Chế tài bồi thường thiệt hại do vi phạm hợp đồng kinh doanh, thương mại

1

IăH CăQU CăGIAăHĨăN I
KHOAăLU T

NGỌăV NăHI P

CH ăTĨIăB IăTH
NGăTHI TăH IăDOăVI
PH MăH Pă
NGăKINHăDOANH,ăTH
NGăM I
CHUYểNăNGĨNH:ăLU TăKINHăT
MĩăS ăăăăăăăăăăăăăăăăăăăă:ă60ă38ă50

LU NăV NăTH CăS ăLU TăH C
NG

IăH

NGăD NăKHOAăH C:ăTS.ăNGUY NăAMăHI U

HĨăN Iă- N Mă2007


L IăCAMă OAN
Tôi xin cam đoan lu n v n này là công trình nghiên c u khoa h c c a riêng
tôi, đ

c tôi th c hi n m t cách đ c l p d

Hi u. Các t li u, tài li u đ

is h

ng d n c a TS. Nguy n Am

c s d ng trong lu n v n là hoàn toàn chính xác, có

trích d n rõ ràng và đ y đ .
Hà N i, ngày 10 tháng 9 n m 2007
H c viên

Ngô V n Hi p


L IăC Mă N
hoàn thành lu n v n t t nghi p này, tôi đã nh n đ
viên, khích l c a ng

c r t nhi u s đ ng

i thân, b n bè và đ ng nghi p. Vì v y, tôi xin đ

c m n đ n các th y giáo, cô giáo công tác t i Khoa Lu t N i, Vi n nghiên c u Nhà n

i h c Qu c gia Hà

c và Pháp lu t, B T pháp...., nh ng ng

huy t d y d và giúp đ tôi c trong th i gian tôi h c t p t i Khoa Lu t Qu c gia Hà N i c ng nh su t quá trình th c hi n lu n v n.

g i l i c m n t i TS. Nguy n Am Hi u, Phó v tr
t - B T pháp, ng
lu n v n này.

i đã nh n l i h

cg il i
i đã tâm
ih c

c bi t tôi xin đ

c

ng V Pháp lu t Dân s , kinh

ng d n và t n tình giúp đ tôi th c hi n


M CăL C
Trang ph bìa

Trang

L i cam đoan

2

L ic m n

3

M cl c

4

L I NÓI

U

7
Ch

ngă1

11

nh ngăv năđ ăchungăv ăb iă
th
1.

ngăthi tăh iăDOăVIăPH MăH Pă

NG

Khái ni măvƠăb năch t

11

1.1. Khái ni m

11

1.2. B n ch t

12

2.

C năc ăphátăsinhăb iăth

ngăthi tăh i

13

2.1. Hành vi vi ph m

13

2.2. Thi t h i th c t

15

2.3. M i quan h nhân qu gi a hành vi vi ph m và thi t h i th c

16

t
2.4. Y u t l i
3.

17

ý ngh a c aăch ătƠiăb iăth ngăthi tăh i

20

3.1.

i v i bên vi ph m

20

3.2.

i v i bên b vi ph m

21

3.3.

i v i xã h i

22
Ch

ngă2

th cătr ngăphápăLU Tăv ăb iă
th

ngăthi tăh iădoăviăph măh păđ ng

22


1.

Nguyênă t că lu tă chungă - lu tă riêngă liênă quană đ nă b iă
th

ngăthi tăh iădoăviăph măh păđ ng

2.

Cácăch ătƠiăviăph măh păđ ngăkinhădoanh,ăth

3.

C nă c ă ápă d ngă ch ă tƠiă b iă th
Tr

ngăm i

25

ngă thi tă h iă doă viă ph mă

30

ngăh pămi nătráchăđ iăv iăhƠnhăviăviăph măvƠăngh aă

35

h păđ ngăkinhădoanh,ăth
4.

23

ngăm i

v ăthôngăbáoăc aăbênăviăph m
5.

Ngh aăv ăch ngăminhăt năth tăvƠăh năch ăt năth tăc aăbênă

37

b ăviăph m
6.

M iă quană h ă gi aă ch ă tƠiă b iă th

ngă thi tă h iă vƠă ch ă tƠiă

38

H uăqu ăphápălýăc aăvi căt măng ng,ăđìnhăch ,ăhu ăb ăh pă

39

ph tăviăph m
7.

đ ngăvƠăquy năyêuăc uăđòiăb iăth
8.

B iăth

ngăthi tăh i

ngăthi tăh iădoăviăph măh păđ ngămuaăbánăhƠngă

41

hoá qu căt
8.1. C s pháp lý c a b i th

ng thi t h i do vi ph m h p đ ng

41

8.2. Các lo i thi t h i c b n do vi ph m h p đ ng mua bán hàng

43

mua bán hàng hóa qu c t
hóa qu c t
8.3.

i mt

ng đ ng và khác bi t gi a b i th

ph m h p đ ng kinh doanh, th

ng thi t h i do vi

ng m i và b i th

43

ng thi t

h i do vi ph m h p đ ng mua bán hàng hóa qu c t
Ch

ngă3

m tăs ăb tăc păvƠăPH
H
th

50
NGă

ngăhoƠnăthi năphápălu tăv ăB i
ngăthi tăh iădoăviăph măh păđ ng

1.

M tăs ăb tăc păc aăphápălu tăv ăb iăth
ph măh păđ ngăkinhădoanh,ăth

2.

ngăthi tăh iădoăviă

50

ngăm i

M tăs ăki năngh ăs aăđ iăphápălu tăv ăb iăth
doăviăph măh păđ ngăkinhădoanh, th

ngăthi tăh iă

55

ngăm i

2.1. Hành vi vi ph m và y u t l i

56

2.2. Thi t h i và cách tính thi t h i

59

2.3. H i nh p pháp lu t qu c t

60

K t lu n

64

Tài li u tham kh o

65


L IăNịIă

U

1.ăTínhăc păthi tăc aăđ ătƠi
Trong giai đo n đ u c a ti n trình đ i m i, Nhà n

c đã ban hành nhi u quy

đ nh pháp lu t đ đi u ch nh các quan h kinh t phát sinh, thay th cho các quy
đ nh pháp lu t c , l c h u v i s ra đ i c a các v n b n pháp lu t đi u ch nh v
l nh v c kinh t , h p đ ng kinh t , đ c bi t là b i th

ng thi t h i do vi ph m h p

đ ng kinh t . Là s n ph m pháp lu t đ c tr ng c a th i k bao c p, cùng v i s
chuy n đ i c a n n kinh t , pháp lu t đã thay đ i tính ch t t vi c quy đ nh h p

đ ng kinh t mang tính b t bu c và tính k ho ch, nay chuy n sang h p đ ng kinh
t d a trên s tho thu n ý chí, nhu c u c a các bên và đòi h i c a th tr

ng. Pháp

l nh h p đ ng kinh t ngày 25/9/1989; Ngh đ nh s 17/H BT ngày 16/02/1990
quy đ nh chi ti t thi hành Pháp l nh h p đ ng kinh t , cùng các v n b n pháp lu t
khác là nh ng minh ch ng quan tr ng cho s phát tri n c a pháp lu t kinh t .
V i s phát tri n c a n n kinh t , B lu t Dân s 1995 ra đ i cùng v i Lu t
Th

ng m i 1997 và các v n b n pháp lu t liên quan đã góp ph n tích c c vào s

nghi p đ i m i, công nghi p hoá, hi n đ i hoá đ t n

c. Tuy nhiên, cùng v i th i

gian các quy đ nh c a B lu t Dân s 1995 và Lu t Th

ng m i 1997 đã tr nên

l c h u do đó c n có s s a đ i, b sung cho phù h p v i tình hình m i và B lu t
Dân s 2005; Lu t Th

ng m i 2005 đã đáp ng các đòi h i c a s phát tri n n n

kinh t . B lu t Dân s 2005 và Lu t Th
lu t v b i th

ng m i 2005 cùng các quy đ nh pháp

ng thi t h i do vi ph m h p đ ng kinh doanh, th

ng m i tr thành

hành lang pháp lý c n thi t, t o đà cho s phát tri n n n kinh t hàng hoá nhi u
thành ph n, theo c ch th tr

ng có s qu n lý c a Nhà n

c.

S phát tri n không ng ng c a n n kinh t , các quan h kinh doanh liên t c
phát sinh và phát tri n d n đ n nhi u quy đ nh pháp lu t đi u ch nh v l nh v c h p
đ ng kinh doanh, th

ng m i, đ c bi t là các quy đ nh pháp lu t liên quan đ n b i


th

ng thi t h i do vi ph m h p đ ng kinh doanh, th

ng m i đã tr lên l c h u do

đó v n đ s a đ i, b sung các quy đ nh pháp lu t này tr thành m t yêu c u c p
thi t nh m góp ph n minh b ch hoá pháp lu t v kinh doanh, thúc đ y n n kinh t
trong n

c phát tri n, t o ti n đ đ h i nh p vào n n kinh t khu v c và th gi i.

2.ăTìnhăhìnhănghiênăc u
Ch tài b i th

ng thi t h i do vi ph m h p đ ng kinh doanh, th

ng m i là

m t v n đ quan tr ng c a pháp lu t v kinh doanh nói chung và pháp lu t v h p
đ ng kinh doanh, th

ng m i nói riêng, do v y đ

h c gi quan tâm nghiên c u, đ

c nhi u nhà khoa h c và các

c th hi n trong nhi u cu n sách, các bài vi t

trên báo chí, t p chí chuyên ngành lu t nh : “M t s v n đ liên quan đ n vi c s a
đ i pháp lu t Vi t Nam v h p đ ng” c a TS. Nguy n Am Hi u - T p chí Nhà
n

c và Pháp lu t s 4/2004; “Hoàn thi n pháp lu t v h p đ ng

TS. D

ng

ng Hu - T p chí Nhà n

Vi t Nam“ c a

c và Pháp lu t s 6/2002; “Trách nhi m

dân s và m t s v n đ v xác đ nh thi t h i” c a ThS. Tr n Th Hu - T p chí
Dân ch và Pháp lu t s 1/2005;“L i và trách nhi m b i th

ng thi t h i ngoài

h p đ ng” c a TS. Phùng Trung T p - T p chí Toà án nhân dân T i cao s
10/2004..... Tuy nhiên, các nghiên c u t tr
th

c t i nay liên quan đ n ch tài b i

ng thi t h i do vi ph m h p đ ng kinh doanh, th

lý lu n, d ng l i

vi c nêu v n đ , ti p c n

ng m i ch t p trung v m t

m t khía c nh h p mà ít có góc nhìn

t ng th , khái quát ho c so sánh đ i chi u v i các lo i ch tài b i th

ng thi t h i

khác. M t khác, h n ch đ a ra các gi i pháp nh m hoàn thi n các quy đ nh pháp
lu t v b i th

ng thi t h i do vi ph m h p đ ng kinh doanh, th

ng m i.

Chính vì v y, c n ph i nghiên c u toàn di n và có h th ng v v n đ b i
th

ng thi t h i do vi ph m h p đ ng kinh doanh, th

ng m i trên c s lý lu n và

th c ti n th c hi n các quy đ nh pháp lu t v h p đ ng kinh doanh, th
n

c ta trong nh ng n m qua.

3.ăM căđíchăvƠănhi măv ăc aălu năv n

ng m i


Lu n v n nghiên c u nh ng v n đ lý lu n chung nh t v ch tài b i th

ng

thi t h i do vi ph m h p đ ng, th c ti n th c hi n các quy đ nh pháp lu t v b i
th

ng thi t h i do vi ph m h p đ ng kinh doanh, th

ng m i, đánh giá th c tr ng

th c hi n các quy đ nh pháp lu t, nêu ra nh ng t n t i, b t c p c a các quy đ nh
pháp lu t v b i th

ng thi t h i do vi ph m h p đ ng kinh doanh, th

ng m i

nh ng n m qua, trên c s đó đ xu t gi i pháp nh m hoàn thi n các quy đ nh
pháp lu t t
th

ng ng v b i th

ng thi t h i do vi ph m h p đ ng kinh doanh,

ng m i.

4.ă

iăt

ngăvƠăph măviănghiênăc u

Lu n v n t p trung nghiên c u nh ng v n đ lý lu n chung nh t v b i
th

ng thi t h i do vi ph m h p đ ng, các quy đ nh pháp lu t v b i th

h i do vi ph m h p đ ng kinh doanh, th

ng thi t

ng m i c ng nh th c ti n th c hi n các

quy đ nh này trong nh ng n m qua, so sánh đ i chi u v i các quy đ nh pháp lu t
v b i th

ng thi t h i khác.

5.ăC ăs ăkhoaăh căc aăđ ătƠi
- C s lý lu n:

tài đ

c th c hi n trên c s ph

ng pháp lu n ch

ngh a duy v t bi n ch ng và ch ngh a duy v t l ch s Mác xít, các quan đi m c a
ng và Nhà n
theo đ nh h

c v đ i m i, xây d ng n n kinh t hàng hoá nhi u thành ph n

ng xã h i ch ngh a, các chính sách pháp lu t, chính sách kinh t .

- C s th c ti n: Th c t công tác th c hi n các quy đ nh pháp lu t v b i
th

ng thi t h i do vi ph m h p đ ng kinh doanh, th

c nh n

c ta đã gia nh p T ch c Th

ng m i nh ng n m qua, b i

ng m i Th gi i (WTO), h i nh p kinh t

qu c t .
6. Ph

ngăphápănghiênăc u
Lu n v n s d ng các ph

ng pháp nghiên c u: L ch s , th ng kê, t ng h p,

phân tích, so sánh, đ i chi u, logic, quan sát....
7.ă i măm iăc aăđ ătƠi


- Nghiên c u v n đ b i th
h p đ ng kinh doanh, th

ng thi t h i do vi ph m h p đ ng nói chung và

ng m i nói riêng m t cách toàn di n và có h th ng trên

c s lý lu n và th c ti n th c hi n các quy đ nh c a pháp lu t kinh doanh, h p
đ ng kinh doanh, th
doanh, th

ng m i, b i th

ng thi t h i do vi ph m h p đ ng kinh

ng m i th i gian qua.

- So sánh m t s đi m t

ng đ ng và khác bi t gi a b i th

vi ph m h p đ ng kinh doanh, th
do vi ph m h p đ ng th

ng thi t h i do

ng m i c a Vi t Nam v i b i th

ng m i Nh t B n, b i th

ng thi t h i

ng thi t h i do vi ph m h p

đ ng mua bán hàng hoá qu c t .
th

a ra m t s gi i pháp nh m hoàn thi n các quy đ nh pháp lu t v b i

ng thi t h i do vi ph m h p đ ng kinh doanh, th

đ i và b sung các đi u, kho n t

ng m i, c th là c n s a

ng ng trong các v n b n pháp lu t liên quan.

8.ăC ăc uălu n v n
Lu n v n này bao g m l i nói đ u, ba ch

ng và ph n k t lu n.

* L i nói đ u: Ph n này trình bày tính c p thi t c a đ tài, m c đích và
nhi m v c a lu n v n, đ i t
tài, ph

ng và ph m vi nghiên c u, c s khoa h c c a đ

ng pháp nghiên c u, đi m m i c a đ tài.
* Ch

ng 1: Nh ng v n đ chung v b i th

ng thi t h i do vi ph m h p

* Ch

ng 2: Th c tr ng pháp lu t v b i th

ng thi t h i do vi ph m h p

* Ch

ng 3: M t s b t c p và ph

đ ng.
đ ng.
th

ng thi t h i do vi ph m h p đ ng.

ng h

ng hoàn thi n pháp lu t v b i


TÀI LI U THAM KH O
1. V n b n quy ph m pháp lu t
1.

B lu t Dân s 1995.

2.

B lu t Dân s 2005.

3.

B lu t Lao đ ng 2002.

4.

B lu t t t ng Dân s 2004.

5.

Các nguyên t c v h p đ ng th

6.

Công

c Viên 1980 v mua bán hàng hoá qu c t .

7.

Công

c New York 1958 v công nh n và thi hành các phán quy t tr ng tài

n
8.

ng m i qu c t c a UNIDROIT.

c ngoài.
i u l t m th i v H p đ ng kinh doanh ban hành kèm theo Ngh đ nh s

735 - TTg ngày 10/4/1956 c a Th t
9.

i u l t m th i v Ch đ H p đ ng kinh t ban hành kèm theo Ngh đ nh
s 04/CP ngày 04/01/1960 c a Th t

10.

ng Chính ph .

ng Chính ph .

i u l v Ch đ H p đ ng kinh t ban hành kèm theo Ngh đ nh s 54/CP
ngày 10/3/1975 c a H i đ ng Chính ph .

11.

Hi n pháp 1992.

12.

Incoterms 2000 v nh ng đi u ki n th

13.

Lu t t ch c Toà án nhân dân 2002.

14.

Lu t t ch c Vi n ki m sát nhân dân 2002.

15.

Lu t Th

ng m i 1997.

16.

Lu t Th

ng m i 2005.

17.

Ngh đ nh s 17, H BT ngày 16/1/1990 c a H i đ ng B tr

ng m i qu c t .

ng quy đ nh

chi ti t thi hành Pháp l nh h p đ ng kinh t .
18.

Ngh đ nh s 18, H BT ngày 16/01/1990 c a H i đ ng B tr

19.

Pháp l nh h p đ ng kinh t ngày 25/9/1989.

ng.


20.

Pháp l nh Tr ng tài Th

ng m i Vi t Nam 2003.

21.

Pháp l nh th t c gi i quy t các v án kinh t ngày 16/3/1994.

22.

Pháp l nh th t c gi i quy t các v án dân s 1994.

23.

Pháp l nh th t c gi i quy t các v lao đ ng 1995.

24.

Thông t s 11/TT/PL c a Tr ng tài kinh t Nhà n

c ngày 25/5/1992.

2. Sách, t p chí
25.

B lu t Th

ng m i và lu t nh ng ngo i l đ c bi t v ki m soát c a Nh t

b n, NXB Chính tr Qu c Gia 1994.
26.

Các Mác: T b n quy n 1, t p 1. NXB S th t, Hà N i 1973.

27.

Giáo trình lu t kinh t , tr

28.

Giáo trình lu t kinh t , Khoa Lu t - Tr

29.

Giáo trình lu t lao đ ng, Khoa Lu t - Tr

30.

Gi i đáp m t s v n đ v hình s , dân s , kinh t , hành chính và t t ng

ng

i h c Lu t Hà N i.
ng

i h c Qu c gia Hà N i.

ng

i h c Qu c gia Hà N i.

1999, toà án nhân dân t i cao.
31.

Gi i quy t tranh ch p b ng kinh t Toà án. NXB Chính tr Qu c gia 1999.

32.

H p đ ng kinh t và v n đ gi i quy t tranh ch p kinh t

n

c ta hi n nay.

PTS Hoàng Th Liên, Ph m H u Ngh , Tr n H u Hu nh, NXB Thành ph
H Chí Minh 1993.
33.

Ngh quy t

ih i

ng toàn qu c l n VII.

34.

Pháp lu t v trách nhi m b i th

ng thi t h i, NXB Thành ph H Chí Minh

1992.
35.

Pháp lu t v H p đ ng. NXB

36.

T p chí Dân ch Pháp lu t t n m 2002 - 2007.

37.

T p chí Toà án nhân dân T i cao t n m 2002 - 2007.

38.

T p chí Lu t h c t n m 2002 - 2007.

39.

T p chí Nhà n

ng Nai.

c và Pháp lu t t n m 2002 - 2007.


40.

T p chí Nghiên c u L p pháp t n m 2002 - 2007.

41.

V n ki n

ih i

42.

V n ki n

i h i đ i bi u toàn qu c l n th IX, NXB Chính tr Qu c Gia,

ng VI, NXB S th t, Hà N i - 1987.

Hà N i - 2001.
3. Tài li u khác
43.

C m nang pháp lu t kinh doanh dành cho Doanh nghi p Nh và V a.
T p I: Nh ng v n đ c b n v pháp lu t kinh doanh.

44.

Các trang Website:

http//www.unidroit.org.
http//www.unilexinfo.
http//www.cisg.law.pace.edu.
http//www.lcd.gov.uk.
http//www.lawcom.gov.uk.
http//www.legistation.hmso.uk.
http//www.scotlawcom.gov.uk.
www.cktqp.gov.vn/news.php?id=1814&id su
bject=1 - 26k.
www1.mot.gov.vn/Ven/VBdetail.asp?id=2306
- 17k.

45.

M y v n đ Pháp lu t v kinh t CHLB

46.

Tham lu n H i th o Th

c.

ng m i qu c t Hà N i ngày 13, 14/12/2004..