Văn hóa nhận thức việt nam

BÀI 3
VĂN HOÁ NHẬN THỨC
VIỆT NAM


I. NHẬN THỨC VỀ TỰ NHIÊN

1.

Nguồn gốc, bản chất của tự nhiên:
Âm- Dương

- cùng tồn tại phổ biến trong các sự vật, hiện tượng của giới tự
nhiên.
- tuy là hai yếu tố tương phản nhau nhưng luôn dung hòa, tương
giao, bổ túc cho nhau, liên kết với nhau mật thiết trong mọi vật


Dương

Động, nóng, sáng, trong, nhẹ,
rỗng, nổi lên trên…

nơi tích lũy nhiều khí dương là
bầu trời

Dương được sinh ra từ cực Bắc
và chủ về bên trái

Âm

Tĩnh , lạnh, tối, đục, nặng, đặc,
chìm xuống dưới ..

nơi tích lũy nhiều khí âm là đất
Âm được sinh ra từ cực Nam
và chủ về bên phải


Ký hiệu

và

biểu tượng

Dương :

Âm:
Dương:

Âm:


Qui luật của Âm- Dương
QL1: Không có gì hoàn toàn Âm, cũng không có gì hoàn toàn dương.
Trong âm có dương, trong dương có âm .
VD:

trong rủi có may
trong họa có phúc

QL2: Quy luật về mối quan hệ giữa hai thành tố: âm dương
chuyển hóa cho nhau: âm cùng sinh dương, dương cực sinh âm
VD: Trèo cao, ngã đau
Yêu nhau lắm, cắn nhau đau


Triết lý Âm- Dương với người Việt:

- Tư duy: Lưỡng phân lưỡng hợp
Vd: Rồng- Tiên;
Ông tơ- Bà nguyệt
Phật ông- Phật bà


Ông tơ

bà nguyệt


- Lối sống:
+ lối sống quân bình, hài hòa
+ linh hoạt, thích nghi cao với mọi hoàn cảnh.
+ lạc quan, tin tưởng vào tương lai


XU HƯỚNG PHÁT TRIỂN CỦA ÂM- DƯƠNG

-Theo các thành tố chẵn:
1 sinh 2,

2 sinh 4, 4 sinh 8,

8 sinh vạn vật
(1: Thái Cực ;
4: Tứ tượng;

2: Lưỡng nghi;
8: Bát quái


XU HƯỚNG PHÁT TRIỂN CỦA ÂM- DƯƠNG
-Theo các thành tố chẵn:
1 sinh 2, 2 sinh 4,4 sinh 8, 8 sinh vạn vật
(1: Thái Cực ;

2: Lưỡng nghi;

4: Tứ tượng;

8: Bát quái


Thái cực đồ


Tứ tượng
Thiếu dương

Thái dương

Thiếu Âm

Thái Âm


Tứ tượng
là khái niệm bộ 4 yếu tố

Ví dụ :

-Tứ thời: xuân- hạ- thu đông.
-Tứ Quý
-Tứ hải gia huynh đệ
-Tứ đại mỹ nhân
-…


Bát quái: là khái niệm bộ 8 (gồm 8 yếu tố vật chất
đầu tiên tạo nên thế giới)
Ví dụ :

-Bát tiên
-Bát bảo, bát trân
-Bát tiết


Sự hình thành bát quái

Bát quái tiên thiên


Long mã


Hà đồ


Bát quái hậu thiên


Lạc thư

- Bao gồm 9 số:
Đầu đội 9, chân đạp 1.
Bên trái 3, bên phải 7.
Đôi vai 2 - 4;
Đôi chân 6 - 8 và ở giữa số 5.
- Phân chia âm và dương
+ Số thuộc dương là các số lẻ: 1 - 3 - 5 - 7 9
- Số thuộc âm là các số chẵn: 2 - 4 - 6 - 8 10


- phát triển theo các thành tố lẻ:
1 sinh 2 , 2 sinh 3, 3 sinh 5,
5 sinh vạn vật
1: thái cực

2: lưỡng nghi

3: tam tài

5: ngũ hành


Tam tài
- là khái niệm gồm 3 yếu tố cặp âm dương kết hợp với nhau.

Ví dụ :
Thiên- Địa- Nhân
cõi trời- cõi trần thế - cõi âm;
cha- mẹ - con
Trầu - cau - vôi
Sơn Tinh -Thủy Tinh - Mỵ Nương


Ngũ hành

-5 yếu tố vật chất cụ thể đầu tiên tạo ra thế giới:
Kim- Mộc - Thuỷ - Hoả - Thổ


1. Kim (kim loại): cứng rắn, lạnh, cương, mãnh, bền chắc.
2. Mộc (gỗ, cây): tăng trưởng, dẻo dai.
3. Thủy (nước): mềm mại, nhu thuận, sâu hiểm.
4. Hỏa (lửa): nóng, sáng, linh hoạt, sáng tạo.
5. Thổ (đất): đầy đặn, chịu đựng, nguồn của sinh sôi.