LUẬN văn THẠC sĩ PHÁT TRIỂN ý THỨC QUỐC PHÒNG của sĩ QUAN QUÂN đội NHÂN dân VIỆT NAM HIỆN NAY

4

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Sự hình thành và phát triển ý thức quốc phòng và nền quốc phòng luôn
gắn liền với lịch sử tồn tại và phát triển của dân tộc ta. Trong quá trình xây
dựng và bảo vệ Tổ quốc ông cha ta luôn chăm lo phòng giữ từ khi nước chưa
nguy, lo trị nước từ khi chưa loạn, luôn có phương án tốt để gìn giữ đất nước
yên bình. Đó là truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta. Đảng ta và Chủ tịch Hồ
Chí Minh đã kế thừa phát huy truyền thống đó. Khi nước nhà độc lập, ngày
02 tháng 9 năm 1945 chủ tịch Hồ Chí Minh đã tuyên bố trước thế giới: “Toàn
thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và
của cải để giữ vững quyền tự do và độc lập ấy”. Trong bất cứ điều kiện hoàn
cảnh nào, Quân đội nhân dân Việt Nam trong đó có đội ngũ sĩ quan phân đội
phải nhận thức và thực hiện tốt tư tưởng quốc phòng của Chủ tịch Hồ Chí
Minh và của Đảng ta.
Hiện nay, trước những tình hình diễn biến phức tạp của bối cảnh quốc
tế, cuộc đấu tranh giai cấp, đấu tranh dân tộc đang diễn ra gay go, phức tạp,
đặt ra nhiều yêu cầu, nội dung mới về xây dựng Quân đội và củng cố quốc
phòng. Quân đội là lực lượng nòng cốt của nền quốc phòng toàn dân và chiến
tranh nhân dân bảo vệ Tổ quốc. Nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội
chủ nghĩa có sự phát triển mới về đặc điểm, nội dung so với trước đây. Nhiệm
vụ này đòi hỏi chúng ta phải tăng cường giáo dục YTQP, xây dựng trên thực
tế một nền quốc phòng toàn dân vững mạnh để bảo vệ Tổ quốc trong bất kỳ
tình huống nào. Đội ngũ sĩ quan phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam vừa là
đối tượng, vừa là chủ thể có vai trò nòng cốt trong thực hiện nhiệm vụ quan
trọng này.
Những năm gần đây, việc phát triển YTQP của sĩ quan phân đội trong
Quân đội ta đã ngày càng được quan tâm và đem lại chất lượng hiệu quả thiết

5

thực, góp phần củng cố nâng cao sức mạnh nhân tố chính trị tinh thần của đội
ngũ này, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc trong
tình hình mới. Tuy nhiên việc phát triển YTQP cho đội ngũ sĩ quan phân đội
trong Quân đội ta vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập. Một bộ phận đội ngũ sĩ
quan phân đội chưa nhận thức đầy đủ tầm quan trọng của phát triểnYTQP,
yêu cầu nội dung của YTQP trong điều kiện mới.
Một số ít sĩ quan phân đội còn biểu hiện thờ ơ chính trị, thiếu trách
nhiệm với nhiệm vụ quốc phòng, chất lượng hiệu quả thực hiện nhiệm vụ
quốc phòng ở đơn vị còn thấp. Một số đơn vị chưa thật sự quan tâm chăm lo
xây dựng phát triển YTQP cho đội ngũ sĩ quan phân đội. Thực tế này cho
thấy, việc giáo dục bồi dưỡng để nâng cao phát triển YTQP cho đội ngũ sĩ
quan phân đội đang là một vấn đề mang tính thời sự cấp thiết.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan tới đề tài
Liên quan tới vấn đề phát triển YTQP của sĩ quan phân đội có nhiều
công trình nghiên cứu. Đó là các bài báo, các đề tài khoa học đã bàn về xây
dựng nền quốc phòng toàn dân về chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình
mới, về giáo dục bồi dưỡng kiến thức quốc phòng, giáo dục YTQP toàn dân...
Tiêu biểu là các bài viết như : “Giáo dục YTQP toàn dân - một vấn đề cần
thiết hiện nay” của Phó giáo sư tiến sĩ Nguyễn Thế Lực, Tạp chí QPTD số
6/2000; “Giáo dục YTQP cho toàn dân, một yêu cầu quan trọng hiện nay” của
Nguyễn Thị Ngân Tạp chí QPTD số 01/2001; “Mấy vấn đề xây dựng nền
quốc phòng toàn dân trong thời kỳ công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước”
của Phạm Trang, Tạp chí quốc phòng toàn dân số 6/2001; “Xây dựng tiềm lực
chính trị tinh thần nhằm tăng cường sức mạnh Quốc phòng toàn dân bảo vệ
Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong thời kỳ mới” của PGS - TS Lê
Minh Vụ, Tạp chí giáo dục lý luận chính trị quân sự, số 02 (78) năm 2002;
“Giáo dục quốc phòng góp phần xây dựng tiềm lực tinh thần trong sự nghiệp

6

bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa ngày nay” của Tiến sĩ Đồng Xuân Quách,
Tạp chí giáo dục lý luận chính trị quân sự số 11(2003). Bộ tài liệu “Bồi dưỡng
kiến thức quốcphòng” của Bộ tổng tham mưu (5010) Nhà xuất bản QĐND –
2001; Đề tài KX - 07 - 19 của Bộ quốc phòng “Xây dựng ý thức bảo vệ Tổ
quốc trong giáo dục con người Việt Nam ngày nay”, chương trình khoa học
công nghệ cấp nhà nước - Hà Nội 1995 v.v.
Tuy nhiên các công trình đã công bố chưa có công trình nào đi vào
nghiên cứu khái niệm YTQP dưới góc độ triết học. Cũng chưa có công trình
nào nghiên cứu cơ bản và hệ thống vấn đề : “Phát triển YTQP của sĩ quan
phân đội trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay”. Do vậy tác giả đã lựa
chọn vấn đề này làm đề tài luận văn cao học triết học.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn
Mục đích:
Luận giải những vấn đề lý luận và thực tiễn về phát triển YTQP của đội
ngũ sĩ quan phân đội trong Quân đội nhân dân Việt Nam, từ đó đề xuất những
định hướng và một số giải pháp cơ bản nhằm phát triển YTQP của đội ngũ sĩ
quan phân đội trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay.
Nhiệm vụ :
Luận giải thực chất và đặc điểm phát triển YTQP của đội ngũ sĩ quan
phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay.
Nghiên cứu đánh giá thực trạng và đề ra giải pháp phát triển YTQP của
sĩ quan phân đội trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay.
Đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm phát triển YTQP của sĩ quan
phân đội trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay.
4. Cơ sở lý luận - thực tiễn và phương pháp nghiên cứu
Cơ sở lý luận của luận văn:

7

Cơ sở lý luận chủ yếu của luận văn dựa vào Học thuyết bảo vệ Tổ quốc
của Chủ nghĩa Mác - Lê Nin, dựa vào tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm
đường lối của Đảng ta, đặc biệt là tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối của
Đảng cộng sản Việt Nam về xây dựng nền quốc phòng toàn dân , về xây dựng đội
ngũ cán bộ trong Quân đội nhân dân Việt Nam .
Cơ sở thực tiễn của luận văn:
Luận văn dựa vào kết quả nghiên cứu khảo sát thực tiễn có liên quan
tới phát triển YTQP của sĩ quan phân đội từ các công trình khoa học. Cơ sở
thực tiễn chủ yếu của luận văn là dựa vào kết qủa điều tra, nghiên cứu của tác
giả về thực trạng YTQP của đội ngũ sĩ quan phân đội ở một số đơn vị tiêu
biểu trong Quân đội nhân dân Việt Nam.
Phương pháp nghiên cứu của luận văn:
Dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng,
chủ nghĩa duy vật lịch sử, tác giả sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên
cứu khác như phương pháp lịch sử cụ thể, phương pháp phân tích tổng hợp,
phương pháp xã hội học...
5. Những đóng góp mới về khoa học và ý nghĩa của luận văn
Những đóng góp mới về khoa học:
- Khái quát đặc điểm phát triển YTQP của đội ngũ sĩ quan phân đội
trong Quân đội nhân dân Việt Nam.
- Bước đầu đánh giá thực trạng YTQP của sĩ quan phân đội trong Quân
đội nhân dân Việt Nam.
- Đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm phát triển nâng cao YTQP của
đội ngũ sĩ quan phân đội trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay.
Ý nghĩa của luận văn:
- Luận văn góp phần cung cấp cơ sở khoa học cho việc giáo dục phát
triển YTQP của sĩ quan phân đội trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện

8

nay, đồng thời góp phần vào xây dựng củng cố nền quốc phòng toàn dân ở
nước ta trong thời kỳ mới.
- Luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo, nghiên cứu vận dụng
vào giảng dạy, học tập ở các học viện, nhà trường cũng như ở các đơn vị cơ
sở trong quân đội về giáo dục YTQP, về xây dựng nền quốc phòng toàn dân.
6. Kết cấu của luận văn
Gồm phần mở đầu, hai chương (4 tiết) kết luận, danh mục tài liệu tham
khảo và phụ lục.

Chương 1
THỰC CHẤT PHÁT TRIỂN Ý THỨC QUỐC PHÒNG
CỦA SĨ QUAN PHÂN ĐỘI TRONG QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN VIỆT
NAM
1.1. Phát triển ý thức quốc phòng của sĩ quan phân đội trong Quân đội
nhân dân Việt Nam - Khái niệm và vai trò
1.1.1 Phát triển ý thức quốc phòng của sĩ quan phân đội trong Quân đội
nhân dân Việt Nam
* Quan niệm về ý thức quốc phòng :
Quan niệm về ý thức quốc phòng đã có trong lý luận chủ nghĩa Mác- Lê
Nin và tư tưởng Hồ Chí Minh. Lê Nin đã từng chỉ rõ : “Một cuộc cách mạng
chỉ có giá trị khi nào nó biết tự bảo vệ” [14, tr 320]. Đó là bài học lịch sử được
rút ra trong các cuộc cách mạng diễn ra trên thế giới. Kế thừa lịch sử tư tưởng
nhân loại về bảo vệ thành quả cách mạng, kế thừa truyền thống quý báu của


9

dân tộc ta trong lịch sử dựng nước và giữ nước. Chủ tịch Hồ Chí Minh người tổ
chức và lãnh đạo thành công sự nghiệp cách mạng của Việt Nam luôn quan
tâm chú ý tới nhiệm vụ bảo vệ thành quả cách mạng. Trong một lần nói chuyện
với cán bộ chiến sĩ đại đoàn quân Tiên phong tại Đền Hùng - Phú Thọ, Người
căn dặn : “Các Vua Hùng đã có công dựng nước, Bác cháu ta phải cùng nhau
giữ lấy nước” [19, tr 210]. Lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã được cả dân
tộc ta trong đó có lực lượng vũ trang nhân dân đang ra sức phấn đấu thực hiện
bằng việc hoàn thành hai nhiệm vụ chiến lược là xây dựng và bảo vệ vững chắc
Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Quá trình thực hiện nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, Quân đội nhân dân Việt
Nam là lực lượng trực tiếp đảm nhận nhiệm vụ quốc phòng an ninh, một
nhiệm vụ hết sức quan trọng trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc. Để thực hiện tốt
nhiệm vụ quốc phòng an ninh của mình thì quân đội phải được quán triệt tốt
và có ý thức đầy đủ về nhiệm vụ đó.
Ở nước ta quan niệm về quốc phòng và YTQP đã có ngay từ những
ngày đầu dựng nước và giữ nước.
Truyền thuyết Sơn Tinh - Thuỷ Tinh phần nào đã phản ánh tính chủ
động tích cực của ông cha ta trong phòng chống bão lụt và chống lại sự xâm
lược đô hộ của kẻ thù. Đến thế kỷ XIII với chính sách “Ngụ binh ư nông” của
Nhà Trần càng chứng minh tư tưởng tích cực chủ động trong việc phòng và giữ
nước.
Đặc biệt đến ngày nay thì tư tưởng đó càng được phát triển ngày càng
hoàn thiện. Sau cách mạng tháng 8 năm 1945, với những tư tưởng, quan điểm
đúng đắn về vấn đề quốc phòng, Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng toàn thể dân tộc
ta nguyện đem hết khả năng và sức lực của mình để quyết giữ cho được nền
độc lập tự do của dân tộc, toàn vẹn lãnh thổ ổn định và phát triển.
Ý thức quốc phòng ở Việt Nam sớm được hình thành và phát triển từ

10

đời này qua đời khác, trở thành giá trị tư tưởng chính trị tinh thần văn hoá đạo
đức nhân văn, khoa học nghệ thuật và còn mang cả ý nghĩa giá trị về mặt kinh
tế. Quan niệm về YTQP ở nước ta có rất nhiều nét độc đáo và chứa đựng
những yếu tố hiện đại mang bản sắc riêng của nền quốc phòng Việt Nam đó là
nền quốc phòng toàn dân .
Ý thức quốc phòng là một bộ phận thuộc về ý thức xã hội, bao gồm
những quan điểm, tư tưởng và tình cảm, tâm trạng truyền thống tập quán thói
quen về nhiệm vụ phòng thủ bảo vệ đất nước, được hình thành và phát triển
trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc ta từ xưa tới nay.
Ý thức quốc phòng được biểu hiện tập trung ở ý thức về chủ quyền
quốc gia dân tộc, ý thức tự tôn dân tộc, với tinh thần tích cực chủ động chuẩn
bị sẵn sàng cảnh giác, sẵn sàng đẩy lùi và đánh bại mọi sự xâm phạm lãnh
thổ, xâm phạm chế độ XHCN ở nước ta hiện nay.
Ý thức quốc phòng của người dân Việt Nam trước hết được thể hiện ở
tinh thần yêu nước nồng nàn, lòng tự tôn dân tộc, bản lĩnh kiên cường, không
chịu khuất phục trước mọi kẻ thù. Đó là tinh thần tự lực tự cường, tự chủ,
thường xuyên nâng cao cảnh giác trước mọi âm mưu thủ đoạn của các thế lực
thù địch. Là sự phản ánh những tri thức và nghệ thuật phòng thủ quốc gia phù
hợp với từng thời kỳ lịch sử, được dựa trên những quan điểm nhất quán về
một nền quốc phòng toàn dân toàn diện tổng hợp . Nền quốc phòng đó là sức
mạnh tổng hợp của tiềm năng kinh tế, chính trị ,văn hoá khoa học và quân sự.
Ý thức quốc phòng còn là ý thức về sự giác ngộ quyền lợi nghĩa vụ,
trách nhiệm của mỗi người đối với sự vinh nhục, an nguy, thịnh suy, tồn vong
của quốc gia dân tộc.
Trong mỗi triều đại và từng thời kỳ lịch sử những nét trên được biểu
hiện cụ thể khác nhau. Song, nhìn chung từ sau Cách mạng Tháng 8 năm
1945 đến nay thì ý thức quốc phòng của dân tộc Việt Nam là ý thức về một

11

nền quốc phòng kiểu mới - nền quốc phòng toàn dân. Đây là một sự kế thừa,
hoàn thiện và phát triển truyền thống quý báu của dân tộc ta, nó trở thành tài
sản vô giá của dân tộc Việt Nam, nó được kết lại thành bức tường thành vững
chắc hơn bất cứ thành quách nào khác. Ý thức quốc phòng ngày nay còn bao
hàm cả tính tích cực chủ động, sẵn sàng đối phó và đánh bại ngay từ những
ngày đầu, trước mọi âm mưu thủ đoạn chống phá của kẻ thù.
Trước kia, ông cha ta không thể chịu đựng nổi cảnh nước mất nhà tan,
không cam chịu làm nô lệ, đã chú ý chăm lo nuôi dưỡng hun đúc ý thức quốc
phòng. Ngày nay để đảm bảo giữ vững độc lập dân tộc, toàn vẹn chủ quyền
lãnh thổ quốc gia và sự nghiệp CNH, HĐH đất nước theo định hướng XHCN,
việc nâng cao ý thức quốc phòng càng trở nên bức thiết hơn bao giờ hết. Đặc
biệt do yêu cầu mới về tư duy bảo vệ Tổ quốc thì những vấn đề thuộc về ý
thức quốc phòng và phát triển ý thức quốc phòng càng trở nên bức thiết hơn
bao giờ hết.
Sự nghiệp quốc phòng của dân tộc Việt Nam ta ngày nay là sự nghiệp
quốc phòng toàn dân. Sự nghiệp này được Đảng, Bác Hồ xác định ngay từ
những ngày đầu độc lập thiết lập nên Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hoà
nay là Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Từ đó đến nay, sự nghiệp quốc
phòng toàn dân của Dân tộc Việt Nam nhằm bảo đảm thắng lợi sự nghiệp
CNH, HĐH đất nước. Song sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc ngày nay không chỉ là
toàn vẹn lãnh thổ mà còn phải bảo vệ Đảng, bảo vệ chế độ XHCN. Vì thế mà
tư duy về quốc phòng và ý thức quốc phòng cũng phải có sự phát triển mới,
đáp ứng được yêu cầu và tình hình mới.
Trong sự nghiệp quốc phòng toàn dân của nhân dân ta hiện nay đòi hỏi
tất cả mọi người, mọi cấp , mọi ngành, mọi lực lượng đều phải có trách nhiệm
tham gia, quan tâm và ủng hộ sự nghiệp quốc phòng trong đó lực lượng vũ
trang là lực lượng nòng cốt. Quân đội là người trực tiếp tổ chức đảm nhận

12

tham gia sự nghiệp quốc phòng toàn dân của dân tộc. Lực lượng này phải
được rèn luyện giáo dục và quán triệt một cách đầy đủ chi tiết nhất những
kiến thức về quốc phòng, đặc biệt là việc xây dựng ý thức quốc phòng. Vì có
nhận thức được một cách đầy đủ đúng đắn nhất thì tổ chức hoạt động mới có
hiệu quả được. Do đó việc xây dựng và phát triển ý thức quốc phòng cho lực
lượng vũ trang nói chung, cho đội ngũ cán bộ phân đội trong Quân đội nhân
dân Việt Nam nói riêng là một yêu cầu cấp thiết. Đây là một nhiệm vụ hết sức
nặng nề đòi hỏi phải có sự quan tâm đồng bộ và thiết thực. Mặt khác, quá
trình xây dựng và phát triển ý thức quốc phòng cho lực lượng vũ trang phải
được đặt trong môi trường, điều kiện hoàn cảnh toàn dân đều phải được nâng
cao, được phát triển ý thức quốc phòng.
Ý thức quốc phòng là một bộ phận của ý thức của xã hội, nó thuộc đời
sống tinh thần nội tâm của con người, nó tồn tại một cách hiện thực thông qua
các hoạt động nhận thức và thực tiễn hoạt động của con người về vấn đề quốc
phòng. Do vậy ý thức quốc phòng của một quốc gia dân tộc nó không phải là
những khái niệm chung chung trừu tượng mà nó chính là hiện thân của sự
phản ánh hoạt động quốc phòng cụ thể của quốc gia dân tộc đó. Cũng như ý
thức là sự phản ánh hiện thực khách quan thì ý thức quốc phòng chính là sự
phản ánh hiện thực hoạt động quốc phòng.
Xét về bản chất, ý thức quốc phòng của một quốc gia dân tộc chính là
sự phản ánh hiện thực những hoạt động cụ thể về quốc phòng và có vai trò chỉ
đạo các hoạt động đó. Sự phản ánh đó là kết quả tổng hợp của các chủ thể. Do
đó mà quốc gia dân tộc nào có sự quan tâm chú ý đúng đắn tới hoạt động
nhận thức và thực tiễn về quốc phòng thì ở đó sẽ xây dựng cho các thành viên
trong quốc gia dân tộc đó có được ý thức quốc phòng đúng đắn và mới thực
sự bảo đảm giữ vững được chủ quyền quốc gia dân tộc, toàn vẹn lãnh thổ, bảo

đảm quốc gia đó có ổn định và phát triển. Ngược lại nếu không có ý thức


13

quốc phòng đúng đắn, tức là không có hệ thống quan điểm tư tưởng và tình
cảm đúng đắn về vấn đề quốc phòng thì sẽ không thể xây dựng được một nền
quốc phòng phù hợp với yêu cầu tồn tại và phát triển của quốc gia dân tộc đó.
Để xây dựng và phát triển một nền quốc phòng và ý thức quốc phòng của
quốc gia dân tộc được vững mạnh và phù hợp thì mỗi lực lượng, mỗi đối tượng
phải căn cứ vào yêu cầu nhiệm vụ, chức năng hoạt động của mình trong toàn thể
xã hội để xây dựng cho mình những nội dung, yêu cầu về ý thức quốc phòng cho
phù hợp, trên cơ sở nền tảng chung ý thức quốc phòng của toàn xã hội. Vì vậy
mỗi đối tượng cụ thể có những yêu cầu cụ thể về ý thức quốc phòng.
* Khái niệm ý thức quốc phòng của sĩ quan phân đội:
Sĩ quan phân đội là những cán bộ trong quân đội được giao nhiệm vụ
trực tiếp chỉ huy quản lý bộ đội, tổ chức thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ
được giao ở đơn vị cơ sở. Đội ngũ sĩ quan này có vị trí, vai trò rất to lớn trong
sự nghiệp xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của Quân đội ta đặc biệt là
trong việc thực hiện nhiệm vụ quốc phòng của dân tộc. Do vậy bản thân họ
phải có ý thức về vấn đề quốc phòng một cách đầy đủ, đúng đắn nhất.
Ý thức quốc phòng của sĩ quan phân đội trong Quân đội nhân dân Việt
Nam là một bộ phận trong ý thức xã hội, bao gồm những quan điểm tư tưởng,
tình cảm, trách nhiệm và niềm tin của họ đối với nhiệm vụ xây dựng củng cố
quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong từng thời kỳ
lịch sử nhất định.
Ý thức quốc phòng của sĩ quan phân đội trong Quân đội nhân dân Việt
Nam là một yếu tố không thể thiếu trong yếu tố chính trị tinh thần , thể hiện
quan điểm giai cấp, bản lĩnh chính trị và nhân cách của người cán bộ quân đội
ở đơn vị cơ sở.

Theo quy luật chung về bản chất của ý thức xã hội thì ý thức quốc
phòng bao giờ cũng mang tính giai cấp sâu sắc. ý thức quốc phòng của sĩ


14

quan phân đội mang bản chất ý thức quốc phòng của Đảng cộng sản Việt
Nam, của Nhà nước cộng hoã xã hội chủ nghĩa Việt Nam, của giai cấp công
nhân Việt Nam. Xét ở góc độ này, ý thức quốc phòng của sĩ quan phân đội
chủ yếu thuộc về hình thái ý thức chính trị xã hội chủ nghĩa, nó có quan hệ
biện chứng với các hình thái ý thức xã hội khác mà trước hết là ý thức pháp
luật và ý thức đạo đức.
Nội dung chi phối quyết định bản chất ý thức quốc phòng của sĩ quan
phân đội là những quan điểm tư tưởng của họ về nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc xã
hội chủ nghĩa, về xây dựng nền quốc phòng toàn dân trên nền tảng tư tưởng
Hồ Chí Minh và đường lối của Đảng ta. Tình cảm trách nhiệm, niềm tin về
nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc và xây dựng nền quốc phòng toàn dân của sĩ quan
phân đội trong Quân đội nhân dân Việt Nam chịu sự định hướng của những
quan điểm tư tưởng đó. Tuy vậy, trong quá trình tồn tại phát triển thì những
tình cảm trách nhiệm niềm tin nó có tác động rất to lớn tới củng cố, tăng
cường hoặc làm suy giảm bản chất ý thức quốc phòng của sĩ quan phân đội
trong Quân đội nhân dân Việt Nam ở những mức độ nhất định .
Ý thức quốc phòng của sĩ quan phân đội có tính lịch sử cụ thể. Tuỳ
theo sự vận động biến đổi của tình hình nhiệm vụ quốc phòng, nhiệm vụ bảo
vệ Tổ quốc và sự phát triển của sĩ quan phân đội mà nội dung ý thức quốc
phòng của sĩ quan phân đội có sự vận động biến đổi cho phù hợp.
Để có được ý thức quốc phòng một cách đúng đắn người sĩ quan phân
đội phải được tiếp thu những thông tin đầy đủ chính xác nhất về nội dung đặc
điểm, vai trò nền quốc phòng toàn dân từ trước tới nay đối với sự tồn tại phát
triển của đất nước. Do đó, việc tiếp nhận hệ thống tri thức này là rất quan

trọng, nó có tác động trực tiếp tới hình thành phát triển ý thức quốc phòng cho
chủ thể. Vì thế, thực chất hoạt động nhận thức và thực tiễn quốc phòng của
đất nước như thế nào thì chủ thể phản ánh phải được tiếp thu đầy đủ nhất. Tuy


15

nhiên quá trình tiếp thu phải có chọn lọc định hướng.
Từ sự tiếp thu những hệ thống tri thức về quốc phòng đó mà xây dựng,
phát triển, chuyển hoá thành tình cảm, niềm tin, thành thái độ, trách nhiệm
của chủ thể đối với sự nghiệp quốc phòng. Hiệu quả của việc tiếp nhận những
tri thức đó phụ thuộc rất lớn vào thái độ tình cảm của chủ thể. Nếu có tình
cảm thái độ đúng đắn, tích cực thì quá trình tiếp thu những tri thức, những
thông tin mới thuận lợi và có hiệu quả được. Ngược lại, thái độ tình cảm
không tích cực thì quá trình tiếp thu kém hiệu quả.
Nhờ có sự tiếp thu những tri thức, nhờ có thái độ tình cảm đúng mà
những tri thức tình cảm đó mới chuyển hoá thành trách nhiệm nghĩa vụ và
niềm tin của chủ thể với sự nghiệp quốc phòng.
Từ hệ thống tri thức tình cảm đó được chuyển hoá biểu hiện thành thái
độ, trách nhiệm, nghĩa vụ của chủ thể đối với sự nghiệp quốc phòng phải
đượcđánh giá bằng chất lượng hiệu quả của quá trình thực hiện nhiệm vụ
chính trị của quân đội của đơn vị. Tức là đánh giá nhận thức về ý thức quốc
phòng của sĩ quan phân đội phải được kiểm nghiệm bằng hiệu quả công tác.
Không thể đánh giá ý thức trách nhiệm tốt đối với nhiệm vụ quốc phòng khi
mà kết quả trên thực tiễn công tác xây dựng quốc phòng lại kém. Do vậy, để
xác định mức độ phản ánh của chủ thể đến mức độ nào phải qua thực tiễn
hoạt động quốc phòng của chủ thể đó khi được giao nhiệm vụ.
Ý thức quốc phòng của sĩ quan phân đội trong Quân đội nhân dân Việt
Nam không tồn tại ở trạng thái tĩnh mà còn có sự biến đổi và phát triển. Sự
phát triển ý thức quốc phòng của đội ngũ này là một quá trình thống nhất biện

chứng giữa biến đổi của những điều kiện khách quan và vai trò năng động chủ
quan của đội ngũ sĩ quan phân đội.
Phát triển ý thức quốc phòng của sĩ quan phân đội trong Quân đội
nhân dân Việt Nam là quá trình không ngừng giáo dục, bồi dưỡng để nâng


16

cao sự hiểu biết, trau dồi tình cảm, củng cố ý chí và niềm tin vững chắc của
đội ngũ này về nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc Việt Nam, về xây dựng nền quốc
phòng toàn dân đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp cách mạng trong từng thời
kỳ..
Biểu hiện cụ thể về phát triển ý thức quốc phòng của sĩ quan phân đội
trong Quân đội nhân dân Việt Nam rất phong phú, không chỉ trong ý thức mà
qua các hoạt động thực hiện các nhiệm vụ quốc phòng của đội ngũ này ở đơn
vị cơ sở.
Trước hết, sự phát triển ý thức quốc phòng của sĩ quan phân đội trong
Quân đội nhân dân Việt Nam được thể hiện ở nhận thức ngày càng sâu sắc
những luận điểm cơ bản của chủ tịch Hồ Chí Minh và đường lối cùa Đảng ta
về bảo vệ Tổ quốc, về xây dựng nền quốc phòng toàn dân. Đây là vấn đề có ý
nghĩa quan trọng để đánh giá sự phát triển ý thức quốc phòng của sĩ quan
phân đội trong Quân đội ta.
Phát triển ý thức quốc phòng của sĩ quan phân đội còn được thể hiện ở
sự giác ngộ chính trị ngày càng cao về trách nhiệm, nghĩa vụ quyền lợi của họ
đối với thực hiện nhiệm vụ quốc phòng của đơn vị mà họ phụ trách; ở niềm
tin vào sự tất thắng của sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa
trong bất kỳ tình huống nào.
Đội ngũ sĩ quan phân đội trong Quân đội nhân dân Việt Nam trong thời
gian qua đã được trang bị khá đầy đủ những tri thức quốc phòng về nội dung,
đặc điểm, vai trò nền quốc phòng toàn dân. Nhưng, nếu chỉ dừng lại ở tri thức

được trang bị đó thôi thì chưa đủ, mà đội ngũ này phải nắm vững được cơ sở
lý luận, thực tiễn và tính chất cách mạng khoa học của những quan điểm của
Chủ tịch Hồ Chí Minh và của Đảng ta về nhiệm vụ quốc phòng bảo vệ Tổ
quốc, phải thấy được vai trò, trách nhiệm, nghĩa vụ của mình trong việc thực
hiện nhiệm vụ chính trị này.


17

Do sự thay đổi tính chất nhiệm vụ bảo vệ tổ quốc trong giai đoạn cách
mạng mới về đối tượng, nội dung, yêu cầu có sự phát triển, cho nên việc
không ngừng làm cho những quan điểm quốc phòng của Đảng ngày càng
thấm sâu vào tri thức tình cảm của sĩ quan phân đội là rất cần thiết. Quá trình
không ngừng nâng cao, không ngừng thấm sâu đó phải được diễn ra trong
môi trường, điều kiện hoàn cảnh thuận lợi. Sự tiếp nhận đó phải là tự giác, là
nhu cầu tự thân của đội ngũ sĩ quan này. Đây là yêu cầu, là đòi hỏi của công
việc, của nhiệm vụ chính trị đặt ra. Có tự giác tiếp thu, coi đó là nhu cầu nâng
cao hiểu biết những tri thức quốc phòng của dân tộc thì người sĩ quan phân
đội mới tích cực tìm tòi khám phá, tìm ra đặc điểm, vai trò của quốc phòng
đối với sự tồn tại và phát triển của quốc gia.
Về nội dung của sự hiểu biết quan điểm của Đảng cần đạt tới trình độ
chín muồi, nhuần nhuyễn. Ở từng cương vị, người sĩ quan phân đội phải nắm
được đâu là chiến lược quốc phòng của Đảng, đâu là sách lược tạm thời.
Không thể nắm một cách hời hợt, không phân định rõ giới hạn giữa chiến
lược và sách lược được. Phải hiểu rõ quan điểm của Đảng trong xác định kẻ
thù đâu là trực tiếp nguy hiểm trước mắt, đâu là cơ bản lâu dài, phải thấy
được nhiệm vụ chính trị trung tâm với nhiệm vụ quốc phòng mà mình đảm
nhận. Trên cơ sở có sự phân định rõ ràng đó quá trình tổ chức thực hiện
nhiệm vụ mới không bị chồng chéo hoặc bỏ sót.
Sự hiểu biêt về những tri thức quốc phòng phải được thể hiện trong đời

sống tinh thần của người sĩ quan phân đội. Tức là, nó phải luôn là kiến thức
thường trực, dù ở cương vị, nhiệm vụ nào thì người sĩ quan phân đội khi đề
cập tới nội dung quốc phòng cũng không cần phải lục tìm trong sổ sách mà nó
phải luôn là niềm tự hào, kiêu hãnh về sự đúng đắn phù hợp của những luận
điểm quốc phòng mà Đảng nêu ra như sự phù hợp của nền quốc phòng toàn
dân, của đường lối vũ trang nhân dân ...


18

Kết quả hoàn thành nhiệm vụ quốc phòng của người sĩ quan phân đội
chính là sự hiện thực ý thức quốc phòng của họ, là sự thể hiện tri thức tình
cảm của họ về sự nghiệp quốc phòng của Đảng, của dân tộc.
1.1.2 Vai trò phát triển ý thức quốc phòng của sĩ quan phân đội nhân
dân Việt Nam
* Phát triển ý thức quốc phòng góp phần to lớn vào nâng cao hơn nữa
giác ngộ chính trị xã hội chủ nghĩa, củng cố lập trường giai cấp công nhân
và hiệu quả chất lượng thực hiện nhiệm vụ quốc phòng của đội ngũ sĩ quan
phân đội.
Đội ngũ sĩ quan quân đội nói chung và đội ngũ sĩ quan phân đội nói riêng có
vị trí vai trò rất quan trọng trong sự nghiệp xây dựng, chiến đấu và trưởng
thành của Quân đội ta. Ở đơn vị cơ sở đội ngũ sĩ quan phân đội là những cán
bộ được giao nhiệm vụ trực tiếp tổ chức, chỉ huy, quản lý bộ đội thực hiện các
nhiệm vụ trên giao. Do đó, kết quả hoàn thành nhiệm vụ ở đơn vị cũng như
tình hình chính trị tư tưởng của bộ đội phụ thuộc rất lớn vào chất lượng công
tác của đội ngũ sĩ quan này.
Bước vào thời kỳ mới, thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH, Đảng ta tiếp tục
khẳng định xây dựng quân đội theo hướng cách mạng , chính quy, từng bước
hiện đại, trong đó lấy xây dựng chính trị làm cơ sở nhằm nâng cao chất lượng
và sức chiến đấu của quân đội. Để đạt được yêu cầu trên đội ngũ sĩ quan phân

đội phải được nâng cao chất lượng toàn diện cả về phẩm chất và năng lực.
Với sự nghiệp quốc phòng đòi hỏi đội ngũ sĩ quan phân đội trước hết phải
được nâng cao chất lượng công tác tư tưởng, đây là vấn đề rất quan trọng
trong tình hình hiện nay. Nhằm làm cho đội ngũ sĩ quan này thành thạo tiến
hành công tác tư tưởng ở đơn vị cơ sở, qua đó xây dựng cho cán bộ chiến sĩ
trong đơn vị có trình độ và bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên định với mục
tiêu lý tưởng chiến đấu của Đảng, có phẩm chất đạo đức tốt, lối sống lành


19

mạnh, trong sáng, nếp sống chính quy, có năng lực hoạt động thực tiễn giỏi,
đủ sức hoàn thành mọi nhiệm vụ trong bất kỳ tình huống nào. Nhờ phát triển
YTQP của sĩ quan phân đội làm cho đội ngũ sĩ quan này càng tin tưởng hơn
vào sự thắng lợi của sự nghiệp cách mạng mà Đảng và nhân dân ta đang tiến
hành. Công tác tư tưởng có vai trò rất quan trọng, vai trò này do chính sự
nghiệp quốc phòng toàn dân quyết định. Chủ tịch Hồ Chí Minh - người cha
già thân yêu của lực lượng vũ trang đánh giá rất cao vai trò của công tác tư
tưởng, Người cho rằng, lãnh đạo quan trọng nhất là lãnh đạo công tác tư
tưởng, phải hiểu tư tưởng của mỗi cán bộ để giúp đỡ thiết thực trong công tác,
vì tư tưởng thông suốt thì làm tốt, tư tưởng nhùng nhằng thì không làm được
việc.
Rõ ràng nhờ tiến hành làm tốt công tác phát triển YTQP, tức là tuyên
truyền về quan điểm đường lối quốc phòng toàn dân của Đảng, làm rõ hơn về
nhiệm vụ chức năng vai trò quốc phòng trong thời kỳ cách mạng hiện nay,
làm cho những tri thức quốc phòng đó thực sự thấm sâu chuyển hoá thành
tình cảm, ý thức trách nhiệm, niềm tự hào và niềm tin của người sĩ quan phân
đội về những tri thức quốc phòng sẽ giúp cho họ tin tưởng hơn, trách nhiệm
cao hơn, họ sẽ tìm mọi cách khắc phục khó khăn, mọi biện pháp để hoàn
thành nhiệm vụ sao cho có hiệu quả năng suất, chất lượng cao nhất. Nhờ kết

quả quá trình phát triển ý thức quốc phòng làm cho tư tưởng người sĩ quan
phân đội không còn dao động, bản thân họ tin họ sẽ tuyên truyền giáo dục cho
đội ngũ cán bộ chiến sĩ thuộc quyền tin tưởng hơn, bản thân họ có trách
nhiệm sẽ làm gương cho mọi người cũng trách nhiệm theo. Do đó, phát triển
ý thức quốc phòng có một vai trò rất quan trọng nhằm nâng cao chất lượng
công tác tư tưởng của đội ngũ cán bộ là sĩ quan phân đội.
* Phát triển ý thức quốc phòng góp phần vào việc củng cố cơ sở nền
tảng cho quá trình nhận thức và thực hiện các nhiệm vụ quốc phòng với


20

cương vị cao hơn mà sau này đội ngũ sĩ quan phân đội đảm nhiệm.
Thông qua việc phát triển ý thức quốc phòng của đội ngũ sĩ quan phân
đội, bản thân đội ngũ sĩ quan này luôn có ý thức trách nhiệm tìm tòi khám phá
nhận thức ngày càng tiếp cận đầy đủ đúng đắn hơn những tri thức về quan
điểm đường lối quốc phòng của Đảng, về nghệ thuật chiến tranh nhân dân, về
xây dựng lực lượng vũ trang...
Nhờ có kết quả của quá trình phát triển ý thức quốc phòng mà trong
nhận thức cũng như phương pháp tư duy về quốc phòng đội ngũ này luôn có
được một phương pháp tư duy mang tính hệ thống chặt chẽ, tránh được cách
tư duy rời rạc, thiếu đồng bộ, phiến diện. Quá trình phát triển tư duy ý thức
nói chung đòi hỏi chủ thể phải có phương pháp tư duy tích cực, hệ thống đồng
bộ, đặc biệt là trong tư duy về vấn đề quốc phòng thì sự đòi hỏi hệ thống đồng
bộ càng phải cao bởi vì nó liên quan tới sự mất còn, sự tồn vong, sự an nguy,
thịnh suy của một quốc gia dân tộc và nhất là trong đó có lĩnh vực quân sự thì
sự liên quan tới tính mệnh của những con người cụ thể là vấn đề trực tiếp đặt
ra. Vì thế mà những người ở cương vị chức vụ nhỏ thì sự liên quan ảnh hưởng
ở phạm vi hẹp, còn những người ở cương vị chức vụ càng cao thì ảnh hưởng
phạm vi càng rộng. Do đó mà kết quả của quá trình phát triển ý thức quốc

phòng của đội ngũ sĩ quan phân đội chính là cơ sở nền tảng cho sự nhận thức
mang tính hệ thống đồng bộ của những sĩ quan này khi được đảm nhận ở
cương vị chức vụ cao hơn.
Mặt khác, nhiệm vụ càng nặng nề, tính tích chất càng quan trọng thì
tính phong phú phức tạp trong hoạt động quốc phòng càng lớn, đòi hỏi trong
quá trình nhận thức và hành động chủ thể càng phải có cách nhìn tổng quát,
tìm ra mối liên hệ bản chất mà giải quyết, tìm ra mâu thuẫn chủ yếu trước mắt
mà khắc phục.
Do đó kết quả của quá trình phát triển ý thức quốc phòng có vai trò rất to


21

lớn đối với quá trình nhận thức của người sĩ quan phân đội khi họ được phát
triển lên cấp bậc cao hơn, vị trí tổ chức lãnh đạo chỉ huy cao hơn. Nếu không
được phát triển ý thức quốc phòng khi người cán bộ đó được đề bạt giữ cương vị
cao dễ bị lúng túng, xử lý tình huống kém linh hoạt sẽ dẫn tới kết quả nhận thức
và hoạt động thực tiễn không cao, ảnh hưởng rất lớn tới đội ngũ cán bộ chiến sĩ
thuộc quyền, đặc biệt là kết quả hoàn thành nhiệm vụ quốc phòng.
* Phát triển ý thức quốc phòng sẽ khắc phục những hạn chế trong nhận
thức và cách tổ chức thực hiện nhiệm vụ quốc phòng của đội ngũ sĩ quan
phân đội trong Quân đội ta.
Nếu như trước kia nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc - một trong hai nhiệm vụ
chiến lược - ta chỉ nhấn mạnh tới độc lập chủ quyền toàn vẹn lãnh thổ thì
ngày nay tư duy mới về bảo vệ Tổ quốc không chỉ dừng lại ở độc lập chủ
quyền, toàn vẹn lãnh thổ mà nó được mở rộng ra cả bảo vệ chế độ, bảo vệ
Đảng, bảo vệ thắng lợi sự nghiệp đổi mới CNH, HĐH đất nước. Do đó, nhiệm
vụ quốc phòng cũng được mở rộng hơn so với trước kia.
Khi đất nước phải tiến hành chiến tranh giải phóng dân tộc, thống nhất
đất nước thì trong tư duy quốc phòng của chúng ta chỉ là chiến đấu, sẵn sàng

chiến đấu bảo đảm giành thắng lợi trong mọi tình huống, là tư tưởng đánh
sớm, đánh thắng. Ngày nay chúng ta thực hiện xây dựng phát triển đất nước
trong thời kỳ mới, trong bối cảnh quốc tế và khu vực vô cùng phức tạp, luôn
những tiềm ẩn bất ngờ có thể xảy ra, đặc biệt là trước những âm mưu thủ
đoạn xảo quyệt của kẻ thù thì đỏi hỏi tư duy mới về quốc phòng không dừng
lại ở đánh sớm, đánh thắng mà phải tích cực chủ động cả về con người và cơ
sở vật chất, kỹ thuật, phải chủ động cả vật chất lẫn tinh thần. Có thực hiện
được tính năng động, chủ động tích cực mới bảo đảm thắng lợi và thực hiện
được nhiệm vụ quốc phòng.
Nhờ có quá trình phát triển ý thức quốc phòng, người cán bộ phân đội


22

luôn ý thức được vai trò trách nhiệm của mình đối với sự nghiệp quốc phòng
toàn dân của dân tộc. Họ tích cực chủ động định liệu mọi hoạt động trong các
tình huống, tích cực tuyên truyền vận động nhân dân, làm cho mọi người hiểu
rằng sự nghiệp quốc phòng, công tác quốc phòng không phải chỉ riêng là
nhiệm vụ quân sự. Phải làm cho mọi người thấy rõ hoạt động quân sự chỉ là
một mặt của hoạt động quốc phòng mà thôi. Sự nghiệp quốc phòng hiện đại
phải là sự nghiệp quốc phòng toàn dân, trách nhiệm thực hiện nhiệm vụ quốc
phòng phải là của tất cả mọi người, mọi cấp, mọi ngành, mọi lực lượng, thời
gian tiến hành sự nghiệp quốc phòng phải được xác định gắn với sự tồn vong
thịnh suy của quốc gia dân tộc. Quốc gia còn tồn tại ngày nào thì giáo dục
quốc phòng và ý thức quốc phòng phải được tiến hành ngày đó. Phải thấy rõ
sức mạnh quốc phòng của một quốc gia không chỉ quyết định bởi sức mạnh
quân sự mà nó còn phụ thuộc vào sức mạnh kinh tế, sức mạnh chính trị, tinh
thần dân tộc, trình độ văn hoá khoa học kỹ thuật và đặc biệt là yếu tố sức
mạnh con người, do vậy phải có tư duy hiện đại phù hợp với yêu cầu đòi hỏi
của sự nghiệp quốc phòng trong thời kỳ mới.

Quán triệt quan điểm đường lối của Đảng trong lĩnh vực bảo vệ Tổ
quốc, lĩnh vực sự nghiệp quốc phòng hiện nay đòi hỏi toàn Đảng, toàn quân,
toàn dân ta luôn nắm vững và kiên định mục tiêu chính trị của sự nghiệp bảo
vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN đó chính là bảo vệ vững chắc độc lập dân tộc và
CNXH. Đòi hỏi thường xuyên cảnh giác, luôn nhận thức đúng kẻ thù, đánh
giá đúng tình hình tương quan lực lượng. Có nhận thức đúng về kẻ thù ta mới
chủ động có đường lối chiến sách lược, có nghệ thuật quân sự và các hình
thức tác chiến phù hợp với đối tượng địa bàn tác chiến. Có đánh giá đúng
tương quan lực lượng ta mới chủ động về thời gian tiến hành và kết thúc
chiến tranh. Nếu không cảnh giác, không đánh giá đúng tương quan, không
nhận rõ kẻ thù ta dễ bị sa vào “bất ngờ” - điều này đã từng xảy ra vào tháng 2


23

năm 2003 và ngày 10 tháng 4 năm 2004 ở Tây Nguyên.
Đánh giá đúng kẻ thù, đánh giá đúng tình hình tương quan, so sánh lực
lượng ta địch luôn là cơ sở khách quan để Đảng, Nhà nước và quân đội có
những chủ trương đúng đắn bảo vệ vững chắc Tổ quốc XHCN.
Về nguyên tắc của chúng ta trong sự nghiệp quốc phòng xác định: Tất
cả các thế lực mưu toan và có hành vi xâm phạm chủ quyền toàn vẹn lãnh thổ,
phá hoại sự nghiệp xây dựng CNXH, xoá bỏ sự lãnh đạo của Đảng Cộng Sản
Việt Nam.... đều là đối tượng của cách mạng, đối tượng của quốc phòng. Tuy
nhiên cần nhận thức rõ đâu là kẻ thù cơ bản chủ yếu trước mắt, đâu là lâu dài.
Tất cả các thế lực mưu toan và có hành vi sử dụng lực lượng vũ trang và các
biện pháp vũ trang nhằm chống lại độc lập dân tộc và CNXH cũng như an
ninh của đất nước, của chế độ đều là đối tượng tác chiến cần phải tính đến của
lực lượng vũ trang và toàn dân.
Nước ta hiện nay đang thực hiện nền kinh tế nhiều thành phần, vận
hành theo cơ chế thị trường, chủ trương mở cửa, mở rộng quan hệ với nhiều

nước nên bạn - thù của nước ta hiện nay đang tồn tại đan xen phức tạp ở các
cấp độ khác nhau. Có thế lực vừa là đối tượng, vừa là đối tác, có thế lực trong
quan hệ này là đối tượng, trong quan hệ khác lại là đối tác. Phân tích nhận rõ
kẻ thù hiện nay đòi hỏi phải có tinh thần biện chứng khoa học, không tả
không hữu, đòi hỏi phải có tinh thần tích cực tiến công, tinh thần tự lực tự
cường, phải có sự nỗ lực chủ quan cao độ của toàn Đảng, toàn quân toàn dân
ta, vừa phát huy nội lực, vừa tận dụng được những điều kiện thuận lợi của
nhân tố thời đại để tạo ra sức mạnh tổng hợp lớn nhất cho sự nghiệp bảo vệ
XHCN và sự nghiệp quốc phòng.
Đồng thời phải quán triệt, nắm vững hai nhiệm vụ chiến lược và thấy rõ
mối quan hệ biện chứng giữa hai nhiệm vụ chiến lược đó. Mặc dù hai nhiệm
vụ chiến lược, hai lĩnh vực hoạt động có tính độc lập tương đối, song đó là hai


24

mặt của một quá trình chúng thống nhất với nhau, xâm nhập vào nhau chuyển
hoá lẫn nhau làm điều kiện tồn tại của nhau. Kết hợp chặt chẽ hai nhiệm vụ
chiến lược sẽ tạo ra sức mạnh tổng hợp lớn nhất để hoàn thành cả hai nhiệm
vụ, đồng thời đó cũng là sức mạnh tổng hợp lớn nhất bảo đảm cho sự bền
vững và phát triển của đất nước. Phải quán triệt quan điểm đường lối của
Đảng trong lĩnh vực quốc phòng phải vận dụng tổng hợp nhiều biện pháp, kết
hợp chặt chẽ biện pháp vũ trang và phi vũ trang để bảo vệ tổ quốc, phải có
quan điểm sức mạnh tổng hợp cả kinh tế - chính trị - văn hoá ngoại giao khoa
học kỹ thuật chứ không chỉ riêng lĩnh vực quân sự.
1.2. Đặc điểm phát triển ý thức quốc phòng của sĩ quan phân đội
trong Quân đội nhân dân Việt Nam
Sự phát triển YTQP của sĩ quan phân đội diễn ra trong điều kiện môi
trường hoạt động quốc phòng của cả dân tộc, của quân đội ngày càng phát
triển, và hoạt động nỗ lực chủ quan của sĩ quan phân đội đối với nhiệm vụ

quốc phòng. Khái quát sự phát triển đó dưới những đặc điểm cơ bản sau đây:
Thứ nhất: Phát triển ý thức quốc phòng của sĩ quan phân đội Quân đội
nhân dân Việt Nam phụ thuộc vào sự phát triển nhiệm vụ quốc phòng của đất
nước nói chung và của quân đội, đơn vị nói riêng.
Đây là điều kiện tiền đề là môi trường để cho người sĩ quan phân đội
nâng cao nhận thức về vấn đề quốc phòng, có tinh thần ảnh giác cách mạng
cao, trách nhiệm lớn, niềm tin vào thắng lợi của sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc
Việt Nam XHCN.
Phong trào hoạt động quốc phòng của nước ta không phải đến bây giờ
mới có mà nó hình thành và phát triển cùng với quá trình dựng nước và giữ
nước của dân tộc ta. Ở thời đại Hồ Chí Minh sự quan tâm tới vấn đề quốc
phòng là lớn nhất và khoa học nhất. Đảng ta và chủ tịch Hồ Chí Minh xác
định “Giành chính quyền đã khó nhưng giữ chính quyền còn khó hơn”. Do đó


25

chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng ta đã động viên sức người, sức của nhiều nhất
cho sự nghiệp giữ vững độc lập chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ đã đánh thắng
hai tên đế quốc đầu sỏ nhất trên thế giới lúc bấy giờ. Đây thực sự là một kỳ
tích, một chiến công, một phần thưởng xứng đáng của dân tộc ta trong việc
đầu tư công sức trí tuệ người và của cho hoạt động quốc phòng.
Sau chiến thắng năm 1975 cả nước thống nhất cùng đi lên CNXH, kẻ
thù và các thế lực thù địch không ngừng chống phá ta, nhiệm vụ quốc phòng
lúc này không còn dừng lại ở phòng thủ đất nước chống chiến tranh xâm lược
mà lúc này về nội dung, đặc điểm, yêu cầu của hoạt động quốc phòng đã có
sự mở rộng. Đặc biệt là từ sau khi Đông Âu và Liên Xô sụp đổ thì tư duy mới
về bảo vệ Tổ quốc, nhiệm vụ nội dung tính chất đặc điểm yêu cầu của quốc
phòng càng được mở rộng phát triển cả về diện rộng lẫn chiều sâu. Nhiệm vụ
quốc phòng ngày nay không chỉ thuần tuý là vũ trang bảo vệ Tổ quốc như

trước kia mà ngày nay theo tư duy mới nhiệm vụ quốc phòng là nhằm để
chống chiến tranh xâm lược, bảo vệ độc lập toàn vẹn lãnh thổ chủ quyền quốc
gia, gắn chặt với yêu cầu thường xuyên bảo vệ an ninh trên tất cả các linh vực
chính trị - kinh tế - đối ngọi - khoa học công nghệ - văn hoá xã hội. Bảo vệ tổ
quốc phải gắn chặt với bảo vệ Đảng, bảo vệ chế độ XHCN.
Từ sự nhận thức đó mà Đảng ta đã lãnh đạo xác định đường lối chiến
sách lược trong giai đoạn cách mạng mới đó là: “Trong khi đặt trọng tâm vào
nhiệm vụ xây dựng chủ nghĩa xã hội, chúng ta khong một phút lơi lỏng nhiệm
vụ bảo vệ tổ quốc, luôn luôn coi trọng quốc phòng an ninh, coi đó là hai
nhiệm vụ gắn bó chặt chẽ quan hệ khăng khít với nhau.” [9, tr 117].
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng đã xác định: “...Xây
dựng cơ sở chính trị xã hội, xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân và an ninh
nhân dân, coi trọng xây dựng thế trận trên các địa bàn trọng yếu, xây dựng lực
lượng dân quân tự vệ và công an, bảo vệ cơ sơ. Hoàn thiện hệ thống pháp luật


26

về nhiệm vụ bảo vệ tổ quốc, tăng cường quản lý nhà nước về quốc phòng và
an ninh trên phạm vi cả nước và từng địa phương, cơ sở, đưa nhiệm vụ đó vào
chương trình chính khoá đào tạo, bồi dưỡng cán bộ công chức “ [9, tr 118].
Sau khi đã có đường lối chiến lược về vấn đề quốc phòng Nhà nước đã
triển khai tổ chức thực hiện một cách đồng bộ rộng khắp. Cụ thể là các tỉnh
thành đều có trung tâm bồi dưỡng giáo dục quốc phòng. Giáo dục quốc phòng
đã được Đảng, Nhà nước quan tâm coi đây là nhiệm vụ phải được xã hội hoá
và là một nội dung quan trọng trong chiến lược bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ chế độ
XHCN hiện nay cũng như lâu dài.
Hoạt động quốc phòng và giáo dục quốc phòng bước đầu đã đi vào nề
nếp có hiệu quả, các trung tâm giáo dục quốc phòng của các tỉnh, thành phố,
quân khu và Học viện Quốc phòng là những nơi bồi dưỡng kiến thức quốc

phòng cho các đối tượng. Qua hoạt động làm cho mọi người nhận thức sâu
sắc về âm mưu thủ đoạn của các thế lực thù địch đang tìm mọi cách chống
phá ta, nêu cao tinh thần cảnh giác cách mạng. Thông qua việc tiến hành tổ
chức bồi dưỡng kiến thức quốc phòng làm cho hệ thống quan điểm tư tưởng
của Đảng ta về quốc phòng toàn dân, bảo vệ Tổ quốc được quán triệt sâu sắc
rộng rãi trong quần chúng, từ đó có tình cảm trách nhiệm hơn với nhiệm vụ
quốc phòng. Thông qua học tập bồi dưỡng kiến thức ở các trung tâm các đối
tượng học được nắm những kiến thức quân sự cơ bản nhất, những động tác
yếu lĩnh cần thiết, biết sử dụng các loại vũ khí trong bị phù hợp với quan điểm
vũ trang toàn dân của Đảng.
Từ những kết quả của quá trình học tập bồi dưỡng kiến thức quốc
phòng này đã tạo nên một phong trào sâu rộng trong quần chúng, làm cho họ
có ý thức đầy đủ hơn về nhiệm vụ, vai trò của quôc phòng trong sự tồn tại và
phát triển của đất nước. Đây là môi trường hết sức thuận lợi, là điều kiện để
mỗi thành viên trong xã hội, trong đó có đội ngũ sĩ quan phân đội nâng cao


27

phát triển YTQP.
Tuy nhiên, ở tầm vĩ mô - phạm vi cả nước ta cũng mạnh dạn thẳng thắn
chỉ ra rằng: trong những năm qua công tác giáo dục quốc phòng tuy đã đạt
được một số thành tựu nêu trên nhưng vẫn còn tồn tại một số thiếu xót sau:
Công tác giáo dục quốc phòng vẫn chưa thể hiện rõ tính xã hội hoá,
nhiều đối tượng trong công nhân, nông dân, đồng bào có đạo, đồng bào dân
tộc thiểu số và những địa bàn ở vùng sâu vùng xa biên giới, hải đảo và
những địa bàn chiến lược quan trọng trong công tác phòng thủ đất nước thì
công tác giáo dục quốc phòng còn nhiều bất cập. Sự nhận thức về âm mưu
thủ đoạn của các thế lực thù địch còn có biểu hiện mơ hồ, mất cảnh giác
trong nhân dân. Nhiều mặt hoạt động giáo dục quốc phòng chưa được triển

khai hoặc triển khai chậm, chưa đồng bộ, còn mang tính chất hình thức.
Trong quản lý kinh tế xã hội và trong làm ăn liên doanh liên kết giao dịch
với người nước ngoài còn nhiều sơ hở. Nhìn chung, ý thức quốc phòng, cũng
như hoạt động quốc phòng còn một số điểm hạn chế, vì thế còn lúng túng bị
động trong xử lý các tình huống phức tạp.
Trong khi các thế lực thù địch đang ráo riết thực hiện chiến lược “Diễn
biến hoà bình” kết hợp với “bạo loạn lật đổ” và “răn đe quân sự” nhằm thủ
tiêu chế độ XHCN của nhân dân ta, thì những thiếu sót ngày đã tác động tiêu
cực đến hình thành phát triển ý thức quốc phòng của nhiều đối tượng trong đó
có đội ngũ sĩ quan phân đội trong Quân đội ta.
Cùng với việc thực hiện xã hội hoá giáo dục quốc phòng, Nhà nước ta đã ra
các quy định, chỉ thị bắt buộc tạo hành lang pháp lý bảo đảm cho các tổ chức,
cá nhân thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình đối với hoạt động quốc phòng.
Các bí thư từ cấp huyện, tỉnh, Trung ương đồng thời là Chủ tịch Hội đồng
Quốc phòng. Việc giáo dục bồi dưỡng kiến thức quốc phòng đã đặt ra yêu cầu
bắt buộc các đối tượng trong quá trình đào tạo học tập của mình đều phải


28

được tiến hành học tập bồi dưỡng kiến thức quốc phòng coi đây là nội dung
học chính khoá. Nhà nước đã có sự quan tâm đầu tư sức người sức của cho
hoạt động quốc phòng kết hợp chặt chẽ giữa quốc phòng với an ninh, quốc
phòng với kinh tế. Các khu vực, các địa phương chịu trách nhiệm về bảo đảm
an toàn trật tự xã hội, giữ vững địa bàn kể cả khi có các tình huống xấu nhất
xảy ra.
Quân đội nhân dân Việt Nam là lực lượng nòng cốt của sự nghiệp quốc
phòng đã thực hiện tốt các nhiệm vụ quốc phòng thông qua các chức năng và
nhiệm vụ cụ thể được giao phó. Hoạt động quốc phòng trong quân đội không
chỉ thể hiện ở chức năng chiến đấu, sẵn sàng chiến đấu chống xâm lược. Với

chức năng là đội quân công tác, hoạt động quốc phòng của quân đội lúc này
đã được mở rộng cà về phạm vi, tính chất và về nội dung.
Với chức năng nhiệm vụ của quân đội có sự mở rộng từ đó hoạt động
quốc phòng của Quân đội ta cũng đa dạng phức tạp hơn. Tình hình này do đòi
hỏi sĩ quan phân đội phải nâng cao ý thức quốc phòng của mình trong các
hoạt động. Không được xem nhẹ, coi thường các hoạt động lao động sản xuất
và hoạt động công tác của quân đội. Khi tiến hành các chức năng ở từng
nhiệm vụ cụ thể khác nhau phải thấy được mối quan hệ chặt chẽ, thống nhất
giữa các chức năng của quân đội. Mỗi chức năng có đặc điểm tính chất, vai
trò riêng song đều phải nhằm thực hiện thành công sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc
và Đảng và Nhà nước giao cho.
Từ sự phân tích trên đây ta thấy đặc điểm phát triển ý thức quốc phòng
của sĩ quan phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam phụ thuộc rất lớn vào
phong trào hoạt động quốc phòng của đất nước, phong trào hoạt động quốc
phòng của quân đội. Nếuphong trào hoạt động được triển khai đồng bộ thống
nhất thì sẽ tạo nên sự đồng thuận thúc đẩy nhanh quá trình phát triển ý thức
quốc phòng và ngược lại sẽ là trở lực rất lớn tới quá trình đó của đội ngũ sĩ