8.5 điểm Phân tích vai trò của hoạt động nhận thức trong các giai đoạn tố tụng (điều tra vụ án hình sự, xét xử vụ án hình sự, giáo dục, cải tạo phạm nhân). Rút ra những kết luận cần thiết

Bài tập lớn học kỳ

MỞ BÀI
Sống và hoạt động trong thế giới khách quan, con người phải nhận thức, tỏ thái độ
( tình cảm) và hành động với thế giới ấy. Nhận thức, tình cảm và hành động là ba mặt cơ
bản của đời sống tâm lý của con người.Trong qua trình hoạt động con người phải nhận
thức. Trong hoạt động tư pháp, hoạt động nhận thức là bộ phận, một mặt hoạt động rất cơ
bản, rất cân thiết , không thể thiếu. Trong hoạt động tố tung hình sự của Việt Nam hiện
nay cũng vậy vai trò của hoạt động nhận thức càng cần thiết hơn nữa. Để hiểu rõ về vấn
đề này em đã chọn đề: “Phân tích vai trò của hoạt động nhận thức trong các giai đoạn tố
tụng (điều tra vụ án hình sự, xét xử vụ án hình sự, giáo dục, cải tạo phạm nhân). Rút ra
những kết luận cần thiết” làm bài tập lớn học kì. Do kiến thức còn hạn chế em rất mong
được sự góp ý của các thầy cô. Em xin chân thành cảm ơn!

NỘI DUNG
I.

Một số khái niệm.

Hoạt động nhận thức trong tố tụng hình sự.
Theo giáo trình tâm lý học tư pháp của trường Đại học Luật Hà Nội thì: “Hoạt động
nhận thức là quá trình tâm lý phản ánh hiện thực khách quan và bản thân con người thông
qua các cơ quan cảm giác và dựa trên những hiểu biết vốn liếng kinh nghiệm đã có của
bản thân.”
1.

2.

Hoạt động điều tra.

Theo tài liệu Từ điển bách khoa toàn thư, thì hoạt động điều tra được hiểu là: “ Hoạt

động tố tụng của cơ quan điều tra và cơ quan khác được giao nhiệm vụ tiến hành một số
hoạt động điều tra nhằm xác định tội phạm của người có hành vi phạm tội, lập hồ sơ đề
nghị truy tố, tìm ra nguyên nhân và điều kiện phạm tội, yêu cầu các cơ quan, tổ chức hữu
quan áp dụng các biện pháp khắc phục và ngăn ngừa. Hoạt động điều tra phải tôn trọng
sự thật, tiến hành một cách khách quan, toàn diện và đầy đủ, làm rõ những chứng cứ xác
định có tội hoặc vô tội, những tình tiết tăng nặng và tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm của bị
can. Mọi hoạt động điều tra phải tuân theo pháp luật, chấp hành các nguyên tắc và thủ
tục do Bộ luật tố tụng hình sự quy định.”
3.

Hoạt động xét xử.

Nguyễn Thuận Dương

Page 1


Bài tập lớn học kỳ
Theo tài liệu Từ điển bách khoa toàn thư, hoạt động xét xử được định nghĩa như sau:
“Hoạt động của các toà án được tổ chức và tiến hành trên cơ sở những nguyên tắc nhất
định và theo một trật tự do luật định nhằm xem xét và giải quyết các vụ án hình sự, dân
sự, lao động, hôn nhân và gia đình và những vụ việc khác do pháp luật quy định thuộc
thẩm quyền của toà án nhân dân. Hoạt động XX nhằm bảo vệ chế độxã hội chủ nghĩa,
quyền làm chủ của nhân dân, bảo vệ các quyền và lợi ích hợp phápcủa công dân, bảo vệ
pháp chế và trật tự pháp luật, giáo dục mọi người có ý thức tuân theo pháp luật, đấu
tranh phòng chống tội phạm và các vi phạm pháp luật. Hoạt động XX chỉ do toà án thực
hiện”. Điều 127 Hiến pháp 1992 của Việt Nam quy định: “Toà án Nhân dân Tối cao, các
toà án nhân dân địa phương, các toà án quân sự là những cơ quan XX của nước Cộng
hoà Xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Hoạt động XX được tiến hành trên những nguyên tắc:
công khai; bình đẳng của mọi công dân trước pháp luật; XX tập thể; bảo đảm cho bị

can, bị cáo quyền bào chữa và các nguyên tắc khác. Hoạt động XX được tiến hành theo
một trật tự do pháp luật quy định. Hoạt động XX ở cấp sơ thẩm, phúc thẩm có những
nhiệm vụ cụ thể của mình”.
4.

Hoạt động giáo dục, cải tạo.

Hoạt động giáo dục cải tạo phạm nhân là biện pháp chế tài của nhà nước áp dụng đối
với những người phạm tội mà đã có bản án của tòa án tuyên người đó là có tội và phải
chịu hình phạt. hoạt động cải tạo diễn ra khi người đó đang chấp hành hình phạt tù, hoạt
động này nhằm giáo dục nhân cách cũng như nghề nghiệp cho phạm nhân để sau khi đã
chấp hành xong hình phạt tù học có thể nhanh chóng hòa nhập được vào cộng đồng xã
hội.
II.
1.
1.1

Vai trò của hoạt động nhận thức trong các giai đoạn tố tụng.
Khái quát về hoạt động nhận thức trong hoạt động tư pháp.
Hoạt động tư pháp

Hoạt động tư pháp là việc của các cơ quan chuyên chính được Nhà nước sử dụng như
Công an, Viện kiểm sát, Tòa án thực hiện các hoạt động trong phạm vi chức năng, nhiệm
vụ của mình, được pháp luật tố tụng quy định để đấu tranh phòng chống tội phạm hình sự
và bảo vệ các lợi ích của Nhà nước, của các tổ chức xã hội và công dân. Nói một cách
khái quát thì “hoạt động tư pháp là hoạt động tố tụng điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án
do các cơ quan Công an, Viện kiểm sát, Tòa án thực hiện trong khuôn khổ của pháp luật
tố tụng quy định nhằm bảo vệ các quyền lợi của Nhà nước, của các tổ chức xã hội và
công dân”.

Nguyễn Thuận Dương

Page 2


Bài tập lớn học kỳ
1.2

Mục đích của hoạt động nhận thức trong hoạt động tư pháp.

Như đã trình bày về khái niệm của hoạt động nhận thức có thể thấy :Hoạt động nhận
thức là một bộ phận, một mặt hoạt động rất cơ bản và không thể thiếu được của hoạt
động tư pháp. Bất kỳ một chủ thể nào của hoạt động tư pháp (điều tra viên, thẩm phán,
kiểm sát viên, hội thẩm nhân dân,…) khi tiến hành nhiệm vụ của mình đều phải sử dụng
hoạt động nhận thức.
Trong hoạt động tư pháp hoạt động nhận thức nhằm đảm bảo: nhằm thu thập tất cả
các chứng cứ tài liệu liên quan đến vụ án; phân tích, đánh giá các chứng cứ để làm sang
tỏ sự thật của vụ án; tìm hiểu thái độ, hành vi xử sự của những người tham gia tố tụng;
nắm bắt được đặc điểm tâm lí của những người tham gia tố tụng; đưa ra các cách thức,
phương pháp tác động tâm lí đến những người tham gia tố tụng.
1.3

Đặc điểm cơ bản của hoạt động nhận thức trong hoạt động tư pháp.

-Quá trình nhận thức là quá trình phát triển của tất cả các thành phần của hoạt động tư
pháp. Nhận thức chính là phương tiện để thực hiện các hoạt động khác trong hoạt động tư
pháp.
-Hoạt động nhận thức trong hoạt động tư pháp phần lớn mang tính chất gián tiếp và ít
trường hợp mang tính chất trực tiếp.
-Là quá trình rất phức tạp, đòi hỏi ở người tiến hành quá trình này phải có những

phẩm chất tâm lý vững vàng và ổn định.
-Hoạt động nhận thức trong hoạt động tư pháp liên quan chặt chẽ với các thủ tục tố
tụng.
-Hoạt động nhận thức trong quá tình tố tụng luôn mang sắc thái tình cảm cao, được
tiến hành trong trạng thái tâm lí căng thẳng.
-Nhận thức bị hạn chế về thời gian.
1.4

Các giai đoạn nhận thức trong hoạt động tư pháp.

Hoạt động nhận thức trong hoạt động tư pháp được tiến hành qua các giai đoạn sau:
Giai đoạn 1: Tri giác các sự việc bằng các cơ quan cảm giác.
Giai đoạn 2: Thiết lập và tìm ra các cách thức phương hướng thu thập chứng cứ tài
liệu liên quan đến vụ án.

Nguyễn Thuận Dương

Page 3


Bài tập lớn học kỳ
Giai đoạn 3: Xây dựng mô hình tư duy năng động về vụ án đã xảy ra trên cơ sở các
chứng cứ tài liệu đã thu thập được.
Giai đoạn 4: Đề ra và giải quyết các nhiệm vụ cụ thể.
1.5 Phương pháp cơ bản giải quyết nhiệm vụ tư duy trong hoạt động tư pháp
Trong hoạt động tư pháp những người tiến hành tố tụng thường giải quyết nhiều
nhiệm vụ tư duy phức tạp nên vấn đề phương pháp giải quyết các nhiệm vụ tư duy được
đặt ra khá quan trọng.Việc lựa chọn cũng như áp dụng các phương pháp giải quyết nhiệm
vụ tư duy thích hợp sẽ mang lại hiệu quả lớn cho hoạt động nhận thức. Các phương pháp
cơ bản giải quyết nhiệm vụ tư duy trong hoạt động tư pháp là:

-

Phương pháp tư duy lôgic

-

Phương pháp tư duy linh hoạt

-

Phương pháp tư duy theo kinh cảm

-

Phương pháp tư duy sáng tạo

-

Phương pháp phỏng đoán (mô phỏng)

2.

Vai trò của hoạt động nhận thức trong các giai đoạn của quá trình tố tụng
hình sự.
2.1.
Vai trò của hoạt động nhận thức trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự.

Đối với điều tra các vụ án hình sự, hoạt động nhận thức được coi là thành phần chủ
yếu trong cấu trúc tâm lí trong hoạt động điều tra vụ tội phạm. Trong quá trình điều tra,
hoạt động nhận thức gắn liền với việc thu thập, nghiên cứu các sự kiện đã xảy ra, nghiên

cứu nhân cách bị can. Thông qua hoạt động nhận thức điều tra viên thu thập, lựa chọn,
đánh giá các nguồn tin nhận được, đồng thời đề ra những giả định về mối liên quan giữa
các sự kiện.
Hoạt động nhận thức trong quá trình điều tra vụ án hình sự chủ yếu dựa vào quá
trình nhận thức của điều tra viên. Cụ thể như sau:
+ Trong quá trình nhận thức, các Điều tra viên không chỉ tự mình giải quyết những
vấn đề phát sinh trong quá trình tư duy mà còn tự mình đưa ra những nhiệm vụ tư duy để
có thể khôi phục lại những sự kiện đã xảy ra, hoặc ủy nhiệm cho người khác khôi phục
lại những sự kiện đã xảy ra đây là nét đặc trưng của hoạt động nhận thức của điều tra
viên. Việc nhận thức những sự kiện của vụ án thực hiện thông qua việc xây dựng mô hình

Nguyễn Thuận Dương

Page 4


Bài tập lớn học kỳ
tội phạm trên cơ sở những thông tin thu thập được cùng với các thông tin bổ trợ khác.
Ngoài ra, Điều tra viên cũng phải xây dựng mô hình tư duy về mối liên hệ biện chứng
giữa các sự kiện đã xảy ra với những sự kiện thực tại. vì thế, đòi hỏi các điều tra viên
phải nghiên cứu kĩ lưỡng các thông tin, đánh giá chính xác các sự kiện và đề ra hướng
hành động, kiểm tra các giả định.
Ví dụ:trong quá trình khám nghiệm hiện trường, tri giác công cụ, phương tiện
phạm tội khi nhận thức được bị can khai báo gian dối điều tra viên sẽ tiến hành một số
biện pháp tác động tâm lí tới họ như phương pháp thuyết phục, phương pháp đặt vấn đề
và thay đổi vấn đề tư duy... tác động lên bị can nhằm làm cho họ thay đổi thái độ, không
dám khai báo gian dối nữa.
+ Điều tra viên phải luôn chủ động để phân tích các nguồn thông tin. Sự phong
phú vềthông tin vụ án, kết hợp cùng với những tin tức chưa đầy đủ hiện có là điều kiện
giúp quá trình tư duy của điều tra viên về vụ án gặp nhiều thuận lợi, từ đó mà nhanh

chóng xây dựng được mô hình chính xác về vụ án đã xảy ra.Ví dụ: trong vụ án Lê Văn
Luyện khi phát hiện được vết máu lạ nhờ hoạt động nhận thức mà điều tra viên đã khoan
vùng được phạm vi xuất hiện tội phạm và mô hình được chính xác vụ án.
Đặc biệt, trong quá trình điều tra vụ án hình sự thì hoạt động nhận thức của các
điều tra viên được thể hiện ở sự tâp trung thần kinh cao độ. Vì thế mà đòi hỏi các điều tra
phải có sự chuẩn bị tâm lí. Thông qua hoạt động nhận thức, điều tra viên có thể khôi phục
lại mô hình của sự kiện đã xảy ra theo các phương thức: trực tiếp nhận thức những sự
kiện của thực tế khách quan hoặc nhận thức về các nguồn tin do người khác cung cấp khi
không có điều kiện trực tiếp xem xét. Vì thế, khi thực hiện hoạt động nhận thức thì ở điều
tra viên thường nảy sinh hai quá trình liên quan mật thiết với nhau, đó là: Nhận thức về
sự kiện cần thiết cho việc xây dựng mô hình xảy ra và nhận thức về những người cung
cấp thông tin có liên quan đến vụ án.
Ví dụ: Vụ án em Nguyễn Thị Bích Ngọc, sinh năm 1995 (hiện là học sinh lớp 11
T1 trường THPT Quảng Xương III) đã bị hung thủ giết, hiếp sau đó ném xác xuống sông
thuộc địa phận xã Quảng Châu (huyện Quảng Xương- Thanh Hóa). Ngay sau khi vụ án
xảy ra, Giám đốc Công an tỉnh đã chỉ đạo phòng Cảnh sát hình sự phối hợp với các
phòng nghiệp vụ và Công an huyện Quảng Xương tiến hành khám nghiệm hiện trường,
khám nghiệm tử thi, tập trung nhanh chóng điều tra, làm rõ vụ án. Quá trình khám
nghiệm hiện trường và khám nghiệm tử thi, nhờ hoạt động nhận thức Cơ quan điều tra
xác định nạn nhân đã bị giết chết, hiếp dâm và dìm xuống nước và chỉ sau gần 20 giờ
công an đã nhanh chóng bắt được hung thủ.

Nguyễn Thuận Dương

Page 5


Bài tập lớn học kỳ
Như vậy, qua sự phân tích cụ thể trên có giai đoạn điều tra vụ án hình sự, vai trò
của hoạt động nhận thức chủ yếu thể hiện thông qua quá trình nhận thức của các điều tra

viên và nó đóng vai trò chủ đạo, có vị trí trung tâm(vì nó có tầm ảnh hưởng rất lớn đến
các hoạt động khác sẽ diễn ra ở các giai đoạn sau), và là hoạt động có tính chất cơ sở, là
phương tiện để tiếp tục thực hiện các giai đoạn sau. Sở dĩ trong giai đoạn này hoạt động
nhận thức giữ vai trò chủ đạo, bởi vì mục đích của giai đoạn này là thu thập các thông tin
về vụ án nhằm để xác minh sự thật mang tính khách quan của vụ án. Do đó, các điều tra
viên trong quá trình điều tra vụ án cần có sự nhận thức đúng đắn và khách quan về các sự
kiện, những tình tiết của vụ án cũng như xây dựng nên mô hình tư duy đúng đắn về vụ
án.
2.2Vai trò của hoạt động nhận thức trong giai đoạn xét xử vụ án hình sự.
Cũng giống như hoạt động điều tra hoạt động xét xử cũng được thực hiện bởi các
chức năng tâm lý trong đó có hoạt động nhận thức. Nếu trong hoạt động điều tra, hoạt
động nhận thức là cơ bản, chủ yếu thì trong xét xử, hoạt động thiết kế là cơ bản, chủ yếu
vì mục đích cuối cùng của giai đoạn này đòi hỏi phải ra quyết định đúng về vụ án đã xảy
ra. Đó là nhiệm vụ đặc biệt và cơ bản của Tóa án tuy nhiên để thực hiện tốt và chính xác
hoạt động thiết kế thì nhất thiết phải có hoạt động nhận thức trước đó.
Để giúp Tòa án dễ dàng thực hiện hoạt động thiết kế, mọi thông tin cần thiết phải
được thu thập tương đối đầy đủ, chính xác ngay trong giai đoạn điều tra. Đặc điểm của
hoạt động nhận thức trong xét xử trước hết thể hiện ở chỗ tài liệu điều tra giúp cho Tòa
án dễ dàng xác định được mô hình về vụ án và hành vi phạm tội cũng như mối quan hệ
giữa chúng. Dựa trên cơ sở của hoạt động điều tra thu thập chứng cứ và tìm kiếm những
thông tin cần thiết mà Tòa án có thể chọn lọc và hệ thống hóa thông tin, qua đó mà có thể
nhận thức về các tình tiết của vụ án cũng như tình tiết liên quan đến vụ án được dễ dàng
hơn. Bởi vì, tất cả các thông tin về vụ án cũng như mô hình của vụ án đã được thể hiện
khá rõ ràng và cụ thể trong hồ sơ điều tra của cơ quan điều tra , qua nghiên cứu hồ sơ đó
sẽ giúp cho Tòa án có cách nhìn toàn diện và đúng đắn về vụ án.Ví dụ từ những chứng cứ
của cơ quan điều tra hội đồng xét xử nghiên cứu, đánh giá và nhận thấy hành vi của bị
cáo cấu thành tội cố ý gây thương tích chứ không phải tội giết người thì Toà án ra bản
án đối với bị cáo là tội cố ý gây thương tích.
Tuy mọi thông tin cần thiết về vụ án, mô hình vụ án được phản ánh trong tài liệu
điều tra cơ bản sẽ giúp Tòa án nhận thức và nghiên cứu chúng một cách dễ dàng hơn tuy

nhiên vì kết luận của tài lieu điều tra mới chỉ mang tính sơ bọ, nó có thể thay đổi vì
những lý do khác nhau; ví dụ: có sự thay đổi lời khai của người làm chứng, người bị hại,

Nguyễn Thuận Dương

Page 6


Bài tập lớn học kỳ
sự thiếu thận trọng của điều tra viên…nên Tòa án cần phải kiểm tra lại mô hình này tại
phiên tòa. Do đó việc xét hỏi về các tình tiết của vụ án là giai đoạn trung tâm của hoạt
động xét xử để xác định sự thật của vụ án, được tiến hành theo nguyên tắc công khai,
bằng lời và trực tiếp. Đây chính là yếu tố tìm kiếm hoạt động nhận thức tuy nhiên nhận
thức của Tòa án trong hoạt động xét xử vẫn có ý nghĩa nhất định. Ví dụ: trong những
trường hợp cần thiết, Tòa án có thể yêu cầu cung cấp thêm những tài liệu mới, mời thêm
những người làm chứng trước đây chưa được hỏi để có thể tiến hành xét xử hay tạm
hoãn phiên tòa.
Trong các vụ án hình sự, Tòa án không tiếp xúc trực tiếp với vụ án, Tòa án không
tham gia vào giai đoạn điều tra mà Tòa án tiếp nhận chứng cứ thông qua điều tra viên nên
hoạt động nhận thức của Tòa án là quá trình nhận thức những chứng cứ mang tính gián
tiếp. Từ đó, điều tra viên trong quá trình điều tra phải có biện pháp củng cố tài liệu thu
thập được sao cho đầy đủ hơn và chủ yếu nhất là tài liệu điều tra giúp cho Tòa án nhận
thức được các chứng cứ và xây dựng mô hình tư duy về vụ án cần được nghiên cứu một
cách dễ dàng hơn.
Trong quá trình nhận thức, Tòa án cần phải đối chiếu mô hình về hành vi phạm tội
với điều luật cụ thể. Ở trong hồ sơ điều tra, các điều tra viên đã chỉ ra những điều luật có
thể áp dụng đối với tội phạm. Nhưng các thẩm phán vẫn cần phải kiểm tra cẩn thận về
tính đúng đắn của sự đối chiếu đó, thẩm phán phải đối chiếu một cách cụ thể và có khoa
học, có căn cứ về các hành vi phạm tội với các điều luật tương ứng.
Như vậy, có thể thấy hoạt động nhận thức trong giai đoạn xét xử vụ án hình sự

mang tính chất phức tạp vì trong một thời gian ngắn Tòa án phải giải quyết nhiều nhiệm
vụ tuy không vai trò chủ đạo nhưng với mục đích kiểm tra tính đúng đắn của các thông
tin, tài liệu của vụ án đã thu thập được trong giai đoạn điều tra sẽ tạo ra cơ sở, căn cứ để
Tòa án có thể đưa ra những quyết định đúng đắn về tội phạm và hình phạt tương ứng.
Đồng thời qua đó cũng khẳng định rằng tuy hoạt động thiết kế giữ vai trò chủ đạo trong
giai đoạn này, nhưng nó sẽ không thể thực hiện được nếu thiếu đi vai trò của hoạt động
nhận thức trong giai đoạn điều tra cũng như trong quá trình xét xử
II.3

Vai trò của hoạt động nhận thức trong giai đoạn giáo dục, cải tạo
phạm nhân.

Toàn bộ hoạt động giáo dục, và hơn thế nữa hoạt động cải tạo cá nhân người phạm
tội chỉ có thể tiến hành được với sự hiểu biết sâu sắc về tất cả các đặc điểm tâm lí của
mỗi phạm nhân.Để đảm bảo được mục đích của hoạt động giáo dục, cải tạo phạm nhân

Nguyễn Thuận Dương

Page 7


Bài tập lớn học kỳ
thì hoạt động nhận thức trong giai đoạn giáo dục, cải tạo phạm nhân chiếm một vai trò
khá quan trọng.Trên cơ sở hoạt động nhận thức sẽ đảm bảo cho giai đoạn giáo dục đạt kết
quả tốt.
Hoạt động nhận thức trong giai đoạn cải tạo giúp cán bộ tư pháp nhận thức các vấn
đề như:
+ Nghiên cứu những thông tin và điều kiện phát triển của cá nhân phạm nhân dẫn
đến việc phạm tôi. Trong giai đoạn điều tra và giai đoạn xét xử vấn đề này cũng đã được
các cơ quan tiến hành tố tụng nghiên cứu tuy nhiên, để giáo dục phạm nhân có hiệu quả,

cơ quan thi hành án cần nghiên cứu nguyên nhân, điều kiện phạm tội của từng phạm nhân
một cách cụ thể, rõ ràng hơn. Điều này cho phép những người làm công tác giáo dục
phạm nhân thấy được những đặc điểm tiêu cực trong nhân cách của từng phạm nhân để
rừ đó dự kiến con đường giáo dục họ. Ví dụ phạm nhân do thiếu tiền nên đã cướp tài sản
để lấy tiền ăn tiêu, trong quá trình cải tạo, giáo dục không những làm cho họ có ý thức
tuân thủ pháp luật mà còn tạo cho họ ý thức làm việc, kiếm tiền để không sa vào phạm
tội.
+Nghiên cứu về nhân cách, tâm lí phạm nhân. Khi nghiên cứu cần phải nghiên cứu
thêm tội phạm trong trường hợp đã hoàn thành. Việc nghiên cứu đặc điểm tâm lí, nhân
cách của phạm nhân cần chỉ ra được những yếu tố tích cực trong nhân cách của họ cân
được củng cố, phát huy; những yếu tố tiêu cực cần hạn chế, loại bỏ. Nếu được phát hiện,
được khơi dậy, những yếu tố tích cực, những điểm sáng còn lại trong con người phạm
nhân sẽ là cơ sở thuận lợi để cải tổ con người của họ, đưa họ trở thành người có ích cho
xã hội
+ Nghiên cứu quá trình chuyển biến về tâm lí của phạm nhân trong thời gian chấp
hành án phạt tù. Việc nghiên cứu vấn đề này cho phép giám thị, quản giáo trại giam đánh
giá được hiệu quả của các biện pháp giáo dục đã được áp dụng, từ đó xác định kế hoạch
và những biện pháp giáo dục cần thiết tiếp theo.
+ Nghiên cứu hoàn cảnh điều kiện sống các quan hệ giao tiếp ở trại giữa cán bộ
quản giáo và các phạm nhân khác để từ đó xác định, điều chỉnh các biện pháp giáo dục
sao cho hợp lí.
Như vậy, để giáo dục và cải tạo phạm nhân cán bộ quản giáo không những phải
biết tâm lí hiện tại của họ mà còn phải biết những thiếu sót tâm lí – xã hội của họ đã nảy
sinh bằng cách nào trong quá trình hình thành những tập quán thói quen, cách xử xự
chống đối pháp luật của họ. Nội dung của hoạt động nhận thức trong quá trình giáo dục,

Nguyễn Thuận Dương

Page 8

Bài tập lớn học kỳ
cải tạo phạm nhân bao gồm: nghiên cứu tỉ mỉ điều kiện sống và lao động của phạm nhân,
nghiên cứu hệ thống giao tiếp bắt buộc mà họ phải tham gia vào giao tiếp với cán bộ
quản giáo, với những phạm nhân khác từ đó đưa ra các biện pháp giáo dục họ nhằm đảm
bảo cho họ không tái phạm sau khi chấp hành xong hình phạt tù, hay được mãn hạn tù.
III.

Rút ra kết luận của hoạt động nhận thức và một số quan điểm cá nhân.
1. Một số kết luận.
Từ những phân tích trên có thể rút ra một số kết luận sau:

Thứ nhất, hoạt động nhận thức là hoạt động xuyên suốt trong tất cả các giai đoạn
trong hoạt động tư pháp, là hoạt động tâm lý khởi đầu cho các hoạt động tâm lý khác
trong hoạt động tư pháp, bất kì một chủ thể nào của hoạt động tư pháp đều phải sử dụng
hoạt động nhận thức khi tiến hành nhiệm vụ của mình.
Như trong giai đoạn điều tra nếu không có hoạt động nhận thức đóng vai trò chủ
đạo thì sẽ không đánh giá được các nguồn tin, tài liệu về vụ án thậm chí có thể dẫn đễn
đánh giá sai hành vi phạm tội dẫn đến án oan sai. Còn ở giai đoạn xét xử để Tòa án có thể
ra được những quyết định đúng đắn công bằng, xử phạt đúng người đúng tội, không bỏ
xót tội phạm nào thì thì những người có thẩm quyền phải nhận thức đúng đắn về vụ án
thông qua quá trình xem xét tài liệu, chứng cứ mà cơ quan điều tra đã cung cấp. Như vậy,
bản án quyết định của Tòa án có đúng hay không phụ thuộc vào quá trình nhận thức
khách quan về vụ án của cơ quan tư pháp.
Đối với giai đoạn cải tạo giáo dục phạm nhân, nhờ hoạt động nhận thức mà cán bộ
quản giáo đưa ra được những biện pháp kịp thời hợp lí nhằm giúp phạm nhân hiểu được
những hành vi sai trái của mình, để họ ăn năn hối cải trở thành những con người tốt sau
khi ra tù hoặc được mãn hạn tù.
Thứ hai, hoạt động nhận thức và các hoạt động tư pháp khác ( như hoạt động thiết
kế, hoạt động giáo dục,…) có mối quan hệ biện chứng với nhau.

Bởi vì trong hoạt động tư pháp, tuy các hoạt động có vai trò và biện chứng khác
nhau trong mỗi giai đoạn nhưng về mặt tổng thể thì chúng lại tác động qua lại với nhau,
hỗ trợ nhau và hướng mục tiêu cuối cùng là làm cho hoạt động tư pháp diễn ra thống
nhất, khách quan, đúng pháp luật, tránh được tình trạng oan sai trong quá trình diễn ra tố
tụng hình sự.
Thứ ba, hoạt động nhận thức có tính chất là cơ sở là phương tiện để thực hiện các
hoạt động tư pháp tiếp theo.

Nguyễn Thuận Dương

Page 9


Bài tập lớn học kỳ
Để hoạt động thiết kế và hoạt động cải tạo, giáo dục đạt được hiệu quả cao thì nhất
thiết chúng ta phải dựa trên những căn cứ của hoạt động nhận thức. Tránh được tình trạng
oan sai khi quyết định hình phạt cũng như giáo dục không đúng mục đích của hoạt động
tư pháp.
2.

Thực trạng áp dụng.

Thực tế, có thể thấy do một số nguyên nhân mà hoạt động nhận thức vẫn chưa
được đạt được những mục đích của nó trong hoạt động tư pháp vì thế mà tình trạng oan
sai, lách luật vẫn thường xuyên diễn ra. Ví dụ điển hình trong thời gian gần đây là vụ án
oan sai của ông Nguyễn Thanh Chấn tỉnh Bắc Giang về vụ giết người cướp tài sản, ông
đã phải chịu án chung thân và chấp hành được 10 năm hình phạt tù. Đồng thời, việc
nhận thức về các vụ án của các chủ thể tiến hành tố tụng cũng đang là vấn đề thời sự, đã
có nhiều chủ thể có thẩm quyền đã cố tình làm sai lệch nội dung, diễn biến của vụ án.
Chính điều này làm cho người dân ngày càng mất lòng tin vào cơ quan tiến hành tố tụng.

3.

Một số kiến nghị.

Từ những phân tích trên, theo ý kiến chủ quan của em thì hoạt động nhận thức
trong hoạt động tư pháp cần:
Thứ nhất, cán bộ tư pháp có thẩm quyền, chuyên môn cao, kinh nghiệm những
phẩm chất đạo đức nghề nghiệp cần thiết khi tiến hành tố tụng nói chung và các hoạt
động nhận thức trong hoạt động tư pháp nói riêng. Để đảm bảo việc xác định sự thật vụ
án một cách khách quan đúng đăn.
Thứ hai, bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa bằng cách tuân thủ triệt để những quy
định của pháp luật tố tụng khi tiến hành các hoạt động tố tụng và nhận thức không nằm
ngoài những quy định đó. Những người tiến hành tố tụng phải có nhận thức đúng đắn,
khách quan trên cơ sở những quy định của pháp luật, tránh những nhận thức chủ quan
dẫn đến việc giải quyết vụ án còn nhiều sai sót, không đúng với quy định của pháp luật.
Thứ ba, ý thức chấp hành, phối hợp giữa các chủ thể cũng chính là điều kiện để
phát huy hơn nữa hoạt động nhận thức trong các giai đoạn của hoạt động tố tụng.

KẾT BÀI
Trên đây là toàn bộ nội dung bài tập học kì của em, dù đã cố gắng nhưng do còn
hạn chế về kiến thức nên không thể không tránh được sai sót, rất mong nhận được sự
đánh giá, bổ sung của thầy cô. Em xin chân thành cảm ơn!

Nguyễn Thuận Dương

Page 10


Bài tập lớn học kỳ

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.

Giáo trình : “Tâm lý học tư pháp” của nxb: Công an nhân dân của trường

2.

Đại học Luật Hà Nội.
Sách tham khảo: “Tâm lý học tư pháp- hướng dẫn trả lời lí thuyết giải bài

3.
4.

tập tình huống và trác nghiệm” nxb: Chính trị- Hành chính.
Giáo trình:“Khoa học điều tra hình sự”, NXB CAND.
Luật tố tụng hình sự của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm

5.

2003.
Ths. Lê Văn Bích - HOẠT ĐỘNG NHẬN THỨC TRONG TÂM LÝ HỌC
VÀ VAI TRÒ CỦA HOẠT ĐỘNG NHẬN THỨC TRONG HOẠT ĐỘNG

6.

TƯ PHÁP
1 số trang web tham khảo:
/>option=com_content&view=article&catid=309:s-kcb-nckh&id=10362:skcb-nckh&Itemid=357
/>%C4%91%E1%BB%99ng+nh%E1%BA%ADn+th%E1%BB
%A9c&alltxt=Y

MỤC LỤC
Trang
Nguyễn Thuận Dương

Page 11


Bài tập lớn học kỳ

…………………………………………………………………………..10
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

PHỤ LỤC
Một số hình ảnh minh họa cho bài

Tên sát thủ “man rợ” trong vụ án giết, hiếp em
Nguyễn Thị Bích Ngọc, Lê Tuấn Anh tại cơ
quan công an tỉnh Thanh Hóa.

Ông: Nguyễn Thanh Chấn

Nguyễn Thuận Dương

Page 12


Bài tập lớn học kỳ

Hình ảnh: Lê Văn Luyện

Nguyễn Thuận Dương

Page 13