LUẬN văn THẠC sĩ ẢNH HƯỞNG của NHÂN CÁCH GIÁO VIÊN đến học SINH ở các TRƯỜNG TRUNG học PHỔ THÔNG cụm THƯỜNG tín PHÚ XUYÊN, THÀNH PHỐ hà nội HIỆN NAY

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết đầy đủ
Chủ nghĩa xã hội
Công nghiệp hóa, hiện đại hóa
Chính trị quốc gia
Đảng cộng sản Việt Nam
Nhà xuất bản
Trung học Phổ thông

Chữ viết tắt
CNXH
CNH, HĐH
CTQG
ĐCSVN
Nxb
THPT


MỤC LỤC

Trang
MỞ ĐẦU
3
Chương 1. THỰC CHẤT VÀ NHỮNG NHÂN TỐ CƠ BẢN QUY
ĐỊNH ẢNH HƯỞNG NHÂN CÁCH CỦA GIÁO VIÊN
ĐẾN HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG CỤM THƯỜNG TÍN - PHÚ XUYÊN,
THÀNH PHỐ HÀ NỘI
9
1.1. Thực chất ảnh hưởng nhân cách của giáo viên đến học sinh
ở các trường trung học phổ thông cụm Thường Tín - Phú

Xuyên, thành phố Hà Nội
9
1.2. Những nhân tố cơ bản quy định ảnh hưởng nhân cách của
giáo viên đến học sinh ở các trường trung học phổ thông
cụm Thường Tín - Phú Xuyên, thành phố Hà Nội
23
Chương 2. TÌNH HÌNH ẢNH HƯỞNG NHÂN CÁCH CỦA GIÁO
VIÊN ĐẾN HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG
HỌC PHỔ THÔNG CỤM THƯỜNG TÍN - PHÚ
XUYÊN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI HIỆN NAY
35
2.1. Tình hình ảnh hưởng nhân cách của giáo viên đến học sinh
ở các trường trung học phổ thông cụm Thường Tín - Phú
Xuyên, thành phố Hà Nội hiện nay.
35
2.2. Những vấn đề đặt ra về ảnh hưởng nhân cách của giáo viên
đến học sinh ở các trường trung học phổ thông cụm
Thường Tín - Phú Xuyên, thành phố Hà Nội hiện nay .
47
Chương 3. GIẢI PHÁP CƠ BẢN PHÁT HUY ẢNH HƯỞNG NHÂN
CÁCH CỦA GIÁO VIÊN ĐẾN HỌC SINH Ở CÁC
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CỤM THƯỜNG
TÍN - PHÚ XUYÊN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI HIỆN NAY.
57
3.1. Nâng cao trách nhiệm của các chủ thể và đổi mới nội dung,
phương pháp dạy học nhằm phát huy ảnh hưởng nhân cách
của giáo viên đến học sinh trung học phổ thông cụm
Thường Tín - Phú Xuyên, thành phố Hà Nội hiện nay
57
3.2. Phát huy nhân tố chủ quan của mỗi chủ thể trong quá trình

ảnh hưởng nhân cách của giáo viên đến học sinh ở các
trường trung học phổ thông cụm Thường Tín - Phú Xuyên,
thành phố Hà Nội hiện nay.
64
3.3. Xây dựng môi trường thuận lợi và cơ chế chính sách phù
hợp nhằm phát huy ảnh hưởng nhân cách của giáo viên đến
học sinh ở các trường trung học phổ thông cụm Thường
Tín - Phú Xuyên, thành phố Hà Nội hiện nay.
74
KẾT LUẬN
86
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
88
PHỤ LỤC
92

2


1. Lý do chọn đề tài

MỞ ĐẦU

Kế thừa truyền thống “Tôn sư trọng đạo” của dân tộc, Đảng và Nhà
nước ta luôn tôn vinh nghề dạy học và vị trí cao cả của người giáo viên trong
xã hội. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng dạy: có gì vẻ vang hơn là nghề đào tạo
những thế hệ sau này tích cực góp phần xây dựng chủ nghĩa xã hội và chủ
nghĩa cộng sản? Người thầy giáo tốt - thầy giáo xứng đáng là thầy giáo - là
người vẻ vang nhất. Dù là tên tuổi không đăng trên báo, không được thưởng
huân chương, song những thầy giáo tốt là những anh hùng vô danh. Nghị

quyết Trung ương 2 khoá VIII của Đảng khẳng định: “Đội ngũ giáo viên giữ
vai trò quyết định chất lượng giáo dục và được xã hội tôn vinh” [11, tr. 21].
Trong thực tiễn giáo viên là người giáo dục và đào tạo học sinh - thế hệ tương
lai của dân tộc, của đất nước. Đồng thời, chức năng trọng yếu của giáo dục là
hình thành và phát triển nhân cách con người toàn diện. Lực lượng chủ yếu
đảm nhận và thực hiện chức năng ấy là đội ngũ giáo viên.
Nhận thức sâu sắc vị trí, trách nhiệm của mình trong sự nghiệp “Trồng
người”, những năm qua, đội ngũ giáo viên các trường trung học phổ thông
cụm Thường Tín - Phú Xuyên thành phố Hà Nội, đã quán triệt và tổ chức
triển khai thực hiện nghiêm túc các quan điểm của Đảng về giáo dục, đào tạo;
về xây dựng nền văn hóa Việt Nam trong thời kỳ mới. Trực tiếp nhất là các
Nghị quyết TW 2 khóa VIII, Nghị quyết TW 3 khóa XI về công tác giáo dục,
đào tạo; Nghị quyết Trung ương 9 khóa XI về xây dựng nền văn hóa và con
người Việt Nam trong thời kỳ mới vào nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo
dục và đào tạo học sinh ở nhà trường nói chung và phát triển nhân cách nói
riêng ở các trường trung học phổ thông.
Tuy nhiên, do sự tác động của mặt trái kinh tế thị trường, của văn hóa
nước ngoài xâm nhập trong xu thế mở cửa, giao lưu hội nhập và mặt trái của
mạng internet đã làm cho không ít giáo viên, nhất là giáo viên trẻ thiếu kinh

3


nghiệm, bản lĩnh ở các trường trung học phổ thông cụm Thường Tín - Phú
Xuyên, thành phố Hà Nội hiện nay bị lôi cuốn và nhiễm vào các cái tiêu cực,
cái phản văn hóa, phản giá trị nên đã gây ảnh hưởng không tốt tới sự hình
thành và phát triển nhân cách của học sinh trung học phổ thông hiện nay.
Mặt khác, từ khi có Nghị quyết 03/NQ-TW của Ban Chấp hành Trung
ương khóa XI, đến nay đã có nhiều công trình khoa học nghiên cứu khá sâu
sắc về nhân cách đội ngũ giáo viên các trường Trung học phổ thông ở nhiều

phương diện khác nhau. Nhưng việc làm rõ lý luận, thực tiễn và đề xuất các
định hướng một cách có hệ thống, toàn diện về ảnh hưởng nhân cách của giáo
viên đến học sinh ở các trường trung học phổ thông cụm Thường Tín - Phú
Xuyện thành phố Hà Nội dưới góc độ triết học thì có rất ít công trình khoa
học đề cập đến.
Từ những lý do trên, tác giả đã chọn vấn đề “Ảnh hưởng nhân cách
của giáo viên đến học sinh ở các trường trung học phổ thông cụm Thường
Tín - Phú Xuyên, thành phố Hà Nội hiện nay” làm đề tài nghiên cứu.
2. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài
* Những công trình khoa học tiêu biểu nghiên cứu về nhân cách
Trong những năm gần đây, bàn về nhân cách là vấn đề đã thu hút nhiều
nhà khoa học quan tâm nghiên cứu với nhiều góc độ tiếp cận khác nhau, ở các
phạm vi khác nhau, nổi bật là các công trình khoa học, các bài viết, bài báo sau:
Khi nghiên cứu văn hóa và nhân cách, đặc biệt là nghiên cứu nhân cách
trong điều kiện xã hội phát triển, các nghiên cứu của AV.Lunatsaroxki, PN.
Phedoxeep, AG. Egrop, GL. Gomman, AK. Uledop và LN. Cogan (Liên Xô)
đã luận chứng khá sâu sắc dưới góc độ triết học, xã hội học, chỉ ra sự tương tác
chặt chẽ giữa văn hóa và nhân cách; khẳng định sự tồn tại trọn vẹn của con
người, sự phát triển toàn diện lực lượng sáng tạo, trí tưởng tượng, đời sống tình
cảm cũng như đời sống thể lực của con người.
Công trình của Raja Roy Singh, “Nền giáo dục cho thế kỷ XXI” [49], đã
đề cập một cách toàn diện các vấn đề liên quan tới công tác giáo dục và đào
tạo của nhân loại trong thế kỷ XXI. Trong đó, tác giả đề cập và đã đưa ra quan

4


điểm về nhân cách, giá trị, luận chứng bản chất và sự thống nhất giữa giá trị bản
thân và giá trị xã hội trong nhân cách, coi đó là tố chất cơ sở, nó thẩm thấu và
ảnh hưởng rất mạnh đối với sự hình thành, phát triển các tố chất khác. Việc tu

dưỡng tố chất văn hóa là điều kiện tiên quyết nhằm hoàn thiện nhân cách ở mỗi
người. Đồng thời, nhân tố đóng vai trò quyết định đến chất lượng của quá trình
này là đối ngũ giáo viên, đặc biệt là sự ảnh hưởng nhân cách của họ tới học sinh.
Bộ Giáo dục và Đào tạo, “Chiến lược phát triển giáo dục trong thế
kỷ XXI” [2]; Nguyễn Hữu Công, “Tư tưởng Hồ Chí Minh về phát triển
con người toàn diện” [5]; Vũ Văn Dụ, “Để tạo sự chuyển biến căn bản
chất lượng bồi dưỡng giáo viên phổ thông” [8]; Phạm Minh Hạc, “Học
tập tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục và tâm lý học nhân cách” [15];
Phạm Minh Hạc, “Giáo dục thế giới đi vào thế kỷ XXI” [17]; Đặng Xuân
Kỳ, “Quan điểm Hồ Chí Minh về con người và bản chất con người” [19];
Hà Nhật Thăng - Đào Thanh Âm, “Lịch sử giáo dục thế giới” [50]; Thái
Duy Tuyên, “Giáo dục học hiện đại” [51], v.v…
Các công trình khoa học trên đã bàn về vấn đề giáo dục, đào tạo con
người một cách toàn diện. Trong đó, khi bàn về sự phát triển nhân cách của
học sinh đều thống nhất chung môi trường tạo lên nhân cách và nhân cách của
học sinh chịu sự ảnh hưởng, chi phối từ nhiều nhân tố. Nhưng nhân tố chi
phối mạnh mẽ nhất, quan trọng nhất là giáo viên. Các tác giả cũng cho rằng:
quá trình giáo dục, định hướng nhân cách cho học sinh cần có sự kết hợp chặt
chẽ giữa gia đình, nhà trường và xã hội.
* Những công trình khoa học tiêu biểu nghiên cứu về nhân cách
giáo viên và học sinh
Đề cập ở nội dung này, còn có các bài viết của: GS Đặng Xuân Kỳ
“Quan điểm Hồ Chí Minh về con người và bản chất con người” [19]; PGS,
TS Trịnh Doãn Chính “Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục” [4]; TS Vũ
Kim Thanh “Tìm hiểu tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề nhân cách” [47];

5


Lê Công Triêm, “Một số vấn đề hiện nay của phương pháp dạy học đại

học” [53]; PGS, TS Lê Sĩ Thắng “Mấy vấn đề về “Trồng người” trong tư
tưởng Hồ Chí Minh” [56] v.v.
Các tác giả đã có sự thống nhất phát triển nhân cách con người mới là
con người phát triển toàn diện, với sự thống nhất chặt chẽ giữa đức và tài, lấy
đức làm gốc và một trong yếu tố quyết định sự hình thành, phát triển nhân
cách con người là con đường giáo dục và tự giáo dục, thông qua hoạt động
thực tiễn của con người. Trong đó, tác giả Lê Công Triêm nhận định theo:
“Mục tiêu của giáo dục - đào tạo phải là nâng cao dân trí, phát triển nguồn
nhân lực, đào tạo nhân tài trên cơ sở phát triển nhân cách con người Việt Nam
vừa “hồng”, vừa “chuyên” [53]. PGS, TS Lê Sĩ Thắng chỉ rõ: “Hồ Chí Minh
đã không bàn luận dài dòng về vấn đề “tính người là thiện hay ác”. Điều mà
Người quan tâm và nhấn mạnh là vai trò có tính chất quyết định của giáo dục
đối với “tính người”. “Tính ấy”, phần nhiều do giáo dục mà nên và gắn liền
với hoạt động của con người” [56].
Công trình nghiên cứu của Trần Hồng Quân, “Về vai trò của giáo
viên và vị trí của hệ thống sư phạm” [48]; Nguyễn Hữu Dũng, “Định
hướng đổi mới phương pháp đào tạo giáo viên” [7]; Lê Khánh Bằng, “Yêu
cầu mới của thời đại, của đất nước đối với giáo viên và phương hướng đổi
mới phương pháp dạy học ở các trường sư phạm” [3], v.v.. Các tác giả đã
thống nhất cách nhìn nhận con người toàn diện như là một thể thống nhất,
sự kết hợp chặt chẽ giữa các yếu tố, các mặt thể lực, trí tuệ, trình độ thẩm
mỹ, đạo đức cách mạng. Hồ Chí Minh cho rằng phát triển con người toàn
diện trước hết phải tập trung phát triển tất cả các bộ phận cấu thành nên
chỉnh thể đó. Các tác giả bước đầu đã chỉ ra cơ chế ảnh hưởng trực tiếp
nhân cách của giáo viên đến học sinh.
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu

6

* Mục đích nghiên cứu
Làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về ảnh hưởng nhân cách của giáo
viên đến học sinh ở các trường trung học phổ thông cụm Thường Tín - Phú
Xuyên thành phố Hà Nội hiện nay, từ đó đề xuất một số giải pháp cơ bản
nhằm phát huy giá trị ảnh hưởng này.
* Nhiệm vụ nghiên cứu
- Làm rõ thực chất và những nhân tố cơ bản quy định ảnh hưởng nhân
cách của giáo viên đến học sinh ở các trường trung học phổ thông cụm
Thường Tín - Phú Xuyên, thành phố Hà Nội hiện nay.
- Đánh giá tình hình và xu hướng ảnh hưởng nhân cách của giáo viên
đến học sinh ở các trường trung học phổ thông cụm Thường Tín - Phú Xuyên
thành phố Hà Nội hiện nay.
- Đề xuất giải pháp cơ bản nhằm phát huy ảnh hưởng nhân cách của
giáo viên đến học sinh ở các trường trung học phổ thông cụm Thường Tín Phú Xuyên thành phố Hà Nội hiện nay.
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
* Đối tượng nghiên cứu
Nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về ảnh hưởng nhân cách
của giáo viên đến học sinh ở các trường trung học phổ thông.
* Phạm vi nghiên cứu
Những vấn đề cơ bản về ảnh hưởng nhân cách của giáo viên đến học
sinh ở các trường trung học phổ thông cụm Thường Tín - Phú Xuyên, thành
phố Hà Nội hiện nay. Các số liệu, tư liệu được nghiên cứu khảo sát từ 2008
đến nay.
5. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phương pháp nghiên cứu
* Cơ sở lý luận
Luận văn dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về xây dựng con
người mới xã hội chủ nghĩa và người làm công tác sư phạm; các nghị quyết
của Bộ Giáo dục và Đào tạo, các chỉ thị của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào

7


tạo về xây dựng đội ngũ giáo viên trong thời kỳ mới, cũng như các công trình
khoa học tiêu biểu có liên quan đến đề tài.
* Cơ sở thực tiễn
Từ thực trạng nhiệm vụ xây dựng và phát triển nhân cách giáo viên các
trường trung học phổ thông ở cụm Thường Tín - Phú Xuyên, thành phố Hà
Nội hiện nay; các báo cáo tổng kết công tác xây dựng đội ngũ giáo viên; các
kết quả điều tra, khảo sát tại các trường trung học phổ thông ở cụm Thường
Tín - Phú Xuyên, thành phố Hà Nội hiện nay.
* Phương pháp nghiên cứu
Trên cơ sở vận dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện
chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, luận văn sử dụng một hệ thống các
phương pháp nghiên cứu như: Phương pháp hệ thống - cấu trúc; phương pháp
phân tích và tổng hợp; logic và lịch sử; trừu tượng hóa và khái quát hóa;
phương pháp điều tra xã hội học; phương pháp chuyên gia…
6. Ý nghĩa của đề tài
Kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ góp phần làm sâu sắc thêm lý luận
và thực tiễn nhân cách giáo viên các trường trung học phổ thông ở cụm
Thường Tín - Phú Xuyên, thành phố Hà Nội hiện nay; góp phần cung cấp
những cơ sở khoa học cho các cấp ủy, ban giám hiệu các nhà trường vận dụng
trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng, phát triển triển nhân cách giáo
viên, học sinh các trường trung học phổ thông ở thành phố Hà Nội hiện nay.
7. Kết cấu của đề tài
Kết cấu của luận văn gồm có: Mở đầu, 3 chương (7 tiết), kết luận, danh
mục tài liệu tham khảo và phụ lục.

8

Chương 1
THỰC CHẤT VÀ NHỮNG NHÂN TỐ CƠ BẢN QUY ĐỊNH ẢNH
HƯỞNG NHÂN CÁCH CỦA GIÁO VIÊN ĐẾN HỌC SINH
Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CỤM THƯỜNG TÍN PHÚ XUYÊN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI
1.1. Thực chất ảnh hưởng nhân cách của giáo viên
đến học sinh ở các trường trung học phổ thông cụm
Thường Tín - Phú Xuyên, thành phố Hà Nội
1.1.1. Quan niệm về nhân cách và nhân cách giáo viên các trường
trung học phổ thông ở cụm Thường Tín - Phú Xuyên, thành phố Hà Nội
* Quan niệm về nhân cách
Khái niệm nhân cách là một khái niệm đa diện và có tính đa dạng,
tùy theo góc độ tiếp cận để có sự quan niệm về nhân cách. Dưới góc độ tiếp
cận của tâm lý học, trong “Từ điển tâm lý học”:
Nhân cách là một hệ thống chức năng vận động, tự điều chỉnh gắn liền
với các thuộc tính quan hệ và hành động tương hỗ với nhau, tích lũy trong quá
trình phát sinh cá thể của con người. Cấu tạo cốt yếu của nhân cách là sự tự
đánh giá, được xây dựng trên cơ sở những đánh giá về cá nhân bởi những
người người khác và đánh giá của người khác. Ở nghĩa rộng mang tính truyền
thống, nhân cách là cá nhân mang tính chủ thể của các mối quan hệ xã hội và
hoạt động có ý thức. Ở nghĩa hẹp, nhân cách là những phẩm chất có tính hệ
thống của cá nhân được quy định bởi việc tham gia vào các mối quan hệ xã
hội và được hình thành trong hoạt động chung và giao tiếp [6, tr. 542].
Dưới góc độ tiếp cận của triết học, đề cập: “Nhân cách là toàn bộ
những năng lực và phẩm chất xã hội - sinh lý - tâm lý của cá nhân tạo
thành chỉnh thể đóng vai trò chủ thể tự ý thức, tự đánh giá, tự khẳng định
và tự điều chỉnh mọi hoạt động của mình” [18, tr. 476].

9

Từ các các góc độ tiếp cận trên, cho thấy các quan niệm đề cập về
nhân cách đều thống nhất ở vấn đề: nhân cách chỉ có ở con người, nhưng
không phải là con người nói chung mà ở từng cá nhân. Vì vậy, khái niệm
nhân cách gắn liền với khái niệm con người và khái niệm cá nhân.
Theo đó, có thể hiểu, nhân cách biểu hiện thế giới cái tôi của mỗi cá
nhân, là sự tổng hợp các yếu tố sinh học, tâm lý, xã hội, tạo nên đặc trưng
riêng về di truyền, về sinh lý thần kinh, về hoàn cảnh sống của cá nhân
theo cách riêng của mình. Mỗi cá nhân tiếp thu những giá trị phổ biến của
văn hóa xã hội và qua sự lọc bỏ, tự tiếp nhận của cá nhân để hình thành các
giá trị định hướng của nhân cách. Các giá trị như lý tưởng, niềm tin, quan
hệ lợi ích, nhận thức và hành động được mỗi cá nhân lựa chọn để xác lập
các hành vi cụ thể, hình thành nhân cách trong quan hệ xã hội. C.Mác chỉ
rõ: “Bản chất con người không phải là một cái trừu tượng cố hữu của cá
nhân riêng biệt. Trong tính hiện thực của nó bản chất con người là tổng hòa
các quan hệ xã hội” [24, tr.11].
* Nhân cách giáo viên các trường trung học phổ thông ở cụm Thường
Tín - Phú Xuyên thành phố Hà Nội
Giáo viên các trường trung học phổ thông ở cụm Thường Tín - Phú
Xuyên, thành phố Hà Nội, phần lớn là người địa phương, nên họ mang trong
mình truyền thống quê hương hiếu học, cần cù, chịu khó, hay làm, yêu lao
động, có tinh thần vượt khó, cầu thị tiến bộ, khát vọng vươn lên, không cam
chịu, sôi nổi, nhiệt tình trong công tác xã hội, v.v.. Họ cũng chịu ảnh hưởng
mặt trái của phong tục, tập quán địa phương như: bảo thủ, gia trưởng, thậm chí
kèn cựa, cục bộ, v.v.. Điểm chung nhất của Giáo viên các trường trung học phổ
thông ở cụm Thường Tín - Phú Xuyên, thành phố Hà Nội mang đầy đủ những
điểm chung của đội ngũ giáo viên trung học phổ thông ở nước ta, cụ thể là:
Họ đảm nhiệm một nghề mà đối tượng quan hệ trực tiếp là con người,
nên đòi hỏi họ phải có sự tôn trọng, lòng tin, tình thương, sự đối xử công
bằng, thái độ ân cần, lịch sự, tế nhị, v.v. với người học; Công cụ chủ yếu để

10


“hành nghề” là nhân cách của chính mình. Do đó, trong dạy học và giáo dục,
người giáo viên phải dùng nhân cách (phẩm chất và năng lực) của chính mình
để tác động vào học sinh. Đó là phẩm chất chính trị là sự giác ngộ về lý tưởng
đào tạo thế hệ trẻ, là lòng yêu nghề mến trẻ, là trình độ học vấn, là sự thành
thạo về nghề nghiệp, là lối sống, cách ứng xử và kỹ năng giao tiếp. Nghề đào
tạo con người lại là nghề lao động nghiêm túc, không được phép tạo ra thứ
phẩm hay phế phẩm. Theo đó, để trở thành một giáo viên tốt, trước hết cần
phải sống một cuộc sống chân chính, vẹn toàn nhưng đồng thời phải có ý thức
và kĩ năng tự hoàn thiện mình. Tâm hồn của nhà giáo phải được bồi bổ rất
nhiều để có khả năng truyền lại gấp bội cho thế hệ trẻ.
Họ đảm nhiệm một nghề tái sản xuất mở rộng sức lao động xã hội.
Trong khi đó, sức lao động chính là toàn bộ sức mạnh vật chất hay tinh thần ở
trong con người, nhân cách sinh động của cá nhân cần thiết để sản xuất ra sản
phẩm vật chất hay tinh thần có ích cho xã hội. Nên chức năng của giáo dục,
mà thầy giáo là lực lượng chủ yếu, chính là bồi dưỡng và phát huy sức mạnh
đó ở trong con người. Hơn nữa, nghề giáo viên đảm nhiệm đòi hỏi tính khoa
học, tính nghệ thuật và tính sang tạo cao, làm việc với đầy đủ tinh thần trách
nhiệm và lương tâm nghề nghiệp cao. Do đó, lao động sư phạm là một loại
lao động đặc biệt căng thẳng, tinh tế, không rập khuôn, không đóng khung
trong một giờ giảng, trong khuôn khổ nhà trường.
Trong dạy học, giáo viên phải dựa trên nền tảng khoa học xác định,
khoa học bộ môn cũng như khoa học giáo dục và có những kĩ năng sử dụng
chúng vào từng tình huống sư phạm cụ thể, thích ứng với từng cá nhân sinh
động. Tính khoa học, tính sáng tạo cao đến mức khi thể hiện nó như là một
người thợ cả lành nghề, một nghệ sĩ của quá trình sư phạm. Họ đảm nhiệm
một nghề lao động trí óc chuyên nghiệp, với sự đòi hỏi phải có thời kì khởi

động, nghĩa là thời kì để cho lao động đi vào nề nếp, tạo ra hiệu quả và vượt
ra khỏi không gian (lớp, trường), thời gian (hành chính) một ngày.

11


Từ những nội dung cơ bản trên, có thể hiểu: Nhân cách của giáo viên
các trường trung học phổ thông ở cụm Thường Tín - Phú Xuyên, thành phố
Hà Nội là tổng hòa hệ thống phẩm chất chính trị, đạo đức, năng lực và
phương pháp, tác phong công tác của giáo viên trong thực hiện nhiệm vụ và
cuộc sống đời thường của họ.
Từ sự khái quát trên có thể hiểu khi đề cập đến nhân cách của giáo viên
nói chung, giáo viên các trường trung học phổ thông ở cụm Thường Tín - Phú
Xuyên, thành phố Hà Nội là nói đến tổng thể những phẩm chất và năng lực
tạo nên bản sắc - nét đặc trưng và giá trị tinh thần - giá trị làm người, của mỗi
người. Theo đó, tiếp cận cấu trúc nhân cách giáo viên các trường trung học
phổ thông ở cụm Thường Tín - Phú Xuyên, thành phố Hà Nội trên hai
phương diện chính là: phẩm chất (đức) và năng lực (tài).
Ở phương diện phẩm chất chính trị, đạo đức:
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khái quát: “Đạo đức cách mạng là quyết
tâm suốt đời đấu tranh cho Đảng, cho cách mạng. Đó là điều chủ chốt nhất”
[41, tr. 281]. Điều chủ chốt nhất trong đạo đức cách mạng cũng là nét đặc
trưng bản chất nhất và là tiêu chuẩn hàng đầu của cán bộ, đảng viên. Theo
đó, Giáo viên các trường trung học phổ thông ở cụm Thường Tín - Phú
Xuyên, thành phố Hà Nội là người thực sự gương mẫu trong sinh hoạt và
công tác, nêu gương sáng về; “cần, kiệm, liêm chính, chí công vô tư” về;
“nhân , lễ, trí, dũng, liêm, trung”, thực hiện: “lo hoàn thành nhiệm vụ cho tốt
chứ không kèn cựa về mặt hưởng thụ, không công thần, không quan liêu,
không kiêu ngạo, không hủ hóa” [41, tr. 284], có niềm say mê nghề nghiệp,
lòng yêu trẻ lương tâm nghề nghiệp, tận tụy hy sinh với công việc, tác phong

làm việc cần cù, trách nhiệm cao lối sống giản dị và chân tình, v.v.. Những
cái đó giúp người giáo viên thêm sức mạnh vượt qua mọi khó khăn về vật
chất và tinh thần, hoàn thành nhiệm vụ. Hơn nữa nó sẽ để lại những dấu ấn
đậm nét trong tâm trí học sinh, nó có tác dụng hướng dẫn, điều khiển quá
trình hình thành và phát triển của trẻ.

12


Ở phương diện năng lực của giáo viên các trường trung học phổ thông ở
cụm Thường Tín - Phú Xuyên, thành phố Hà Nội bao gồm: nhóm năng lực dạy
học; nhóm năng lực giáo dục; nhóm năng lực tổ chức hoạt động sư phạm.
Nhóm năng lực dạy học, trước hết là năng lực hiểu học sinh trong quá
trình dạy học và giáo dục. Đó là năng lực thâm nhập vào thế giới bên trong
của trẻ, sự hiểu biết tường tận về nhân cách của chúng, cũng như năng lực quan
sát tinh tế những biểu hiện tâm lý của học sinh. Tri thức và tầm hiểu biết của
người giáo viên, là năng lực cơ bản của năng lực sư phạm, một trong những
năng lực trụ cột của nghề dạy học. Người giáo viên có nhiệm vụ phát triển
nhân cách học sinh nhờ một phương tiện đặc biệt là tri thức, quan điểm. Do đó,
đòi hỏi công việc người giáo viên là vừa dạy học, vừa giáo dục - một dạng lao
động phong phú và đa dạng. Vừa dạy một môn học, vừa bồi dưỡng cho thế hệ
trẻ có một nhãn quan rộng, có những hứng thú và thiên hướng thích hợp. Vì
vậy, người giáo viên phải nắm vững và hiểu biết rộng môn mình giảng dạy. Có
năng lực tự học, tự bồi dưỡng để bổ túc và hoàn thiện tri thức của mình.
Nhóm năng lực giáo dục bao gồm: năng lực vạch dự án phát triển nhân
cách học sinh và năng lực giao tiếp sư phạm. Là năng lực biết dựa vào mục
đích giáo dục, yêu cầu đào tạo, hình dung trước hết cần phải giáo dục cho
từng học sinh những phẩm chất nhân cách nào và hướng họat động của mình
để đạt tới hình mẫu trọn vẹn của con người mới.
Năng lực giao tiếp sư phạm là năng lực nhận thức nhanh chóng những

biểu hiện bên ngoài và bên trong của học sinh và bản thân, đồng thời, biết sử dụng
hợp lý các phương tiện ngôn ngữ và phi ngôn ngữ, biết cách tổ chức, điều khiển
và điều chỉnh quá trình giao tiếp nhằm đạt mục đích giáo dục. Biểu hiện của năng
lực giao tiếp: Kỹ năng định hướng giao tiếp: dựa vào sự biểu lộ bên ngoài như sắc
thái biểu cảm, ngữ điệu, thanh điệu của ngôn ngữ cử chỉ, tác động, thời điểm và
không gian giao tiếp mà phán đoán chính xác về nhân cách cũng như mối quan hệ
giữa chủ thể (giáo viên) và đối tượng (học sinh) giao tiếp.

13


Năng lực cảm hóa học sinh là năng lực gây được ảnh hưởng trực tiếp
của mình đến với học sinh về mặt tình cảm và ý chí. Nói cách khác, đó là khả
năng làm cho học sinh nghe, tin và làm theo mình bằng tình cảm, niềm tin.
Năng lực đối xử khéo léo sư phạm. Là kỹ năng mà trong bất kỳ tình huống
nào cũng tìm ra tác động sư phạm đúng đắn nhất như là một nghệ thuật.
Nhóm năng lực tổ chức hoạt động sư phạm, biết tổ chức và cổ vũ học sinh
thực hiện các nhiệm vụ khác nhau của công tác dạy học và giáo dục trên lớp hay
ngoài nhà trường. Biết đoàn kết học sinh thành một tập thể thống nhất, lành mạnh,
có kỷ luật, có nề nếp. Biết tổ chức và vận động nhân dân, phụ huynh học sinh và
các tổ chức xã hội tham gia vào sự nghiệp giáo dục theo mục tiêu xác định. Để có
kỹ năng trên, người thầy phải biết vạch kế họach, suy nghĩ chín chắn, sâu sắc các
tình huống giáo dục và đặc điểm đối tượng, kế hoạch phải kết hợp yêu cầu trước
mắt và lâu dài, bảo đảm tính nguyên tắc và linh họat, kiểm tra kế hoạch để đánh
giá hiệu quả và biết bổ sung kế hoạch.
1.1.2. Quan niệm về ảnh hưởng nhân cách của giáo viên đến học
sinh ở các trường trung học phổ thông cụm Thường Tín - Phú Xuyên,
thành phố Hà Nội
Theo hướng đáp ứng yêu cầu của quá trình giáo dục đào tạo học sinh
bậc trung học hiện nay, cho thấy sản phẩm lao động của người thầy là nhân

cách học sinh do những yêu cầu khách quan của xã hội quy định. Theo đó,
sản phẩm nhân cách học sinh là kết quả tổng thể của cả thầy lẫn trò nhằm biến
những tinh hoa của nền văn minh xã hội thành tài sản riêng - sự phát triển tâm
lý, của trò. Sự phù hợp giữa yêu cầu khách quan của nghề dạy học với những
phẩm chất tương ứng trong nhân cách người thầy sẽ tạo nên chất lượng cao của
sản phẩm giáo dục. Trong đó, giáo viên là người quyết định trực tiếp chất lượng
giáo dục. Được thể hiện ở trình độ tư tưởng, phẩm chất đạo đức, trình độ học vấn
và sự phát triển tư duy độc lập, sáng tạo của học sinh không chỉ phụ thuộc vào
chương trình và sách giáo khoa, cũng không chỉ phụ thuộc vào nhân cách học
sinh, mà còn phụ thuộc vào người thầy, vào phẩm chất chính trị, trình độ chuyên

14


môn và khả năng tay nghề của nhân vật chủ đạo trong nhà trường. Vì vậy, có thể
khẳng định rằng giáo viên là cái “dấu nối” giữa văn hóa nhân loại và dân tộc với
việc tái tạo nền văn hóa đó chính trong thế hệ trẻ. Điều đó có nghĩa là: Nền văn
hóa của nhân loại, của dân tộc chỉ được bảo tồn và phát triển thông qua sự
lĩnh hội nền văn hóa của thế hệ trẻ. Tuổi trẻ không làm được việc đó mà
phải huấn luyện theo phương thức đặc biệt là nhà trường thông qua vai trò
của người giáo viên. Tri thức khoa học là phương tiện hoạt động dạy của
người thầy, đồng thời là mục đích hoạt động học của trò. Trò hoạt động
theo sự tổ chức và điều khiển của thầy để tái sản xuất nền văn hóa của nhân
loại, của dân tộc, tạo ra sự phát triển tâm lý của chính mình, tạo ra những
năng lực mới mang tính người.
Người giáo viên đã biến quá trình giáo dục của mình thành quá
trình tự giáo dục của trò. Vì thế giáo dục và tự giáo dục thống nhất với
nhau trong việc làm nên sản phẩm giáo dục nhân cách. Sứ mạng trên của
người giáo viên thật vẻ vang, nhưng công việc không đơn giản, không
mang tính lặp lại, nó phải dựa trên cơ sở nắm vững con đường mà loài

người đã đi qua khi phát hiện ra những tri thức khoa học phải dựa trên cơ
sở của những thành tựu tâm lý học, giáo dục học hiện đại, đồng thời phải
am hiểu đầy đủ đặc điểm và trình độ phát triển về mọi mặt của trẻ nhất là
trí tuệ và đạo đức. Công việc đó đòi hỏi một quá trình học tập lí luận
nghiêm túc, trau dồi chuyên môn, rèn luyện tay nghề…, nói chung là trau
dồi nhân cách người giáo viên.
Từ định hướng trên bước đầu có thể hiểu: Ảnh hưởng nhân cách của
giáo viên đến học sinh ở các trường trung học phổ thông cụm Thường Tín Phú Xuyên, thành phố Hà Nội là sự tương tác hợp quy luật mang tính cực,
chủ động giữa các chủ thể giáo viên với học sinh, thông qua con đường
truyền dẫn bằng chính nhân cách của họ tác động đến sự hình thành và phát
triển nhân cách của học sinh theo mô hình, mục tiêu, yêu cầu sự nghiệp giáo
dục đào tạo hiện nay.

15


Từ quan niệm trên có thể cụ thể hóa quan niệm ảnh hưởng nhân cách
của giáo viên đến học sinh ở các trường trung học phổ thông cụm Thường Tín
- Phú Xuyên, thành phố Hà Nội ở những vấn đề cơ bản sau:
Thứ nhất, ảnh hưởng nhân cách của giáo viên đến học sinh ở các
trường trung học phổ thông cụm Thường Tín - Phú Xuyên, thành phố Hà Nội
là sự tương tác hợp quy luật mang tính cực, chủ động giữa các chủ thể giáo
viên với học sinh.
Một vấn đề mang tính tất yếu khách quan, của việc hình thành và phát triển
nhân cách cho thế hệ đang lớn lên là trách nhiệm của toàn xã hội, của gia đình và
hệ thống giáo dục quốc dân, trong đó đội ngũ giáo viên có trách nhiệm nặng nề
nhất vì họ là những người chuyên trách công việc giáo dục. Theo đó, họ là những
người trực tiếp giáo dục đào tạo thế hệ trẻ theo đúng mục đích giáo dục.
Giáo viên là người có trách nhiệm truyền đạt cho học sinh hệ thống tri
thức khoa học, và kỹ năng, kỹ xảo lao động nghề nghiệp, truyền bá cho họ lý

tưởng và đạo đức chân chính, hệ thống các giá trị, tinh hoa văn hoá của dân
tộc và nhân loại, đào luyện họ trở thành những lớp người có ích cho đất nước.
Có thể nói thầy giáo là cái “dấu nối” giữa nền văn hoá xã hội và việc tái sản
xuất nền văn hoá đó ở thế hệ trẻ. Mặt khác, việc hình thành và phát triển nhân
cách con người là một quá trình lâu dài, nhưng giai đoạn được giáo dục ở nhà
trường là giai đoạn phát triển mạnh mẽ nhất của nhân cách. Vì vậy, những tác
động và kết quả giáo dục của giáo viên đối với học sinh vừa có tác dụng đặt
nền móng, vừa có tác dụng định hướng, dẫn dắt cho quá trình phát triển nhân
cách. Trong thực tiễn đời sống xã hội cho thấy, sự phát triển nhân cách của
học sinh nhất là học sinh ở bậc trung học phổ thông phụ thuộc vào nhiều yếu
tố, nhưng một trong những yếu tố cơ bản quyết định nhất chính là kết quả
giáo dục của người giáo viên đối với học sinh - giáo viên chính là “kiến trúc
sư thiết kế tâm hồn” học sinh.

16


Ngày nay, những ứng dụng khoa học công nghệ vào quá trình dạy học
ngày càng nhiều, các phương tiện kỹ thuật dạy học ngày càng phát triển hiện
đại... nhưng chỉ có tác dụng giảm nhẹ sức lao động, tăng thêm năng lực dạy
học, giáo dục của giáo viên chứ hoàn toàn không thể thay thế vai trò của họ.
Điều đó có thể lý giải rằng giáo viên không chỉ dạy tri thức khoa học, dạy kỹ
năng, kỹ xảo; phát triển trí tuệ học sinh mà còn truyền bá cho họ thế giới
quan khoa học, lý tưởng, niềm tin đúng đắn, khơi dậy và bồi dưỡng cho họ
những phẩm chất đạo đức tốt đẹp, năng lực sáng tạo của một người công dân.
Giáo viên vừa giáo dục học sinh về tâm hồn, về đạo lý, công lý, vừa
phải thông qua “dạy chữ” mà “dạy người”. Giáo viên phải giáo dục nhân cách
học sinh bằng chính nhân cách của mình, cho nên không có máy móc nào
hiểu được con người, tác động đến con người sâu sắc bằng chính con người.
Vì vậy, ảnh hưởng nhân cách của giáo viên đến học sinh ở các trường trung

học phổ thông cụm Thường Tín - Phú Xuyên, thành phố Hà Nội là sự tương
tác hợp quy luật trong việc dạy và học của giáo viên và học sinh.
Trong mối quan hệ tương tác giữa dạy và học, vị trí của một đối tác có
bề dày về kinh nghiệm sống, kinh nghiệm chọn nhập và xử lý thông tin sẽ nổi
trội, sự đóng góp của đối tác đó trong quá trình học sẽ rất lớn không phải
bằng sự độc quyền về thông tin và tri thức có tính đẳng cấp, mà bằng trí tuệ
và sự từng trải của mình. Rõ ràng là giáo viên có thể và cần phải khẳng định
vị trí của mình trong các mối tương tác đó. Qua mối quan hệ tương tác này
nhân cách của giáo viên có ảnh hưởng rất lớn đến người học.
Ngày nay, những đặc điểm và xu thế phát triển của thời đại đang đặt ra
những yêu cầu cao đối với chất lượng nguồn nhân lực, đòi hỏi phải đổi mới
giáo dục một cách toàn diện. Xu hướng đổi mới cơ bản là chuyển từ kiểu dạy
học “lấy giáo viên làm trung tâm” sang kiểu “dạy học lấy học sinh làm trung
tâm”. Nói cụ thể hơn là dạy học phải hướng vào người học. Đặt người học
vào vị trí trung tâm của quá trình giáo dục - dạy học không có nghĩa là phủ
nhận hay xem nhẹ vai trò chủ đạo của giáo viên trong quá trình giáo dục. Cần

17


phải nhận thức rằng học sinh là đối tượng của giáo dục, do đó phải tôn trọng
lợi ích, nhu cầu của người học. Lợi ích và nhu cầu cơ bản nhất của học sinh là
sự phát triển nhân cách của họ, cho nên mọi nỗ lực của nhà trường, của giáo
viên trong hoạt động giáo dục và dạy học đều phải hướng tới việc tạo điều
kiện thuận lợi để học sinh, bằng hoạt động của mình, hình thành và phát triển
nhân cách. Trong dạy học lấy học sinh làm trung tâm, vai trò chủ động, tích
cực, sáng tạo của học sinh được phát huy, nhưng vai trò của giáo viên không
hề bị hạ thấp, yêu cầu đối với người dạy không hề giảm nhẹ, trái lại, giáo viên
càng phải có trình độ cao về chuyên môn nghiệp vụ mới có thể đóng vai trò là
người cố vấn, người trọng tài luôn luôn giữ vai trò chủ đạo trong quá trình sư

phạm. Theo đúng châm ngôn: “Người giáo viên bình thường mang chân lý
đến cho trò, người giáo viên giỏi biết dạy cho trò đi tìm chân lý”.
Thứ hai, ảnh hưởng nhân cách của giáo viên đến học sinh ở các
trường trung học phổ thông cụm Thường Tín - Phú Xuyên thành phố Hà Nội
là kết quả tương tác giữa chủ thể tác động với học sinh trong quá trình hiện
chức trách, nhiệm vụ của người giáo viên.
Mục đích ảnh hưởng nhân cách của giáo viên đến học sinh ở các
trường trung học phổ thông cụm Thường Tín - Phú Xuyên thành phố Hà Nội,
nhằm phát huy lan tỏa các phẩm chất nhân cách của người giáo viên đến mọi
học sinh trung học phổ thông hiện nay.
Khi bước vào bậc trung học phổ thông, học sinh phải hòa nhập vào môi
trường văn hóa học đường hoàn toàn mới, gắn với những tác nhân trong quan
hệ đó là các thầy, cô giáo mới; bạn bè mới; chương trình, nội dung giáo dục
mới; v.v.. Những cái mới xuất hiện tạo ra những mâu thuẫn mới thuộc quá
trình phát triển. Trước những nhân tố mới tác động làm cho mỗi học sinh tự
hình thành mục tiêu, hướng phát triển khác nhau tùy theo thiên hướng, khả
năng của mỗi cá nhân học sinh. Trong tính đa dạng về mục tiêu phấn đấu và
hướng phát triển có thể thấy có hai hướng cơ bản. Một là, tiếp tục phấn đấu
theo con đường học ở cấp cao hơn. Hai là, không theo con đường học ở cấp cao
18


hơn, tức là bước vào tự lập trong cuộc sống thông qua các hình thức lao động,
hoạt động xã hội. Từ hai hướng mục tiêu cơ bản ấy xuất hiện tiếp nhận văn hóa
ứng xử khác nhau. Những học sinh có mục tiêu tiếp tục học lên cấp cao hơn thì
ứng xử trong tiếp thu tri thức; ứng xử trong quan hệ thầy trò và quan hệ bạn bè
v.v. thường giữ vững sắc thái của văn hóa ứng xử học sinh với toàn bộ sự tinh
tế, trong sáng, cầu tiến bộ về tri thức. Học sinh phải đối mặt với những mâu
thuẫn khác nhau trong đó mâu thuẫn giữa mục tiêu, yêu cầu chuẩn văn hóa với
những tác động, sự lôi kéo làm chệch hướng văn hóa.

Chủ thể ảnh hưởng nhân cách của giáo viên đến học sinh ở các trường
trung học phổ thông cụm Thường Tín - Phú Xuyên thành phố Hà Nội, bao
gồm các cấp ủy đảng, chính quyền, đoàn thể, các thầy, cô giáo ở các nhà
trường, cùng gia đình và bản thân học sinh.
Cấp ủy đảng, chính quyền, đoàn thể trong và ngoài nhà trường là nhân
tố bảo đảm cho sự thống nhất giữa các chủ thể trong cơ chế hoạt động, là
chủ thể lãnh đạo trong và ngoài nhà trường. Đối với cấp ủy đảng, qua nghị
quyết, tạo dựng sự thống nhất trong lãnh đạo, chỉ đạo các hoạt động và kiểm
tra, hướng dẫn các chủ thể khác thực hiện đúng chức năng, nhiệm vụ. Ở các
nhà trường, lãnh đạo có chủ trương khắc phục những biểu hiện lệch chuẩn
của từng chủ thể, tiếp tục bổ sung, phát huy những mặt ưu điểm và tạo sự
thống nhất về nhận thức, thái độ, động cơ, ý chí trong toàn trường. Tiếp
đến, các chủ thể quản lý, tổ chức hoạt động, theo chức năng, nhiệm vụ của
mình triển khai nghị quyết lãnh đạo, cụ thể hóa vào từng chương trình hoạt
động, đưa nghị quyết vào thực tiễn. Các chủ thể là cấp ủy đảng, chính
quyền, đoàn thể ở địa phương cùng tham gia vào quản lý, nắm bắt hoạt
động của những học sinh trên địa bàn và qua dư luận của khu dân cư để
tuyên dương, khen thưởng những cháu ngoan ngoãn, chăm học, có thành
tích cao trong học tập và rèn luyện; đồng thời có biện pháp sát thực để kịp

19


thời uốn nắn những cháu có biểu hiện lệch chuẩn, hành vi ứng xử chưa phù
hợp với văn hóa và đạo đức xã hội.
Trong các nhà trường nói chung và các trường trung học phổ thông
cụm Thường Tín - Phú Xuyên, thành phố Hà Nội nói riêng, các thầy, cô giáo
là chủ thể quan trọng và trực tiếp ảnh hưởng nhân cách của mình tới học sinh.
Bởi, họ là người tuân thủ nghị quyết và chương trình, kế hoạch hoạt động của
nhà trường, thực hiện đúng chức năng vừa truyền thụ tri thức, rèn luyện tư

duy sáng tạo vừa giáo dục nhân cách, phẩm chất, lối sống, rèn luyện kỹ năng
ứng xử cho học sinh theo chuẩn mực văn hóa của nhà trường. Các thầy, cô
giáo luôn ứng xử một cách nhân văn, văn hóa là tiền đề giáo dục những thế hệ
học trò biết ứng xử có văn hóa, có phép tắc và nề nếp.
Gia đình học sinh là chủ thể rất quan trọng trong việc thực hiện chức
năng nuôi dạy con cái theo định hướng của nhà trường, của xã hội. Gia
đình là cái nôi giáo dục đầu tiên, là tế bào hạnh phúc suốt đời của mỗi
người. Do đó, giáo dục những giá trị truyền thống gia đình, cách ứng xử
trong gia đình là rất cần thiết, đặc biệt là đối với lứa tuổi học sinh trung học
phổ thông hiện nay.
Đối tượng ảnh hưởng nhân cách của giáo viên đến học sinh ở các
trường trung học phổ thông cụm Thường Tín - Phú Xuyên, thành phố Hà Nội
là học sinh - chủ thể trực tiếp tiếp nhận sự ảnh hưởng nhân cách của giáo viên
nhằm xây dựng, phát triển và hoàn thiện nhân cách của mình.
Những chủ thể trên tuân thủ và thực hiện thống nhất theo định hướng
mục tiêu, chức năng, vai trò của mình sẽ tạo cho môi trường phát triển nhân
cách của học sinh phổ thông trung học phổ thông hiện nay có những tác động
đồng thuận, cùng chiều tích cực về ý chí, động cơ, thái độ và hành vi trong
môi trường văn hóa học đường. Trong quá trình thực hiện, các chủ thể cùng
nhau tháo gỡ những vướng mắc và phát huy những mặt ưu điểm trong ảnh

20


hưởng nhân cách của giáo viên đến học sinh ở các trường trung học phổ thông
cụm Thường Tín - Phú Xuyên, thành phố Hà Nội.
Về nội dung ảnh hưởng nhân cách của giáo viên đến học sinh ở các
trường trung học phổ thông cụm Thường Tín - Phú Xuyên thành phố Hà Nội,
là một vấn đề đang được bàn nhiều trong các phương tiện thông tin đại chúng,
trong các diễn đàn và cả trong các công trình nghiên cứu khoa học, là mối

quan tâm chung của toàn xã hội. Song, trong khi đề cập về nội dung ảnh
hưởng nhân cách của giáo viên đến học sinh là nói tới sự truyền thụ cho
học sinh những tri thức khoa học tự nhiên, xã hội, lịch sử truyền thống đất
nước, địa phương và chính phẩm chất nhân cách của người giáo viên lan
tỏa tới học sinh. Từ đó, mỗi học sinh tiếp thu lĩnh hội tri thức, phẩm chất
nhân cách và tự hình thành thái độ, động cơ ý chí, trách nhiệm hoàn thiện
nhân cách của mình.
Cơ chế ảnh hưởng nhân cách của giáo viên đến học sinh ở các trường
trung học phổ thông cụm Thường Tín - Phú Xuyên, thành phố Hà Nội, là cơ
chế truyền giá trị, là quá trình lan tỏa nhân cách của người giáo viên đến học
sinh từ thấp đến cao, từ những yếu tố cấu thành nhân cách, đến toàn vẹn nhân
cách. Theo chu trình từ sự nhận thức đúng đắn về vai trò của nhân cách của
người giáo viên đối với học sinh đến chuyển hóa nhận thức đó thành chương
trình, kế hoạch và tiến tới sự hiện thực nó trong thực tiễn học tập, công tác
của người dạy và người học. Hay nói cách khác, chu trình ảnh hưởng nhân
cách của giáo viên đến học sinh ở các trường trung học phổ thông cụm
Thường Tín - Phú Xuyên, thành phố Hà Nội là từ sự lan tỏa giá trị nhân cách
của người giáo viên đến học sinh và chính từ người học sinh lan tỏa giá trị
nhân cách của mình trong thực tiễn.
Quá trình ảnh hưởng nhân cách của giáo viên đến học sinh ở các trường
trung học phổ thông cụm Thường Tín - Phú Xuyên thành phố Hà Nội, cũng là
một quá trình người học sinh phải qua đấu tranh tự chiến thắng mình, chiến

21


thắng những thói quen tự do, tùy tiện, buông thả để khuôn mẫu, điều chỉnh
mình theo chuẩn mực nhân cách. Điều này thật sự mang tính tự giác, tự nguyện
mà chỉ có danh dự, lương tâm, trách nhiệm đối với nhà trường, gia đình và xã
hội được hun đúc thì mới thực hiện được.

Thứ ba, ảnh hưởng nhân cách của giáo viên đến học sinh ở các trường
trung học phổ thông cụm Thường Tín - Phú Xuyên, thành phố Hà Nội theo
hướng đáp ứng mục tiêu, yêu cầu, ngày càng cao của quá trình giáo dục đào
tạo học sinh bậc trung học phổ thông.
Kết quả ảnh hưởng nhân cách của giáo viên đến học sinh ở các
trường trung học phổ thông cụm Thường Tín - Phú Xuyên thành phố Hà
Nội, phải được thể hiện ra ở kết quả công việc, sự tận tâm và mức độ
hoàn thành nhiệm vụ học tập cụ thể của mỗi người học sinh trong mọi
công việc, đặc biệt là trong kết quả học tập, rèn luyện của họ đáp ứng
mục tiêu, yêu cầu của quá trình giáo dục đào tạo học sinh bậc trung học phổ
thông hiện nay.
Như vậy, ảnh hưởng nhân cách của giáo viên đến học sinh ở các
trường trung học phổ thông cụm Thường Tín - Phú Xuyên, thành phố Hà Nội
không chỉ dừng lại ở vấn đề giải quyết mâu thuẫn giữa sự lan tỏa nhân cách
và tiếp nhận nhân cách, ở việc chủ thể học sinh giáo dục, rèn luyện nhân
cách và khả năng tự giáo dục, tự bồi dưỡng, tự rèn luyện ảnh hưởng nhân
cách của từng học sinh, mà sự ảnh hưởng đó còn phải được thể hiện thông
qua sự chuyển hóa các yếu tố cấu thành nhân cách người học sinh vào thực
tiễn thực hiện nhiệm vụ học tập, rèn luyện của họ.
Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh: “Thùc hµnh lµ kÝch thíc cña sù
thËt, lµ nÒn t¶ng cña hiÓu biÕt” [34, tr. 254]. Từ đó cho thấy, quá trình ảnh
hưởng nhân cách của giáo viên đến học sinh ở các trường trung học phổ thông
cụm Thường Tín - Phú Xuyên, thành phố Hà Nội là chuyển hóa những giá trị
nhân cách vào thực tiễn thực hiện nhiệm vụ học tập, rèn luyện của họ thì

22


phẩm chất, năng lực và phương pháp, tác phong sinh hoạt của họ được thực
tiễn kiểm chứng. Bản thân họ nhận thức được, thấy được cái tốt, cái xấu, cái

phù hợp, cái không phù hợp, cái tiến bộ, cái lạc hậu trong nhân cách của mình
và tự mình có sự điều chỉnh bổ sung những cái thiếu hụt, phát huy các mặt
tích cực, tiến bộ trong nhân cách của mình, hiển nhiên sự lan tỏa nhân cách
của giáo viên đến học sinh không ngừng phát triển.
1.2. Những nhân tố cơ bản quy định ảnh hưởng nhân cách của giáo
viên đến học sinh ở các trường trung học phổ thông cụm Thường Tín Phú Xuyên, thành phố Hà Nội
1.2.1. Ảnh hưởng nhân cách của giáo viên các trường trung học phổ
thông ở cụm Thường Tín - Phú Xuyên, thành phố Hà Nội chịu sự quy định
của các chủ thể và chất lượng giảng dạy của giáo viên
Cũng như quá trình tương tác của mọi sự vật, hiện tượng trong thế giới
khách quan, quá trình ảnh hưởng nhân cách của giáo viên đến học sinh ở các
trường trung học phổ thông cụm Thường Tín - Phú Xuyên, thành phố Hà Nội
cũng luôn bị chi phối bởi nhiều nhân tố tác động trực tiếp hoặc gián tiếp tới quá
trình đó. Song, sự tác động của các chủ thể và chất lượng dạy học của nhà
trường luôn là nhân tố cơ bản, nền tảng hàng đầu quy định quá trình ảnh
hưởng nhân cách của giáo viên đến học sinh ở các trường trung học phổ thông
cụm Thường Tín - Phú Xuyên, thành phố Hà Nội.
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhiều lần căn dặn: Công tác giáo
dục, chính là công việc huấn luyện con người nhằm mục đích phụng sự Tổ
quốc, phục sự nhân dân. Huấn là dạy dỗ, luyện là rèn giũa”. Dạy dỗ, giáo dục
làm phát triển hoàn toàn những phẩm chất, năng lực sẵn có, để mỗi người vừa
có đức, vừa có tài. Rèn giũa để mọi người nâng cao khả năng và tẩy rửa
khuyết điểm, quá trình này đòi hỏi phải có thời gian, phải trường kỳ gian khổ,
vì đó là một cuộc cách mạng trong mỗi con người. Theo đó, sự tác động của

23


các chủ thể và chất lượng dạy học của nhà trường góp phần trực tiếp làm lan
tỏa nhân cách của người giáo viên đến học sinh một cách có hiệu quả nhất.

Hơn nữa, sự tác động của các chủ thể và chất lượng dạy học của nhà
trường còn tác động trực tiếp trau dồi tri thức, tình cảm, niềm tin, xây dựng
động cơ và ý chí quyết tâm của học sinh trong tiếp nhận sự ảnh hưởng nhân
cách từ người giáo viên cho sự phát triển nhân cách của họ. Bởi, chỉ có thông
qua sự tác động của các chủ thể và chất lượng dạy học của nhà trường mới tạo
cho học sinh có được phẩm chất đạo đức, tình cảm chính trị, năng lực kiến
thức cần thiết chuẩn bị hành trang của một công dân theo luật định. Sự tác
động của các chủ thể và chất lượng dạy học của nhà trường còn góp phần trực
tiếp tạo ra cơ chế, con đường, biện pháp giúp cho mỗi học sinh chuyển hóa
những yếu tố cấu thành nhân cách chung cần phải có của người học sinh trung
học hành nhân cách riêng của mỗi học sinh.
Trong một thế giới khoa học kỹ thuật, công nghệ phát triển vừa mang
lại sự biến đổi nhanh trong đời sống xã hội, vừa tạo ra sự chuyển dịch các
định hướng giá trị, thì người giáo viên không thể chỉ đóng vai trò truyền đạt
tri thức, mà đồng thời phải có khả năng phát triển những cảm xúc, thái độ,
hành vi ứng xử của học sinh, bảo đảm cho học sinh làm chủ được và biết ứng
dụng hợp lý những tri thức đó.. Một trong những tư tưởng chủ yếu trong
chiến lược phát triển giáo dục thế kỷ XXI của UNESCO là giáo viên phải
được đào tạo để trở thành những nhà giáo dục hơn là những chuyên gia truyền
đạt kiến thức. Tư tưởng đó nhấn mạnh người giáo viên phổ thông trong thời
đại mới phải biết phát triển ở người học ý thức về các giá trị đạo đức, tinh
thần, thẩm mỹ tạo nên bản sắc văn hoá truyền thống riêng của từng dân tộc.
Giáo viên hơn ai hết phải là nhà giáo dục, bằng chính nhân cách của
mình tác động tích cực đến sự hình thành và phát triển nhân cách của học
sinh. Trong xã hội hiện đại, thông qua chức năng dạy học và giáo dục, đội
ngũ giáo viên có vị trí, vai trò vô cùng quan trọng. Chủ tịch Hồ Chí Minh

24

luôn luôn đánh giá cao vai trò của đội ngũ giáo viên trong xã hội mới, coi họ
là lớp người vẻ vang của đất nước, vì nếu “không có thầy giáo thì không có
giáo dục”. Người cũng chỉ rõ: vấn đề then chốt, quyết định chất lượng giáo dục
là phải xây dựng được một đội ngũ đông đảo những người làm công tác giáo
dục yêu nghề, yêu trường, hết lòng thương yêu, chăm sóc, giáo dục học sinh…
Cố tổng Bí thư Lê Duẩn cũng từng nói: “Đảng và nhân dân ta giao phó việc
dạy dỗ con em mình cho các giáo viên, cũng là phó thác cho họ sứ mệnh đào
tạo thế hệ tương lai cho cả dân tộc ta”. Nhà thơ Ấn Độ Tago viết: “ Giáo dục
một người đàn ông được một người đàn ông; giáo dục một người đàn bà được
cả một gia đình; giáo dục một người thầy được cả một xã hội”.
Người giáo viên nói chung, giáo viên ở các trường trung học phổ thông
cụm Thường Tín - Phú Xuyên là người truyền đạt các kiến thức, những kinh
nghiệm sống cho học sinh những kiến thức và kinh nghiệm đó có thể ở nhiều
lĩnh vực khác nhau của khoa học tự nhiên, khoa học xã hội và cả những kiến
thức để hình thành nhân cách học sinh trung học, góp phần tạo dựng một xã
hội tốt đẹp. Muốn làm được điều đó bản thân mỗi giáo viên phải tự rèn luyện
mình cho xứng đáng với vị trí, vai trò của người giáo viên. Muốn người khác
tôn trọng mình thì trước hết bản thân mình phải đáng được tôn trọng. Người
giáo viên phải luôn là tấm gương cho học trò noi theo, phải có lối sống giản
dị, lành mạnh, trong sáng, luôn giữ mối quan hệ tốt với cộng đồng, xã hội,
được mọi người tôn trọng và kính nể; để đứng được trên bục giảng người thầy
phải có một trình độ chuyên môn nghiệp vụ nhất định, trình độ ấy không dừng
lại ở một điểm nào mà phải luôn được trau dồi, bổ sung, không ngừng phát
triển nó, người học luôn muốn tiếp thu được những điều hay, mới và bổ ích
cho cuộc sống của mình, nếu người thầy không đáp ứng được điều này sẽ làm
cho người học dễ nhàm chán, uy tín của giáo viên sẽ giảm sút.
Giáo viên nói chung, giáo viên ở các trường trung học phổ thông cụm
Thường Tín - Phú Xuyên nói riêng, phải luôn tìm tòi, sáng tạo, đổi mới

25