Bài giảng Hóa 12 - Bài 3 (GV soạn thêm phần làm việc với HS)

CHƯƠNG I : ESTE LIPIT.
TIẾT : .
BÀI 3 : CHẤT GIẶT RỬA .
1) Mục đích yêu cầu :
– Biết khái niệm về chất giặt rửa và tính chất giặt rửa.
− Biết thành phần, cấu tạo, tính chất của xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp.
− Biết Biết sử dụng xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp một cách hợp lý.
2) Trọng tâm :
– Chất giặt rửa: Khái niệm, tính chất, xà phòng, chất giặt rửa tổng hợp...
3) Đồ dùng dạy học :
– Xà phòng, các chất tẩy rửa tổng hợp,…
4) Tiến trình :
Phương pháp Nội dung
I. KHÁI NIỆM VÀ TÍNH CHẤT CỦA CHẤT GIẶT RỬA :
1. Khái niệm chất giặt rửa:
° Chất giặt rửa là những chất khi dùng cùng với
nước thì có tác dụng làm sạch các chất bẩn bám
trên các vật rắn mà không gây ra phản ứng hóa
học với các chất đó.
→ Từ thiên nhiên : Bồ kết, bồ hòn, …
→ Xà phòng : từ dầu mỡ + chất kiềm.
→ Chất giặt rửa tổng hợp : Bột giặt, kem giặt.
2. Tính chất giặt rửa:
a) Một số khái niệm liên quan:
Chất tẩy màu: làm sạch các vết màu nhờ những
phản ứng hóa học (TD: Nước Javen, nước clo,
SO
2
). Chất giặt rửa (xà phòng) làm sạch vết bẩn
không do phản ứng hóa học.
Chất ưa nước: Chất tan tốt trong nước (TD:

Metanol, etanol, axit axetic, muối axetat kim loại
kiềm, …
Chất kò nước: chất không tan trong nước (TD:
Hidrocacbon, dẫn xuất halogen, …). Chất kò nước
lại ưa dầu mỡ (tan tốt), chất ưa nước thường kò dầu
mỡ (không tan).
b) Đặc điểm cấu trúc phân tử muối Natri của Axit
béo:
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
O
O
H
H

H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H

H
H
H
Na
Trang 1
CHƯƠNG I : ESTE LIPIT.
Phương pháp Nội dung
Phân tử muối Natri của Axit béo: Một đầu ưa
nước
(COO Na )
− +
một đuôi kò nước, ưa dầu mỡ
x y
( C H thường x 15)− ≥
.
c) Cơ chế hoạt động của chất giặt rửa:
TD: Natri stearat → đuôi ưa dầu mỡ
3 2 16
CH [CH ] −
nhập vào vết bẩn, còn nhóm
COO Na
− +
ưa
nước lại có xu hướng kéo ra các phía các
phân tử nước. Kết quả là vết dầu bò phân chia
thành những hạt rất nhỏ được giữ chặt bởi
các phân tử Natri Stearat, không bám chặt
vào vật rắn nữa mà phân tán vào nước rồi bò
rửa trôi.
II. XÀ PHÒNG:

1. Sản xuất xà phòng:
Phương pháp thông thường: Đun dầu thực vật hay mỡ
động vật (loại không dùng để ăn) + dd NaOH hay KOH
ở t
o
, P cao. P.ứng kết thúc → thêm NaCl, làm lạnh. Xà
phòng tách khỏi dd, thêm phụ gia, ép khuôn. Dung
dòch còn lại → loại tạp chất, cô đặc, li tâm, tách NaCl
→ thu Glixerol.
Phương pháp khác: Oxi hóa Parafin của dầu mỏ nhờ
oxi KK, t
o
cao, xt Mn, trung hòa axit bằng NaOH.
' ' '
2 2
R CH CH R R COOH R COOH R COONa R COONa
− − − → − + − → − + −
2. Thành phần của xà phòng và sử dụng xà phòng:
– Thành phần chính: Muối Na (hoặc Kali) của axit
béo thường là Natri Stearat
17 35
(C H COONa)
, Natri
Panmitat
15 31
(C H COONa)
, Natri Oleat
Trang 2
a)Sự đònhhướngcácphântử NatriStearat
khi tiếp xúc với nước và chất bẩn.

b)Các hạt dầurấtnhỏ được giữ chặt bởi các
phân tử Natri stearat phân tán vào nước.
17 33
C H COONa
2
H O
Vếtdầubẩn
Vải
CHƯƠNG I : ESTE LIPIT.
Phương pháp Nội dung
17 33
(C H COONa)
, … Các chất phụ gia, chất thơm…
– Dùng tắm giặt, không hại da, môi trường.
– Giảm khả năng khi gặp nước cứng (chứa nhiều ion
2
Ca
+
và
2
Mg
+
) → kết tủa → hại vải sợi.
IV. CHẤT GIẶT RỬA TỔNG HP:
1. Sản xuất chất giặt rửa tổng hợp:
Dựa theo mẫu “phân tử xà phòng”. TD:
3 2 10 2 3
Natri lauryl sulfat
CH [CH ] CH O SO Na
− +

− − −
.
3 2 10 2 6 4 3
Natri đecylbenzensunfonat
CH [CH ] CH C H SO Na
− +
− − −
.
Từ dầu mỏ: TD: Oxi hóa parafin → Axit cacboxylic,
hidrohóa axit → Ancol, cho ancol + H
2
SO
4
, trung hòa
→ Ankyl sunfat:
2 4
H SO
Khử
2
NaOH
2 3 2 3
R COOH R CH OH
R CH OSO H R CH OSO Na
−
− → − →
→ − → −
2. Thành phần và sử dụng các chế phẩm từ chất giặt
rửa tổng hợp:
Bộ giặt, kem giặt, chấ tẩy rửa tổng hợp, chất thơm,
màu; Chất tẩy trắng như Natri hipoclorit (có hại da

tay),…
Ưu điểm: dùng được với nước cứng, ít bò kết tủa bởi
2
Ca
+
…
Nhược điểm: chứa gốc Hidrocacbon phân nhánh → ô
nhiễm môi trường, khó bò vi sinh vật phân hủy…
• Củng cố : GVPV lại :
Các tính chất lý hóa, điều chế, ứng dụng, … của xà phòng, chất tẩy rửa tổng hợp.
Ưu nhược điểm khi sử dụng …
• Bài tập : 1 − 6 Trang 17 & 18 − SGK12NC .
Trang 3