SKKN quản lý: Một số giải pháp chỉ đạo rèn kĩ năng sống cho học sinh trong trường tiểu học

I. MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài.
Thực tế cho thấy, có khoảng cách giữa nhận thức và hành vi của con
người, có nhận thức đúng chưa chắc đã có hành vi đúng. Ví dụ có rất nhiều
người biết hút thuốc lá có hại cho sức khỏe nhưng vẫn hút; có những người là
công an, luật sư… hiểu rất rõ về pháp luật nhưng vẫn vi phạm pháp luật… đó
chính là vì họ thiếu kỹ năng sống.
Có thể nói kĩ năng sống là nhịp cầu giúp con người biến kiến thức thành
thái độ, hành vi và thói quen tích cực. Người có kĩ năng sống phù hợp sẽ luôn
vững vàng trước những khó khăn, thử thách, biết ứng xử giải quyết vấn đề một
cách tích cực và phù hợp, dễ thành công trong cuộc sống, luôn yêu đời và làm
chủ cuộc sống của chính mình.. Ngược lại, người thiếu kĩ năng sống thường bị
vấp váp dễ thất bại trong cuộc sống. Ví dụ người không có kĩ năng ra quyết
định sẽ dễ mắc sai lầm hoặc chậm trễ trong việc đưa ra quyết định và phải trả
giá cho quyết định sai lầm của mình; người không có kĩ năng ứng phó với căng
thẳng sẽ hay bị căng thẳng hơn những người khác và thường có ứng phó tiêu
cực khi bị căng thẳng làm ảnh hưởng không tốt đến sức khoẻ, học tập, công việc
của bản thân; người không có kĩ năng giao tiếp sẽ khó khăn hơn trong việc xây
dựng các mối quan hệ tốt đẹp với mọi người xung quanh, sẽ khó khăn hơn trong
hợp tác cùng làm việc, giải quyết nhiệm vụ chung…
Không những thúc đẩy sự phát triển của cá nhân, kỹ năng sống còn góp
phần thúc đẩy sự phát triển của xã hội. Việc thiếu kỹ năng sống của cá nhân là
một nguyên nhân dẫn đến nảy sinh nhiều vấn đề xã hội như nghiện rượu, nghiện
ma túy, mại dâm, cờ bạc…Việc giáo dục kỹ năng sống sẽ thúc đẩy những hành
vi mang tính xã hội tích cực, giúp nâng cao chất lượng cuộc sống xã hội.
Học sinh chính là chủ nhân tương lai của đất nước. Nếu không có kỹ năng
sống các em sẽ không thực hiện tốt trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, cộng
đồng và đất nước.
Lứa tuổi học sinh là lứa tuổi đang hình thành những giá trị nhân cách,
giàu ước mơ, ham hiểu biết thích tìm tòi, khám phá song còn thiếu hiểu biết sâu
sắc về xã hội, còn thiếu kinh nghiệm sống, dễ bị lôi kéo kích động. Nếu không

được giáo dục kỹ năng sống các em sẽ dễ bị lôi kéo vào những những hành vi
tiêu cực, bạo lực, vào lối sống ịch kỷ, lai căng, thực dụng, dễ bị phát triển lệch
lạc nhân cách.
Chính vì thế, việc giáo dục kỹ năng sống cho thế hệ trẻ là rất cần thiết,
giúp các em rèn luyện hành vi có trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, cộng
đồng và Tổ quốc, giúp các em có khả năng ứng phó tích cực trước các tình
huống của cuộc sống, xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với gia đình, bạn bè và mọi
người, sống tích cực, chủ động, an toàn, hài hòa và lành mạnh.
1


Hiện nay, việc rèn kĩ năng sống của các em ở trường tiểu học còn nhiều
hạn chế, nguyên do chính là trong tư tưởng giáo viên, phụ huynh chỉ chú trọng
đến việc dạy kiến thức, việc rèn kĩ năng sống cho học sinh còn chiếu lệ, giáo
viên chỉ luôn chú trọng đến việc đọc tốt, viết tốt, làm toán tốt…Học sinh, các em
hay “nói trước quên sau” và chưa có khả năng vận dụng những điều đã học áp
dụng vào thực tế.
Chính vì thế, để nâng cao kĩ năng sống cho học sinh tiểu học, với cương
vị là hiệu trưởng, tôi đã lựa chọn để nghiên cứu đưa ra “Một số giải pháp chỉ
đạo rèn kĩ năng sống cho học sinh trong trường tiểu học”.
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu thực trạng giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trường tiểu
học Nga Yên để tìm ra các biện pháp chỉ đạo giáo dục kỹ năng sổng cho học
sinh trong trường tiểu học nhằm giúp học sinh có được kỹ năng sống trong học
tập, trong sinh hoạt, giao tiếp.
3. Đối tượng nghiên cứu
- Lý luận về giáo dục kỹ năng sống cho học sinh.
- Thực tiễn giáo dục kỹ năng sống cho học sinh ở trường tiểu học nói
chung và trường tiểu học Nga Yên nói riêng.
- Kỹ năng sống của học sinh trường Tiểu học Nga Yên.

4. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện đề tài này tôi đã tiến hành các phương pháp sau:
- Phương pháp nghiên cứu lý luận: Đọc và nghiên cứu một số tài liệu nói
về giáo dục kỹ năng sống cho học sinh.
- Phương pháp khảo sát thực tiễn: Khảo sát bằng phiếu và thông qua mối
quan hệ hàng ngày về kỹ năng sống của học sinh trường tiểu học Nga Yên.
- Phương pháp thống kê: Thống kê, phân loại số học sinh theo một số kỹ
năng sống cơ bản cần thiết đối với học sinh.
- Phương pháp phân tích, đánh giá, tổng hợp: Phân tích lý luận và thực
tiễn giáo dục kỹ năng sống cho học sinh học sinh tiểu học. Tổng hợp kết quả
giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trường Tiểu học Nga Yên trước và sau khi
thực hiện đề tài.
- Phương pháp phỏng vấn: Phỏng vấn giáo viên, phụ huynh học sinh về
giáo dục kỹ năng sống cho học sinh.
- Phương pháp thực nghiệm: Thực nghiệm một số giải pháp chỉ đạo giáo
dục kỹ năng sống ở trường Tiểu học Nga yên để rút kinh nghiệm.

2


II. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
1.Cơ sở lý luận
Hiện nay, nội dung giáo dục kỹ năng sống đã được nhiều quốc gia trên thế
giới đưa vào dạy cho học sinh trong các trường phổ thông, dưới nhiều hình thức
khác nhau. Chương trình hành động Dakar về Giáo dục cho mọi người ( Senegal
– 2000) đã đặt ra trách nhiệm cho mỗi quốc gia phải đảm bảo cho người học
được tiếp cận với chương trình giáo dục kỹ năng sống phù hợp và kỹ năng sống
cần được coi như một nội dung của chất lượng giáo dục.
Ở Việt Nam, để nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện thế hệ trẻ, đáp
ứng nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước,

đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế và nhu cầu phát triển của người học, giáo dục
phổ thông đã và đang được đổi mới mạnh mẽ theo bốn trụ cột của giáo dục thế
kỷ XXI, mà thực chất là cách tiếp cận kỹ năng sống, đó là: “Học để biết, Học để
làm, Học để tự khẳng định mình và Học để cùng chung sống” ( Delor,1996).
Mục tiêu giáo dục phổ thông đã và đang chuyển hướng từ chủ yếu là trang bị
kiến thức sang trang bị những năng lực cần thiết cho các em học sinh. Phương
pháp giáo dục phổ thông cũng đã và đang được đổi mới theo hướng “phát huy
tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của người học” (Điều 5 - Luật Giáo
dục), phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, tăng cường sáng tạo của người
học, phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, tăng cường khả năng làm việc theo
nhóm, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình
cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh. Nội dung giáo dục kỹ
năng sống đã được tích hợp trong một số môn học và hoạt động giáo dục có
tiềm năng trong trường phổ thông; Việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh phổ
thông còn được thực hiện thông qua nhiều chương trình, dự án như: Giáo dục
bảo vệ môi trường, giáo dục phòng chống HIV/AIDS, giáo dục phòng chống ma
túy, giáo dục phòng chống tai nạn thương tích…Đặc biệt, rèn kỹ năng sống cho
học sinh được xác định là một trong những nội dung cơ bản của phong trào thi
đua: Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực trong các trường phổ
thông do Bộ Giáo dục và Đào tạo chỉ đạo.
Kỹ năng sống rất đa dạng và mang đặc trưng vùng miền. Việc sử dụng
các phương pháp và kỹ thuật dạy học cũng rất đa dạng, tùy thuộc vào hoàn cảnh
điều kiện dạy học cụ thể. Vì vậy nhà trường và giáo viên phải vận dụng một
cách linh hoạt, sáng tạo cho phù hợp với nhu cầu, trình độ của học sinh và đặc
điểm, hoàn cảnh cụ thể của nhà trường, địa phương.
2. Thực trạng của việc giáo dục kỹ năng sống ở trường tiểu học.
Bắt đầu từ năm học 2010-2011, cùng với việc Ban hành các công văn
hướng dẫn, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã phát hành bộ tài liệu “ Giáo dục kỹ năng
3

sống trong các môn học ở tiểu học” nhằm hướng dẫn cụ thể tích hợp giáo dục kỹ
năng sống vào các môn học và hoạt động giáo dục với mục đích trang bị cho học
sinh những kiến thức, thái độ, kĩ năng phù hợp và hình thành những hành vi,
thói quen lành mạnh, tích cực trong các mối quan hệ, trong các tình huống hàng
ngày.
Tuy nhiên, từ khi tiến hành triển khai và chỉ đạo thực hiện cho đến nay,
việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trong các trường tiểu học nói chung và
trường tiểu học Nga Yên nói riêng vẫn chưa thực sự có hiệu quả. Tư tưởng của
giáo viên và phụ huynh chỉ chú trọng đến việc dạy kiến thức: đọc tốt, viết tốt,
làm toán tốt…việc rèn kĩ năng sống cho học sinh còn chiếu lệ.
Mặt khác, theo guồng quay của xã hội, một số gia đình bố mẹ chỉ quan
tâm, mải lo đến việc làm kinh tế mà quên mất gia đình là chiếc nôi của con trẻ,
quên đi việc cần tạo một môi trường gia đình đầm ấm, người lớn gương mẫu,
quan tâm dạy dỗ trẻ. Một số gia đình hoàn toàn phó mặc việc dạy dỗ con em cho
nhà trường. Cũng có những gia đình có điều kiện kinh tế, quá chiều chuộng con
dẫn đến các em thiếu sự sáng tạo, luôn ỷ lại, phụ thuộc vào người lớn; mỗi khi
gặp các tình huống trong thực tế lúng túng không biết xử lý thế nào, hạn chế
trong việc tự bảo vệ bản thân mình.
Những năm gần đây, nhiều trẻ em rất thiếu kĩ năng làm việc nhà, kĩ năng
tự phục vụ, kĩ năng giao tiếp với ông bà, cha mẹ và những người xung quanh.
Nhiều em không tự dọn dẹp phòng ở của chính mình, không giúp đỡ bố mẹ bất
kì việc gì ngoài việc học. Phụ huynh vì bận nhiều công việc nên ít quan tâm giúp
đỡ con em trong các hoạt động cần thiết, làm cho các em rất rụt rè thiếu tự tin
khi giao tiếp họăc tham gia các hoạt động bởi các em bị cuốn hút theo các trò
chơi điện tử và hệ thống ảo trên hệ thống Internet. Đây là những trò chơi làm
cho các em xa lánh với môi trường sống thực tế và thiếu sự tương tác giữa con
người với con người, kĩ năng xã hội của học sinh ngày càng kém. Điều này dẫn
đến tình trạng học sinh trở nên ích kỉ, không quan tâm đến cộng đồng. Câu hỏi
mà chúng ta thường đặt ra cho học sinh tiểu học là ngoài những kiến thức phổ

thông về Toán, Khoa học và Nhân văn, học sinh cần học điều gì để giúp các em
hội nhập với xã hội, trở thành công dân có ích cho cộng đồng. Vì thế đây cũng là
nỗi lo lắng, đặt ra cho những người làm công tác giáo dục những suy nghĩ, trăn
trở.
Qua tìm hiểu thực tế ở trường tiểu học Nga Yên, tôi nhận thấy:
Đối với học sinh: kĩ năng sống của các em chưa cao. Chỉ một số học sinh
có hành vi, thói quen, kĩ năng tốt. Còn phần lớn các em có nhận xét, đánh giá về
sự việc nhưng chưa có thái độ và cách ứng xử, cách xưng hô chuẩn mực. Học
sinh thể hiện kĩ năng còn đại khái, chưa mạnh dạn thể hiện kĩ năng của bản thân.
4


Các em còn ngại nói, ngại viết, khả năng tự học, tự tìm tòi, khả năng làm việc
theo nhóm... còn hạn chế.
Tiến hành khảo sát ở khối lớp 5 đầu năm học với chủ đề “ Kĩ năng của
em” tôi thu được kết quả như sau:
Tổng số học
sinh
40

Kĩ năng tốt
SL
%
6
15

Có hình thành kĩ năng Kĩ năng chưa tốt
SL
%
SL

%
16
40
18
45

Tổng số
học sinh
40

Thực hành thảo luận nhóm
Biết cách lắng nghe, hợp Chưa biết cách lắng nghe, hay tách
tác
ra khỏi nhóm
SL
%
SL
%
13
32,5
27
67,5

Tổng số
học40
sinh

Ứng xử tình huống trong chơi trò chơi tập thể
Hay cãi nhau, xô đẩy bạn khi
Biết cách ứng xử hài hòa,

chơi.
SL
%
SL
%
21
52,5
19
47,5

Kết quả trên cho thấy, số học sinh có kĩ năng tốt còn ít và số học sinh có
kĩ năng chưa tốt còn nhiều.
Đối với giáo viên: qua việc theo dõi quá trình thực hiện nhiệm vụ giáo dục
của giáo viên ở trường, qua trao đổi trực tiếp và kiểm tra kế hoạch bài dạy cũng
như giờ lên lớp của giáo viên, tôi thấy nhận thức về tầm quan trọng của việc
giáo dục kỹ năng sống cho học sinh ở phần đa số giáo viên chưa cao, nhiều giáo
viên chưa xác định được kĩ năng cơ bản cần giáo dục trong mỗi tiết dạy, trong
các hoạt động giáo dục được thực hiện tại trường. Hoặc đã xác định được kỹ
năng cần giáo dục nhưng không hướng dẫn học sinh thực hiện
Ngay sau khi tiến hành khảo sát, kiểm tra và thu được kết quả như trên, là
hiệu trưởng nhà trường tôi không khỏi băn khoăn: Làm thế nào để việc giáo dục
kĩ năng sống cho học sinh đạt hiệu quả? Muốn làm tốt công tác giáo dục kỹ
năng sống cho học sinh chúng ta cần phải làm gì? Để trả lời cho các câu hỏi trên
tôi đã tiến hành nghiên cứu và đưa ra “Một số giải pháp để chỉ đạo giáo dục kĩ
năng sống cho học sinh trong trường tiểu học”.
3. Các giải pháp thực hiện
3.1. Nâng cao nhận thức cho giáo viên, phụ huynh học sinh về kỹ năng
sống và giáo dục kĩ năng sống cho học sinh
5

Khởi nguồn của mọi thành công đều bắt đầu từ nhận thức. Chính vì thế, khi
thực hiện chỉ đạo giáo dục kỹ năng sống cho học sinh, điều đầu tiên người cán
bộ quản lí cần quan tâm đó là nâng cao nhận thức của cán bộ giáo viên, phụ
huynh và học sinh đối với vấn đề này.
Trước tiên cần giúp giáo viên, học sinh, phụ huynh trong trường hiểu được:
Kĩ năng sống là những kĩ năng tâm lý – xã hội cơ bản giúp cho cá nhân tồn tại
và thích ứng trong cuộc sống, giúp cho cá nhân vững vàng trước cuộc sống có
nhiều thách thức nhưng cũng nhiều cơ hội trong thực tại…Kĩ năng sống đơn
giản là tất cả điều cần thiết chúng ta phải biết để có được khả năng thích ứng với
những thay đổi diễn ra hằng ngày trong cuộc sống. Giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh nhằm rèn luyện cho các em có thói quen rèn luyện sức khỏe, ý thức tự
bảo vệ bản thân, phòng ngừa tai nạn giao thông, đuối nước và các tai nạn thương
tích khác, thói quen và kĩ năng làm việc, sinh hoạt theo nhóm; rèn luyện kĩ năng
ứng xử văn hóa, chung sống hòa bình, phòng ngừa bạo lực và các tệ nạn xã hội.
Tiếp đến là phải giúp mọi người hiểu rõ: Kỹ năng sống không phải là cái có
sẵn, con người không phải sinh ra đã có kỹ năng sống. Kỹ năng sống được hình
thành theo một quá trình, hình thành một cách tự nhiên qua những va chạm,
những trải nghiệm trong cuộc sống và qua giáo dục mà có.
Thực hiện nâng cao nhận thức cho cán bộ giáo viên và học sinh, nhà trường
đã triển khai và cung cấp đầy đủ các Chỉ thị của Bộ Giáo dục, các văn bản
hướng dẫn của các ngành, các cấp có liên quan đến giáo dục kỹ năng sống cho
giáo viên, học sinh. Tổ chức cho cán bộ giáo viên nghiên cứu các văn bản của
các cấp có liên quan đến nội dung trên thông qua các buổi sinh hoạt chuyên môn
của tổ, khối, thông qua công tác bồi dưỡng thường xuyên.
Biện pháp tiếp theo nhà trường lựa chọn để nâng cao nhận thức cho giáo
viên và phụ huynh, học sinh đó là tuyên truyền. Hình thức tuyên truyền được
thực hiện thông qua hội nghị, các buổi họp phụ huynh toàn trường, các buổi
chào cờ, các buổi sinh hoạt lớp, thông qua hệ thống khẩu hiệu được treo quanh
trường, trong các phòng chức năng như: “ trường lớp khang trang, xanh, sạch,

đẹp - Thầy cô mẫu mực, trò chăm ngoan”; “Hãy nhớ đánh răng sáng và tối bạn
nhé”; “ Nói lời hay, làm việc tốt”...
Qua tuyên truyền, giáo viên, học sinh hiểu rõ hơn về kỹ năng sống đồng
thời biết được sự cần thiết phải có kỹ năng sống từ đó tự giác, tích cực tham gia
các hoạt động để rèn luyện kỹ năng sống của bản thân.
3.2. Đưa nội dung giáo dục kỹ năng sống vào hệ thống nội quy của
trường.
Lứa tuổi học sinh tiểu học nặng về nhận thức cảm tính, dễ quên. Chính vì
vậy để hình thành cho các em ý thức, hành vi, kĩ năng sống tốt cần phải có
những qui định cụ thể chỉ ra những việc nên làm, không nên làm để các em nhìn
6


vào đó thực hiện, dần dần hình thành cho các em những thói quen tốt, những kĩ
năng ứng xử trong cuộc sống hàng ngày
* Chẳng hạn: ở nội quy lớp học qui định
- Không vẽ bậy, vẩy mực lên bàn ghế, tủ, tường, và các đồ dùng có trong
phòng.
- Sắp đặt gọn gàng, ngăn nắp sách vở và các đồ dùng học tập.
- Thực hiện vệ sinh lớp học đảm bảo sạch sẽ.
- Không tự ý di chuyển đồ dùng trong phòng, không nghịch những thiết bị
liên quan đến điện...
* Trong nội quy học sinh ghi rõ
- Đi học đều và đúng giờ, nghỉ học phải xin phép và có lý do chính đáng.
- Ra vào lớp khẩn trương, nghiêm túc đầu giờ học, giữa và sau buổi học.
- Trong lớp tích cực tham gia các hoạt động học tập.
- Đầu tóc, ăn mặc gọn gàng, sạch đẹp.
- Có ý thức thực hiện nói lời hay, làm việc tốt, lễ phép, kính trọng thầy cô
giáo, ông bà, cha mẹ và những người lớn tuổi.
- Trung thực, đoàn kết, thương yêu, giúp đỡ bạn bè, người tàn tật, khuyết

tật.
- Tham gia tích cực và có kỷ luật, có kỹ thuật, có năng xuất cao trong lao
động tập thể.
- Tích cực tham gia các hoạt động văn hóa lành mạnh như thể dục thể thao,
văn hóa văn nghệ của trường và địa phương tổ chức.
- Giữ gìn, bảo vệ tài sản chung, tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường,
thực hiện trật tự an toàn giao thông (Không xả rác bừa bãi, đổ rác đúng nơi qui
định; Không trèo cây, trèo lan can; Không chơi những trò chơi nguy hiểm; Tích
cực tham gia chăm sóc, bảo vệ cây cối...)
Trong nội quy và các qui định đều ghi rõ học sinh nào thực hiện tốt những
nội dung này sẽ được biểu dương, khen thưởng, học sinh vi phạm nội qui tuỳ
theo lỗi nặng nhẹ sẽ bị phê bình hoặc xử lí kỉ luật.
3.3. Phối hợp với phu huynh thực hiện giáo dục kĩ năng sống cho học
sinh.
Gia đình là môi trường ảnh hưởng rất lớn đến việc hình thành nhân
cách, các kỹ năng sống cho học sinh, đây là ngôi trường đầu tiên mà bố mẹ là
người thầy của các em nên vai trò của phụ huynh cực kỳ quan trọng.
Để phụ huynh có nhận thức đúng, hiểu rõ tầm quan trọng, nội dung và cách
thức giáo dục kỹ năng sống cho học sinh, tôi đã chỉ đạo đưa nội dung giáo dục
kỹ năng sống vào bàn bạc trao đổi ngay trong các buổi họp toàn thể cha mẹ học
sinh. Nội dung các buổi họp phải được chuẩn bị kỹ và thống nhất trong toàn
trường. Phần riêng của lớp giáo viên chủ nhiệm tùy theo đặc điểm của học sinh
lớp mình mà triển khai.
7


Buổi họp toàn thể cha mẹ học sinh đầu năm, phần trao đổi với phụ huynh
về giáo dục kỹ năng sống, tôi yêu cầu giáo viên chủ nhiệm phải giúp phụ huynh
hiểu rõ tầm quan trọng của giáo dục kỹ năng sống cho học sinh, biết được các kỹ
năng cơ bản, những việc phụ huynh cần làm để giáo dục và rèn luyện cho các

em có kỹ năng sống tốt.
Chẳng hạn, người lớn phải gương mẫu thực hiện các kỹ năng sống hàng
ngày như: Gương mẫu trong lời nói mẫu mực, gương mẫu trong xếp đặt đồ dùng
dụng cụ gọn gàng ngăn nắp, gương mẫu trong cách ứng xử đúng mực với những
người xung quanh... Để thực hiện được những điều đó yêu cầu thầy cô, cha mẹ
phải thường xuyên rèn luyện để có tác phong chuẩn mực thực sự là tấm gương
cho các em noi theo. Người lớn phải yêu thương, tôn trọng, đối xử công bằng
với các em, tạo điều kiện tốt nhất cho em vui chơi, học tập. Cô giáo, cha mẹ nên
khuyến khích các em nói lên quan điểm của mình, nói chuyện với các thành viên
trong lớp, trong gia đình về cảm giác và về những lựa chọn của mình, cố gắng
không chỉ trích các em khi các em nói lên những quan điểm chưa đúng, những
lựa chọn chưa phù hợp mà cần giải thích để các em hiểu rõ vấn đề. Việc này sẽ
hình thành kĩ năng tự kiểm soát bản thân, rèn luyện tính tự tin cho các em khi
tham gia các hoạt động và các buổi thảo luận tại trường sau này.
Cô giáo, cha mẹ giúp các em phát triển sở thích, ý thích của mình và đảm
bảo rằng người lớn có thể cung cấp thêm phương tiện để các em thực hiện ý
thích đó. Chẳng hạn nếu em nào thích vẽ, ngoài việc dạy cho các em học văn
hóa thì cô giáo, cha mẹ tạo điều kiện cho các em được phát huy sở thích và năng
khiếu của mình bằng việc cho các em thêm bút màu, giấy vẽ và chỉ cho các em
cách lưu giữ các bức tranh để tạo thành một bộ sưu tập tranh vẽ của chính các
em hoặc triển lãm tranh của các em ở góc nhỏ trong nhà, trong lớp. Nếu học
sinh thích múa hát thì giáo viên chủ nhiệm đề nghị nhà trường tổ chức thành lớp
và phân công giáo viên Nhạc phụ trách bồi dưỡng năng khiếu cho các em, bố mẹ
thì có thể tạo điều kiện để các em được tham gia các lớp bồi dưỡng thêm tại
Cung văn hóa thiếu nhi, để các em có đủ tự tin biểu diễn trên sân khấu trong
những ngày lễ lớn của trường tổ chức: 20/11; 26/3; khai giảng; tổng kết ...
Cô giáo, cha mẹ cần dạy các em những nghi thức văn hóa trong giao tiếp,
ăn uống, biết cách sử dụng các đồ dùng vật dụng trong gia đình.Chẳng hạn cho
các em được làm quen với những đồ dùng, vật dụng khác nhau như bộ đồ bếp,
bộ đồ ăn, bộ đồ uống thông qua sinh hoạt hàng ngày, thông qua các giờ học thực

hành...Cho các em được làm quen với vật liệu và dụng cụ trồng rau, hoa như
cuốc, bình tưới, dụng cụ dọn vệ sinh hư chổi, hốt rác ... trong các buổi chăm sóc
vườn thuốc nam của trường, trong các ngày nghỉ giúp bố mẹ chăm sóc vườn
nhà, dọn dẹp nhà cửa hay dọn vệ sinh lớp học. Sự sạch sẽ, gọn gàng, một thói
quen nề nếp, sự sắp đặt ngăn nắp, ngay ngắn những bộ đồ dùng, vật dụng, thái
độ ăn uống từ tốn, không vội vã, không khí cởi mở, thoải mái và đầm ấm, những
8


cuộc trao đổi nhẹ nhàng, dễ chịu, … tất cả những yếu tố trên sẽ giúp các em có
thói quen tốt để hình thành kĩ năng tự phục vụ và ý nghĩa hơn là kỹ năng sống tự
lập sau này.
Để giải pháp này phát huy hiệu quả, hiệu trưởng cần chỉ đạo giáo viên chủ
nhiệm thực hiện tốt việc thông tin hai chiều với gia đình học sinh qua điện thoại,
qua sổ liên lạc. Khi ghi sổ liên lạc giáo viên ngoài việc thông báo kết quả học
tập phải ghi rõ sự tiến bộ cũng như những thiếu sót của học sinh về kỹ năng
sống, yêu cầu gia đình cùng phối hợp để giáo dục...
3.4.Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thông qua các môn học, trong
mỗi giờ lên lớp của giáo viên.
Các môn học ở bậc tiểu học dù ít hay nhiều đều có chứa nội dung giáo dục
kỹ năng sống, nhất là các môn như: Tiếng Việt; Đạo đức; Khoa học, Tự nhiên
xã hội.... Nhiệm vụ của người hiệu trưởng là phải làm sao để giáo viên có thể tự
giác, tích cực thực hiện giáo dục kỹ năng sống cho học sinh qua mỗi giờ lên lớp.
Trước tiên nhà trường phải cung cấp đầy đủ tài liệu, trang thiết bị dạy học
tới giáo viên. Mỗi giáo viên đều được trang cấp cuốn “ Giáo dục kỹ năng sống
trong các môn học ở tiểu học” ở khối lớp mình phụ trách để giúp giáo viên nắm
rõ nội dung và cách thức giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thông qua các môn
học. Bên cạnh đó phải bổ sung thường xuyên cho thư viện những cuốn sách,
tranh ảnh có nội dung giáo dục kỹ năng sống như sách truyện, tài liệu, tranh ảnh
về phòng ngừa thảm họa, phòng chống tai nạn thương tích... các thiết bị phục vụ

cho việc thực hành, thí nghiệm như bộ đồ dùng cắt, thêu, may; bộ lắp ghép, bộ
đồ dùng thí nghiệm...
Bước tiếp theo rất quan trọng đó là yêu cầu giáo viên khi lập kế hoạch bài
học phải đưa ngay nội dung giáo dục kỹ năng sống vào phần mục tiêu và xác
định cách thực hiện giáo dục kỹ năng sống đó trong hoạt động lên lớp. Mặc dù
yêu cầu này được thực hiện từ năm học 2010-2011 nhưng vẫn còn nhiều giáo
viên thực hiện chưa tốt. Có giáo viên quên không đưa nội dung giáo dục kỹ năng
sống vào khi lập kế hoạch bài học, có giáo viên đã xác định được mục tiêu giáo
dục kỹ năng sống của bài nhưng trong các hoạt động dạy học lại không thể hiện
được... Để giáo viên không quên tôi yêu cầu giáo viên khi lên kế hoạch dạy học
phải đưa nội dung giáo dục kỹ năng sống theo từng môn học, từng tuần học vào
sổ báo bài giảng, khi lập kế hoạch dạy học phải đưa nội dung giáo dục kỹ năng
sống vào phần mục tiêu. Hàng tuần yêu cầu phụ trách chuyên môn, tổ trưởng
chuyên môn kiểm giáo án để đôn đốc nhắc nhở.
Mỗi giáo viên phải tự thống kê để nắm được nội dung giáo dục kỹ năng
sống trong mỗi môn học để chủ động soạn giảng cho có hiệu quả. Chẳng hạn
trong môn Tiếng Việt có nhiều bài học có thể giáo dục kĩ năng sống cho các em,
đó là các kĩ năng giao tiếp xã hội, kỹ năng thể hiện sự cảm thông, kỹ năng xác
định giá trị bản thân, kỹ năng đảm nhận trách nhiệm phù hợp với lứa tuổi, kỹ
9


năng ra quyết định, ứng phó. Phân môn Tập làm văn giúp các em biết: Viết thư,
Điền vào giấy tờ in sẵn, Giới thiệu địa phương, Kể chuyện được chứng kiến
hoặc tham gia,... (được lồng cụ thể qua các tình huống giao tiếp). Bên cạnh đó,
nhiều bài Luyện từ và câu có nội dung rèn luyện các nghi thức lời nói, nhiều bài
Tập đọc giới thiệu những văn bản mẫu chuẩn bị cho việc hình thành một số kĩ
năng giao tiếp cộng đồng như mẫu đơn, thư.… hoặc cung cấp những câu
chuyện mà qua đó học sinh có thể rút ra những nội dung rèn kĩ năng sống.
Một bước không thể thiếu trong quá trình chỉ đạo giáo dục kỹ năng sống

cho học sinh qua các môn học là chất lượng mỗi giờ lên lớp. Qua sinh hoạt
chuyên môn, người cán bộ quản lý phải giúp giáo viên xác định được nội dung,
phương pháp, hình thức tổ chức dạy học của từng tiết học để hình thành những
kiến thức và rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh.
Đối với môn Tiếng Việt, giáo viên cần phải vận dụng nhiều phương pháp
dạy phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh như: thực hành giao
tiếp, trò chơi học tập, phương pháp nêu và giải quyết vấn đề, phương pháp tổ
chức hoạt động nhóm, phương pháp hỏi đáp,…Thông qua các hoạt động học
tập, được phát huy trải nghiệm, rèn kĩ năng hợp tác, bày tỏ ý kiến cá nhân, đóng
vai,…học sinh có được cơ hội rèn luyện, thực hành nhiều kĩ năng sống cần thiết.

Học sinh thảo luận nhóm trong giờ học
Ở môn Đạo đức, để các chuẩn mực đạo đức, pháp luật xã hội trở thành
tình cảm, niềm tin, hành vi và thói quen của học sinh. Giáo viên phải sử dụng
phương pháp dạy học đổi mới theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng
10


tạo của học sinh. Tổ chức cho học sinh thực hiện các hoạt động học tập phong
phú, đa dạng như: kể chuyện theo tranh; quan sát tranh ảnh, băng hình, tiểu
phẩm; phân tích, xử lí tình huống; chơi trò chơi, đóng tiểu phẩm, múa hát, đọc
thơ, vẽ tranh,…Sử dụng nhiều phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực như:
học theo nhóm, theo dự án, đóng vai, trò chơi,…Và chính thông qua việc sử
dụng các phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực đó, học sinh đã được tạo cơ hội
để thực hành, trải nghiệm nhiều kĩ năng sống cần thiết, phù hợp với lứa tuổi. Đó
là lối sống lành mạnh, các hành vi ứng xử phù hợp với nền văn minh xã hội. Lối
sống, hành vi như gọn gàng, ngăn nắp, nói lời đẹp, chăm sóc bố mẹ, ông bà, hợp
tác, giúp đỡ, chia sẻ với bạn…
Ngoài ra, còn phải chú ý rèn luyện sức khoẻ và ý thức bảo vệ sức khoẻ, kĩ
năng phòng chống tai nạn giao thông, đuối nước và các thương tích khác qua

các môn Khoa học, Tự nhiên và xã hội. Qua các môn học này giáo viên giúp học
sinh hiểu rằng ăn uống đủ chất và hợp lí giúp cho chúng ta khoẻ mạnh, phòng
tránh được một số bệnh lây qua đường tiêu hóa, biết những việc nên làm và
không nên làm để phòng tránh tai nạn đuối nước, có ý thức tự giác làm vệ sinh
cá nhân hằng ngày, tự giác thực hiện nếp sống vệ sinh, khắc phục những hành vi
có hại cho sức khoẻ. Biết tham gia các hoạt động và nghỉ ngơi một cách hợp lí
để có sức khoẻ tốt. Giáo dục cho các em tránh các tai nạn trên đường: không
được chạy lao ra đường, không được bám bên ngoài ô tô, không được thò tay,
chân, đầu ra ngoài khi đi trên tàu, xe,...Như vậy, các em có thể tự lập, xử lí được
những vấn đề đơn giản khi gặp phải.
3.5. Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thông qua các hoạt động
ngoài giờ lên lớp.
Các hoạt động ngoài giờ lên có vai trò hết sức quan trọng trong việc giáo
dục kĩ năng sống cho học sinh, Thông qua các hoạt động tập thể, nhiều khả năng
của học sinh được bộc lộ, các em được rèn luyện nhiều kĩ năng sống như kĩ
năng giao tiếp, kĩ năng hợp tác, biết chia sẻ trách nhiệm, kỹ năng thể hiện sự tự
tin, kỹ năng tổ chức điều hành, kỹ năng lao động, kỹ năng tự phục vụ, kỹ năng
tìm kiếm và xử lý thông tin… Vì vậy, cần phải tổ chức thật nhiều các hoạt động
tập thể để học sinh được trải nghiệm, được khẳng định mình, để hình thành kỹ
năng sống.
Để hoạt động ngoài giờ lên lớp có hiệu quả, ngay từ đầu năm học, Hiệu
trưởng, căn cứ vào chủ đề năm học, chủ đề từng tháng để xây dựng kế hoạch
hoạt động ngoài giờ lên lớp. Từ đó chỉ đạo nhà trường, phối hợp với Đội TNTP
Hồ Chí Minh tổ chức thực hiện. Trong những ngày lễ như 20/11; 26/3; ngày
khai giảng, tổng kết thì tổ chức cho các em thi văn nghệ, kể chuyện, thi nét đẹp
đội viên, thi “ Phụ trách sao giỏi”, thi làm báo tường, báo ảnh, thi trang trí lớp
học thân thiện...Hàng ngày phân công cho các lớp lao động chuyên chăm sóc
11

bồn hoa cây cảnh, vườn cây thuốc nam, chăm sóc tượng đài liệt sĩ, tổ chức chơi
các trò chơi dân gian, tham quan những danh lam thắng cảnh ở địa phương. Vào
dịp tết nguyên đán thì tổ chức tết vì bạn nghèo, đầu xuân thì tổ chức tết trồng
cây...Qua những hoạt động như vậy, các em được rèn luyện rất nhiều kĩ năng và
góp phần rèn một số phẩm chất: Tính tổ chức, kỉ luật, nâng cao tinh thần trách
nhiệm, tinh thần đoàn kết, lòng nhân ái…

Học sinh làm vệ sinh khu đài tưởng niệm

Cùng nhau làm báo tường
12


Ngoài ra, Nhà trường kết hợp với Liên đội tổ chức nhiều phong trào trong
năm để các em được rèn luyện thường xuyên các kỹ năng đã được hình thành
như phong trào “Nói lời hay làm việc tốt”; phong trào “ Vì học sinh nghèo và
trẻ mồ côi”; phong trào “ Trường - Lớp em gọn gàng, sạch đẹp”; phong trào
“Thực hiện tốt năm điều Bác Hồ dạy” ... để rèn kỹ năng giao tiếp,ứng xử, kỹ
năng lao động, kỹ năng lễ phép, biết đi thưa về trình, chào hỏi những người lớn
tuổi, biết xin lỗi khi có khuyết điểm, cảm ơn khi được tặng quà, vui vẻ hoà nhã
với bạn bè, biết tương trợ giúp đỡ lẫn nhau trong lao động, học tập, biết cảm
thông chia sẻ với các bạn học sinh nghèo, có hoàn cảnh khó khăn, biết trang trí
sắp xếp lớp học gọn gàng đẹp mắt...

Học sinh đang trang trí lớp học
3.6. Coi trọng công tác thi đua, khen thưởng trong giáo dục kỹ năng
sống cho học sinh.
Học sinh tiểu học rất thích được khen. Vậy nên khen thưởng là một yếu tố
trực tiếp, hiệu quả nhất trong việc rèn kỹ năng sống cho các em. Chính vì vậy
phải thực hiện khen thuởng thuờng xuyên, liên tục.

Để động viên, khuyến khích học sinh thực hiện tốt việc rèn luyện các kĩ
năng, ngay từ buổi họp phụ huynh đầu năm học Ban Giám hiệu yêu cầu giáo
viên chủ nhiệm đưa ra kế hoạch rèn luyện cho các em lớp mình phụ trách. Trao
đổi với Ban chấp hành hội phụ huynh cùng phối hợp và dành một khoản riêng
để khen thưởng kịp thời động viên các em để tạo cho các em có một động cơ tốt
trong việc duy trì thực hiện. Giáo viên chủ nhiệm, đội cờ đỏ, giáo viên trực phải
theo dõi hằng ngày, các em có biểu hiện tốt thì ghi vào sổ để tuyên dương vào
buổi chào cờ đầu tuần.
Mỗi học kì, tiến hành sơ kết một lần để biểu dương những học sinh
có nhiều tiến bộ, có kỹ năng tốt được khen nhiều lần và thưởng cho các em để
13


động viên khuyến khích. Các em rất vui và hãnh diện khi được khen thưởng. Vì
thế các em không ngừng thi đua cố gắng thực hiện. Đây là một hình thức động
viên về tinh thần rất giá trị và hiệu quả. Các em sẽ nhanh nhẹn hơn, mạnh dạn
hơn trong giao tiếp, tự tin và có nhiều kỹ năng hơn trong cuộc sống.
4. Kết quả
Sau một năm chỉ đạo giáo dục kỹ năng sống cho học sinh ở trường tiểu
học Nga Yên, tôi nhận thấy, phần đa giáo viên đã nhận thức được sự cần thiết
phải đưa nội dung giáo dục Kĩ năng sống vào trường học. Từ những nhận thức
đúng đắn đó, bằng trách nhiệm, kinh nghiệm và vốn sống của mình, giáo viên đã
xác định được mục tiêu cần giáo dục kĩ năng sống trong việc lập kế hoạch bài
học và qua từng tiết dạy, qua hoạt động ngoài giờ lên lớp. Giáo viên đã biết
hướng dẫn học sinh kĩ năng làm việc theo nhóm: biết cách phân công công việc,
lắng nghe ý kiến người khác, tranh luận, biết chấp nhận đúng sai, thống nhất ý
kiến, thực hiện đúng ý kiến đã thống nhất… kĩ năng giao tiếp - tự nhận thức:
biết sử dụng đúng các quy tắc: chào hỏi, xin phép, cảm ơn, xin lỗi, yêu cầu…
Biết cả thông cảm chia sẻ buồn vui với mọi người....kĩ năng hợp tác: biết phối
hợp để hoàn thành nhiệm vụ chung.....

Về phía học sinh, đa số các em đều có ý thức tốt trong việc rèn luyện
các kĩ năng như kĩ năng giao tiếp, kĩ năng thể hiện sự tự tin, kĩ năng lắng nghe
tích cực, biết phân công công việc khi tham gia hoạt động nhóm, biết lắng nghe
ý kiến người khác, biết chấp nhận đúng, sai, biết lao động vừa sức, biết chịu
trách nhiệm với công việc được phân công, biết ứng xử hài hòa… được thể hiện
rõ qua: Việc sinh hoạt hằng ngày trên lớp, trong nhiều nghi thức lời nói, các em
biết vận dụng những lời nói thân thiện vào thực tế, những lời chào, cảm ơn hay
xin lỗi, những yêu cầu, đề nghị lịch sự... đã trở thành thói quen được các em vận
dụng hằng ngày. Các em có thói quen sắp xếp đồ dùng dụng cụ trong lớp gọn
gàng, vệ sinh lớp sạch sẽ, trang trí lớp đẹp mắt.

Đồ dùng dụng cụ được sắp xếp gọn gàng ngăn nắp
14


Học sinh nhặt lá khu vực lớp mình phụ trách
Trước khi hoàn thiện sáng kiến kinh nghiệm này, tôi đã tiến hành khảo sát
40 học sinh lớp 5 với chủ đề “ Kỹ năng của em” và đã thu được kết quả như sau:
Tổng số học
sinh
40

Tổng số
học sinh
40

Tổng số
học40
sinh

Kĩ năng tốt
SL
%
20
50

Có hình thành kĩ năng Kĩ năng chưa tốt
SL
%
SL
%
16
40
4
10

Thực hành thảo luận nhóm
Biết cách lắng nghe, hợp Chưa biết cách lắng nghe, hay tách
tác
ra khỏi nhóm
SL
%
SL
%
36
90
4
10
Ứng xử tình huống trong chơi trò chơi tập thể
Hay cãi nhau, xô đẩy bạn khi

Biết cách ứng xử hài hòa,
chơi.
SL
%
SL
%
37
92,5
3
7,5
III. KẾT LUẬN
15


Rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh là một việc làm hết sức cần thiết của
xã hội, các em không chỉ biết học giỏi về kiến thức mà còn phải được tôi luyện
những kĩ năng sống qua đó tạo cho các em một môi trường lành mạnh, an toàn,
tích cực, vui vẻ. Việc giáo dục kĩ năng sống ngay từ lớp nhỏ sẽ rút ngắn thời
gian để trang bị cho các em vốn kiến thức, kĩ năng, giá trị sống để làm hành
trang bước vào đời. Trẻ em là hạnh phúc của gia đình, tương lai của đất nước, là
lớp người kế tục sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ Quốc, là nhân tố để cây đời
mãi mãi xanh tươi. Việc chăm sóc và giáo dục trẻ em, bồi dưỡng trẻ em trở
thành công dân tốt của đất nước là một công việc vô cùng quan trọng mà mỗi
nhà trường, mỗi giáo viên phải cùng có trách nhiệm.
Trẻ em trong lứa tuổi tiểu học rất hồn nhiên ngây thơ trong trắng. Vốn kiến
thức, vốn kinh nghiệm sống của các em mới có rất ít. Vì vậy muốn đạt được
mục tiêu giáo dục phát triển toàn diện của nhà trường, các thầy cô giáo cần phải
kiên trì, nhiệt tình, có tâm huyết với nghề, bên cạnh kiến thức về chuyên môn
nghiệp vụ, người giáo viên phải có vốn kiến thức tâm lý học, hiểu được tâm sinh
lý của trẻ. Từ đó sẽ tìm ra được những phương pháp hiệu quả để giáo dục trẻ.

Việc dạy “chữ” cần luôn song hành với việc dạy “ làm người”, và phải được
xuất phát ngay từ những tình huống, những việc làm nhỏ nhất trong cuộc sống
thực tế của học sinh. Nhà trường cần tổ chức nhiều hoạt động tập thể để học sinh
được trải nghiệm, phải thực hiện tốt gắn kết 3 môi trường Gia đình - Nhà trường
- Xã hội để giáo dục kỹ năng sống cho các em.
Trên đây, là một số kinh nghiệm về việc chỉ đạo giáo dục kĩ năng sống mà
tôi đã áp dụng có hiệu quả ở trường Tiểu học Nga Yên. Sáng kiến này không
tránh khỏi những thiếu sót, rất mong được sự góp ý, chia sẻ của cấp trên và bạn
bè đồng nghiệp.
XÁC NHẬN CỦA ĐƠN VỊ

Nga Sơn, ngày 5 tháng 4 năm 2016
Tôi xin cam đoan kinh nghiệm này là
của mình, không sao chép của người khác.
Người viết

Mai Thị Thủy

16