuy vậy, quản lý NSNN trên địa
bàn huyện Thanh Miện cũng phải đối mặt với rất nhiều khó khăn, thách thức nhƣ

1


nguồn thu hạn hẹp; nhu cầu chi cho phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng,
an ninh và an sinh xã hội đang là những đòi hỏi cấp bách trong khi huyện không tự
cân đối thu - chi ngân sách đƣợc, hiệu quả chi NSNN còn thấp, công tác QLNN đối
với thu - chi NSNN còn nhiều bất cập, tỉnh phải trợ cấp cân đối thƣờng xuyên; nhiều
khoản chi vƣợt so với dự toán; một số mục chi chƣa bám sát định mức phân bổ của
HĐND tỉnh quy định. Việc nghiên cứu tìm kiếm giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý
NSNN tại huyện Thanh Miện có vai trò rất lớn đối với sự phát triển kinh tế xã hội
của huyện trong cả giai đoạn trƣớc mắt và trong dài hạn. Bên cạnh đó Năm 2015,
cùng với cả nƣớc, huyện Thanh Miện đã tổ chức thành công Đại hội Đảng bộ huyện
lần thứ XXIII, nhiệm kỳ 2015-2020. Đại hội đã thông qua Nghị quyết đặt ra những
mục tiêu mới, nhiệm vụ mới cho phát triển kinh tế-xã hội của địa phƣơng. Đó là đến
năm 2020, huyện Thanh Miện có tiền đề để trở thành đô thị hạt nhân trung tâm khu
vực Phía Nam của tỉnh Hải Dƣơng trên cơ sở sát nhập cả thị trấn công nghiệp Đoàn
Tùng ở Phía Bắc, trƣớc hoặc sau năm 2025 có thể trở thành đô thị loại IV. Trƣớc
thực trạng đó, là một cán bộ cơ sở cùng với những kiến thức đã đƣợc các Thầy, Cô
của trƣờng Đại học kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội trang bị, tác giả đã lựa chọn
đề tài “Quản lý ngân sách nhà nước của huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương”.
Câu hỏi nghiên cứu: Huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dƣơng cần phải làm gì để hoàn
thiện công tác quản lý NS của huyện trong thời gian tới?
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở phân tích thực trạng công tác quản lý NSNN huyện Thanh Miện
đánh giá kết quả đạt đƣợc, hạn chế và tìm ra những nguyên nhân hạn chế, từ đó đề

xuất một số giải pháp khoa học, hợp lý nhằm hoàn thiện công tác quản lý NSNN
huyện Thanh Miện trong thời gian tới, góp phần đẩy mạnh phát triển kinh tế- xã hội
của địa phƣơng một cách vững chắc.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Hệ thống hóa một số vấn đề cơ bản về quản lý ngân sách cấp huyện

2


- Nghiên cứu thực trạng công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc của huyện
Thanh Miện, tỉnh Hải Dƣơng giai đoạn từ 2011-2015.
- Đề xuất một số giải pháp khoa học nhằm tăng cƣờng công tác quản lý ngân
sách của huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dƣơng trong giai đoạn tiếp theo
3. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đề tài sẽ tập trung vào công tác quản lý NSNN cấp huyện từ khâu lập dự
toán, quản lý thu chi NS, quyết toán NS cho đến thanh kiểm tra, giám sát thu chi NS
để tìm ra các giải pháp hoàn thiện khâu quản lý thu, chi NSNN cấp huyện của
huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dƣơng.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về không gian: Huyện Thanh Miện-tỉnh Hải Dƣơng
- Về thời gian: Luận văn giới hạn phạm vi nghiên cứu là nghiên cứu một
cách hệ thống các khâu lập dự toán, chấp hành, quyết toán và thanh kiểm tra NSNN
ở cấp huyện (trừ cấp xã) của huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dƣơng trong giai đoạn
2011 – 2015 trong nhiệm vụ chức năng của Phòng Tài chính-Kế hoạch huyện
Thanh Miện.
4. Đóng góp mới của luận văn
- Tìm ra các giải pháp khoa học để nâng cao, hoàn thiện công tác quản lý
NSNN trên địa bàn huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dƣơng.
- Dùng làm tài liệu tham khảo về công tác quản lý NSNN trong công tác

giảng dạy và trong quản lý điều hành thực tiễn tại các địa phƣơng.
5. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, mục lục và tài liệu tham khảo, luận văn
còn gồm 4 chƣơng, cụ thể nhƣ sau:
Chƣơng 1. Tổng quan tài liệu nghiên cứu, cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý
về ngân sách nhà nƣớc cấp huyện
Chƣơng 2. Phƣơng pháp nghiên cứu luận văn

3


Chƣơng 3. Thực trạng công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc huyện Thanh
Miện, tỉnh Hải Dƣơng, giai đoạn 2011-2015
Chƣơng 4. Một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc
huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dƣơng giai đoạn tiếp theo

4


CHƢƠNG 1
TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP HUYỆN
1.1. Tổng quan về tài liệu nghiên cứu
Vấn đề ngân sách nhà nƣớc, quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp huyện đã đƣợc
Đảng, Nhà nƣớc ta quan tâm; đƣợc nhiều tác giả, nhiều nhà khoa học, chính quyền
các cấp quan tâm, các sách chuyên khảo, các bài báo trên các tạp chí chuyên ngành
đề cập và đã đạt đƣợc những kết quả nhất định. Sau đây là tổng quan tài liệu nghiên
cứu liên quan đến đề tài nhƣ sau:
1.1.1. Một số đề tài khoa học đã công bố
Đề tài "Một số vấn đề cơ bản về quản lý quỹ ngân sách nhà nước, quỹ tài

chính nhà nước qua KBNN" của PGS.TS Lê Hùng Sơn, TS Nguyễn Văn Quang và
chuyên viên cao cấp Vũ Đức Hiệp - Kho bạc Nhà nƣớc làm đồng chủ nhiệm đƣợc
nghiệm thu ngày 04/09/2015, Hà Nội. Đề tài đã làm rõ các quy định về ngân sách
nhà nƣớc nhƣ khái niệm, bản chất, vai trò, phân cấp, chu trình và cân đối NSNN,
đặc biệt là chu trình ngân sách từ khâu lập, chấp hành dự toán đến quyết toán
NSNN qua đó giúp cung cấp cái nhìn tổng thể về quá trình thực hiện dự toán NSNN
của các cơ quan có liên quan nhƣ cơ quan tài chính, đơn vị dự toán ngân sách,
KBNN, UBND các cấp.
Về Quản lý NSNN, căn cứ vào các quy định hiện hành, đề tài đã hệ thống
đầy đủ các quy định về quản lý thu, chi NSNN, quy trình thu chi NSNN qua
KBNN, nêu rõ đƣợc trách nhiệm của KBNN trong công tác thu, kiểm soát chi. Đối
với chi thƣờng xuyên, đề tài đã nêu đƣợc các hình thức kiểm soát chi, hồ sơ kiểm
soát chi, thời gian kiểm soát chi; đối với chi đầu tƣ đã chỉ rõ các quy định về thời
gian, hồ sơ phải gửi đến KBNN, các bƣớc kiểm soát chi của cán bộ KBNN. Bên
cạnh đó nội dung đề tài cũng mở rộng, bổ sung một số nội dung về quản lý dự án và
quản lý chi phí đầu tƣ xây dựng nhƣ yêu cầu quản lý dự án đầu tƣ, thẩm quyền
quyết định đầu tƣ xây dựng công trình, dự toán xây dựng công trình, các hình thức
lựa chọn nhà thầu, các loại hợp đồng xây dựng.

5


Đề tài “Nghiên cứu phân cấp quản lý Nhà nước về đầu tư công ở Việt Nam”
của ThS. Trần Thị Thu Hƣơng, Phó trƣởng Ban-Ban thể chế kinh tế của Bộ Kế
hoạch và Đầu tƣ. Đăng trên Tạp chí Viện nghiên cứu quản lý kinh tế trung ƣơng
ngày 16/03/2011, đã tập trung nghiên cứu phân tích thực trạng phân cấp quản lý đầu
tƣ công ở Việt Nam từ năm 2000 đến nay, trong đó tìm ra những bất cập và nguyên
nhân của những bất cập để từ đó đề xuất những quan điểm và giải pháp định hƣớng
nhằm thúc đẩy công tác đổi mới phân cấp quản lý hiện nay ở Việt Nam. Đề tài đã
đƣa ra các giải pháp đó là trong quá trình xây dựng khung pháp lý phân cấp QLNN

về đầu tƣ công ở Việt Nam thời gian tới, trƣớc hết cần phải xác định đúng và rõ
ràng vai trò của Nhà nƣớc đến đâu trong phát triển KT-XH, và chỉ khi xác định
đƣợc cụ thể vai trò của Nhà nƣớc thì lúc đó Nhà nƣớc mới có thể sử dụng chính
sách đầu tƣ công một cách hiệu quả. Bên cạnh đó, trong điều kiện trình độ phát triển
KT-XH và năng lực QLNN ở các cấp địa phƣơng có sự chênh lệch lớn thì việc đa
dạng hóa hình thức phân cấp/phân quyền là điều rất cần thiết. Ngoài ra, mặc dù
khung pháp lý phân cấp QLNN về đầu tƣ công có một vai trò hết sức to lớn, tuy vậy
hệ thống pháp luật cũng có giới hạn của nó, những vấn đề cần đƣợc giải quyết bằng
ý thức hệ, nhận thức chính trị hay các tƣơng quan quyền lực thƣờng khó có thể giải
quyết bằng công cụ pháp luật. Do vậy, chỉ có bằng quyết tâm chính trị mới cơ bản
giải quyết đƣợc các bất cập liên quan tới QLNN về đầu tƣ công hiện nay.
1.1.2. Một số luận văn, luận án
Đề cập đến quản lý ngân sách nhà nƣớc của một huyện, nhƣng luận văn
“Hoàn thiện quản lý ngân sách nhà nước huyện Chương Mỹ, Thành phố Hà Nội”
của Bùi Văn Thắng (2013). Tác giả đã nghiên cứu về quản lý chi Ngân Sách nhà
nƣớc của huyện trực thuộc tỉnh trên từng địa bàn riêng biệt, tuy nhiên chƣa đƣa ra
những vấn đề lý luận cụ thể về quản lý chi ngân sách nhà nƣớc cấp huyện trực
thuộc tỉnh nhƣ: Vai trò, nguyên tắc, mục tiêu và mô hình tổ chức bộ máy quản lý.
Mặt khác, mỗi địa phƣơng có các đặc thù khác nhau và trong từng giai đoạn phát
triển kinh kế thì nhiệm quản lý chi Ngân sách nhà nƣớc cũng khác nhau.
Đề tài luận văn thạc sĩ kinh tế “Hoàn thiện công tác quản lý ngân sách cấp
huyện của tỉnh Hưng Yên”của tác giả Vũ Thành Nam (2014). Trong luận văn, tác

6


giả đã hệ thống hoá lý luận cơ bản về quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp huyện; thông
qua nghiên cứu thực trạng về công tác quản lý NSNN tại Thành Phố Hƣng Yên và
huyện Khoái Châu, tác giả đã chỉ ra những mặt hạn chế cần khắc phục nhƣ vấn đề
mất cân đối trong nội dung thu ngân sách và tình trạng nguồn thu ngân sách phụ

thuộc chủ yếu vào nguồn thu không ổn định là tiền sử dụng đất.
Nếu các công trình trên đi sâu nghiên cứu những vấn đề chung về ngân sách
nhà nƣớc cấp huyện hoặc một số nội dung về quản lý ngân sách nhà nƣớc nói chung
thì đề tài luận văn Luận văn “Đổi mới quản lý chi NSNN trong điều kiện kinh tế thị
trường ở Việt Nam”của tác giả Nguyễn Thị Minh (2008), đã hệ thống đƣợc toàn bộ
các vấn đề lý luận cơ bản về: chi NSNN, nội dung quản lý chi NSNN, các phƣơng
thức quản lý chi NSNN và các nhân tố ảnh hƣởng đến quản lý chi NSNN, kinh
nghiệm của một số quốc gia trong quản lý chi NSNN và rút ra bài học kinh nghiệm
cho Việt Nam; đánh giá thực trạng công tác quản lý chi NSNN ở Việt Nam đƣợc
xem xét chủ yếu trong thời kỳ đổi mới, đặc biệt là từ khi có luật NSNN. Qua đó đƣa
ra những giải pháp thích hợp nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi NSNN phù hợp
với điều kiện kinh tế thị trƣờng ở Việt Nam. Tuy nhiên, phần lý luận có một số lý
luận về vai trò của chi NSNN chỉ đúng với điều kiện Việt Nam mà không đúng với
các nƣớc nói chung; phần kinh nghiệm nƣớc ngoài, nếu có kinh nghiệm của các
nƣớc tƣơng đồng với Việt Nam thì sẽ tốt hơn. Nếu Luận án đề cập một cách rõ
ràng, cụ thể hơn những khó khăn, trở ngại mà Việt Nam phải đối mặt khi triển khai
thực hiện phƣơng thức quản lý chi NSNN mới nhƣ Luận án đề xuất thì tính thuyết
phục của các giải pháp sẽ cao hơn.
1.1.3. Các bài báo khoa học
Bài báo “Quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam trên con đường hội nhập”
của Vụ Ngân sách nhà nƣớc-Bộ Tài Chính đăng trên Tạp chí Tài Chính vào ngày
23/10/2015. Bài báo đã phân tích đánh giá tình hình quản lý ngân sách nhà nƣớc
Việt Nam trên con đƣờng hội nhập trong đó nêu ra các yêu cầu mới nhƣ: Nâng cao
hiệu lực, hiệu quả quản lý NSNN tạo động lực phát triển; đổi mới phƣơng thức
quản lý NSNN phù hợp với thực tiễn phát triển kinh tế xã hội đất nƣớc, tăng cƣờng

7


phân cấp quản lý ngân sách; đảm bảo tính thống nhất của NSNN và vai trò chủ đạo

của ngân sách trung ƣơng (NSTW), phát huy tính chủ động của ngân sách các cấp
chính quyền địa phƣơng trong quản lý và sử dụng NSNN.
Khác với bài báo trên, đề cập đến những khía cạnh chủ yếu liên quan tới bội
chi NSNN và nguồn bù đắp thâm hụt NSNN, bài viết “Đánh giá thực trạng bội chi
ngân sách Nhà nước – Đề xuất kiến nghị xử lý” của TS. Vũ Đình Ánh, đăng ngày
20/10/2015 trên Tạp chí Tài chính đã phân tích nêu lên tình trạng minh bạch công
khai số liệu về NSNN nói chung và nguồn bù đắp thâm hụt NSNN nói riêng của
Việt Nam rất thiếu tính hệ thống và thiếu chính xác bên cạnh sự thay đổi liên tục
các tiêu chí thống kê hay đứt đoạn trong chuỗi số liệu gây khó khăn cho quá trình
phân tích, sai biệt quá lớn giữa số thực hiện lần một với số thực hiện lần hai và với
quyết toán NSNN làm cho việc đánh giá thu chi cũng nhƣ mức độ bội chi NSNN
trở nên không chính xác, không chỉ phải điều chỉnh quá lớn về các đánh giá định
lƣợng mà thậm chí còn phải điều chỉnh cả xu thế, chẳng hạn từ hụt thu sang thu
vƣợt dự toán, từ chi đúng dự toán sang chi vƣợt dự toán, từ thâm hụt lớn sang ít
thâm hụt hơn
1.1.4 Đánh giá chung về tình hình nghiên cứu và những khoảng trống đặt ra cho
đề tài luận văn
Các đề tài, bài báo khoa học, luận văn nêu trên đều đi sâu phân tích đầy đủ,
toàn diện các nội dung liên quan đến ngân sách nhà nƣớc nói chung và quản lý ngân
sách nhà nƣớc nói riêng. Các giải pháp, khuyến nghị khá đầy đủ trong đó có đề cập
đến công tác lập dự toán, chấp hành dự toán, công tác quyết toán ngân sách, công
tác kiểm tra, giám sát việc chấp hành ngân sách, phân cấp quản lý...nhiều giải pháp
khá thiết thực, có thể áp dụng vào công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc nhằm đáp
ứng các yêu cầu của sự nghiệp CNH-HĐH đất nƣớc.
Các công trình trên đã phần nào giúp tác giả có cái nhìn tổng quan về quản lý
NSNN, cung cấp một số vấn đề lý luận về QLNS cấp huyện, thực trạng công tác
quản lý NSNN dựa trên trình độ chuyên môn, trình độ chính trị của cán bộ quản lý
ngân sách nhà nƣớc. Tuy nhiên, từ các nghiên cứu trên cho thấy:

8

- Các công trình nghiên cứu công tác thu, chi NSNN, các giải pháp góp phần
hoàn thiện công tác quản lý NSNN đƣợc đề cập cả vĩ mô và vi mô. Tuy nhiên, do
phạm vi lịch sử và biến đổi nhanh của thực tiễn cũng nhƣ bối cảnh mới trong quá
trình phát triển kinh tế - xã hội các chính sách, biện pháp, giải pháp không còn phù
hợp với thực tiễn sinh động đang diễn ra.
- Các công trình nghiên cứu chủ yếu bàn luận về khái niệm ngân sách nhà
nƣớc và thƣờng tập trung phân tích đánh giá thực trạng công tác quản lý ngân sách
của tỉnh, của huyện mình.
Đến nay, ở huyện Thanh Miện nói riêng và ở tỉnh Hải Dƣơng nói chung, qua
tìm hiểu thì chƣa có một đề tài nào nghiên cứu cụ thể về quản lý ngân sách nhà
nƣớc tại huyện Thanh Miện. Do vậy, luận văn: Quản lý NSNN của huyện Thanh
Miện, tỉnh Hải Dƣơng trong bối cảnh hiện nay đảm bảo không trùng lặp.
1.2. Cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác quản lý ngân sách cấp huyện
1.2.1. Tổng quan về NSNN
1.2.1.1. Khái niệm về NSNN
Theo Luật ngân sách nhà nƣớc năm 2015 thì “Ngân sách nhà nước là toàn

bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một
khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để
bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước”.
Trong đó thu ngân sách nhà nƣớc bao gồm: Toàn bộ các khoản thu từ thuế, lệ
phí; Toàn bộ các khoản phí thu từ các hoạt động dịch vụ do cơ quan nhà nƣớc thực
hiện, trƣờng hợp đƣợc khoán chi phí hoạt động thì đƣợc khấu trừ; các khoản phí thu
từ các hoạt động dịch vụ do đơn vị sự nghiệp công lập và doanh nghiệp nhà nƣớc
thực hiện nộp ngân sách nhà nƣớc theo quy định của pháp luật; Các khoản viện trợ
không hoàn lại của Chính phủ các nƣớc, các tổ chức, cá nhân ở ngoài nƣớc cho
Chính phủ Việt Nam và chính quyền địa phƣơng; Các khoản thu khác theo quy định
của pháp luật.

9


Chi ngân sách nhà nƣớc bao gồm: Chi đầu tƣ phát triển; Chi dự trữ quốc gia;
Chi thƣờng xuyên;Chi trả nợ lãi; Chi viện trợ; Các khoản chi khác theo quy định
của pháp luật.

1.2.1.2. Bản chất của Ngân sách nhà nƣớc
Ngân sách nhà nƣớc phản ánh mối quan hệ kinh tế giữa Nhà nƣớc với các
chủ thể trong phân phối tổng sản phẩm xã hội, thông qua việc tạo lập, sử dụng quỹ
tiền tệ tập trung của Nhà nƣớc, chuyển dịch một bộ phận thu nhập bằng tiền của các
chủ thể đó thành thu nhập của Nhà nƣớc và Nhà nƣớc chuyển dịch thu nhập đó đến
các chủ thể đƣợc thực hiện để thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nƣớc.
1.2.1.3. Chức năng của Ngân sách nhà nước
Ngân sách nhà nƣớc thực hiện hai chức năng đó là: Chức năng phân phối và
chức năng giám đốc.
Chức năng phân phối. Bất kỳ một Nhà nƣớc nào, muốn tồn tại và duy trì
đƣợc các chức năng của mình, trƣớc hết phải có nguồn lực tài chính. Đó là các
khoản chi cho bộ máy quản lý Nhà nƣớc, cho lực lƣợng quân đội, cảnh sát, cho nhu
cầu văn hoá, giáo dục, y tế, phúc lợi xã hội, chi cho đầu tƣ phát triển v.v... Nhƣng
muốn tạo lập đƣợc NSNN, trƣớc hết phải tập hợp các khoản thu theo luật định, cân
đối chi tiêu theo tiêu chuẩn định mức đúng với chính sách hiện hành. Đó chính là sự
huy động các nguồn lực tài chính và đảm bảo nhu cầu chi tiêu theo kế hoạch của
Nhà nƣớc, thực hiện việc cân đối thu chi bằng tiền của Nhà nƣớc.
Chức năng giám đốc: là quá trình huy động các khoản thu và thực hiện các
khoản chi. Thông qua chức năng này, NSNN kiểm tra, giám sát quá trình động viên
các nguồn thu, tránh tình trạng trốn lậu thuế, chây ỳ nộp thuế của các đối tƣợng thực
hiện nghĩa vụ nộp NSNN hoặc bị lạm dụng, làm trái pháp luật, coi thƣờng pháp luật
và các chính sách động viên khác.

Nhƣ vậy, hai chức năng phân phối và giám đốc luôn có mối quan hệ mật
thiết với nhau, có vị trí và tầm quan trọng nhƣ nhau, không thể coi chức năng này
hơn chức năng kia, mà phải coi trọng cả hai chức năng ở mọi lúc, mọi nới trong tạo
lập và sử dụng vốn NSNN.

10


1.2.1.4. Vai trò của Ngân sách nhà nước
Ngân sách nhà nƣớc là một trong những công cụ hữu hiệu để Nhà nƣớc điều
chỉnh vĩ mô nền kinh tế, xã hội. Thông qua hoạt động chi Ngân sách, Nhà nƣớc sẽ cung
cấp kinh phí đầu tƣ cho cơ sở hạ tầng, hình thành các doanh nghiệp thuộc các ngành
then chốt trên cơ sở đó tạo môi trƣờng và điều kiện thuận lợi cho sự ra đời và phát triển
các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế. Bên cạnh đó, việc cấp vốn hình thành
các doanh nghiệp Nhà nƣớc là một trong những biện pháp căn bản để chống độc quyền
và giữ cho thị trƣờng khỏi rơi vào tình trạng cạnh tranh không hoàn hảo. Và trong
những điều kiện cụ thể, nguồn kinh phí trong ngân sách cũng có thể đƣợc sử dụng để
hỗ trợ cho sự phát triển của các doanh nghiệp, đảm bảo tính ổn định về cơ cấu hoặc
chuẩn bị cho việc chuyển sang cơ cấu mới hợp lý hơn. Thông qua hoạt động thu, bằng
việc huy động nguồn tài chính thông qua thuế, ngân sách nhà nƣớc đảm bảo thực hiện
vai trò định hƣớng đầu tƣ, kích thích hoặc hạn chế sản xuất kinh doanh
Ngân sách nhà nƣớc đƣợc sử dụng nhƣ công cụ tác động vào cơ cấu kinh tế nhằm
đảm bảo cân đối hợp lý của cơ cấu kinh tế và sự ổn định của chu kỳ kinh doanh.
Ngân sách nhà nƣớc cũng đƣợc sử dụng nhƣ là công cụ đảm bảo sự ổn định
giá cả của thị trƣờng. Nhà nƣớc sẽ sử dụng ngân sách nhà nƣớc nhƣ một công cụ để
góp phần bình ổn giá cả và kiềm chế lạm phát. Nhà nƣớc chỉ điều tiết những mặt
hàng quan trọng những mặt hàng mang tính chất chiến lƣợc. Cơ chế điều tiết thông
qua trợ giá, điều chỉnh thuế suất thuế xuất nhập khẩu, dự trữ quốc gia. Thị trƣờng
vốn sức lao động: Thông qua phát hành trái phiếu và chi tiêu của chính phủ. Kiềm
chế lạm phát: Cùng với ngân hàng trung ƣơng với chính sách tiền tệ thích hợp

NSNN góp phần điều tiết thông qua chính sách thuế và chi tiêu của chính phủ.
Ngân sách nhà nƣớc đƣợc dùng để giải quyết các vấn đề xã hội: Bất công, ô
nhiễm môi trƣờng... nhằm bảo đảm công bằng xã hội đối với các tầng lớp dân cƣ có
mức thu nhập khác nhau, thông qua thuế suất thấp với các hàng hóa thiết yếu, phổ
dụng và thuế suất cao đối với hàng hóa cao cấp, xa xỉ, hoặc không khuyến khích sử
dụng rộng rãi (rƣợu, bia, mỹ phẩm cao cấp, …).

11


1.2.2. Hệ thống NSNN và phân cấp quản lý NSNN
1.2.2.1. Hệ thống NSNN ở Việt nam
Theo Luật NSNN năm 2015 thì hệ thống ngân sách Nhà nƣớc Việt Nam
đƣợc thể hiện nhƣ sau:
Ngân sách Nhà nƣớc

Ngân sách
Trung ƣơng

Ngân sách tỉnh và các thành
phố trực thuộc trung ƣơng
Ngân
sách
địa
phƣơng

Ngân sách huyện, quận, thị xã,
thành phố thuộc tỉnh

Ngân sách xã, phƣờng,

thị trấn

Sơ đồ 1.1. Hệ thống ngân sách Nhà nƣớc ở Việt Nam
Nguồn: Luật ngân sách nhà nước, 2015
1.2.2.2. Phân cấp quản lý Ngân sách Nhà nước
Từ sau đổi mới kinh tế đến nay, phân cấp quản lý nói chung và phân cấp
quản lý ngân sách nhà nƣớc nói riêng đã và đang đƣợc thực hiện. Phân cấp về quản
lý ngân sách nhà nƣớc ở nƣớc ta đƣợc thực hiện theo nguyên tắc: Quyền quyết định
của Trung ƣơng và quyền chủ động của các địa phƣơng trong việc thực hiện các
nhiệm vụ ngân sách. Theo Điều 9, Chƣơng I của Luật Ngân sách năm 2015 thì phân
cấp quản lý ngân sách hiện nay bao gồm: Phân cấp nguồn thu thu, nhiệm vụ chi
ngân sách nhà nƣớc.
1.2.3. Ngân sách huyện trong hệ thống NSNN
1.2.3.1. Khái niệm ngân sách nhà nước cấp huyện (NSNN cấp huyện)
Ngân sách nhà nước cấp huyện là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nƣớc

12


cấp huyện đƣợc dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do
UBND cấp huyện xây dựng kế hoạch và do HĐND cùng cấp quyết định giám sát
thực hiện để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nƣớc cấp huyện.
Nhƣ vậy, ngân sách nhà nƣớc cấp huyện là một bộ phận của NSNN, NS cấp
huyện vừa mang những đặc điểm chung của NSNN, vừa có những đặc điểm riêng,
thể hiện chức năng, nhiệm vụ quản lý tài chính nhà nƣớc cấp huyện.
1.2.3.2. Đặc điểm của NSNN huyện
- Ngân sách cấp huyện vừa là một cấp ngân sách, vừa là một đơn vị dự toán
trung gian (Ngân sách cấp huyện trực thuộc ngân sách tỉnh và ngân sách cấp xã
trực thuộc ngân sách huyện).
- Ngân sách cấp huyện thực hiện vai trò, chức năng, nhiệm vụ của NSNN

trên phạm vi địa bàn huyện; đó là mối quan hệ giữa ngân sách với các tổ chức, cá
nhân trong quá trình phân bổ, sử dụng các nguồn lực kinh tế của huyện. Ngân sách
cấp huyện không có bội chi ngân sách.
1.2.3.3. Vai trò của NSNN huyện đối với sự phát triển kinh tế-xã hội ở địa phương.
Xuất phát từ khái niệm NSNN huyện và vai trò của NSNN ta có thể thấy vai
trò của NSNN huyện đó là: Đảm bảo chức năng nhà nƣớc; an ninh, quốc phòng;
thúc đẩy phát triển kinh tế địa phƣơng; góp phần hạn chế những khiếm khuyết của
nền kinh tế thị trƣờng, đảm bảo công bằng xã hội và bảo vệ môi trƣờng trên địa bàn
huyện. Thể hiện trên các khía canh nhƣ sau:
- Ngân sách Huyện bảo đảm thực hiện vai trò Nhà nước, bảo vệ công tác
quốc phòng và an ninh trật tự cấp Huyện.
Huyện là một cấp chính quyền địa phƣơng có tƣ cách pháp nhân đƣợc Hiến
pháp và pháp luật công nhận. Trên cơ sở pháp luật Huyện tổ chức ra cho mình một
hệ thống các cơ quan, đoàn thể hành chính nhằm thực hiện các chức năng và quyền
hạn của nhà nƣớc. Điều đó cũng có nghĩa là để cho các cơ quan đoàn thể đó hoạt
động đƣợc cần phải có một quỹ tài chính tập trung cho nó - đó chính là NS Huyện.
NS Huyện cũng tạo cho mình một vị thế nhất định nhằm chủ động trong việc thực

13


hiện chức năng Nhà nƣớc ở điạ phƣơng. Tuỳ theo phạm vi địa lý, tình hình kinh tế
xã hội trên từng Huyện mà nhu cầu đảm bảo này là khác nhau.
- Ngân sách Huyện là công cụ thúc đẩy, phát triển ổn định kinh tế
Để thực hiện tốt chiến lƣợc kinh tế - tài chính của cấp tỉnh, cấp trung ƣơng,
cấp Huyện cần phải sử dụng các công cụ sẵn có của mình để điều tiết, định hƣớng.
Sẽ không có một cơ cấu kinh tế ổn định, phát triển nếu không có NS làm công cụ. Các
Huyện phải căn cứ vào thế mạnh của địa phƣơng mình để định hƣớng, hình thành cơ
cấu kinh tế, kích thích phát triển. Đồng thời các Huyện phải cung cấp kinh phí, vốn đầu
tƣ, hỗ trợ về cơ sở hạ tầng, tạo môi trƣờng thuận lợi cho các doanh nghiệp hoạt động

- Ngân sách Huyện là phương tiện bù đắp khiếm khuyết thị trường, đảm bảo
công bằng xã hội.
Mặt trái của nền kinh tế thị trƣờng sẽ luôn có các vấn đề nhƣ: Thất nghiệp,
khoảng cách giàu nghèo, lừa đảo, chiếm đoạt, môi trƣờng ô nhiễm... Những điều
đó tạo ra sự không ổn định cho sự phát triển kinh tế-xã hội của huyện. Cấp Huyện
theo dõi các báo cáo tổng hợp từ cấp xã, phƣờng phải có biện pháp giải quyết.
Bên cạnh quan tâm đến đời sống vật chất của ngƣời lao động, Huyện cũng
phải thƣờng xuyên quan tâm đến đời sông văn hoá, tinh thần của quần chúng, cải
tạo các sân chơi, phƣơng tiện giải trí lành mạnh, tiến bộ.
1.2.3.4. Nguồn thu và nhiệm vụ chi của ngân sách cấp huyện
* Nguồn thu của ngân sách cấp huyện
Theo luật ngân sách năm 2015, thì nguồn thu của ngân sách cấp huyện bao
gồm các nguồn sau:
- Thu ngân sách huyện được hưởng trong đó gồm
a, Các khoản thu ngân sách huyện hưởng 100%: Thuế tài nguyên, trừ thuế
tài nguyên thu từ hoạt động thăm dò, khai thác dầu, khí; Thuế môn bài; Thuế sử
dụng đất nông nghiệp; Thuế sử dụng đất phi nông nghiệp; Tiền sử dụng đất; Tiền
cho thuê đất, thuê mặt nƣớc; Tiền cho thuê và tiền bán nhà ở thuộc sở hữu nhà
nƣớc; Lệ phí trƣớc bạ; Thu từ hoạt động xổ số kiến thiết; Các khoản thu hồi vốn của
ngân sách địa phƣơng đầu tƣ tại các tổ chức kinh tế; thu cổ tức, lợi nhuận đƣợc chia
tại công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên có vốn góp

14