Thủ tục giám đốc thẩm vụ án dân sự theo pháp luật hiện hành

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

CHU THỊ HỒNG NHUNG

THỦ TỤC GIÁM ĐỐC THẨM VỤ ÁN DÂN SỰ
THEO PHÁP LUẬT HIỆN HÀNH

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Hà Nội – 2015

1


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

CHU THỊ HỒNG NHUNG

THỦ TỤC GIÁM ĐỐC THẨM VỤ ÁN DÂN SỰ
THEO PHÁP LUẬT HIỆN HÀNH

Chuyên ngành : Luật Dân sự và Tố tụng dân sự
Mã số
: 60 38 01 03

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Cán bộ hướng dẫn khoa học:TS. TRẦN ANH TUẤN

Hà Nội – 2015

2


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số
liệu và trích dẫn trong Luận văn là chính xác và trung thực. Những kết luận
khoa học của luận văn chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào
khác.
Hà Nội, ngày 25 tháng 9 năm 2015
Tác giả luận văn

Chu Thị Hồng Nhung

3


MỤC LỤC
Trang

1.1.
1.1.1.
1.1.2.
1.2.
1.2.1.

1.2.2.

1.2.3.

1.3.
1.3.1.
1.3.2.
1.3.3.

2.1.
2.1.1.

Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các chữ viêt tắt
MỞ ĐẦU
CHƯƠNG 1: KHÁI QUÁT VỀ THỦ TỤC GIÁM ĐỐC
THẨM VỤ ÁN DÂN SỰ
Khái niệm, đặc điểm và ý nghĩa của thủ tục giám đốc thẩm vụ
án dân sự
Khái niệm và đặc điểm thủ tục giám đốc thẩm vụ án dân sự
Ý nghĩa của thủ tục giám đốc thẩm vụ án dân sự
Cơ sở khoa học của việc xây dựng các quy định về thủ tục
giám đốc thẩm dân sự
Việc xây dựng các quy định về giám đốc thẩm dân sự xuất
phát từ yêu cầu cải cách tư pháp, bảo vệ quyền, lợi ích hợp
pháp của đương sự, bảo vệ công lý
Việc xây dựng các quy định về giám đốc thẩm dân sự được
thực hiện trên cơ sở xác định bản chất của những sai lầm, vi
phạm của các chủ thể trong quá trình giải quyết vụ án dân sự
Cơ sở xây dựng các quy định về giám đốc thẩm dân sự xuất
phát từ nguyên tắc thực hiện chế độ hai cấp xét xử, nguyên tắc

giám đốc việc xét xử và quyền đề nghị kháng nghị giám đốc thẩm
Lược sử hình thành và phát triển các quy định về thủ tục giám
đốc thẩm vụ án dân sự ở Việt Nam
Từ năm 1945 đến năm 1989
Từ năm 1989 đến năm 2004
Từ năm 2004 đến nay
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VIỆT NAM
HIỆN HÀNH VỀ THỦ TỤC GIÁM ĐỐC THẨM VỤ ÁN
DÂN SỰ
Quy định về quyền yêu cầu giám đốc thẩm và cơ chế thực hiện
Phát hiện sai lầm, vi phạm trong bản án, quyết định đã có hiệu

4

6
14
14
14
20
25
25

27

29

31
31
37
38

43

43
43


2.1.2.
2.2.
2.2.1.
2.2.2.
2.2.3.
2.2.4.
2.2.5.
2.2.6.
2.3.
2.3.1.
2.3.2.
2.3.3.
2.3.4.
2.3.5.
2.3.6.
2.3.7.

3.1.
3.1.1.
3.1.2.
3.2.
3.2.1.
3.2.2.

lực pháp luật của Tòa án
Đề nghị giám đốc thẩm và thủ tục xét đơn
Quy định về kháng nghị giám đốc thẩm
Chủ thể kháng nghị giám đốc thẩm
Đối tượng kháng nghị giám đốc thẩm
Căn cứ kháng nghị giám đốc thẩm
Thời hạn kháng nghị giám đốc thẩm
Phạm vi kháng nghị giám đốc thẩm
Trình tự, thủ tục kháng nghị giám đốc thẩm
Quy định về xét xử giám đốc thẩm
Thẩm quyền giám đốc thẩm dân sự
Chuẩn bị mở phiên tòa giám đốc thẩm
Người tiến hành tố tụng và người tham gia phiên tòa giám đốc thẩm
Thủ tục phiên tòa giám đốc thẩm
Phạm vi giám đốc thẩm
Quyền hạn của Hội đồng giám đốc thẩm
Quyết định giám đốc thẩm
CHƯƠNG 3: THỰC TIỄN THỰC HIỆN VÀ KIẾN NGHỊ
NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ CỦA THỦ TỤC GIÁM
ĐỐC THẨM VỤ ÁN DÂN SỰ
Thực tiễn thực hiện thủ tục giám đốc thẩm vụ án dân sự
Về một số kết quả đạt được từ thực tiễn giám đốc thẩm vụ án
dân sự
Những tồn tại, vướng mắc trong việc thực hiện thủ tục giám
đốc thẩm vụ án dân sự
Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện thủ tục giám đốc thẩm vụ
án dân sự
Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật về thủ tục giám
đốc thẩm vụ án dân sự
Kiến nghị thực hiện pháp luật về thủ tục giám đốc thẩm vụ án

dân sự
KẾT LUẬN
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

5

45
47
47
48
49
57
59
60
65
65
67
69
75
77
78
82
84

84
84
86
103
103
117

122
124


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BLTTDS

: Bộ luật tố tụng dân sự

HĐTPTANDTC

: Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao

LSĐBS

: Luật sửa đổi, bổ sung

PLTTGQCVADS : Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án dân sự
TAND

: Tòa án nhân dân

TANDTC

: Tòa án nhân dân tối cao

VKSND

: Viện kiểm sát nhân dân

VKSNDTC

: Viện kiểm sát nhân dân tối cao

6


LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Nguyên tắc thực hiện chế độ hai cấp xét xử là một trong những nguyên
tắc chủ đạo được ghi nhận tại Điều 17 BLTTDS Việt Nam năm 2004, được
sửa đổi, bổ sung năm 2011 (gọi tắt là BLTTDS sửa đổi năm 2011), theo đó
hoạt động xét xử gồm hai cấp: cấp sơ thẩm và cấp phúc thẩm. Việc ghi nhận
nguyên tắc này với mục đích nhằm hạn chế hoặc khắc phục những sai sót
trong quá trình xét xử vụ án, đảm bảo cho hoạt động xét xử được đúng đắn,
khách quan, toàn diện, cũng đồng nghĩa với việc đảm bảo tốt nhất quyền và
lợi ích hợp pháp của đương sự. Tuy nhiên, nhiều vụ án dù đã trải qua hai cấp
xét xử nhưng vẫn có những sai lầm hoặc vi phạm pháp luật làm tổn hại tới
quyền lợi hợp pháp của đương sự. Điều này có thể xuất phát từ những nguyên
nhân chủ quan và nguyên nhân khách quan, bởi lẽ xét xử về bản chất là hoạt
động xác định bản chất sự việc và áp dụng quy định pháp luật của cá nhân
Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân nhân danh Nhà nước để giải quyết vụ án, do
đó vẫn có thể có những sai lầm, thiếu sót. Chính vì vậy, pháp luật tố tụng dân
sự đã ghi nhận một loại thủ tục đặc biệt - thủ tục giám đốc thẩm vụ án dân sự
nhằm sửa chữa, khắc phục những sai lầm, thiếu sót xảy ra trong hoạt động xét
xử. Trên thế giới hiện nay, nhiều quốc gia đã có những quy định rất tiến bộ về
thủ tục giám đốc thẩm và thực tiễn thi hành đã chứng minh hiệu quả của thủ
tục tố tụng đặc biệt này. Tuy nhiên, ở Việt Nam trong thực tiễn hiện nay, tình
hình khiếu nại bản án, quyết định dân sự đã có hiệu lực pháp luật của người
dân ngày một tăng. Công tác giải quyết đơn khiếu nại của Toà án các cấp

cũng gặp nhiều vấn đề vướng mắc, phức tạp và quá tải, nhiều vụ án kéo dài
nên chưa đáp ứng được yêu cầu, nguyện vọng của nhân dân, gây bức xúc
trong dư luận. Sau 10 năm thi hành BLTTDS năm 2004 (được sửa đổi năm
2011) cho thấy các quy định về thủ tục giám đốc thẩm vụ án dân sự của

6


chúng ta chưa thực sự đáp ứng được nhu cầu thực tế của xã hội về việc giải
quyết các vụ án dân sự. Chính những hạn chế, thiếu sót của các quy định về
thủ tục giám đốc thẩm trong BLTTDS sửa đổi năm 2011 đã dẫn tới những
vướng mắc, khó khăn trong quá trình giải quyết và giảm hiệu quả công tác
giám đốc thẩm vụ án dân sự của ngành Toà án. Như vậy, thực tế xã hội hiện
nay đã đặt ra một nhu cầu cấp thiết, đòi hỏi các nhà lập pháp phải nghiên cứu
sửa đổi, hoàn thiện các quy định chưa rõ ràng, chưa phù hợp về thủ tục giám
đốc thẩm khiến công tác thực hiện trên thực tế còn gặp nhiều vướng mắc, bất
cập. Trong quá trình sửa đổi, chúng ta cũng cần học hỏi những kinh nghiệm
quý báu của các nước có nền lập pháp tiên tiến để hoàn thiện pháp luật Việt
Nam về vấn đề này. Vì những lý do trên, học viên đã chọn đề tài “Thủ tục
giám đốc thẩm vụ án dân sự theo pháp luật hiện hành” để thực hiện luận
văn tốt nghiệp của mình.
2. Tình hình nghiên cứu
Thủ tục giám đốc thẩm vụ án dân sự là một đề tài được nhiều người
quan tâm nghiên cứu. Việc khảo sát tình hình nghiên cứu cho thấy đã có một
số công trình nghiên cứu về vấn đề này được thể hiện dưới hình thức luận
văn, luận án hoặc bài viết chuyên khảo. Có thể nêu ra đây một số công trình
nghiên cứu tiêu biểu như sau:
- Trước khi Bộ luật Tố tụng dân sự ra đời có một số công trình nghiên
cứu về thủ tục giám đốc thẩm sau đây:
+ Cuốn sách về “Tìm hiểu các quy định của pháp luật về thủ tục giám

đốc thẩm vụ án dân sự”của tác giả Dương Thị Thanh Mai do Nhà xuất bản
Chính trị quốc gia năm 2000 ấn hành. Trong tác phẩm này, tác giả đã giải
quyết một số vấn đề về khái niệm, sự hình thành thủ tục giám đốc thẩm, thực
trạng giải quyết án dân sự theo thủ tục giám đốc thẩm và đưa ra một số giải
pháp, kiến nghị.

7


+ Cuốn sách về “Một số suy nghĩ về cơ chế xét xử vụ án dân sự” của
Tiến sĩ Lê Thu Hà, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia năm 2003. Tác giả đã
nghiên cứu tổng thể các cấp xét xử của Toà án các cấp bao gồm cấp sơ thẩm,
cấp phúc thẩm và thủ tục xét lại bản án, quyết định dân sự đã có hiệu lực pháp
luật. Tuy nhiên, do phạm vi nghiên cứu của đề tài rộng nên tác giả chưa tập
trung nghiên cứu chuyên sâu về thủ tục giám đốc thẩm bản án, quyết định dân
sự đã có hiệu lực pháp luật. Ngoài ra, do công trình này được tiến hành trước
năm 2004 nên chưa có điều kiện phân tích, luận giải về các quy định của
BLTTDS sửa đổi năm 2011.
+ Bài viết “Thủ tục giám đốc thẩm trong dự thảo Bộ luật tố tụng dân
sự” của tác giả Hoàng Văn Minh trên tạp chí Nghiên cứu lập pháp số 03,
tháng 03/2004 đã đóng góp ý kiến về việc có nên quy định đơn đề nghị và
thời hạn gửi đơn đề nghị giám đốc thẩm của đương sự là bắt buộc hay không,
thời hạn kháng nghị giám đốc thẩm như thế nào.
Các công trình trên được thực hiện trước năm 2004 nên nhiều thực
trạng, kiến nghị và giải pháp đưa ra đã được tiếp thu và chỉnh lý trong
BLTTDS 2004 (sửa đổi năm 2011). Hơn nữa, với tình hình kinh tế - xã hội
thay đổi nhanh chóng như hiện nay, những vấn đề mà các tác giả luận giải và
đề xuấtđã không còn phù hợp nên cần được tiếp tục tập trung nghiên cứu
thêm.
- Sau khi Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004 ra đời cũng đã có một số

công trình nghiên cứu về vấn đề này như:
+ Luận án “Thủ tục xét lại bản án, quyết định của Toà án đã có hiệu
lực pháp luật trong tố tụng kinh tế, dân sự ở Việt Nam” của tiến sĩ Đào Xuân
Tiến, Luận án tiến sĩ Luật học năm 2009. Tác giả đã đưa ra khái niệm về thủ
tục xét lại bản án, quyết định của Toà án đã có hiệu lực pháp luật trong tố
tụng kinh tế, dân sự, phân tích pháp luật tố tụng kinh tế, dân sự, thực trạng áp

8


dụng của Toà án và một số giải pháp nhằm hoàn thiện thủ tục xét lại bản án,
quyết định về kinh tế, dân sự của Toà án.
+ Luận án “Giám đốc thẩm dân sự - Một số vấn đề lý luận và thực
tiễn” của tiến sĩ Mai Ngọc Dương, Luận án tiến sĩ Luật học năm 2010. Luận
án giải quyết một số vấn đề lý luận về giám đốc thẩm trong tố tụng dân sự và
nêu lên thực trạng công tác giám đốc thẩm của ngành Toà án. Từ đó, tác giả
đề xuất những kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật tố tụng dân sự về phần
quy định giám đốc thẩm.
+ Luận văn “Hoàn thiện thủ tục giám đốc thẩm trong tố tụng dân sự”
của thạc sĩ Hà Hoàng Hiệp, Luận văn thạc sĩ năm 2007. Luận văn tập trung
nghiên cứu làm sáng tỏ về mặt lý luận một số nội dung cơ bản của thủ tục
giám đốc thẩm, trên cơ sở có tiếp thu chọn lọc kinh nghiệm của một số nước
trên thế giới.
+ Đề tài khoa học cấp Bộ “Thực trạng giải quyết đơn đề nghị giám đốc
thẩm, tái thẩm tại Tòa án nhân dân tối cao” do tiến sĩ Nguyễn Huy Du làm
chủ nhiệm đề tài của TANDTC năm 2012.
Ngoài ra, còn có một số chuyên đề, bài viết của các tác giả đăng trong
các sách, báo, tạp chí chuyên ngành như bài “Chế định giám đốc thẩm, tái
thẩm và những vấn đề đặt ra trong việc thi hành” của tác giả Trần Anh Tuấn
đăng trên Tạp chí Luật học số Đặc san về tố tụng dân sự năm 2005; bài “Một

số vấn đề liên quan đến việc sửa đổi, bổ sung Điều 285, Điều 288 BLTTDS”
của tác giả Hà Tĩnh - Tạp chí TAND kỳ 1 tháng 9 năm 2010; bài “Một số ý
kiến đối với Dự thảo Sửa đổi, bổ sung một số điều của BLTTDS năm 2004”
của tác giả Nguyễn Như Bích đăng trên Tạp chí TAND kỳ 1 tháng 9 năm
2010; bài “Một số vấn đề về thủ tục giám đốc thẩm” của tác giả Nguyễn
Quang Hiền đăng trên Tạp chí TAND kỳ 1 tháng 4 năm 2009.... Tuy nhiên,
các công trình nghiên cứu trên đây được thực hiện trước khi Luật sửa đổi, bổ
9


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.

Bộ luật tố tụng dân sự Pháp.

2.

Bộ luật tố tụng dân sự Nhật Bản.

3.

Bộ luật tố tụng dân sự Liên bang Nga.

4.

Nguyễn Như Bích (2010), “Một số ý kiến đối với dự thảo Luật sửa đổi,
bổ sung một số điều của Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004”, Tòa án
nhân dân.

5.

Nguyễn Huy Du (chủ nhiệm đề tài) (2012), Thực trạng giải quyết đơn
đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm tại Tòa án nhân dân tối cao, những
vướng mắc và kiến nghị, Đề tài khoa học cấp Bộ, Tòa án nhân dân tối
cao, Hà Nội.

6.

Mai Ngọc Dương (2005), “Bàn thêm về giám đốc thẩm theo quy định
của Bộ luật tố tụng dân sự”, Tạp chí Nhà nước và pháp luật, tr.48-53.

7.

Mai Ngọc Dương (2009), “Vai trò của chế định giám đốc thẩm trong tố
tụng dân sự”, Tạp chí Nhà nước và pháp luật số 07/2009, tr. 52-55.

8.

Mai Ngọc Dương (2010), “Giám đốc thẩm dân sự, một số vấn đề lý
luận và thực tiễn”, Luận án Tiến sĩ Luật học, trường Đại học Luật Hà
Nội, Hà Nội.

9.

Đảng cộng sản Việt Nam (2005), Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 2/6/2005
của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, Hà Nội.

10.

Lê Thu Hà (2010), “Tổ chức xét xử vụ án dân sự đáp ứng yêu cầu cải

cách tư pháp”, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.

11.

Hà Thị Thúy Hà (2012), Giám đốc thẩm trong tố tụng dân sự Việt Nam,
Luận văn thạc sĩ Luật học, trường Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội.

10


12.

Hội đồng Nhà nước (1989), Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án dân
sự, Hà Nội.

13.

Dương Thị Thanh Mai (2000), “Tìm hiểu các quy định của pháp luật về
thủ tục giám đốc thẩm vụ án dân sự”, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.

14.

Hoàng Văn Minh (2004), “Thủ tục giám đốc thẩm trong dự thảo Bộ
luật tố tụng dân sự”, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, tr.44-48.

15.

Nguyễn Hồng Nam (2012), “Bàn về dự thảo thông tư liên tịch hướng
dẫn Điều 284B Bộ luật tố tụng dân sự sửa đổi, bổ sung năm 2011”,
Tòa án nhân dân.

16.

Khuất Văn Nga (2003), “Thủ tục giám đốc thẩm trong Bộ luật tố tụng
dân sự”, Tạp chí kiểm sát, tr.14-16.

17.

Quốc hội (2005), Bộ luật tố tụng dân sự, Hà Nội.

18.

Quốc hội (2011), Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật tố tụng
dân sự, Hà Nội.

19.

Quốc hội (2015), Dự thảo sửa đổi BLTTDS lần thứ 04 (trình Ủy ban
thường vụ Quốc hội tại phiên họp thứ 40, Quốc hội khóa XIII, tháng
08/2015), Hà Nội.

20.

Quốc hội (1946), Hiến pháp, Hà Nội.

21.

Quốc hội (1959), Hiến pháp, Hà Nội.

22.

Quốc hội (1980), Hiến pháp, Hà Nội.

23.

Quốc hội (1992), Hiến pháp, Hà Nội.

24.

Quốc hội (2001), Nghị quyết số 51/2001/QH 10 ngày 25/12/2001 về
sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 1992.

25.

Quốc hội (1960), Luật Tổ chức Tòa án nhân dân, Hà Nội.

26.

Quốc hội (1981), Luật Tổ chức Tòa án nhân dân, Hà Nội.

11


27.

Quốc hội (1992), Luật Tổ chức Tòa án nhân dân, Hà Nội.

28.

Quốc hội (2002), Luật Tổ chức Tòa án nhân dân, Hà Nội.

29.

Quốc hội (2014), Luật Tổ chức Tòa án nhân dân, Hà Nội.

30.

Quốc hội (2014), Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân, Hà Nội.

31.

Quốc hội (2008), Luật thi hành án dân sự.

32.

Phan Hữu Thư (2004), “Tiến tới xây dựng Bộ luật tố tụng dân sự của
thời kỳ đổi mới”, Nxb Tư pháp, Hà Nội.

33.

Hà Tĩnh (2010), “Một số vấn đề liên quan đến việc sửa đổi, bổ sung
Điều 285, Điều 288 Bộ luật tố tụng dân sự”, Tòa án nhân dân

34.

Đào Xuân Tiến (2009), “Thủ tục xét lại bản án, quyết định của Tòa án
đã có hiệu lực pháp luật trong tố tụng kinh tế, dân sự Việt Nam”, Luận
án Tiến sĩ Luật học.

35.

Tòa án nhân dân tối cao (2015), Báo cáo tổng kết thực tiễn 10 năm thi
hành Bộ luật tố tụng dân sự, Hà Nội.

36.

Trường Đại học Luật Hà Nội (2011), Giáo trình luật tố tụng dân sự
Việt Nam, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội.

37.

Trường Đại học Quốc gia Hà Nội (2014), Giáo trình luật tố tụng dân sự
Việt Nam, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội.

38.

Trần Anh Tuấn (2004), “Chế định giám đốc thẩm, tái thẩm và những
vấn đề đặt ra cho việc thi hành”, Tạp chí Luật học số đặc san về Bộ
luật tố tụng dân.

39.

Trần Anh Tuấn (2011), “Thủ tục xét lại bản án, quyết định đã có hiệu
lực pháp luật”, Tạp chí Nghề luật, số 4/2011, tr.41-48.

40.

Ủy ban tư pháp (2015), Báo cáo thẩm tra dự án Bộ luật tố tụng dân sự
(sửa đổi), số 2496/BC-UBTP13, Hà Nội.

41.

Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Báo cáo tổng kết công tác kiểm sát giải
quyết các vụ việc dân sự năm 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, Hà Nội.
12