LUẬN văn THẠC sĩ xây DỰNG ĐẢNG xây DỰNG đời SỐNG văn hóa ở KHU dân cư THUỘC QUẬN hà ĐÔNG THÀNH PHỐ hà nội HIỆN NAY

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết đầy đủ
Ban chỉ đạo
Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa
Cộng sản Việt Nam
Cơ quan đơn vị
Cựu chiến binh
Hội đồng nhân dân
Gia đình văn hóa
Liên hiệp phụ nữ
Mặt trận Tổ quốc
Nghị quyết
Thanh niên cộng sản
Thể dục thể thao
Trung ương
Khoa học kỹ thuật
Ủy ban nhân dân
Văn hóa xã hội
Văn hóa thong tin
Vận động viên

Chữ viết tắt
BCĐ
CNH – HĐH
CSVN
CQĐV
CCB
HĐND
GĐVH
NHPN

MTTQ
NQ
TNCS
TDTT
TU
KHKT
UBND
VHXH
VHTT
VĐV


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU
Chương 1 XÂY DỰNG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA Ở KHU DÂN
CƯ QUẬN HÀ ĐÔNG THÀNH PHỐ HÀ NỘINHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
1.1.
Đời sống văn hóa ở khu dân cư và những vấn đề cơ

1.2.

bản về xây dựng đời sống văn hóa ở các khu dân
cư thuộc quận Hà Đông
Thực trạng và một số kinh nghiệm xây dựng đời
sống văn hóa ở khu dân cư thuộc quận Hà Đông
thành phố Hà Nội

Chương 2 YÊU CẦU VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP TIẾP TỤC XÂY
DỰNG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA Ở KHU DÂN CƯ
THUỘC QUẬN HÀ ĐÔNG THÀNH PHỐ HÀ NỘI

HIỆN NAY
2.1.
Những yếu tố tác động và yêu cầu xây dựng đời

2.2.

sống văn hóa ở khu dân cư thuộc quận Hà Đông
thành phố Hà Nội hiện nay
Những giải pháp tiếp tục xây dựng đời sống văn
hóa ở khu dân cư thuộc quận Hà Đông thành phố
Hà Nội hiện nay

KẾT LUẬN
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài

2

Trang
3


Cùng với quá trình dựng nước và giữ nước nền văn hoá Việt Nam đã
hình thành và phát triển. Bằng lao động sáng tạo và ý chí đấu tranh bền bỉ
kiên cường, nhân dân ta đã xây đắp nên một nền văn hoá kết tinh sức mạnh và
in đậm dấu ấn bản sắc cộng đồng các dân tộc Việt Nam, chứng minh sức sống
mãnh liệt và sự trường tồn của dân tộc. Là kết quả giáo dục và tiếp thu tinh

hoa của nền văn hoá thế giới. Để không ngừng hoàn thiện mình. Văn hoá Việt
Nam đã hun đúc nên tâm hồn. khí phách, bản lĩnh Việt Nam, làm rạng rỡ lịch
sử vẻ vang của dân tộc.
Đời sống văn hóa là một bộ phận của đời sống xã hội, bao gồm tổng thể
những yếu tố hoạt động văn hóa vật chất và tinh thần, những tác động qua lại
lẫn nhau trong đời sống xã hội để tạo ra những quan hệ có văn hóa trong cộng
đồng, trực tiếp hình thành nhân cách và lối sống của con người. Đời sống văn
hoá cơ sở là bộ phận cấu thành quan trọng trong toàn bộ nền văn hoá. Đời
sống văn hoá cơ sở là nơi khơi nguồn sáng tạo, đồng thời là nơi hưởng thụ các
giá trị văn hoá của nhân dân. Đời sống văn hoá cơ sở là nơi bảo tồn và phát
huy mạnh mẽ tính đa dạng, phong phú của văn hoá các dân tộc… Xây dựng
đời sống văn hoá cơ sở là nền tảng, là bước đi ban đầu để thực hiện thành
công đường lối văn hoá của Đảng là xây dựng nền văn hoá Việt Nam tiên
tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Thông qua hoạt động xây dựng đời sống văn
hoá cơ sở mà các quan điểm, đường lối chính sách của Đảng, pháp luật của
Nhà nước đến với người dân, được nhân dân thực hiện.
Trước tình hình hiện nay, Đất nước thực hiện đổi mới, công nghiệp
hóa, hiện đại hóa, thực hiện nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa, giao lưu hợp tác, hội nhập sâu rộng với các nước trong khu vực và thế
giới, tạo điều kiện cho đất nước phát triển, đồng thời cũng đặt ra nhiều nguy
cơ, thách thức tiềm ẩn; cùng với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ, sự
bùng nổ thông tin, sự giao thoa, đan xen và du nhập nhiều nét văn hóa của các
nước trên thế giới (từ phim, ảnh, sách, báo, tạp chí, từ các Việt Kiều, từ người
lao động nước ngoài tại Việt Nam .v.v.) đến nền văn hóa truyền thống của dân
3


tộc ta, vấn đề đặt ra là làm sao và bằng cách nào để vừa xây dựng được một
nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc vừa phù hợp với bước tiến của
thời đại, đảm bảo hội nhập quốc tế, song, không làm phai nhạt hoặc mất đi

các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc. Đây là vấn đề đặt ra cho các cấp,
các ngành trong công tác quản lý văn hoá nói riêng và toàn xã hội nói chung,
đó là làm thế nào để đời sống văn hoá của Việt Nam được nâng lên, nhân dân
ngày càng có điều kiện và thực sự trở thành chủ thể sáng tạo, hưởng thụ các
giá trị văn hoá một cách đích thực. Cho nên việc nâng cao chất lượng hoạt
động văn hóa là vấn đề cấp bách và lâu dài của Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ
quốc và cả hệ thống chính trị nhằm định hướng cho nhân dân giữ gìn và phát
huy truyền thống văn hóa của dân tộc.
Xây dựng đời sống văn hoá ở khu dân cư hiện nay là một trong những
vấn đề cấp thiết, quan trọng nhằm tạo các điều kiện cần thiết để xây dựng nền
văn hoá mới, con người mới nhằm góp phần ổn định chính trị, giữ vững quốc
phòng, an ninh, tạo động lực mạnh mẽ cho việc phát triển kinh tế - xã hộị, đáp
ứng yêu cầu thực tiễn của đất nước trong giai đoạn phát triển mới. Kết luận
Hội nghị lần thứ mười Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa IX đã xác
định: xây dựng tư tưởng, đạo đức, lối sống và đời sống văn hóa là nhiệm vụ
trọng tâm và phải được đặt lên hàng đầu trong xây dựng nền văn hóa tiên
tiến, đậm đà bản sắc dân tộc giai đoạn hiện nay.
Cùng với những thành tựu đã đạt được trên các lĩnh vực chính trị, kinh
tế, văn hoá, xã hội, an ninh quốc phòng trong công cuộc đổi mới của đất
nước; những năm qua quận Hà Đông, thành phố Hà Nội đã tập trung mọi lỗ
lực, huy động mọi tiềm năng, phát huy sức mạnh tổng hợp của các tổ chức,
các lực lượng đẩy mạnh phong trào xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư
thu được nhiều kết quả tốt đẹp. Tuy nhiên do những nguyên nhân cả khách
quan và chủ quan nên kết quả xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư còn
nhiều bất cập, hạn chế về mặt nội dung, hình thức.
Hiện nay trước sự tác động đan xen nhiều chiều đến đời sống văn hóa ở
4


khu dân cư và sự chống phá quyết liệt của các thế lực thù địch trong chiến

lược “diễn biến hòa bình” trong lĩnh vực tư tưởng và hòa cùng những tác
động tiêu cực của mặt trái nền kinh tế thị trường và những tiêu cực lạc hậu
của xã hội. Sự phát triển của khoa học công nghệ càng nhiều yêu cầu cao xây
dựng nét văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc theo đó là những
đòi hỏi phát triển kinh tế, văn hóa – xã hội của quận Hà Đông “Xây dựng đời
sống văn hóa ở khu dân cư thuộc quận Hà Đông thành phố Hà Nội hiện
nay là vấn đề có ý nghĩa lý luận và thực tiễn cần thiết hiện nay.
2. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài
Quán triệt quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam và tư tưởng Hồ Chí
Minh, đã có một số công trình nghiên cứu về lịch sử và văn hóa. Cũng như
nghiên cứu về đời sống văn hóa cũng đã thu hút sự quan tâm của nhiều tập
thể, cá nhân cán bộ khoa học, tiêu biểu là các công trình:
Phan Ngọc, “Văn hoá Việt Nam và cách tiếp cận mới”, Nxb Văn hóa
Thông tin, Hà Nội Bản sắc văn hóa Việt Nam, Nxb Văn hóa thông tin, nhân
cách văn hoá trong bảng giá trị Việt Nam, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội,
1994. Vũ Dương Ninh, Kinh nghiệm lịch sử và sự hội nhập văn hoá thế giới,
Văn hoá học đại cương và cơ sở văn hóa Việt Nam, Nxb Khoa học xã hội, Hà
Nội, 1996. Đỗ Nguyên Phương, Nhân tố văn hóa - xã hội trong quá trình đô
thị hóa, Hội nghị lần thứ 12 "Văn hóa và nếp sống đô thị trong công nghiệp
hoá - hiện đại hóa đất nước", Uỷ ban quốc gia thập kỉ quốc tế phát triển văn
hóa của Việt Nam, Hà Nội, 1997.
Lương Hồng Quang, Dân trí và sự hình thành văn hóa cá nhân, Viện Văn
hoá và Nxb Văn hóa thông tin, Hà Nội, 1999. Nguyễn Duy Quý và Đỗ Huy,
Xây dựng nền văn hóa mới ở nước ta hiện nay, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội,
1992. Văn Đức Thanh, Về xây dựng môi trường văn hóa cơ sở, Nxb Chính trị
Quốc gia, Hà Nội, 2001. Trần Ngọc Thêm Cơ sở văn hoá Việt Nam, Nxb
Giáo dục, Hà Nội, 1999. Chu Khắc Thuật và Nguyễn Văn Thủ (chủ biên),
Văn hóa, lối sống với môi trường, Trung tâm nghiên cứu và tư vấn phát triển,
5

Nxb. Văn hoá thông tin. Nguyễn Tài Thư, Về giá trị văn hóa tinh thần Việt
Nam, Nxb thông tin lý luận, Hà Nội, 1983.
Những công trình trên, ở các góc độ tiếp cận khác nhau đã nghiên cứu, tổng
kết khá toàn diện những vấn đề lý luận, thực tiễn để cung cấp luận cứ khoa học
phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam hiện nay như: quan hệ
giữa xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; nhân tố chính trị - tinh thần trong chiến tranh;
phòng, chống "diễn biến hòa bình ", trên lĩnh vực tư tưởng - văn hóa.
Một số công trình đã tiếp cận văn hóa với tính cách là một bộ phận đặc
thù của đời sống văn hóa xã hội, tính đặc thù của đời sống văn hóa làng Việt
Nam. Quá trình phát triển của văn hóa làng, xã gắn liền với quá trình đấu
tranh giữ nước và dựng nước của dân tộc Việt Nam. Sự phát triển của đời
sống văn hóa làng, xã Việt Nam, những qui luật đặc thù của văn hóa làng, xã,
qua đó làm giàu thêm bản sắc văn hoá dân tộc. Từ đó các tác giả đi đến khẳng
định: bản sắc từ truyền thống đến hiện đại là những đặc trưng cốt lõi của văn
hoá làng, xã Việt Nam. Quá trình xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư
hiện nay cần chú ý đến đặc điểm đó để xác định đúng nội dung, phương pháp,
tiến hành nhằm không ngừng mở rộng và làm giàu thêm các giá trị văn hóa.
Tiếp cận văn hóa và đời sống văn hóa với xây dựng con người, các công
trình đều cho rằng nhân cách người Việt Nam là sự tương tác biện chứng giữa
các cư dân với toàn bộ môi trường trong đó họ sống và hoạt động dưới góc độ
văn hóa, là sự kết tinh cao nhất những giá trị văn hóa trong truyền thống dựng
nước và giữ nước của dân tộc. Đời sống văn hóa là nơi nuôi dưỡng, phát triển
và hoàn thiện những giá trị "người". Từ cách tiếp cận đó, các tác giả cho rằng,
xây dựng đời sống văn hóa, về thực chất là một quá trình văn hóa toàn bộ đời
sống tinh thần để phát triển những phẩm chất cao quí trong nhân cách. Để
hoàn thành nhiệm vụ đó, cùng với gìn giữ, phát huy các giá trị văn hóa trong
truyền thống và hiện đại của dân tộc, cần quan tâm xây dựng, phát triển đời
sống văn hóa ở khu dân cư. Để thực hiện thắng lợi nhiệm vụ đó, quá trình
triển khai, tổ chức thực hiện phải từng bước giải quyết tốt mối quan hệ bên

6


trong và bên ngoài, truyền thống và hiện đại làm cho đời sống văn hóa phát
huy sức mạnh vào việc xây dựng con người văn hóa. Các tác giả đều cho
rằng, các giá trị văn hóa, đời sống văn hóa trong môi trường văn hóa không
phải là bất biến, cùng với sự phát triển của xã hội, của quá trình hợp tác, giao
lưu văn hóa, các hệ giá trị đó cũng có những biến đổi nhằm theo kịp yêu cầu
của sự phát triển.
Tóm lại, các công trình trên đều thống nhất cho rằng, văn hóa và xây
dựng đời sống văn hóa luôn gắn với văn hóa dân tộc, mang tính đặc trưng của
văn hóa dân tộc, có tính lịch sử. Nhưng do đối tượng, nhiệm vụ nghiên cứu
của mỗi công trình khác nhau mà các tác giả chỉ đề cập đến từng yếu tố của
văn hóa và đời sống văn hóa để phục vụ cho nội dung nghiên cứu mà chưa
luận giải vấn đề xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư một cách có hệ
thống với tính chất là một công trình khoa học độc lập. Trong điều kiện lịch
sử mới, xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc đòi
hỏi phải nghiên cứu xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư trong sự nghiệp
xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa hiện nay.
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
* Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu làm rõ những vấn đề cơ bản về lý luận, thực tiễn; đề xuất
giải pháp tăng cường xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư quận Hà Đông
thành phố Hà Nội hiện nay.
* Nhiệm vụ nghiên cứu
- Làm rõ cơ sở lý luận xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư quận Hà
Đông thành phố Hà Nội hiện nay.
- Đánh giá đúng thực trạng xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư
quận Hà Đông thành phố Hà Nội.
- Xác định yêu cầu và đề xuất những giải pháp tăng cường xây dựng đời

sống văn hóa ở khu dân cư quận Hà Đông thành phố Hà Nội hiện nay.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài
7


* Đối tượng nghiên cứu: Xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư
thuộc quận Hà Đông thành phố Hà Nội hiện nay.
* Phạm vi nghiên cứu: Hoạt động xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân
cư của cấp ủy chính quyền, các tổ chức khác trong hệ thống chính trị và nhân
dân trong khu dân cư ở quận Hà Đông thành phố Hà Nội, các số liệu phục vụ
nghiên cứu giới hạn từ năm 2009 đến nay.
5. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phương pháp nghiên cứu của đề tài
* Cơ sở lý luận: Hệ thống các quan điểm cơ bản của chủ nghĩa MácLênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về
văn hóa, xây dựng phát triển về văn hóa, con người Việt Nam.
* Cơ sở thực tiễn: Hoạt động xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư
quận Hà Đông thành phố Hà Nội.
* Phương pháp nghiên cứu: Dựa vào phương pháp luận của chủ nghĩa
Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, kết hợp với sử dụng các phương pháp
lịch sử - lô gích, phương pháp phân tích, tổng hợp, phương pháp khái quát
hoá, trừu tượng hoá, phương pháp hệ thống - cấu trúc, phương pháp khảo sát điều tra xã hội học, phương pháp chuyên gia...để thực hiện mục tiêu nhiệm vụ
nghiên cứu của đề tài luận văn.
6. Ý nghĩa của đề tài
Kết quả nghiên cứu góp phần cung cấp thêm cơ sở khoa học giúp cấp ủy,
chính quyền quận Hà Đông lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng đời sống văn hóa khu
dân cư; Luận văn có thể dùng làm tài liệu nghiên cứu tham khảo trong giảng
dạy ở các học viện, nhà trường.
7. Kết cấu của để tài
Luận văn gồm phần mở đầu; 2 chương (4 tiết); kết luận; danh mục tài
liệu tham khảo và phụ lục.
Chương 1

NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
XÂY DỰNG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA Ở KHU DÂN CƯ

8


QUẬN HÀ ĐÔNG THÀNH PHỐ HÀ NỘI - NHỮNG VẤN ĐỀ
LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
1.1. Đời sống văn hóa ở khu dân cư và những vấn đề cơ bản về xây
dựng đời sống văn hóa ở các khu dân cư quận Hà Đông thành phố Hà Nội
1.1.1. Đời sống văn hóa ở khu dân cư quận Hà Đông thành phố Hà Nội
* Quan niệm đời sống văn hóa ở khu dân cư thuộc quận Hà Đông
Đời sống văn hóa là tổ hợp hoạt động sống của con người nhằm đáp ứng
những nhu cầu vật chất và tinh thần của con người. Nhu cầu vật chất được
đáp ứng làm cho con người tồn tại như một sinh thể. Nhu cầu tinh thần thì
giúp con người tồn tại như một sinh thể xã hội, tức một nhân cách văn hóa.
Hai nhu cầu này xuất hiện ngay từ buổi bình minh của xã hội loài người và
phát triển cùng với trình độ phát triển của xã hội. Đời sống văn hóa là một bộ
phận của đời sống tinh thần xã hội, nhằm hướng tới các giá trị cao cả của con
người là hướng tới chân, thiện, mỹ. Các hoạt động nhằm đáp ứng nhu cầu văn
hóa của con người được gọi là hoạt động văn hóa.
Sản phẩm văn hóa đến với công chúng phải thông qua các thiết chế văn
hóa xã hội. Thiết chế văn hóa xã hội bao gồm hoạt động lãnh đạo, quản lý văn
hóa, các trung tâm văn hóa, nhà bảo tàng tòa báo nhà xuất bản…để chuyển tải
các sản phẩm văn hóa đến với mọi người trong xã hội.
Từ những phân tích trên có thể quan niệm đời sống văn hóa ở cơ sở là là
tổng thể các hoạt động lưu giữ, bảo tồn, sáng tạo, hưởng thụ các giá trị văn
hóa trong tổ chức và hoạt động của cộng đồng xã hội.
* Quận Hà Đông thành phố Hà Nội
Năm 2006, Nghị định số 115/2006/NĐ-CP ngày 27/12/2006 được ban

hành, Hà Đông được Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam
công nhận là thành phố trực thuộc tỉnh Hà Tây.
Tiếp đó, cùng với sự hợp nhất của thành phố Hà Nội và tỉnh Hà Tây theo
Nghị quyết số 15/2008/QH12 của Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa
Việt Nam, Hà Đông chính thức trở thành một thành phố trực thuộc thành phố

9


Hà Nội. Đến ngày 08/5/2009, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 19/NQ-CP,
thành phố Hà Đông chính thức trở thành một Quận thuộc thành phố Hà Nội.
Lúc này, quận Hà Đông với diện tích tự nhiên 48,33Km2, 232 tổ dân phố và
khoảng 60.000 nhân khẩu, có 17 đơn vị hành chính trực thuộc, bao gồm các
phường: Biên Giang, Dương Nội, Đồng Mai, Hà Cầu, Kiến Hưng, La Khê,
Mộ Lao, Nguyễn Trãi, Phú La, Phú Lãm, Phú Lương, Phúc La, Quang Trung,
Vạn Phúc, Văn Quán, Yên Nghĩa, Yết Kiêu. Phía Đông giáp huyện Thanh
Trì, quận Thanh Xuân; phía Tây giáp huyện Chương Mỹ, huyện Hoài Đức,
huyện Quốc Oai; phía Nam giáp huyện Thanh Oai; phía Bắc giáp quận Nam
Từ Liêm, thành phố Hà Nội. Với gần 500 cơ quạn, doanh nghiệp.
Quận Hà Đông ngày nay là một quận nằm ở trung tâm Thành phố Hà
Nội, là Quận có tốc độ phát triển kinh tế - xã hộ nhanh nhất trong 30 quận,
huyện thuộc Thành phố những năm qua, Hà Đông có rất nhiều nhà máy các xí
nghiệp của Nhà nước, xí nghiệp tư doanh, xí nghiệp liên doanh với nước
ngoài, xí nghiệp 100% vốn nước ngoài. Toàn quận hiện nay có khoảng 250
nhà máy, công ty có quy mô sản xuất lớn, Quận hình thành thêm nhiều Khu
Đô thị lớn là: Khu đô thị Văn Phú, Văn Quấn, Dương Nội, Kiến Hưng…với
khoảng (4.791,74 ha).Về thương mại, quận có một số chợ truyền thống như
chợ Hà Đông, chợ Vồ, Bên cạnh đó là nhiều khu thương mại và dịch vụ lớn
tại các Phường Văn Quán, Quang Trung, Yết Kiêu, Kiến Hưng, Dương Nội...
Hà Đông tập trung khá nhiều đình chùa, nhà thờ của nhiều tôn giáo khác

nhau. Bên cạnh đó, các Trung tâm văn hoá - Thể dục thể thao, Nhà Thiếu nhi
quận, các Nhà văn hóa tại các khu dân cư được xây dựng khang trang đáp ứng
nhu cầu VHVN-TDTT của nhân dân. Hà Đông là trung tâm của tỉnh Hà Tây
cũ khi hợp nhất về Hà Nội đến nay có rất nhiều các trụ sở, cơ quan của Trung
ương và Thành phố đóng trên địa bàn, quận hiện có các đơn vị bộ đội đóng
quân trên địa bàn như: Sư đoàn 301, Trường dự bị bay, có nhiều các Bệnh
viện và các Học viện, Đại học, Cao đăng và THCN…
* Khu dân cư thuộc quận Hà Đông
10


Khu dân cư là một hình thái tổ chức cơ bản của xã hội. Đó là những
cộng đồng dân cư liên kết với nhau trong các sinh hoạt vật chất và tinh thần,
có một địa bàn sinh sống cố định với một tổ chức hành chính ổn định. Ở các
xã, khu dân cư là các làng, xóm, thôn, ấp, bản. Ở các phường, khu dân cư là
những khu phố, khối phố. Khu dân cư ở các phường trên địa bàn quận Hà
Đông thành phố Hà Nội là những khu phố do phường trực tiếp quản lý về mọi
mặt, ở đó có các tầng lớp nhân dân sinh sống và hoạt động hàng ngày với một
tổ chức hành chính hoạt động theo Hiến pháp và Pháp luật cùng với đặc điểm
riêng về thói quen, phong tục, truyền thống văn hóa.
* Khái niệm văn hoá
Văn hoá là một thuật ngữ đa nghĩa, thường được xem xét từ nhiều khía
cạnh khác nhau. Trước đây nhận thức của xã hội về văn hoá còn phiến diện,
chúng ta chỉ coi văn hoá như một hoạt động riêng biệt có tính ngành nghề, chúng
ta chỉ coi văn hoá là những hoạt động tuyên truyền cổ động chủ trương chính
sách, phong trào. Công việc chủ yếu do Bộ VHTT&TT đảm nhiệm nên đầu tư
cho văn hoá rất hạn chế. Xã hội coi văn hoá là "bánh xe thứ 5" , chúng ta thường
đồng nhất văn hoá với học vấn, văn hoá với văn minh (trên thực tế văn hoá
không thể đồng nhất với học vấn, học vấn chỉ là một bộ phận của văn hoá.
Ngày nay việc nhìn nhận văn hoá bắt đầu từ vấn đề con người, nói đến

con người. Nói đến văn hoá là nói đến phát huy năng lực bẩm sinh bản chất
con người nhàm hoàn thiện con người, hoàn thiện xã hội bởi vậy văn hoá
mang đậm tính nhân văn, cơ sở hoạt động của văn hoá là khát vọng hướng tới
"Chân, thiện, mỹ" là hoạt động nhằm tạo ra những giá trị những chuẩn mực xã
hội: là môi trường thứ hai, cái nôi nuôi dưỡng sự hình thành nhân cách con người.
Đã có nhiều định nghĩa về vàn hoá với nội dung rộng hẹp khác nhau
Định nghĩa UNESCO: "Văn hoá là tổng thể các hoạt động sáng tạo
của các cá nhân và cộng đồng trong quá khứ và trong hiện tại qua các thời
kỳ, hoạt đông sáng tạo ấy để tạo nên giá trị truyền thống thị hiếu và đặc tính
riêng của mỗi dân tộc”.
11


Khái niệm về văn hoá của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Vì lẽ sinh tồn cũng
như mục đích của cuộc sống, loài người mới sáng tạo và phát minh ra ngôn
ngữ, chữ viết, đạo đức pháp luật, khoa học tôn giáo văn học, nghệ thuật,
những công cụ cho sinh hoạt hàng ngày và ăn mặc, ở và các phương tiện sử
dụng toàn bộ những sáng tạo văn minh đó tức là văn hóa.
Văn hoá được đề cập trong NQ TW5 (khoá VIII): "Văn hoá là toàn bộ
giá trị do con người sáng tạo ra trong quá trình lịch sử bằng lao động của
mình nên cả hai lĩnh vực sản xuất vật chất và sản xuất tinh thần" [16]. NQ
TW5 (khoá VIII) tập chung vào lĩnh vực lớn: Tư tương đạo đức lối sống,
phong tục tập quán, giáo dục đào tạo và khoa học công nghệ, văn học nghệ
thuật, thông tin đại chúng, giao lưu văn hoá quốc tế, các thể chế và thiết chế
văn hoá. Trong các lĩnh vực đó thì tư tưởng, đạo đức lối sống và đời sống văn hoá
được coi là những lĩnh vực quan trọng nhất hiện nay cần được đặc biệt quan tâm.
* Khái niệm đời sống văn hoá
Đời sống vàn hoá là một bộ phận của đời sống xã hội, là tổng hoà các
hoạt động. Đời sống xã hội là một tổ hợp những hoạt động sống của con
người, nhằm đáp ứng các nhu cầu vật chất và tinh thần của con người. Đó là

một phức thể bao gồm các yếu tố vật thể văn hoá và các quan hệ ứng xử văn
hoá, thể hiện trình độ văn hoá của cá nhân và của cộng đồng. Toàn bộ các yếu
tố đó trực tiếp hình thành nên lối sống văn hoá của con người trong xã hội.
* Khái niệm đời sống văn hoá ở cơ sở
Văn hoá cơ sở là một bộ phận của văn hoá Việt Nam, xây dựng đời
sống văn hoá ở cơ sở là xây dựng văn hoá ngay trong đời sống hàng ngày của
nhân dân. Xây dựng đời sống vật chất tinh thần phát triển theo định hướng
"dân giàu nước mạnh xã hội công bằng dân chủ văn minh ". Đời sống văn
hoá cơ sở bao gồm các yếu tố văn hoá tĩnh tại (các sản phẩm văn hoá vật thể,
các thiết chế văn hoá) cũng như các yếu tố văn hoá động thái (con người và
các hoạt động của nó).

12


1.1.2. Những vấn đề cơ bản về xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân
cư thuộc quận Hà Đông thành phố Hà Nội
* Các thành tố của đời sống văn hóa
Một là: Hệ giá trị văn hoá với sự đồng bộ của ba chuẩn mực chân, thiện,
mỹ được tạo ra từ hoạt động thực tiễn. Hệ thống các giá trị văn hoá là toàn bộ
những giá trị văn hoá vật thể và phi vật thể được hình thành, phát triển gắn
liền với quá trình dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam được tồn tại
dưới hai dạng thức: những giá trị văn hoá vật thể như tổ chức và con người
hoạt động; những giá trị văn hoá phi vật thể như lý tưởng, niềm tin, yêu nước,
bản lĩnh chính trị, nếp sống, nhân đạo, nhân văn…giữ vai trò chi phối, định
hướng hình thành, phát triển hệ giá trị chân, thiện, mỹ .
Hai là: Hệ thống các hình thái hoạt động văn hoá, là biểu hiện tập trung
và sinh động nhất của các giá trị văn hoá, các quan hệ văn hoá. Hệ thống các
hình thái hoạt động văn hoá được coi là phương thức cơ bản để truyền tải các
hệ giá trị văn hoá đó đến nhân dân nhằm hiện thực hoá trong thực tiễn: Hệ

thống các hình thái hoạt động văn hoá là những hoạt động thường xuyên như
tự học tập, sinh hoạt, giao tiếp, trao đổi thông tin tuyên truyền cổ động, câu
lạc bộ, thư viện, sách báo, giáo dục truyền thống, văn nghệ quần chúng, hoạt
động thể dục thể thao vui chơi giải trí, hoạt động xã hội từ thiện...
Ba là: Hệ thống các thiết chế văn hoá bao gồm hệ thống thiết chế lãnh
đạo, quản lý; các thiết chế tổ chức thực hiện và các thiết chế cơ sở vật chất văn hoá như thư viện, câu lạc bộ… đóng vai trò chủ thể trực tiếp trong việc
lựa chọn các giá trị, thiết kế, chuẩn hoá và phát huy vai trò của toàn bộ các hệ
thống khác nhằm bảo đảm đời sống văn hoá, nhu cầu học tập…
Tóm lại đời sống văn hóa ở cơ sở là một bộ phận đời sống tinh thần bao
gồm các yếu tố tạo thành cấu trúc của đời sống văn hóa trong xã hội. Vì vậy
tổ chức xây dựng đời sống văn hóa xã hội phải chú ý xây dựng đồng bộ của
ba yếu tố hợp thành, không được coi nhẹ yếu tố nào.

13


* Quan niệm xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư thuộc quận Hà
Đông thành phố Hà Nội
Theo từ điển Tiếng Việt: "Xây dựng làm cho hình thành một chính thể,
một tổ chức theo phương hướng nhất định". Theo đó, "xây dựng" chính là là
hoạt động chủ động, tự giác, có mục đích, có kế hoạch của chủ thể trên cơ sở
nhận thức và vận dụng quy luật khách quan để thực hiện mục đích trong một
lĩnh vực hoạt động nào đó của con người.
Xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở là một chủ trương lớn của Đảng,
Nhà nước ta, có ý nghĩa chiến lược đối với sự nghiệp xây dựng nền văn hóa
mới, con người mới, đáp ứng với sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước. Đảng ta khẳng định: "Phát động phong trào toàn dân tham gia thực hiện
nếp sống văn minh, gia đình, bản, làng văn hóa, tiến tới hoàn chỉnh hệ thống
thiết chế văn hóa bằng nguồn lực Nhà nước và mở rộng xã hội hóa, làm cho
văn hóa thấm sâu vào khu dân cư, từng gia đình, từng người dân" [17, tr.296297]. Theo quan điểm đó xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư chính là

xây dựng các yếu tố hợp thành của đời sống văn hóa ngay trong đời sống
hàng ngày của nhân dân khu dân cư. Từ những phân tích trên có thể quan
niệm xây dựng đời sống văn hoá ở khu dân cư quận Hà Đông thành phố Hà
Nội hiện nay là quá trình nhận thức, phát triển và vận dụng của các chủ thể,
dựa trên các yếu tố hình thành đời sống văn hoá nhằm làm cho các yếu tố
cấu thành của đời sống văn hoá ở khu dân cư phát triển, góp phần xây dựng
đời sống văn hóa- tinh thần, môi trường văn hoá lành mạnh theo quan điểm
của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Mục tiêu xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư là làm cho văn hóa
thấm sâu vào khu dân cư, từng gia đình, từng người dân, góp phần xây dựng
đời sống văn hóa - tinh thần, môi trường văn hoá lành mạnh, xây dựng cơ sở
địa phương vững mạnh toàn diện, văn minh hiện đại.

14


Chủ thể lãnh đạo, quản lý xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư quận
Hà Đông thành phố Hà Nội là cấp ủy, chính quyền; sự tham gia của các tổ
chức chính trị - xã hội, đoàn thể nhân dân.
Lực lượng xây dựng đời sống văn hóa khu dân cư quận Hà Đông là toàn
thể cán bộ, đảng viên, mọi tầng lớp nhân dân, các lực lượng đứng chân trên
địa bàn.
Đối tượng xây dựng khu văn hóa bao gồm các thành tố của đời sống văn
hóa; con người văn hóa, gia đình văn hóa, bao gồm các giai cấp, tầng lớp,
thành phần xã hội khác nhau, văn hóa hoạt động của các tổ chức, đoàn thể
nhân dân ở khu dân cư.
Nội dung: xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư quận Hà Đông thành
phố Hà Nội. Đó là nâng cao dân trí, việc bảo vệ nền tảng chính trị, tư tưởng,
quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước; bảo
vệ sự lãnh đạo của Đảng bảo vệ Nhà nước và hệ thống chính trị; tổ chức các

phong trào chính trị quần chúng được phát động nhằm mục tiêu xây dựng Tổ
quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa phồn vinh, vững mạnh, văn minh, giàu đẹp;
đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu, hành động phá hoại của các lực lượng thù
địch; xây dựng và bảo vệ nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc …
được thể hiện trong đời sống tinh thần của nhân dân ta.
Sáng tạo, lưu giữ, bảo vệ các giá trị văn hóa vật thể và văn hóa phi vật
thể trong kho tàng di sản văn hóa, được tích hợp qua hàng nghìn năm dựng
nước và giữ nước của dân tộc, những nét đẹp văn hóa của người Việt Nam;
xây dựng các quan hệ và hoạt động xã hội, bảo vệ các mối quan hệ xã hội giai cấp, xã hội - dân tộc, xã hội tôn giáo theo đúng quan điểm, đường lối của
Đảng, pháp luật Nhà nước.
Phương thức xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư quận Hà Đông
thành phố Hà Nội là sự quán triệt và vận dụng cơ chế Đảng lãnh đạo, Nhà
nước quản lý, nhân dân làm chủ. Theo đó cấp ủy, tổ chức đảng cơ sở phải xây
dựng văn hóa lãnh đạo; có chủ trương nghị quyết lãnh đạo, sát đúng; lãnh đạo
15


chính quyền và các đoàn thể chính trị - xã hội đề cao trách nhiệm cụ thể hóa
các chủ trương biện pháp lãnh đạo của cấp ủy về xây dựng đời sống văn hóa
thành chương trình, kế hoạch thực hiện cụ thể; lãnh đạo công tác tuyên truyền
giáo dục vận động nhân dân tích cực tham gia vào các hoạt động xây dựng
đời sống văn hóa; giáo dục rèn luyện cán bộ đảng viên phát huy vai trò tiền
phong gương mẫu đi đầu trong xây dựng đời sống văn hóa, thực hiện lời Bác
Hồ căn dặn "Đảng viên đi trước, làng nước theo sau"
* Vai trò xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư thuộc quận Hà Đông
thành phố Hà Nội
Thứ nhất, xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư thuộc quận Hà Đông
trực tiếp góp phần hình thành phát triển nhân cách con người Việt Nam trong
thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, thỏa mãn nhu cầu văn hóa của nhân
dân. Đảng ta khẳng định xây dựng đời sống văn hóa là bước đi để thực hiện

xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc một cách hiện thực,
trực tiếp nhất. Bằng việc xây dựng kết cấu hạ tầng về văn hóa' để tiến hành
các hoạt động văn hóa, giáo dục, thông tin, cổ động hướng tới nhân dân lao
động, đồng thời tổ chức giao lưu văn hóa giữa họ; tổ chức cho nhân dân sáng
tạo và hưởng thụ các giá trị văn hóa, nghệ thuật, tạo dựng một lối sống văn
minh lịch sự, phong tục, tập quán, lễ thức tốt đẹp vừa đậm đà bản sắc dân tộc,
vừa phù hợp với văn hóa tiến bộ của nhân loại. Mục đích chủ yếu của xây
dựng đời sống văn hóa ở cơ sở là nhằm hình thành nhân cách phát triển hài
hòa và toàn diện. Xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư trên địa bàn quận
Hà Đông, góp phần khắc phục sự chênh lệch về trình độ văn hóa, hưởng thụ
văn hóa giữa các tầng lớp dân cư, nâng cao đời sống tinh thần tốt đẹp cho nhân
dân. Với ý nghĩa ấy xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư trên địa bàn quận Hà
Đông, góp phần nâng cao đời sống tinh thần tốt đẹp cho nhân dân.
Thứ hai, xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư trên địa bàn quận Hà
Đông trực tiếp góp phần giữ vững ổn định chính trị, phát triển kinh tế văn
hóa xã hội, giữ vững an ninh chính trị và trật tư an toàn xã hội ở cơ sở. Mục
16


tiêu của sự nghiệp đổi mới là phấn đấu vì sự nghiệp dân giàu, nước mạnh, dân
chủ, công bằng, văn minh, trong đó phải giải quyết hài hòa giữa phát triển
kinh tế và văn hóa, bảo đảm cho đất nước phát triển bền vững. Phát triển kinh
tế tạo cơ sở vật chất để phát triển văn hóa. Văn hóa là nền tảng tinh thần xã
hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển xã hội, văn hóa không
phải kết quả thụ động của kinh tế mà là nguyên nhân, động lực thúc đẩy sự
phát triển kinh tế xã hội. Con người là trung tâm, mục tiêu của sự phát triển
kinh tế - xã hội. Mọi hoạt động kinh tế phải đặt con người vào vị trí trung tâm
của sự phát triển, vừa phải chú ý đến hiệu quả xã hội của văn hóa. Thực chất
của phát triển văn hóa là phát triển con người toàn diện hướng tới chân, thiện,
mỹ. Con người không chỉ là trung tâm của phát triển kinh tế - xã hội với tư

cách là mục tiêu mà còn là nhân tố bảo đảm cho quá trình công nghiệp hóa,
hiện.đại hóa đất nước thành công. Bằng ý chí, tình cảm, lương tâm, đạo đức,
tri thức, quyết tâm vượt qua mọi khó khăn, thử thách, con người Việt Nam
mới là nhân tố quyết định thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ,
công bằng, văn minh. Với ý nghĩa ấy xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư
trên địa bàn quận Thủ Đức trực tiếp góp phần giữ vững ổn định chính trị phát
triển kinh tế, văn hóa, xã hội, giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội
xây dựng địa phương vững mạnh toàn diện.
Thứ ba, xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư trên địa bàn quận Hà
Đông trực tiếp góp phần đấu tranh ngăn ngừa phòng, chống văn hóa xấu độc
giữ vững trận địa tư tưởng của Đảng ở cơ sở. Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ,
văn hóa là một "Mặt trận". Cơ sở là nơi phải đối diện trực tiếp với các thủ
đoạn diễn biến hòa bình", bạo loạn lật đổ của các thế lực thù địch, đặc biệt là
trên lĩnh vực tư tưởng văn hóa; là nơi trực tiếp đấu tranh chống lại cái xấu,
các ác, cái giả dối, khẳng định cái đúng, cái tốt và cái đẹp đang nảy sinh trong
sự nghiệp đổi mới. Với ý nghĩa đó, xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư
trên địa bàn quận Hà Đông, trực tiếp góp phần đấu tranh ngăn ngừa phòng,
chống văn hóa xấu độc giữ vững trận địa tư tưởng của Đảng ở cơ sở.
17


* Những vấn đề có tính nguyên tắc xây dưng đời sống văn hóa ở khu dân
cư quận Hà Đông thành phố Hà Nội
Thứ nhất, quán triệt và vận dụng sáng tạo quan điểm, đường lối của
Đảng, tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng nền văn hoá tiên tiến, đậm bản sắc
dân tộc trong xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư quận Hà Đông thành
phố Hà Nội. Trong mối quan hệ giữa văn hoá với chính trị thì xét đến cùng,
chính trị bao giờ cũng giữ vai trò quyết định, chi phối toàn bộ định hướng
phát triển văn hoá, nhưng văn hoá lại là nền tảng xã hội rộng lớn của chính trị,
là môi trường cho sự phát triển hệ thống chính trị và là phương thức có hiệu

quả đặc biệt để tiến hành các hoạt động chính trị. Hơn nữa, theo nghĩa rộng
nhất của văn hoá thì bản thân chính trị cũng là một thành tố - thành tố quan
trọng nhất - của văn hoá. Sự tác động của văn hoá chính trị là nhân tố chính
quy định việc xây dựng đời sống văn hoá, phản ánh trình độ về tri thức lý
luận, tư duy chính trị, sự am hiểu truyền thống chính trị, niềm tin, lý tưởng và
những chuẩn mực chính trị, biểu hiện ở nhận thức, bản lĩnh cũng như phẩm
chất chính trị tư tưởng ở mỗi chủ thể và mỗi người. Mối quan hệ giữa văn hoá
với chính trị trong xây dựng đời sống văn hoá được biểu hiện tập trung ở mối
quan hệ giữa việc giữ vững trận địa chính trị tư tưởng, củng cố và tăng cường
bản chất chính trị xã hội của các tổ chức.
Vấn đề có tính nguyên tắc này đòi hỏi, xây dựng đời sống văn hoá phải
dựa chắc vào định hướng chính trị tư tưởng, đường lối quan điểm của Đảng
và lợi ích của nhân dân lao động; đồng thời phải thực sự góp phần vào phát
triển trận địa chính trị tư tưởng của Đảng. Như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã
khẳng định: Văn hoá, nghệ thuật cũng như mọi hoạt động khác, không thể
đứng ngoài, mà phải ở trong kinh tế và chính trị. Giải quyết mối quan hệ giữa
văn hoá với chính trị trong xây dựng đời sống văn hoá phụ thuộc rất lớn vào
khả năng nhận thức của các cấp lãnh đạo cũng như của mỗi cá nhân. Để khắc
phục xu hướng lệch lạc, tuyệt đối hoá một mặt nào đó, mối quan hệ giữa văn

18


hoá với chính trị đòi hỏi phải nâng cao trình độ nhận thức và khả năng vận
dụng của các chủ thể, đặc biệt là đội ngũ cán bộ lãnh đạo.
Thứ Hai, xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư quận Hà Đông thành
phố Hà Nội phải gắn kết chặt chẽ với phát triển kinh tế - xã hội của địa
phương, cơ sở. C. Mác đã khẳng định: con người vừa là sản phẩm, vừa là chủ
thể của hoàn cảnh; mỗi hoạt động của từng con người cụ thể, đối tượng cụ thể
đều chịu sự quy định của môi trường xã hội. Theo quan điểm đó, xây dựng

đời sống văn hóa ở khu dân cư quận Hà Đông thành phố Hà Nội phụ thuộc rất
lớn vào trình độ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Xét đến cùng, toàn
bộ đời sống vật chất và đời sống tinh thần hợp thành một cộng đồng văn hoá
trong những giai đoạn lịch sử nhất định là do con người sáng tạo ra trên cơ sở
kế thừa có chọn lọc những thành quả do các thế hệ trước để lại. Điều này
được phản ánh từ chính nền sản xuất vật chất xã hội. Kinh tế phát triển sẽ có
điều kiện cơ sở vật chất mọi mặt xây dựng đời sống văn hoá trên thực tế. Mặt
khác, kinh tế phát triển sẽ chi phối tới đời sống văn hoá, tinh thần của cư dân
vùng, miền, của cả dân tộc, qua đó là cơ sở vững chắc để xây dựng đời sống
văn hóa ở khu dân cư quận Hà Đông thành phố Hà Nội.
Vấn đề có tính nguyên tắc này đòi hỏi, xây dựng đời sống văn hóa ở khu
dân cư quận Hà Đông thành phố Hà Nội phải gắn với điều kiện kinh tế - chính
trị - xã hội. Theo đó phải nhận thức và nghị quyết đúng đắn mối quan hệ giữa
văn hoá với kinh tế chính trị, xã hội, lối sống... của các chủ thể văn hoá. Là
một mặt của đời sống xã hội (theo nghĩa hẹp), đời sống văn hoá có mối quan
hệ biện chứng với tất cả các mặt khác mà quan trọng nhất là kinh tế, chính trị,
xã hội, đạo đức, lối sống…Các mối quan hệ đó tác động mạnh mẽ đến xây
dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư quận Hà Đông thành phố Hà Nội, như
những điều kiện khách quan không thể thiếu. Xây dựng đời sống văn hóa ở
khu dân cư quận Hà Đông thành phố Hà Nội phụ thuộc rất lớn vào khả năng
của các chủ thể, nhất là các cấp lãnh đạo, quản lý. Nhân tố kinh tế - xã hội thể
hiện ở mức tăng trưởng kinh tế, thu nhập cùng với trình độ đạt được của các
19


quan hệ xã hội trên các. vấn đề công bằng, bình đẳng, dân chủ, giáo dục - đào
tạo, cơ sở vật chất - kỹ thuật, về điều kiện, phương tiện đáp ứng những yêu
cầu cửa nhiệm vụ xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư quận Hà Đông
thành phố Hà Nội đặt ra.
Thứ ba, quán triệt quan điểm thực tiễn, quan điểm phát triển bền vững

trong xây dựng đời sống văn hoá ở khu dân cư ở quận Hà Đông thành phố
Hà Nội. Thực tiễn là tiêu chuẩn của chân lý. Hoạt động thực tiễn của con
người là hoạt động sáng tạo và luôn "đối tượng hoá". Mặt khác "sáng tạo" ra
những phẩm chất của con người tương ứng với toàn bộ sự phong phú đa dạng
của hệ thống các quan hệ xã hội của họ. Chỉ có trong quá trình hoạt động thực
tiễn, tác động qua lại với những điều kiện khách quan con người mới hình thành
và phát triển thế giới quan của mình, hình thành ý thức của mình. "Không hoạt
động trong một hệ thống xã hội thì con người chỉ là một khách thể chết của tự
nhiên, giống như các vật thể bị đông cứng không được lôi cuốn vào quá trình tác
động qua lại về mặt xã hội" [3, tr.151]. vì vậy, xây dựng đời sống văn hoá phải
gắn với khoa học, với đời sống thực tiễn của khu dân cư.
Vấn đề có tính nguyên tắc này đòi hỏi phải thông qua hoạt động với
những hình thức đa dạng để giáo dục, rèn luyện văn hoá kỷ luật, văn hoá
chính trị, văn hoá kinh tế, văn hoá kỹ thuật, văn hoá ứng xử và giao tiếp, văn
hoá đạo đức, văn hoá nghệ thuật, thể chất, thẩm mỹ. Vì vậy, đa dạng hoá các
hình thức và phương thức hoạt động là con đường cơ bản để xây dựng đời
sống văn hoá. Phát triển bền vững là một quan điểm của Đảng trong phát triển
kinh tế - xã hội. Quán triệt quan điểm này trong xây dựng đời sống văn hoá ở
khu dân cư là phải giải quyết tốt mối quan hệ giữa truyền thống với hiện đại.
Truyền thống yêu nước và truyền thống nhân văn, sức mạnh đại đoàn kết
và cả chiều sâu tâm linh; đặc biệt, sự liên kết cộng đồng dân tộc là nền tảng
nhân hoà để khai thác thiên thời, địa lợi, tạo ra sức mạnh xây dựng đời sống
văn hoá. Truyền thống văn hoá tinh thần của dân tộc được thể hiện thông qua
giải quyết mối quan hệ giữa văn hoá với xã hội. Xã hội bao giờ cũng là nội
20


dung phản ánh của văn hoá, in dấu ấn lên tất cả các giá trị văn hoá, các quan
hệ văn hoá, các hoạt động văn hoá và các thiết chế văn hoá. Đồng thời, văn
hoá tác động trở lại với tư cách "là bộ mặt của xã hội, bộ mặt của con người

và cộng đồng con người, diện mạo bên trong với những phẩm chất cao quý
của nó và phong cách bên ngoài với hoạt động đa dạng của nó" [3, tr.85].
Những nhân tố đó đã tạo ra dấu ấn tinh thần to lớn để cả nước chung sức,
đồng lòng vì sự trường tồn của dân tộc trong thế giới đương đại. Chính vì vậy,
xây dựng đời sống văn hoá một mặt gắn với việc giải quyết đúng đắn mối
quan hệ giữa văn hoá và xã hội ngay ở trong mỗi cơ sở, mặt khác luôn mở
thông với sự phát triển môi trường xã hội, tự làm giàu từ những dòng chảy
của xã hội và góp phần làm phong phú thêm sự giàu có của môi trường văn
hoá xã hội. Giải quyết quan hệ giữa văn hoá và xã hội ở đây thực chất là mở
rộng dân chủ và nâng cao văn hoá dân chủ, tôn trọng nhân cách, điều chỉnh
các quan hệ xã hội giữa cư dân với nhau nhằm khắc phục dần khoảng cách
giữa các đối tượng trong thực hiện nhiệm vụ. Để xây dựng đời sống văn hoá
có hiệu quả cao phụ thuộc rất lớn vào việc giải quyết hai vấn đề đó. Nhưng
đến lượt nó, cả hai vấn đề nêu trên đều đòi hỏi khả năng tinh tế của các chủ
thể, đặc biệt là đội ngũ cán bộ chủ chốt. Vấn đề cốt yếu ở đây vẫn là quán
triệt sâu sắc và vận dụng đúng đắn quan điểm của Đảng về chiến lược con
người và phát triển văn hoá.
Thứ tư, xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư trên địa bàn quận Hà
Đông phải đi đôi với chống lại những quan điểm, tư tưởng phản văn hóa,
phản nhân văn, loại bỏ những yếu tố bảo thủ, tiêu cực lạc hậu, làm cho các
giá trị văn hóa cách mạng, tiến bộ thấm sâu vào toàn bộ đời sống xã hội ở
khu dân cư. Xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư trên địa bàn quận Hà
Đông còn là một cuộc đấu tranh trên mặt trận tư tưởng và văn hóa. Đó là cuộc
đấu tranh nhằm khẳng định các giá trị nhân đạo, nhân văn, dân chủ của văn
hóa, giáo dục nếp sống đạo đức và phong cách ứng xử có văn hóa cho mọi
người trong xã hội; phát triển văn hóa dân tộc đi đôi với mở rộng giao lưu văn
21


hóa với nước ngoài, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại. Đồng thời đâu 'tranh

chống lại những quan điểm về văn hóa lạc hậu, phản động, lỗi thời, phản văn
hóa, phi đạo đức và nhân tính của các thế lực thù địch.
Nội dung vấn đề có tính nguyên tắc này đòi hỏi xây dựng đời sống văn
hóa ở khu dân cư trên địa bàn quận Hà Đông phải kế thừa và phát huy truyền
thống đại đoàn kết dân tộc, nhân ái, sống có tình nghĩa, giữ gìn thuần phong,
mỹ tục, đi đôi với bài trù hủ tục mê tín, dị đoan và các tệ nạn xã hội khác;
cảnh giác với âm mưu, thủ đoạn "diễn biến hòa bình" của các thế lực thù địch
trên lĩnh vực tư tưởng - văn hóa.
* Tiêu chí đánh giá xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư thuộc
quận Hà Đông thành phố Hà Nội
Tiêu chí là thuật ngữ dùng để chỉ tính chất, dấu hiệu làm căn cứ để nhận
biết, xếp loại một sự vật, một khái niệm. Bất cứ một sự vật, hiện tượng nào đó
trong thế giới khách quan đều có những tính chất, thuộc tính riêng để chỉ rõ
nó là cái gì, tác dụng, giá trị và làm cho nó khác với những sự vật, hiện tượng
khác. Căn cứ vào quan niệm xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư trên địa
bàn quận Hà Đông thành phố Hà Nội có thể xác định tiêu chí đánh giá xây
dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư trên địa bàn quận Hà Đông ở những vấn
đề cơ bản sau:
Một là, nhận thức trách nhiệm, năng lực của các chủ thể trong xây dựng
đời sống văn hóa ở khu dân cư thuộc quận Hà Đông thành phố Hà Nội, bao
gồm chủ thể lãnh đạo, chỉ đạo, hướng dẫn, chủ thể tổ chức thực hiện. Tiêu chí
này được đánh giá thông qua việc nhận thức của các chủ thể đối với văn hoá
và xây dựng đời sống văn hoá có sâu sắc không; Cấp uỷ, chính quyền, các
ban, ngành, đoàn thể chính trị - xã hội, gia đình…mỗi tổ chức, lực lượng có
coi xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư nhiệm vụ thiết thân của mình
hay chưa. Ý thức, trách nhiệm đối với thực hiện nhiệm vụ xây dựng đời sống
văn hóa ở khu dân cư ở mức độ nào? Những tri thức chuyên môn, nghiệp vụ
có liên quan và kinh nghiệm xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư của mỗi
22

chủ thể. Mức độ, chất lượng thực hiện các hoạt động xây dựng đời sống văn
hóa ở khu dân cư theo chức năng, nhiệm vụ của mỗi tổ chức, lực lượng. Đó là
tiêu chí chung, để đánh giá chính xác cần căn cứ vào chức năng, nhiệm vụ của
mỗi chủ thể trong xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư. Đối với cấp uỷ, tổ
chức Đảng là sự đứng đắn của các chủ trương, biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo
xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư Đối với chính quyền là hiệu lực,
hiệu quả quản lý, điều hành các hoạt động xây dựng đời sống văn hóa ở khu
dân cư. Đối với cơ quan là năng lực tham mưu, chỉ đạo, hướng dẫn hoạt động
xây dựng đời .sống văn hóa ở khu dân cư theo chức năng, nhiệm vụ…Đối với
mỗi cán bộ, đảng viên nhất là người.đứng đầu cấp ủy, đơn vị tư chất là nhiệt
tình cách mạng, ý thức trách nhiệm, sự thống nhất giữa nhận thức và hành
động trong tư tưởng, rèn luyện phẩm chất chính trị, đạo đức thực hiện chức
trách, nhiệm vụ được giao…
Hai là, nội dung, phương thức xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư
thuộc quận Hà Đông thành phố Hà Nội. Tiêu chí này thể hiện ở việc xác định
chính xác, khoa học nội dung xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư. Ở
việc sử dụng các hình thức, biện pháp, phương tiện trong xây dựng đời sống
văn hóa ở khu dân cư ở việc thực hiện các chế độ chính sách trong xây dựng
đời sống văn hóa ở khu dân cư. Ở việc phát huy sức mạnh của công tác tổ
chức vào xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư phát huy quyền làm chủ
của nhân dân tại khu dân cư tích cực tham gia các phong trào cách mạng tại
địa phương. Hiệu lực, hiệu quả phối hợp giữa các tổ chức, lực lượng trong
xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư. Việc đầu tư sử dụng, quản lý và
hiệu quả của các công cụ, phương tiện, cơ sở vật chất cho tổ chức và hoạt
động xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư.
Ba là, kết quả xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư quận Hà Đông
thành phố Hà Nội. Thực tiễn là tiêu chuẩn của chân lý. Suy cho cùng chỉ có
thể đánh giá chính xác việc xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư quận Hà
Đông Thành phố Hà Nội thông qua kết quả thực hiện nhiệm vụ theo chức

23


trách, nhiệm vụ của mỗi người và mỗi tổ chức. Theo đó việc đánh giá xây
dựng đời sống văn hoá ở khu dân cư trên địa bàn quận Hà Đông cần căn cứ
vào mức độ chi phối ảnh hưởng của những giá trị văn hoá đã được đúc kết
trong đời sống văn hoá tinh thần của khu dân cư. Xây dựng đời sống văn hóa
ở khu dân cư quận Hà Đông Thành phố Hà Nội là quá trình làm cho các giá
trị văn hoá từ truyền thống đến hiện đại được khai thác tối đa biến tiềm năng
thành những hành động cụ thể; làm cho nhận thức và hành động của mỗi con
người theo các giá trị văn.hoá đã được đúc kết. Là một bộ phận của văn hoá
dân tộc gắn liền với đặc điểm, truyền thống của khu dân cư. Vì vậy để hoàn
thành mục tiêu, nhiệm vụ của địa phương, cơ sở phải xây dựng cho mỗi công
dân nhận thức đúng và phát huy các giá trị văn hoá trở thành hành động cụ
thể, thiết thực. Mức độ tác động ảnh hưởng tạo nên sự đồng thuận của khu
dân cư đối với xây dựng khu dân cư về chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội,
quốc phòng, an ninh.
Mục đích của xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư quận Hà Đông
Thành phố Hà Nội là góp phần tạo nên sự chuyển hoá, đồng thuận của nhân
dân ở cơ sở đối với phát triển địa phương về mọi mặt nâng cao chất lượng
cuộc sống và tinh thần cũng như vật chất. Không có sự chuyển hoá đó thì nó
vẫn nằm ở dạng tiềm năng, chưa tạo ra sức mạnh hoặc chưa giải phóng hết để
đưa đến sự thay đổi nhất định trong thực hiện mục tiêu. Xây dựng đời sống
văn hóa ở khu dân cư quận Hà Đông Thành phố Hà Nội là quá trình nỗ lực
vượt bậc của chủ thể, khắc phục khó khăn, vượt lên những điều kiện, hoàn
cảnh để thực hiện nhiệm vụ . Đây là quá trình giải phóng tiềm năng, sức mạnh
tiềm ẩn từ bên trong gắn với quá trình tích cực hoá của mỗi con người, mỗi
chủ thể để có sức mạnh tối đa vào thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ trên thực tế.
Để thực hiện được điều này cần khơi dậy tình cảm, ý chí, động cơ cho mỗi
con người, mỗi tổ chức; kết hợp giáo dục, nâng cao trình độ giác ngộ chính

trị, khơi dậy truyền thống, lòng tự hào, tự tôn dân' tộc và bảo đảm tốt đời sống
vật chất tinh thăn cho họ. Từ đó họ tin tưởng, phấn khởi, tích cực khắc phục
24


mọi khó khăn để hoàn thành mục tiêu, nhiệm vụ. Bồi dưỡng nâng cao trình độ
.tri thức, nhất là tri thức khoa học, những tri thức mới trong nước, thế giới về
khoa học kỹ thuật, khoa học công nghệ cho mỗi con người, mỗi tổ chức làm
cơ sở. cho xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư quận Hà Đông thành phố
Hà Nội hiện nay.
1.2. Thực trạng và một số kinh nghiệm xây dựng đời sống văn hóa ở
khu dân cư thuộc quận Hà Đông thành phố Hà Nội
1.2.1. Những ưu điểm và hạn chế, khuyết điểm
* Ưu điểm:
Một là, chủ thể xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư cơ bản có nhận
thức đúng đắn, đầy đủ, có tinh thần trách nhiệm và có trình độ năng lực
trong lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức xây dựng đời sống văn hóa ở khu.dân cư. Chủ
thể xây dựng đời sống văn hóa có nhận thức đúng đắn về xây dựng đời sống
văn hóa ở khu dân cư hiện nay. Mỗi chủ thể, mỗi con người ở những mức độ
khác nhau đã biết khai thác, khơi dậy và phát huy các giá trị văn. hoá từ dạng
tiềm năng trở thành hành động cụ thể, thiết thực. Chủ thể xây dựng đời sống
văn hóa là cấp uỷ Đảng, chính quyền, các đoàn thể chính trị - xã hội và toàn
thể nhân dân trên địa bàn quận Hà Đông. Trong những năm qua, quán triệt
quan điểm, chủ trương của Đảng về xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư,
cấp uỷ, chính quyền các phường đã có nhiều chủ trương, giải pháp để xây
dựng đời sống văn hoá ở khu dân cư ngày càng đi vào bề rộng lẫn chiều sâu,
đưa lại diện mạo, sắc thái mới trong đời sống văn hoá - xã hội, góp phần to
lớn vào ổn định chính trị xã hội.
Cấp uỷ đảng và các tổ chức trong hệ thống chính trị phường đã quán triệt
quan điểm của Đảng về đổi mới tư duy lý luận, kiên định và vận dụng sáng

tạo chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, khắc phục bệnh giáo điều,
chủ quan, duy ý chí trong xây dựng đời sống văn hoá. Đã lãnh đạo, chỉ đạo,
chặt chẽ việc triển khai, tổ chức thực hiện các Nghị quyết của Đảng về xây
đựng nền văn hoá Việt Nam "tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc", "xây dựng
25