Phương pháp cưỡng chế trong quản lí hành chính nhà nước

Mục lục
Lời mở đầu

Trang

Nội dung
I.

Khái niệm

3

Phương pháp quản lý nhà nước

3

Phương pháp cưỡng chế

4

II.

Phân loại

5

III.

Thực trạng và giải pháp

9

IV.

Kết luận

12

1


Lời mở đầu

Việt Nam đang ngày càng chuyển mình trên con đường hội nhập toàn cầu, mở ra
bao cơ hội vươn lên phát triển về kinh tế. Nhưng theo đó cũng là những thách thức,
những vấn đề nảy sinh từng ngày mà đòi hỏi các cơ quan hành chình nhà nước phải
liên tục hoàn thiện, đổi mới, đặc biệt là về các biện pháp tác động tới các quan hệ
xã hội, hành vi của các đối tượng bị quản lý, các cơ quan nhà nước, người có thẩm
quyền. Mặc dù, đối với nhà nước xã hội chủ nghĩa “của dân, do dân, vì dân” như ở
nước ta biện pháp thuyết phục là chủ yếu nhưng bên cạnh đó biện pháp cưỡng chế
cũng đóng vai trò không thể thiếu đặc biệt là đối với những cá nhân, tổ chức vi
phạm pháp luật, gây rối trật tự trị an, có thái độ chống đối lại chính quyền nhân
dân, không chấp hành đường lối, chủ trương và pháp luật của nhà nước. Nhưng liệu
việc áp dụng biện pháp cưỡng chế hành chính ở nước ta đã hiểu quả?
Hãy cùng tìm hiểu về cưỡng chế hành chính trong quản lí hành chính nhà nước
hiện nay.

2


I.

Khái niệm

Trước khi đi vào khái niệm của biện pháp cưỡng chế ta cần phải tìm hiểu về khái
niệm và đặc điểm của phương pháp quản lý hành chính nhà nước.
1.
A)

Phương pháp quản lý nhà nước
Khái niệm

Phương pháp quản lý nhà nước là cách thức mà chủ thể quản lý sử dụng để tác
động lên các mối quan hệ là đối tượng điều chỉnh của ngành luật hành chính. Các
cách thức ở đây có thể là thuyết phục, cưỡng chế, kinh tế,… với mỗi cách thức sẽ
được áp dụng vào các trường hợp cụ thể và được phối hợp một cách phù hợp
B)

Đặc điểm

-Phương pháp quản lý nhà nước một trong những yếu tố thể hiện bản chất của mối
quan hệ giữa chủ thể quản lý đối với đối tượng quản lý hoặc thể hiện bản chất của
Nhà nước. Đối với một nhà nước xã hội chủ nghĩa như nước ta thì các phương pháp
quản lý nhà nước luôn là phục vụ lợi ích cho công dân.
-Phương pháp quản lý hành chính nhà nước chủ yếu do cơ quan nhà nước cán bộ,
công chức và người có thẩm quyền của cơ quan nhà nước áp dụng. Trong một số
trường hợp thì quản lý hành chính nhà nước còn là các cơ quan nhà nước khác, các
cá nhân, tổ chức xã hội. Ví dụ như: Người thẩm phán có quyền xử phạt hành chính
đối với những người gây rối trong phiên tòa,…
-Phương pháp quản lý hành chính nhà nước được áp dụng trong giới hạn của hoạt
động quản lý hành chính nhà nước.

-Phương thức quản lý hành chính nhà nước thể hiện dưới nhiều hình thức pháp lý
khác nhau.
-Nội dung của phần lớn các phương pháp quản lý nhà nước phản ánh thẩm quyền
của cơ quan hành chính hoặc người có chức vụ đại diện cho nhà nước.
3


2. Phương pháp cưỡng chế
A) Khái niệm
Là việc cơ quan, cán bộ có thẩm quyền sử dụng các biện pháp bắt buộc bằng bạo
lực của nhà nước đối với các cá nhân, tổ chức, nhằm buộc các cá nhân tổ chức phải
thực hiện hoặc không thực hiện một hành vi nhất định; hạn chế về quyền, tài sản
của cá nhân, tổ chức hoặc hạn chế tự do thân thể của cá nhân.
Ví dụ: khi cảnh sát giao thông phát hiện ra một người không mũ bảo hiểm khi
tham gia giao thông, cảnh sát giao thông có những biện pháp nghiệp vụ chặn
người vi phạm lại hay nói cách khác là buộc cá nhân phải ngừng thực hiện hành
vi vi phạm. Đây là biểu hiện của phương pháp cưỡng chế.
B) Đặc điểm
- Chủ thể thực hiện cưỡng chế phải là các cơ quan nhà nước, cá nhân, tổ chức có
thẩm quyền theo quy định của pháp luật. VD: cảnh sát giao thông, ủy ban nhân dân,
…
- Đối tượng bị áp dụng các biện pháp cưỡng chế là những cá nhân, tổ chức nhất
định được pháp luật quy định trong luật. VD: cá nhân vi phạm luật giao thông
- Cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền áp dụng cưỡng chế hành chính và cá
nhân, tổ chức bị áp dụng cưỡng chế không nằm trong quan hệ trực thuộc trên dưới
về tổ chức, mà chỉ có quan hệ kiểm tra, giám sát.
Ví dụ: giữa CSGT và người vi phạm các quy định về TTATGT.
Thông thường các biện pháp cưỡng chế được áp dụng khi quyết định của các chủ
thể quản lí hành chính nhà nước không được tự giác chấp hành.
- Cưỡng chế hành chính được áp dụng theo thủ tục do pháp luật hành chính quy

định. Thông thường thì các thủ tục áp dụng cưỡng chế hàng chính thường đơn giản,
4


nhanh chóng vì vậy xét trên một mặt nào đó thì trình tự áp dụng cưỡng chế hành
chính sẽ năng động hơn so với cưỡng chế dân sự hoặc cưỡng chế hình sự.
II.

Phân loại

Các biện pháp cưỡng chế hành chính rất đa dạng, phù hợp với đặc thù của đối
tượng quản lý và yêu cầu của công tác quản lý, bao gồm:
1.

Nhóm phòng ngừa hành chính và biện pháp khắc phục, hạn chế thiệt hại do
thiên tai, dịch bệnh hoặc vì yêu cầu lợi ích chung.

Những biện pháp phòng ngừa gồm:
-Kiểm tra giấy tờ, kiểm tra hộ khẩu, hàng hóa, hành lý… nhằm ngăn ngừa những vi
phạm pháp luật.
-Ngăn cấm hoặc hạn chế đi vào khu vực nguy hiểm, khu vực đang xảy ra dịch bệnh
truyền nhiễm…
-Kiểm tra y tế bắt buộc định kỳ sức khoẻ của những người làm công việc dịch vụ
có liên quan đến thực phẩm và dịch vụ khác dễ lan truyền dịch bệnh cho những
người hưởng dịch vụ…
-Đóng cửa biên giới; trưng dụng; trưng mua…
Khi áp dụng các biện pháp phòng ngừa thì không cần thiết phải được sự đồng ý của
đội tượng bị áp dụng, và biện pháp phòng ngừa phải được thực hiện. Và các biện
pháp phòng ngừa hành chính không liên quan đến vi phạm pháp luật (VD: tiêu hủy
động vật nhiễm bệnh).

2.

Nhóm biện pháp xử lý hành chính

Đây là một biện pháp mang tính giáo dục thay thế cho biện pháp xử phạt vi phạm
hành chính hoặc biện pháp xử lý vi phạm hành chính đối với người chưa vị thành
niên, bao gồm các biện pháp nhắc nhở hay quản lý tại gia đình. Biện pháp này được
áp dụng đối với những đối tượng không phải là tội phạm, những cá nhân vi phạm
5


pháp luật như gây mất trật tự, gây rối ảnh hưởng đến xã hội, bao gồm biện pháp
giáo dục tại địa phương bao gồm xã, phường, thị trấn: đưa vào trường giáo dưỡng,
đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc và đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc. Có thể thao
khảo từ điều 89 đến 96 luật vi phạm hành chính năm 2012 để biết thêm chi tiết.
3.

Nhóm biện pháp ngăn chặn và bảo đảm xử lý vi phạm hành chính

Áp dụng để ngăn chặn kịp thời vi phạm hành chính hoặc để đảm bảo việc sử lý vi
phạm hành chính, người có thẩm quyền có thể áp dụng các biện pháp sau theo đúng
quy định của pháp luật (căn cứ vào điều 119 luật xử lý vi phạm hành chính năm
2012)
- Tạm giữ người; VD: tạm giữ đối tượng A vì tội gây mất trật tự an ninh công cộng.
- Áp giải người vi phạm;
- Tạm giữ tang vật, phương tiện vi phạm hành chính, giấy phép, chứng chỉ hành
nghề; VD tịch thu giấy phép lái xe của người vi phạm an toàn giao thông
- Khám người;
- Khám phương tiện vận tải, đồ vật;
- Khám nơi cất giấu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính;

- Quản lý người nước ngoài vi phạm pháp luật Việt Nam trong thời gian làm thủ tục
trục xuất;
- Giao cho gia đình, tổ chức quản lý người bị đề nghị áp dụng biện pháp xử lý hành
chính trong thời gian làm thủ tục áp dụng biện pháp xử lý hành chính;
- Truy tìm đối tượng phải chấp hành quyết định đưa vào trường giáo dưỡng, đưa
vào cơ sở giáo dục bắt buộc, đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc trong trường hợp
bỏ trốn.
4.

Nhóm biện pháp cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính
6


Khi các cá nhân, tổ chức vi phạm hành chính nhưng không tự chấp hành quyết định
xử phạt dù đã hết thời gian thi hành quyết định xử phạt vi phạm thì khi đó các
nhóm biện pháp này sẽ được thực hiện dựa trên điều 86 luật vi phạm hành chính
2012.
- Khấu trừ một phần lương hoặc một phần thu nhập, khấu trừ tiền từ tài khoản của
cá nhân, tổ chức vi phạm;
- Kê biên tài sản có giá trị tương ứng với số tiền phạt để bán đấu giá;
- Thu tiền, tài sản khác của đối tượng bị cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi
phạm hành chính do cá nhân, tổ chức khác đang giữ trong trường hợp cá nhân, tổ
chức sau khi vi phạm cố tình tẩu tán tài sản.
- Buộc thực hiện biện pháp khắc phục hậu quả.

5.

Nhóm các biện pháp khắc phục hậu quả do vi phạm hành chính gây ra

Áp dụng đối với các cá nhân, tổ chức gây ra hậu quả đối với xã hội như về vấn đề

môi trường, mỹ quan đô thị,…
Được quy định tại điều 28 luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012
- Buộc khôi phục lại tình trạng ban đầu;
- Buộc tháo dỡ công trình, phần công trình xây dựng không có giấy phép hoặc xây
dựng không đúng với giấy phép; VD tòa nhà 8B Lê Trực
- Buộc thực hiện biện pháp khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường, lây lan dịch
bệnh; VD: vụ cá chết hàng loạt ở miền Trung do công ty formusa sả thải formosa
- Buộc đưa ra khỏi lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam hoặc tái
xuất hàng hoá, vật phẩm, phương tiện;
7


- Buộc tiêu hủy hàng hóa, vật phẩm gây hại cho sức khỏe con người, vật nuôi, cây
trồng và môi trường, văn hóa phẩm có nội dung độc hại;
- Buộc cải chính thông tin sai sự thật hoặc gây nhầm lẫn; VD thông tin hơn 60%
nước mắm truyền thống có lượng Asen vượt ngưỡng cho phép gây nguy hiểm cho
người tiêu dùng của Vinastas là không có căn cứ bị các cơ quan chức năng buộc
Vinastasphair điều tra lại và công bố một kết quả chính xác hơn.
- Buộc loại bỏ yếu tố vi phạm trên hàng hoá, bao bì hàng hóa, phương tiện kinh
doanh, vật phẩm;
- Buộc thu hồi sản phẩm, hàng hóa không bảo đảm chất lượng;
- Buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có được do thực hiện vi phạm hành chính hoặc
buộc nộp lại số tiền bằng trị giá tang vật, phương tiện vi phạm hành chính đã bị tiêu
thụ, tẩu tán, tiêu hủy trái quy định của pháp luật;
- Các biện pháp khắc phục hậu quả khác do Chính phủ quy định.

6.

Nhóm biện pháp xử phạt hành chính.

Là những hình thức, biện pháp áp dụng đối với cá nhân, tổ chức vi phạm hành
chính nhằm giáo dục, phong ngừa vi phạm, gồm các hình phạt quy định tại điều 21
luật xử lý vi phạm hành chính 2012:
- Cảnh cáo;
- Phạt tiền;
- Tước quyền sử dụng giấy phép, chứng chỉ hành nghề có thời hạn hoặc đình chỉ
hoạt động có thời hạn;
- Tịch thu tang vật vi phạm hành chính, phương tiện được sử dụng để vi phạm hành
chính (sau đây gọi chung là tang vật, phương tiện vi phạm hành chính);
8


- Trục xuất.
Khi xử phạt hành chính thì biện pháp cảnh cáo, phạt tiền là phương pháp xử phạt
chính còn ba biện pháp còn lại có thể là chính hoặc bổ sung. Ngoài ra, khi xử phạt
hành chính được áp dụng một biện pháp chính đồng thời cùng ba biện pháp bổ
sung.
III. Thực trạng và giải pháp
Ở Việt Nam, việc sử dụng phương pháp cưỡng chế đòi hỏi phải tuân theo những
nguyên tắc quan trọng sau:
-

Chỉ áp dụng cưỡng chế khi nào thuyết phục không hiệu quả.
Chỉ áp dụng các biện pháp cưỡng chế khi nào có quyết định cụ thể và rõ

-

ràng, tuân theo đúng quy định về thẩm quyền, trình tự và thủ tục.
Khi cần thiết áp dụng các biện pháp cưỡng chế thì phải lựa chọn các biện

-

pháp mang đến thiệt hại ở mức thấp nhất cho đối tượng bị áp dụng.
Ngay cả khi áp dụng cưỡng chế, vẫn phải tiến hành thuyết phục để tạo điều
kiện cho đối tượng quản lý tự giác cấp hành các mệnh lệnh của chủ thể quản
lý.

Hiện nay, các tình trạng vi phạm pháp luật ngày càng tăng, tỷ lệ với sự phát triển
của kinh tế. Đòi hỏi sự linh động trong bộ máy quản lý hành chính. Tuy nhiên, lĩnh
vực cưỡng chế hành chính trong vi phạm hành chính hiện nay chưa hiệu quả, do đó
kéo theo nhiều hậu quả phát sinh.
Việc quy định và áp dụng các biện pháp cưỡng chế hành chính hiện nay trong
một số trường hợp chưa đúng với tính chất của các biện pháp, đã làm biến dạng
mục đích của việc áp dụng biện pháp ngăn chặn này. Nguyên nhân của thực trạng
này là do pháp luật không quy định chính xác tính chất, nội dung, vai trò của mỗi
nhóm biện pháp cưỡng chế hành chính đã làm cho pháp luật thiếu tính đồng bộ,
thống nhất, từ đó làm hạn chế đến hiệu quả của hoạt động cưỡng chế. Dưới đây là
một số ví dụ như trong quy định về các biện pháp xử lý vi phạm hành chính :
9


Cảnh cáo:
Cảnh cáo được áp dụng đối với cá nhân, tổ chức vi phạm hành chính không nghiêm
trọng, có tình tiết giảm nhẹ và theo quy định thì bị áp dụng hình thức xử phạt cảnh
cáo hoặc đối với mọi hành vi vi phạm hành chính do người chưa thành niên từ đủ
14 tuổi đến dưới 16 tuổi thực hiện. Cảnh cáo được quyết định bằng văn bản.
Xét trên thực tế hình thức này không mang lại hiệu quả cao và chỉ mang tính hình
thức. Về nguyên tắc khi thực hiện biện pháp cảnh cáo thì người có thẩm quyền phải
lập văn bản. Tuy nhiên trên thực thế thì biện pháp này chỉ được thực hiện bằng
miệng và không có văn bản. Theo đó có không ít trường hợp tuy chỉ cảnh cáo bằng

miệng nhưng vẫn phạt tiền, tịch thu tang vật,… nhằm mục đích thu lợi cá nhân.
Phạt tiền:
Phạt tiền hiện nay là hình thức xử phạt chính áp dụng với hầu hết mọi hành vi
VPHC trong tất cả các lĩnh vực quản lý nhà nước, với mức phạt tối thiểu là 10.000
đồng và tối đa là 500.000.000 đồng Việt Nam.
Điểm bất cập chủ yếu trong quy định mức phạt tiền hiện nay là tính biến động
của giá tiền Việt Nam, cũng như một số mức phạt chưa cao, chưa đảm bảo tính
trừng phạt và răn đe. Điều đó dẫn đễn tình trạng người vi phạm vẫn nộp tiền phạt
và vẫn tiếp tục vi phạm. Thủ tục phạt tiền tại chỗ, không phải lập biên bản (đến
200.000 đồng) như quy định hiện nay cũng là vấn đề còn nhiều tranh cãi. Nhiều
chuyên gia cho rằng, quy định này là kẽ hở để người vi phạm và cán bộ xử lý thỏa
thuận ngầm với nhau áp dụng mức phạt thấp nhất để vừa có lợi đôi bên, vừa giảm
các thủ tục phiền hà.
Tước quyền sử dụng giấy phép, chứng chỉ hành nghề:

10


Tước quyền sử dụng giấy phép, chứng chỉ hành nghề có thời hạn hay không có thời
hạn là hình thức xử phạt bổ sung, áp dụng đối với cá nhân, tổ chức vi phạm nghiêm
trọng quy định sử dụng giấy phép, chứng chỉ hành nghề.
Điểm bất cập hiện nay là pháp luật chưa quy định chung những trường hợp nào có
thể bị tước quyền sử dụng giấy phép không thời hạn và có thời hạn, khoảng thời
gian tối thiểu và tối đa có thể bị tước quyền sử dụng giấy phép.

Không chỉ gặp những khó khăn khi đưa những biện pháp cưỡng chế hành chính từ
luật ra ngoài thực tế mà chúng ta còn vất phải những khó khăn về lực lượng, cơ sở
vật chất, phương tiện phục vụ việc cưỡng chế, hiện nay chưa có lực lượng chuyên
trách đảm nhiệm tổ chức thực hiện quyết định cưỡng chế hành chính, cơ sở vật
chất, phương tiện phục vụ còn thiếu. Trong lĩnh vực quản lý hành chính nhà nước,

việc áp dụng cưỡng chế cũng chưa đảm bảo được nguyên tắc bình đẳng của công
dân trước pháp luật. Một số cán bộ, công chức nhà nước vi phạm pháp luật, thoái
hoá, biến chất, tham nhũng vẫn chưa được xử lý nghiêm minh, đúng pháp luật.
Điều đó gây ảnh hưởng xấu đến kỷ cương xã hội nói chung, pháp chế và kỷ luật
trong quản lý hành chính nhà nước nói riêng.
►Giải pháp
Việc cưỡng chế là bạo lực dựa trên cơ sở pháp luật, nên mọi quy trình phải được
đảm bảo các quy định, thủ tục cưỡng chế theo quy định của pháp luật, đồng thời
phải đảm bảo lợi ích của cá nhân, tổ chức có liên quan.
Cần phải hoàn thiện hệ thống pháp luật nói chung và những bộ luật liên quan đến
quản lý hành chính nói riêng, sao cho phù hợp với thực tiễn. Khi ra tạo ra những
điều luật mới cần sự nghiên cứu đi sát thực tế đời sống cần sự kết hợp của nhiều cơ
quan có liên quan và đặc biệt là ý kiến đóng góp của người dân.
11


Nghiêm túc trong khâu bổ nhiệm, đào tạo, tuyển chọn cán bộ, công chức và viên
chức đó sẽ là những người đại diện thực thi quyền lực nhà nước. Tuyệt đối ngăn
ngừa các hành vi “cưỡng chế” hành chính sai với nguyên tắc, những hành vi lạm
quyền gây khó dễ cho người dân, phải hết lòng phục vụ người dân như đúng lời
Bác nói “là công bộc của nhân dân”.
Hoàn thành mục tiêu cải cách hành chính đến năm 2020. Cải cách bộ máy hành
chính theo hướng tinh gọn, nhẹ nhưng thực hiện có hiệu quả.
IV.

Kết luận

Trong giai đoạn hiện nay, biện pháp cưỡng chế có vai trò rất quan trọng đối với
việc đảm bảo pháp chế và kỉ luật nhà nước. Đặc biệt là khi nước ta vẫn còn nhiều
tội phạm và vi phạm pháp luật, các thế lực thì luôn tìm cách chống phá nhà nước và

một số nơi do chình độ dân trí thấp lên ý thức chấp hành chưa cao.
Nếu không có cưỡng chế hoặc cưỡng chế không hiệu quả, phù hợp thì pháp luật
nhà nước ban hành sẽ khó được đảm bảo, pháp chế không được tôn trọng, tạo điều
kiện cho các tệ nạn xã hội và các thế lực thù địch.

12


Danh mục tài liệu tham khảo

-“Giáo trình luật hành chính” của trương ĐHKSHN, nhà xuất bản chính trị quốc
gia.
- Bài viết “Một số khó khăn trong thực hiện cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt
vi phạm hành chính hiện nay” có trên: />-Bài viết “Chế tài hành chính và những bất cập trong quy định hiện hành về chế tài
hành chính” có trên: />idMenu=120
- Bài viết “Thuyết phục và cưỡng chế trong quản lý hành chính nhà nước” có
trên :
/>
Chân thành cảm ơn thầy, cô đã đọc tiểu luận và mong thầy, cô có những nhận xét
đánh giá để bài viết hoàn thiện hơn.

13


14