Báo cáo Phân tích ảnh hưởng của hoạt động khai thác khoáng sản đến tài nguyên thiên nhiên và môi trường

Header Page 1 of 166.
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN

BÁO CÁO
PHÂN TÍCH ẢNH HƯỞNG CỦA HOẠT ĐỘNG KHAI THÁC
KHOÁNG SẢN ĐẾN TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN
VÀ MÔI TRƯỜNG

Footer Page 1 of 166.
1


Header Page 2 of 166.
MỤC LỤC
I. PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 3
1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu tác động của khai thác khoáng sản ảnh hưởng đến
tài nguyên và môi trường ................................................................................................ 3
2.Mục tiêu, quan điểm tiếp cận và phương pháp nghiên cứu ........................................ 5
II. PHẦN 2: NỘI DUNG .................................................................................................... 6
NHỮNG TÁC ĐỘNG, ẢNH HƯỞNG CỦA KHAI THÁC KHOÁNG SẢN ĐẾN MÔI
TRƯỜNG VÀ CON NGƯỜI............................................................................................... 7
1. Hiện trạng khai thác tài nguyên khoáng sản ở Việt Nam........................................... 7
1.1 Quặng sắt: .............................................................................................................. 7
1.2 Quặng Bô xít ....................................................................................................... 7
1.3 Quặng titan ............................................................................................................ 8
1.4 Than.......................................................................................................................8
2.Đánh giá và nhận xét chung về tình hình khai thác khoáng sản ở Việt Nam............ 10
3. Tác động của hoạt động khai thác khoáng sản đến tài nguyên và môi trường. ....... 12
3.1 Ô nhiễm nguồn nước ........................................................................................... 12
3.2 Ô nhiễm không khí .............................................................................................. 14

3.3 Hoạt động khai thác khoáng sản là nguyên nhân dẫn đến phá rừng, giảm độ che
phủ của rừng .............................................................................................................. 15
3.4 Tác động đến nông nghiệp- nông thôn ................................................................ 17
3.5 Ảnh hưởng đến sức khỏe nguời dân và cộng đồng ........................................... 188
4. Đề xuất giải pháp, khắc phục hậu quả, đảm bảo khai thác hợp lý, hiệu quả ............. 199
Phần 3 .Kết luận............................................................................................................. 211
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................ 211

Footer Page 2 of 166.
2


Header Page 3 of 166.

I. PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu tác động của khai thác khoáng sản ảnh
hưởng đến tài nguyên và môi trường
Việt Nam là nước có tiềm năng về tài nguyên khoáng sản. Cho đến nay ngành
Địa chất đã tìm kiếm, phát hiện hơn 5000 mỏ và điểm quặng của khoảng 60 loại
khoáng sản khác nhau. Một số khoáng sản đã được phát hiện và khai thác từ rất lâu
như vàng, thiếc, chì, kẽm, than đá và các loại vật liệu xây dựng; số khác mới được
phát hiện và khai thác như dầu khí, sắt, đồng… Một số nơi, có những mỏ nằm tập
trung như than ở Quảng Ninh, bôxit ở Tây Nguyên và apatit, đất hiếm ở miền núi
phía Bắc
Khai thác khoáng sản là quá trình con người bằng phương pháp khai thác lộ
thiên hoặc hầm lò đưa khoáng sản từ lòng đất phục vụ phát triển kinh tế – xã hội.
Các hình thức khai thác bao gồm: khai thác thủ công, khai thác quy mô nhỏ và khai
thác quy mô vừa. Bất cứ hình thức khai thác khoáng sản nào cũng dẫn đến sự suy
thoái môi trường.
Những năm gần đây, cùng với sự phát triển chung của cả nước, công nghiệp

khai thác và chế biến khoáng sản đã và đang góp phần to lớn vào sự phát triển kinh
tế và công cuộc xây dựng đổi mới đất nước. . Ngành công nghiệp khai thác khoáng
sản ngày càng chiếm vị trí quan trọng trong nền kinh tế của Việt Nam

Theo số liệu thống kê kinh tế 6 tháng đầu năm 2015 của Tổng cục Thống kê, công nghiệp
khai khoáng tiếp tục là ngành có đóng góp lớn và tăng trưởng cao, đứng ở vị trí thứ 3 trong các
ngành có đóng góp lớn nhất cho tăng trưởng GDP. ( Báo tn&mt vn-2015)

Tuy nhiên, hoạt động khai thác khoáng sản đã và đang tác động xấu đến môi
trường xung quanh như: tác động đến cảnh quan và hình thái môi trường, tích tụ và
phát tán chất thải, làm ảnh hưởng đến việc sử dụng nguồn nước, ô nhiễm nước, tiềm
ẩn nguy cơ về dòng thải axit mỏ… Những hoạt động khai thác khoáng sản, đặc biệt

Footer Page 3 of 166.
3


Header Page 4 of 166.
khai thác than, titan, bauxite đang phá vỡ cân bằng hệ sinh thái, gây ô nhiễm nặng
nề với môi trường, trở thành vấn đề cấp bách mang tính chất xã hội và chính trị của
cộng đồng

Công tác khai thác khoáng sản gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng (Ảnh: deec.vn)

Hạn chế ô nhiễm môi trường, hướng tới phát triển bền vững trong khai thác
khoáng sản đang là vấn đề cấp bách, nhận được sự quan tâm rất lớn của cộng đồng.
Giải quyết vấn đề này cần sự chung tay của tất cả các ngành liên quan, sự đồng lòng
của Nhà nước, Nhân dân và phụ thuộc rất lớn vào ý thức doanh nghiệp khai khoáng.

Hội thảo về chính sách khai thác khoáng sản và phát triển bền vững

Cần giáo dục, tuyên truyền và nâng cao nhận thức của mọi người trong khai
thác khoáng sản: về hiện trạng khai thác khoáng sản, những tác động của khai thác
khoáng sản đến tài nguyên thiên nhiên, môi trường và cuộc sống của con người. Để
từ đó có thể đưa ra biện pháp khai thác, sử dụng tài nguyên khoáng sản hợp lý, tiết

Footer Page 4 of 166.
4


Header Page 5 of 166.
kiệm, tìm ra những phương pháp tiên tiến để khai thác hiệu quả hơn, và các biện
pháp, giải pháp đề xuất khắc phục hậu quả do khai thác không hợp lý, kém hiệu quả
để lại.
2.Mục tiêu, quan điểm tiếp cận và phương pháp nghiên cứu
a, Mục tiêu
- làm rõ hiện trạng khai thác tài nguyên khoáng sản ở Việt Nam
- các vấn đề gây bức xúc trong khai thác tài nguyên khoáng sản ở Việt Nam: khai
thác không hiệu quả, lãng phí, ô nhiễm môi trường trong khai thác tài nguyên thiên
nhiên
- giải quyết ô nhiễm trong khai thác, đề xuất khắc phục hậu quả, xây dựng ngành
công nghiệp khai thác và chế biến khoáng sản trong bối cảnh phát triển bền vững.
b, Quan điểm tiếp cận
- quan điểm hệ thống: nghiên cứu các hợp phần tự nhiên tạo nên tài nguyên khoáng
sản, các mối quan hệ của chúng, sự ảnh hưởng lẫn nhau của các hợp phần tác động
đến quá trình hình thành tài nguyên khoáng sản; hoạt động khai thác và sử dụng tài
nguyên khoáng sản của con người ảnh hưởng đến trữ lượng, số lượng và chất
lượng của các loại khoáng sản, các vấn đề về ô nhiễm môi trường do khai thác, chế
biến khoáng sản.
- quan điểm tiếp cận bền vững: khai thác khoáng sản gắn với phát triển bền vững,

chỉ ra thực trạng của khai thác tài nguyên thiên nhiên ở Việt Nam và đưa ra những
đề xuất, biện pháp để khai thác sử dụng hợp lý, sử dụng tài nguyên sạch, bảo vệ môi
trường.

c, Phương pháp nghiên cứu
nghiên cứu, phân tích tổng hợp, đánh giá các vấn đề liên quan đến ảnh
hưởng của khai thác khoáng sản tác động đến tài nguyên và môi trường.
- nghiên cứu từ các môn học chuyên ngành: vấn đề về tài nguyên và môi trường,
phát triển kinh tế - xã hội, môn Khoa học môi trường và biến đổi khí hậu; vấn đề
khai thác và sử dụng tài nguyên thiên nhiên - môn Tài nguyên thiên nhiên
- nghiên cứu từ sách báo, tạp chí, phương tiện thông tin đại chúng: tất cả các thông

Footer Page 5 of 166.
5


Header Page 6 of 166.
tin liên quan đến tài nguyên và môi trường : khai thác, sử dụng, những bấp cập trong
khai thác tài nguyên và những vấn đề môi trường trên các báo đời sống, báo tài
nguyên môi trường
- nghiên cứu từ các thông tin trên Internet: các diễn đàn tài nguyên và môi trường,
cổng thông tin của các cơ quan tài nguyên môi trường: các số liệu thống kê về tài
nguyên Việt Nam và các tỉnh, thành trên cả nước, các phân tích, nhận định chuyên
sâu về vấn đề tài nguyên- môi trường- con người của các chuyên gia đầu ngành.

II. PHẦN 2: NỘI DUNG

Footer Page 6 of 166.

6

Header Page 7 of 166.
NHỮNG TÁC ĐỘNG, ẢNH HƯỞNG CỦA KHAI THÁC
KHOÁNG SẢN ĐẾN MÔI TRƯỜNG VÀ CON NGƯỜI.
1. Hiện trạng khai thác tài nguyên khoáng sản ở Việt Nam
Trong những năm qua, ngành CN khai khoáng đã đóng vai trò quan trọng và
tích cực trong sự nghiệp phát triển công nghiệp Việt Nam và nền kinh tế đất nước.
Đã cơ bản đáp ứng đủ và kịp thời nguyên liêụ cho nền kinh tế quốc dân như ngành
than đã cung ứng đầy đủ và kịp thời nguyên liệu cho ngành điện, xi măng, hoá chất,
giấy; khoáng sản thiếc, chì kẽm, sắt đã cung ứng đủ cho ngành luyện kim; khoáng
sản apatit đã cúng cấp đủ cho ngành Hoá chất, phân bón. Đồng thời khoáng sản và
sản phẩm chế biến của khoáng sản đã có một phần xuất khẩu, tăng giá trị GDP. 2
loại khoáng sản có kim ngạch xuất khẩu lớn nhất là dầu khí và than (năm 2012
khoảng 10 tỷ USD).
1.1 Quặng sắt:
Ở Việt Nam hiện nay đã phát hiện và khoanh định được trên 216 vị trí có
quặng sắt, có 13 mỏ trữ lượng trên 2 triệu tấn, phân bố không đều, tập trung chủ yếu
ở vùng núi phía Bắc.
Trong tất cả các mỏ quặng sắt của Việt Nam, đáng chú ý nhất là có hai mỏ lớn
đó là mỏ sắt Quý Xa ở Lào Cai và mỏ sắt Thạch Khê ở Hà Tĩnh. Hàng năm, số
lượng quặng sắt khai thác và chế biến ở Việt Nam đạt từ 300.000 – 450.000 tấn.
Năng lực khai thác quặng sắt hiện nay có thể đáp ứng sản lượng là 500.000
tấn/năm. Thị trường quặng sắt hiện nay: 80% sử dụng trong nước, chủ yếu là để
luyện thép, còn 20% xuất khẩu.

1.2 Quặng Bô xít
Nước ta có tiềm năng rất lớn về quặng bôxít với tổng trữ lượng và tài nguyên
dự báo đạt khoảng 5,5 tỷ tấn, phân bố chủ yếu ở tỉnh Đắc Nông, Lâm Đồng, Gia Lai,
Bình Phước,…

Nhìn chung, nước ta có trữ lượng tài nguyên bôxít lớn, chất lượng tương đối
tốt, phân bố tập trung, điều kiện khai thác thuận lợi.

Footer Page 7 of 166.
7


Header Page 8 of 166.

ô nhiễm nguồn nước do khai thác boxit ở Tây Nguyên

1.3 Quặng titan
Theo kết quả điều tra, thăm dò địa chất, cho tới nay đã phát hiện 59 mỏ và
điểm quặng titan, trong đó có 6 mỏ lớn có trữ lượng từ 1 đến 5 triệu tấn, 8 mỏ trung
bình có trữ lượng > 100.000 tấn và 45 mỏ nhỏ và điểm quặng.
Ngành Titan hoạt động với giá trị xuất khẩu quặng tinh titan 20-30 triệu
USD/năm, có hiệu quả kinh tế đáng kể, đặc biệt có ý nghĩa kinh tế xã hội với nhiều
địa phương suốt dọc ven biển từ Thanh Hoá đến Bình Thuận.
Tuy nhiên trong những năm gần đây, do quản lý không chặt chẽ, và lợi dụng
hình thức “khai thác tận thu” đơn vị khai thác và chế biến quặng titan, chỉ đầu tư nửa
vời, bán ra nước ngoài ở dạng thô, trong đó có cả các đơn vị không đủ khả năng,
năng lực chuyên môn, kinh nghiệm quản lý, khai thác bừa bãi bất hợp pháp, “nhảy
cóc” gây lãng phí tài nguyên, gây tác động xấu đến môi trường, gây tình trạng tranh
chấp trong sản xuất và thị trường.
Ngành Titan phát triển thiếu quy hoạch, mất cân đối, chưa có công nghệ chế
biến sâu, hiện nay đang phải xuất quặng tinh, nhưng đang phải nhập khẩu các chế
phẩm từ quặng titan cho nhu cầu trong nước với mức độ tăng.
1.4 Than
Việt Nam là nước có tiềm năng về than khoáng các loại. Than biến chất thấp
(lignit - á bitum) ở phần lục địa trong bể than sông Hồng tính đến chiều sâu 1700m

có tài nguyên trữ lượng đạt 36,960 tỷ tấn. Nếu tính đến độ sâu 3500m thì dự báo

Footer Page 8 of 166.
8


Header Page 9 of 166.
tổng tài nguyên than đạt đến 210 tỷ tấn.

Khai thác và vận chuyển than

Than biến chất trung bình (bitum) đã được phát hiện ở Thái Nguyên, vùng
sông Đà và vùng Nghệ Tĩnh với trữ lượng không lớn, chỉ đạt tổng tài nguyên gần 80
triệu tấn.
Than biến chất cao (anthracit) phân bố chủ yếu ở các bể than Quảng Ninh,
Thái Nguyên, sông Đà, Nông Sơn với tổng tài nguyên đạt trên 18 tỷ tấn. Bể than
Quảng Ninh là lớn nhất với trữ lượng đạt trên 3 tỷ tấn. Bể than Quảng Ninh đã được
khai thác từ hơn 100 năm nay phục vụ tốt cho các nhu cầu trong nước và xuất khẩu.
Khai thác, chế biến than quy mô công nghiệp đang từng bước được nâng cao
về năng lực công nghệ, thiết bị, quản lý. Hoạt động sản xuất, kinh doanh đã có sự
gắn kết chặt chẽ giữa mục tiêu lợi nhuận, kinh tế với trách nhiệm bảo vệ môi trường,
bảo vệ tài nguyên khoáng sản. Tuy nhiên còn hạn chế quy mô công nghiệp ở nước ta
hiện chưa đồng đều về hiệu quả kinh tế, về việc chấp hành các quy định của pháp
luật về khoáng sản, về bảo vệ môi trường

[ Theo PGS.TS Nguyễn Khắc Vinh (Chủ tịch Tổng hội Địa chất Việt Nam-2015)]

Footer Page 9 of 166.
9

Header Page 10 of 166.
2.Đánh giá và nhận xét chung về tình hình khai thác khoáng sản ở Việt Nam
Thực tế cho thấy, tổn thất tài nguyên trong quá trình khai thác khoáng sản của
nước ta còn rất lớn, nhất là ở các mỏ hầm lò, các mỏ do địa phương quản lý. Một số
điều tra nghiên cứu của CODE cho biết tổn thất tài nguyên khi khai thác than hầm lò
từ 40-60%; khai thác aptit là 26-43%; quặng kim loại 15-30%; vật liệu xây dựng
15-20%; dầu khí 5-60%. Đối với loại mỏ vừa và nhỏ (chiếm đa số), sự thất thoát
không dừng lại ở một vài chục phần trăm mà nguy cơ mất mỏ rất nghiêm trọng.
Ví dụ như khai thác than tại Quảng Ninh, mức độ tổn thất theo số liệu báo
cáo của TKV cũng vào khoảng 7,3-7,7% đối với khai thác lộ thiên, khoảng 28-31%
trong khai thác hầm lò. Đặc biệt, nhiều khu vực giàu quặng quý hiếm đã bị khai
thác với tần suất và trữ lượng lớn và không tuân thủ quy hoạch chung
Hầu hết ở các mỏ kim loại, về kỹ thuật chưa được chú ý, đa số áp dụng hệ
thống khai thác lộ thiên với công nghệ ôtô - máy xúc. Đây là loại hình công nghệ cổ
điển, giá thành cao. Các thông số kỹ thuật của hệ thống khai thác và vận tải không
đảm bảo. Phương pháp khai thác thủ công và bán cơ giới đã tác động xấu đến môi
trường sinh thái và gây lãng phí tài nguyên.
Giá trị và hiệu quả sử dụng thấp, chưa tương xứng với giá trị tài nguyên
khoáng sản, đồng thời gây lãng phí rất lớn tài nguyên do không tận dụng được đáng
kể sản phẩm khoáng sản khác đi kèm. Nhiều mỏ quy mô khai thác nhỏ chỉ lấy được
những phần trữ lượng giàu nhất, bỏ đi toàn bộ quặng nghèo và khoáng sản đi kèm,
dẫn đến lãng phí tài nguyên do mức độ cơ giới hóa thấp và công nghệ khai thác lạc
hậu
Kỹ thuật lạc hậu không bảo đảm an toàn lao động, người dân kém hiểu biết và
không đủ nhận thức về các vấn đề khai thác tài nguyên, bảo vệ môi trường. Doanh
nghiệp chỉ chạy theo lợi nhuận trước mắt mà để mất an toàn lao động và phá hủy
môi trường.tai nạn lao động trong khai thác khoáng sản, đặc biệt trong khai thác
hầm lò và khai thác đá, xảy ra thường xuyên với tỷ lệ thương vong khá cao. Điều
này thể hiện trình độ phát triển thấp và công tác quản lý rất lỏng lẻo trong lĩnh vực

này

Footer Page 10 of 166.
10


Header Page 11 of 166.

Hoạt động khai thác còn lạc hậu, kém hiệu quả

Công tác quản lý, bảo vệ khoáng sản chưa khai thác vẫn còn gặp khó khăn về
xác định và bố trí kinh phí cho công tác bảo vệ khoáng sản chưa được quy định rõ;
chính quyền quản lý trực tiếp ở địa phương vẫn chưa thực sự thực hiện hết trách
nhiệm trong quản lý, bảo vệ khoáng sản chưa khai thác.

Quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản còn nhiều bất cập, lỏng lẻo. Tuy đã
có nhiều văn bản hướng dẫn thi hành về khai thác khoáng sản, tuy nhiên ở rất nhiều
các địa phương công tác quản lý và khai thác khoáng sản còn buông lỏng, thiếu
trách nhiệm, vẫn để các tình trạng vi phạm pháp luật, chống đối lại cơ quan Nhà
nước.
PGS.TS Lưu Đức Hải, Khoa Môi trường, ĐH Khoa học Tự nhiên –
ĐHQGHN cho rằng, vấn đề bất cập hiện nay trong chế biến khoáng sản ở Việt Nam
là có rất ít doanh nghiệp quan tâm đến các sản phẩm phụ và chất thải có thể tận thu

Footer Page 11 of 166.
11


Header Page 12 of 166.
trong quá trình chế biến khoáng sản, gây lãng phí tài nguyên của đất nước. Một số

trường hợp, giá trị của chất thải rắn, lỏng bị loại bỏ khỏi dây truyền chế biến quặng
có giá trị kinh tế, chưa được tận dụng.

3. Tác động của hoạt động khai thác khoáng sản đến tài nguyên và môi trường.
Các hoạt động khai thác khoáng sản đã gây ra nhiều tác động xấu đến môi
trường xung quanh: sử dụng chưa thực sự có hiệu quả các nguồn khoáng sản tự
nhiên; tác động đến cảnh quan và hình thái môi trường; tích tụ hoặc phát tán chất
thải rắn; làm ảnh hưởng đến nguồn nước, ô nhiễm nước, ô nhiễm không khí, ô
nhiễm đất; làm ảnh hưởng đến đa dạng sinh học; gây tiếng ồn và chấn động; sự cố
môi trường; tác động đến công nghiệp nói chung; tác động đến kinh tế – xã hội; gây
ảnh hưởng đến sức khoẻ và an toàn của người lao động
3.1 Ô nhiễm nguồn nước
Các hoạt động khai thác khoáng sản thường sinh ra nước thải, chất hóa học
độc hại với khối lượng lớn, gây ô nhiễm nước.
Tác động hoá học của hoạt động khai thác khoáng sản tới nguồn nước:
- Sự phá vỡ cấu trúc của đất đá chứa quặng khi tiến hành đào bới và khoan nổ
sẽ thúc đẩy các quá trình hoà tan, rửa lũa các thành phần chứa trong quặng và đất đá,
quá trình tháo khô mỏ, đổ các chất thải vào nguồn nước, chất thải rắn, bụi thải không
được quản lý, xử lý chặt chẽ, tham gia vào thành phần nước mưa, nước chảy tràn
cung cấp cho nguồn nước tự nhiên,… là những tác động hoá học làm thay đổi tính
chất vật lý và thành phần hoá học của nguồn nước xung quanh các khu mỏ.
- Nước ở các mỏ than thường có hàm lượng các ion kim loại nặng, á kim, các
hợp chất hữu cơ, các nguyên tố phóng xạ… cao hơn so với nước mặt và nước biển
khu vực đối chứng và cao hơn TCVN từ 1-3 lần. Đặc biệt khu vực từ Quảng Yên
đến Cửa Ông. Để sản xuất 1 tấn than, doanh nghiệp cần bóc đi từ 8 đến 10 m³ đất
phủ và thải từ 1 đến 3 m³ nước thải mỏ. Trung bình hàng năm, các mỏ than của Tập
đoàn Công nghiệp Than và Khoáng sản Việt Nam đã thải ra môi trường 182,6 triệu
m³ đất đá, khoảng 70 triệu m³ nước thải mỏ dẫn đến một số vùng thuộc tỉnh Quảng
Ninh bị ô nhiễm đến mức báo động như Mạo Khê, Uông Bí, Cẩm Phả…

Footer Page 12 of 166.
12


Header Page 13 of 166.

ô nhiễm nguồn nước trầm trọng ở khu vực mỏ than
- Trong

các mỏ thiếc sa khoáng, biểu hiện chính của ô nhiễm hoá học là làm
đục nước bởi bùn – sét lơ lửng, tăng hàm lượng các ion sắt và một số khoáng vật
nặng. Các chất thải này không được xử lý, thải trực tiếp và môi trường, làm đọc hại
nguồn nước khu vực cũng như vùng xung quanh, không chỉ làm ô nhiễm nguồn
nước mặt mà còn ô nhiễm nguồn nước ngầm và nước trong không khí khi bốc hơi.
- Việc khai thác và tuyển quặng vàng phải dùng đến thuốc tuyển chứa Hg,
ngoài ra, các nguyên tố kim loại nặng như asen, antimoan, các loại quặng sunfua, có
thể rửa lũa hoà tan vào nước. Vì vậy, ô nhiễm hoá học do khai thác và tuyển quặng
vàng là nguy cơ đáng lo ngại. Tại những khu vực này, nước thường bị nhiễm bẩn
bởi bùn sét, một số kim loại nặng và hợp chất độc như Hg, As, Pb v.v… mà nguyên
nhân chính là do nước thải, chất thải rắn không được xử lý đổ bừa bãi ra khai trường
và khu vực tuyển quặng.

\

ô nhiễm nguồn nước do khai thác khoáng sản ở Tuyên Quang

Footer Page 13 of 166.
13

Header Page 14 of 166.
3.2 Ô nhiễm không khí
- Những hoạt động làm đường chuyên chở than, tổn trữ đất mặt, di chuyển
chất thải và chuyên chở đất và than làm tăng lượng bụi xung quanh vùng khai mỏ.
Bụi làm giảm chất lượng không khí tại ngay khu khai mỏ, tổn hại thực vật, và sức
khỏe của công nhân mỏ cũng như vùng lân cận

bụi do vận chuyển than

- Đất đá thải loại trong khai thác khoáng sản cũng là nguyên nhân gián tiếp
dẫn đến tác động cộng hưởng về phát thải bụi từ các mỏ, gây suy giảm môi trường
không khí. Trên các mỏ than thường có mặt với hàm lượng cao các nguyên tố Sc, Ti,
Mn...Các khoáng vật sulphua có trong than còn chứa Zn, Cd, HG...làm cho bụi mỏ
trở nên độc hại với sức khỏe con người.
- Việc khai thác vật liệu xây dựng, nguyên liệu cho sản xuất phân bón và hoá
chất như đá vôi cho nguyên liệu xi măng, đá xây dựng các loại, sét, cát sỏi, apatit, …
đã gây những tác động xấu đến môi trường như làm ô nhiễm không khí.

Footer Page 14 of 166.
14


Header Page 15 of 166.
3.3 Hoạt động khai thác khoáng sản là nguyên nhân dẫn đến phá rừng, giảm
độ che phủ của rừng
Hoạt động khai thác khoáng sản là một trong những nguyên nhân làm giảm
độ che phủ do rừng cây bị chặt hạ, lớp phủ thực vật bị suy giảm. Hoạt động khai thác
khoáng sản cũng làm cho thực vật, động vật bị giảm số lượng hoặc tuyệt chủng do
các điều kiện sinh sống ở rừng cây, đồng cỏ và sông nước xấu đi. Một số loài thực
vật bị giảm số lượng, động vật phải di cư sang nơi khác.

Chặt cây, phá rừng để khai thác khoáng sản

Quần xã vi sinh vật và quá trình quay vòng chất dinh dưỡng bị đảo lộn do di
chuyển, tổn trữ và tái phân bố đất. Nhìn chung, nhiễu loạn đất và đất bị nén sẽ dẫn
đến xói mòn. Di chuyển đất từ khu vực chuẩn bị khai mỏ sẽ làm thay đổi hoặc phá
hủy nhiều đặc tính tự nhiên của đất và có thể giảm năng suất nông nghiệp hoặc đa
dạng sinh học. Khai thác lộ thiên gây ra những tổn thất trực tiếp hoặc gián tiếp đến
động, thực vật hoang dã. Tác động trực tiếp nhất đến sinh vật hoang dã là phá hủy
hay di chuyển loài trong khu vực khai thác và đổ phế liệu.Nhưng những loài quý
hiếm có thể bị tuyệt chủng. Tác động lâu dài và sâu rộng đến động, thực vật hoang
dã là mất hoặc giảm chất lượng sinh cảnh.

Footer Page 15 of 166.
15


Header Page 16 of 166.

Bảng 1. Diện tích rừng tự nhiên bị mất do khai thác khoáng sản

Một ví dụ điển hình là hiện nay trong khu vực Hòn Gai – Cẩm Phả có khoảng
30 mỏ than lớn nhỏ đang hoạt động, bình quân khoảng 2.000ha, có 1 mỏ với tổng
diện tích là 175km2, chiếm 28,7% tổng diện tích đất tự nhiên của thành phố Hạ
Long và thị xã Cẩm Phả. Trong giai đoạn 1970 – 1997, các hoạt động khai thác than
ở Hòn Gai, Cẩm Phả đã làm mất khoảng 2.900ha đất rừng các loại (trung bình mỗi
năm mất 100 – 110ha) , trong đó khoảng 2.000ha bị mất do mở vỉa, đổ đất đá thải.
Độ che phủ rừng tự nhiên từ 33,7% năm 1970 giảm xuống 6,7% (1985) và 4,7%
(1997)
Đơn vị: %

Bảng 3. Biến động độ che phủ rừng khu vực Hòn Gai – Cẩm Phả

Footer Page 16 of 166.
16


Header Page 17 of 166.
3.4 Tác động đến nông nghiệp- nông thôn
- Trong khai thác mỏ,diện tích đất xung quanh các bãi thải quặng có thể bị bồi
lấp do sạt lở, xói mòn của đất đá từ các bãi thải, gây thoái hoá lớp đất mặt. Việc đổ
bỏ đất đá thải tạo tiền đề cho mưa lũ bồi lấp các sông suối, các thung lũng và đồng
ruộng phía chân bãi thải và các khu vực lân cận. Khi có mưa lớn thường gây ra các
dòng bùn di chuyển xuống vùng thấp, vùng đất canh tác, gây tác hại tới ruộng vườn,
nhà cửa, vào mùa mưa lũ thường gây ra lũ bùn đá, gây thiệt hại lớn

- Quá trình đào xới, vận chuyển đất đá và quặng làm địa hình khu khai trường
bị hạ thấp, ngược lại, quá trình đổ chất thải rắn làm địa hình bãi thải tâng cao.
Những thay đổi này sẽ dẫn đến những biến đổi về điều kiện thuỷ văn, các yếu tố của
dòng chảy trong khu mỏ như: thay đổi khả năng thu, thoát nước, hướng và vận tốc
dòng chảy mặt, chế độ thuỷ văn của các dòng chảy như mực nước, lưu lượng, v.v….
Sự tích tụ chất thải rắn do tuyển rửa quặng trong các lòng hồ, kênh mương tưới tiêu
có thể làm thay đổi lưu lượng dòng chảy, dung tích chứa nước, biến đổi chất lượng
nguồn nước
- Các đống cuội, đá thải trong quá trình khai thác vàng, khai thác cát từ lòng
sông đã ngăn cản, làm thay đổi dòng chảy, gây sự xói lở đất bờ sông, đê điều, gây
úng lụt cục bộ.

Footer Page 17 of 166.
17

Header Page 18 of 166.

Bảng 2. Mức độ ô nhiễm đất nông nghiệp do khai thác mỏ( 2012)

3.5 Ảnh hưởng đến sức khỏe nguời dân và cộng đồng
Ngành khai thác mỏ đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế quốc dân ở
Việt Nam, và tạo công ăn việc làm cho hơn 400.000 người. Tuy nhiên khai thác mỏ
là ngành lao động nặng nhọc, độc hại nguy hiểm chứa đựng nhiều nguy cơ ảnh
hưởng đến sức khỏe người lao động.
- Khai thác mỏ là một ngành lao động đặc thù, được xếp loại lao động nặng
nhọc, độc hại, nguy hiểm. Hầu hết các mỏ có kiến tạo phức tạp, công nghệ khai thác
lạc hậu, lao động thủ công là chủ yếu, điều kiện môi trường lao động khắc nghiệt,
người lao động phải làm việc dưới hầm sâu, chật hẹp, gò bó, tối tăm, thường xuyên
phải tiếp xúc với các yếu tố nguy cơ gây nên các bệnh nghề nghiệp và bệnh liên
quan đến nghề nghiệp như bụi than, đá, kim loại (cadimi, man gan...), phóng xạ; bùn
nước ứ đọng, tiếng ồn, rung chuyển và các loại hơi khí độc CH4, CO, CO2, TNT.
- Người lao động khai thác mỏ luôn phải đối mặt với nhiều nguy cơ tai nạn
lao động do lở đất đá, sập hầm, bục nước, nhiễm độc khí mêtan và mắc các bệnh
nghề nghiệp phổ biến trong ngành khai thác mỏ như bệnh bụi phổi-silic, bệnh bụi
phổi-amiăng, bệnh điếc nghề nghiệp do tiếng ồn, bệnh rung cục bộ tần số cao, bệnh
nghề nghiệp do rung toàn thân, bệnh viêm phế quản mạn tính nghề nghiệp, bệnh
phóng xạ nghề nghiệp, bệnh nhiễm độc cadimi nghề nghiệp, nhiễm độc mangan
nghề nghiệp, nhiễm độc cacbonmonoxit nghề nghiệp, nhiễm độc TNT
(trinitrotoluen) và bệnh da nghề nghiệp.

Footer Page 18 of 166.
18

Header Page 19 of 166.

Công nhân khai thác than ở Quảng Ninh

-Bụi, sỉ than và rất nhiều phế thải khác cũng làm ô nhiễm nặng môi trường
sống, và ảnh hưởng tới sức khỏe người dân địa phương. Người dân địa phương khu
vực này thường xuyên gặp các bệnh về hô hấp, nhiễm độc. Khai thác Titan gây ô
nhiễm hóa chất và ô nhiễm phóng xạ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người
dân địa phương
Vì vậy, chăm sóc sức khỏe cho người lao động khai thác mỏ là vấn đề quan
trọng, cần được quan tâm.
Tóm lại: Các hoạt động khai thác khoáng sản đã gây ra nhiều tác động xấu
đến môi trường xung quanh, nhưng có thể nói gọn lại trong một số tác động chính
như sau: sử dụng chưa thực sự có hiệu quả các nguồn khoáng sản tự nhiên; tác
động đến cảnh quan và hình thái môi trường; tích tụ hoặc phát tán chất thải rắn;
làm ảnh hưởng đến nguồn nước, ô nhiễm nước, ô nhiễm không khí, ô nhiễm đất; làm
ảnh hưởng đến đa dạng sinh học; gây tiếng ồn và chấn động; sự cố môi trường; tác
động đến công nghiệp nói chung; tác động đến kinh tế – xã hội; gây ảnh hưởng đến
sức khoẻ và an toàn của người lao động

4. Đề xuất giải pháp, khắc phục hậu quả, đảm bảo khai thác hợp lý, hiệu quả
- Cần quản lý chặt chẽ quản lý Nhà nước về khai thác khoáng sản:
Việc cấp phép khai thác khoáng sản phải nghiêm minh, đúng trách nhiệm.
Củng cố và tăng cường đội ngũ thanh tra khoáng sản, thanh tra môi trường có đủ

Footer Page 19 of 166.
19

Header Page 20 of 166.
năng lực, trình độ kinh nghiệm và nhiệt tình để làm công tác thanh tra, kiểm tra.
Bổ xung quyền hạn cho thanh tra viên, tăng mức xử phạt cho mỗi hành vi vi
phạm các quy định của Luật khoáng sản, Luật môi trường trong khai thác chế biến
khoáng sản. Trang bị đầy đủ các phương tiện, thiết bị phục vụ cho công tác thanh
tra, kiểm tra.
Kiên quyết xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật về khoáng sản, pháp
luật bảo vệ môi trường gây tác động xấu đến cộng đồng. Các tổ chức, cá nhân cố
tình vi phạm thì phải thu hồi giấy phép khai thác, chế biến khoáng sản; nếu vi phạm
nghiêm trọng phải đưa ra truy tố trước pháp luật.

Tăng cường quản lý nhà nước về khai thác khoáng sản

-Các tổ chức cá nhân hoạt động khoáng sản phải áp dụng triệt để các biện pháp
nhằm giảm thiểu đến mức thấp nhất ảnh hưởng của hoạt động khai thác chế
biến khoáng sản đến môi trường, môi sinh và đời sống nhân dân
Đối với các đơn vị hoạt động khoáng sản cần thực hiện các giải pháp thay đổi
các thiết bị công nghệ lạc hậu bằng các thiết bị công nghệ tiên tiến phù hợp với điều
kiện của mỏ nhằm giảm lượng chất thải và tổn thất tài nguyên. Áp dụng các phương
pháp giảm thiểu ô nhiễm môi trường do bụi bằng cách trồng cây xanh, phun dập bụi
bằng hỗn hợp nước + khí nén.

- Hạn chế tổn thất tài nguyên và tác động tiêu cực đến môi trường trong quá trình

thăm dò, khai thác, chế biến. Điều tra chi tiết, quy hoạch khai thác và chế biến

Footer Page 20 of 166.
20

Header Page 21 of 166.
khoáng sản, không xuất thô các loại nguyên liệu khoáng, tăng cường tinh chế và
tuyển luyện khoáng sản.
cao nhận thức, ý thức của người dân, doanh nghiệp về vấn đề khai thác
khoáng sản và những tác động đến môi trường và con người .Tăng cường công
tác tuyên truyền, vận động, nâng cao và giáo dục ý thức bảo vệ cảnh quan, môi
trường trong khai thác, chế biến khoáng sản trên các phương tiện thông tin đại
chúng cho mọi người dân nói chung và các tổ chức tham gia hoạt động khoáng
sản nói riêng.
- Nâng

Phần 3 .KẾT LUẬN
Việt Nam là quốc gia giàu có về tài nguyên thiên nhiên với số lượng, trữ
lượng và chất lượng các tài nguyên khoáng sản là rất lớn. Tuy nhiên do hoạt động
khai thác còn thiếu hiệu quả, không hợp lý gây lên tác động, ảnh hưởng xấu đến môi
trường và con người: làm tổn thất tài nguyên thiên nhiên, gây ô nhiễm môi trường
và gây hại đến sức khỏe cộng đồng. Để giải quyết tốt vấn đề này cần sự quan tâm
của Nhà nước, các cơ quan, tổ chức có liên quan, và phụ thuộc rất lớn vào ý thức của
doanh nghiệp và người dân.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
-Văn Hữu Tập-Tác động từ hoạt động khai thác khoáng sản đến môi trường
( />-Hiện trạng khai thác khoáng sản tại Việt Nam
( />-Ngành công nghiệp khai thác khoáng sản ở Việt Nam còn nhiều bất cập
( />-Văn Hữu Tập- Đánh giá tác động môi trường, Khai thác than tác động đến môi trường
( />
Footer Page 21 of 166.
21

Header Page 22 of 166.

Footer Page 22 of 166.
22