Giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công nhân viên công ty tư vấn xây dựng nông nghiệp và phát triển nông thôn hà nam

L IC M

N

Trong quá trình nghiên c u và th c hi n lu n v n, tác gi đã nh n đ
s h

c

ng d n t n tình c a PGS.TS. Nguy n Bá Uân cùng s giúp đ c a các

th y cô giáo Khoa Kinh t và Qu n lý - Tr

ng

i h c Th y l i, Ban Giám

đ c và lãnh đ o các phòng chuyên môn Công ty t v n xây d ng NN&PTNT
Hà Nam.
Tác gi xin chân thành cám n s giúp đ và các ý ki n đóng góp c a
các th y giáo, cô giáo c a Khoa Kinh t và Qu n lý trong quá trình h c t p,
nghiên c u và hoàn thành lu n v n này.
Do trình đ , kinh nghi m và th i gian nghiên c u h n ch nên Lu n
v n khó tránh kh i nh ng thi u sót, tác gi mong nh n đ

c nh ng ý ki n

đóng góp.
Em xin chân thành c m n!
Hà N i, ngày

tháng n m 2015

Tác gi lu n v n

Lê

c Phúc


L I CAM K T
Tôi xin cam đoan đây là công trình do tôi t tìm tòi, nghiên c u. Các s
li u và k t qu nghiên c u trong lu n v n có c s rõ ràng và trung th c và
ch a t ng đ

c công b .
Hà N i, ngày

tháng

n m 2015

Tác gi lu n v n

Lê

c Phúc


DANH M C HÌNH V
Hình 2.1. S đ t ch c b máy qu n lý c a công ty ..................................... 34

DANH M C B NG
B ng 1.1 C c u l c l

ng lao đ ng theo trình đ h c v n ........................... 14

B ng 1.2 Trình đ chuyên môn k thu t c a l c l

ng lao đ ng t i Vi t Nam

......................................................................................................................... 16
B ng 1.3. Ch tiêu đánh giá th l c ng

i lao đ ng ....................................... 19

B ng 2.1. Báo cáo k t qu s n xu t kinh doanh 5 n m (2010 – 2014)........... 48
B ng 2.2. So sánh t l nhân viên n m 2005 và 2014 ..................................... 51
B ng 2.3: C c u lao đ ng phân theo gi i tính............................................... 53
B ng 2.4: C c u lao đ ng theo tính ch t lao đ ng ........................................ 53
B ng 2.5: C c u lao đ ng theo đ tu i .......................................................... 54
B ng 2.6: C c u lao đ ng theo trình đ chuyên môn k thu t c a Công ty
tính đ n th i đi m 31/12/2014 ........................................................................ 54
B ng 3.1. Nhu c u s l
B ng 3.2: S l

ng cán b t p hu n trong các n m 2020-2025 ....... 75

ng sinh viên đào t o ............................................................. 79

DANH M C T

VI T T T

CB – CNV

Cán b , công nhân viên

CLNNL

Ch t l

CMKT

Chuyên môn k thu t

CNH – H H

Công nghi p hóa - Hi n đ i hóa

KTXH

Kinh t xã h i

L

Lao đ ng

LLL

L cl

NNL

Ngu n nhân l c

NN&PTNT

Nông nghi p và phát tri n nông thôn

QLDA

Qu n lý d án

SXKD

S n xu t kinh doanh

THCS

Trung h c c s

THPT

Trung h c ph thông

XDCB

Xây d ng c b n

XDNN & PTNT

Xây d ng nông nghi p và phát tri n nông thôn

ng ngu n nhân l c

ng lao đ ng


M CL C
CH

NG 1 C

CH T L

S

LÝ LU N VÀ TH C TI N V

NHÂN L C VÀ

NG NGU N NHÂN L C ......................................................... 1

1.1. C s lý lu n v ngu n nhân l c và ch t l

ng ngu n nhân l c........... 1

1.1.1. Khái ni m v ngu n nhân l c ......................................................... 1

1.1.2. Ch t l

ng ngu n nhân l c ............................................................ 4

1.2. Vai trò c a ngu n nhân l c trong doanh nghi p .................................... 6
1.3. Các tiêu chí đánh giá ch t l

ng ngu n nhân l c ................................ 11

1.3.1. Trí l c ............................................................................................ 11
1.3.2. Th l c........................................................................................... 17
1.3.3. Tâm l c.......................................................................................... 19
1.4.

c đi m ngu n nhân l c trong các doanh nghi p t v n................... 21

1.4.1. Kh i doanh nghi p nhà n

c c ph n hóa ................................... 21

1.4.2. Kh i doanh nghi p t v n ngoài qu c doanh ............................... 22
1.4.3. Các t ch c t v n s nghi p có thu............................................. 22
1.5. Các nhân t

nh h

ng đ n ch t l

ng ngu n nhân l c trong doanh

nghi p t v n đ u t xây d ng .................................................................... 23
1.5.1. Các nhân t bên ngoài doanh nghi p ........................................... 23
1.5.2. Các nhân t bên trong doanh nghi p............................................ 24
1.6. Nh ng bài h c kinh nghi m v phát tri n ngu n nhân l c trong doanh
nghi p .......................................................................................................... 26
1.6.1. Kinh nghi m m t s n

c châu Á ................................................. 26

1.6.2. Kinh nghi m m t s n

c khác ..................................................... 28

K T LU N CH
CH

NG 1 .............................................................................. 30

NG 2 PHÂN TÍCH TH C TR NG CH T L

NHÂN L C C A CÔNG TY T

NG NGU N

V N XÂY D NG NÔNG NGHI P

VÀ PHÁT TRI N NÔNG THÔN HÀ NAM .............................................. 31


2.1. Gi i thi u khái quát v Công ty T v n xây d ng NN&PTNT Hà Nam

..................................................................................................................... 31
2.1.1. L ch s hình thành và phát tri n ................................................... 31
2.1.2.

c đi m ngành ngh kinh doanh và m c tiêu ho t đ ng............ 32

2.1.3. C c u t ch c b máy c a công ty .............................................. 34
2.2. Tình hình s n xu t kinh doanh c a công ty đ n h t n m 2014............ 40
2.2.1. T v n l p báo cáo đ u t ............................................................ 41
2.3.2. T v n l p quy ho ch .................................................................... 43
2.3.3. T v n giám sát ............................................................................. 44
2.3. Th c tr ng ch t l
2.3.1.

ng đ i ng cán b công nhân viên c a công ty .... 50

c đi m lao đ ng ........................................................................ 50

2.3.2. N ng l c đ i ng lao đ ng............................................................ 55
2.3.3. ánh giá và x p h ng n ng l c c a công ty................................. 56
2.4.

ánh giá chung v công tác qu n lý ch t l

ng ngu n nhân l c t i

Công ty ........................................................................................................ 58
2.4.1. Nh ng k t qu đ t đ

c ................................................................ 58

2.4.2. Nh ng t n t i, h n ch và nguyên nhân ....................................... 60
K T LU N CH
CH
L

NG 3:

NG 2 .............................................................................. 64
XU T GI I PHÁP NH M NÂNG CAO CH T

NG NGU N NHÂN L C T I CÔNG TY T

V N XÂY D NG

NÔNG NGHI P VÀ PHÁT TRI N NÔNG THÔN HÀ NAM ................ 65
3.1.

nh h

ng phát tri n c a Công ty T v n xây d ng NN&PTNT Hà

Nam ............................................................................................................. 65
3.2. Nh ng thu n l i, khó kh n, nh ng c h i và thách th c đ i v i Công
ty T v n xây d ng NN&PTNT Hà Nam ................................................... 66
3.2.1 Nh ng thu n l i ............................................................................. 66
3.2.2. Khó kh n, thách th c .................................................................... 67


3.3.

xu t các gi i pháp nh m nâng cao ch t l

ng ngu n nhân l c t i

Công ty t v n xây d ng NN&PTNT Hà Nam ......................................... 69
3.3.1. Gi i pháp v đào t o nâng cao trình đ ngu n nhân l c ............. 69
3.3.2. Gi i pháp v chính sách đãi ng đ i v i ng

i lao đ ng............. 75

3.3.3. Gi i pháp v tuy n d ng ............................................................... 77
3.4. Các gi i pháp khác ............................................................................... 80
3.4.1. Gi i pháp xây d ng, phát tri n v th th

ng hi u c a Công ty .. 80

3.4.2. Hoàn thi n h th ng thông tin trên th tr

ng.............................. 81

3.4.3. Tham gia và xây d ng các t ch c hi p h i ................................. 82
3.4.4. Gi i pháp nâng cao n ng l c qu n lý, đi u hành s n xu t .......... 83
3.4.5. Hoàn thi n v n hóa Công ty ......................................................... 83
K T LU N CH

NG 3 .............................................................................. 85

K T LU N VÀ KI N NGH ...................................................................... 86
TÀI LI U THAM KH O ............................................................................ 89

PH N M

U

1. Tính c p thi t c a đ tài
Quá trình phát tri n kinh t - xã h i c a m i qu c gia đ u đ

c d a trên

các ngu n l c nh nhân l c, v t l c, tài l c,... song ch có ngu n l c con ng
m i t o ra đ ng l c cho s phát tri n, ngu n l c con ng

i

i đóng vai trò quan

tr ng và quy t đ nh trong vi c phát huy hi u qu c a các ngu n l c khác.
Nhân l c không ch là y u t quy t đ nh nh t đ i v i s phát tri n c a
xã h i, mà s phát tri n c a xã h i còn đ

c đo b ng chính b n thân m c đ

phát tri n c a ngu n nhân l c. B i v y xác đ nh ngu n nhân l c là “tài s n”
và phát tri n ngu n nhân l c là m t vi c làm r t quan tr ng, là qu c sách c a
m i qu c gia.
i v i các doanh nghi p, nhân l c chính là y u t đ u vào có nh
h

ng l n đ n ch t l

ng s n ph m, hi u qu s n xu t kinh doanh c a doanh

nghi p. T t c các ho t đ ng c a doanh nghi p đ u không th th c hi n mà
không có s có m t c a ngu n nhân l c, t vi c phân tích d báo nhu c u s n
xu t, l p k ho ch, quy t đ nh chi n l

c s n xu t kinh doanh cho đ n vi c

v n hành máy móc, thi t b , công trình, đ m b o ho t đ ng s n xu t kinh
doanh c a doanh nghi p. Cùng v i s gia t ng c a hàm l
s n ph m, d ch v , vai trò c a con ng

ng ch t xám trong

i ngày càng tr nên quan tr ng và tr

thành ngu n l c quan tr ng nh t quy t đ nh s phát tri n c a m t qu c gia nói
chung và c a t ng doanh nghi p nói riêng. Do đó phát tri n và nâng cao
ngu n nhân l c là chi n l

c quan tr ng nh t c a các doanh nghi p trong đi u

ki n hi n nay.
T nh Hà Nam n m

phía Nam c a vùng

ng b ng sông H ng, là c a

ngõ phía Nam c a Th đô Hà N i. T ngày tái l p t nh n m 1997 đ n nay, Hà
Nam là m t t nh đang trong quá trình phát tri n, vi c đ u t xây d ng c s
h t ng kinh t xã h i đã và đang đ

c t nh tri n khai th c hi n đ u t m nh


m .

ây là m t trong nh ng thu n l i cho các doanh nghi p ho t đ ng trong

l nh v c t v n đ u t xây d ng th c hi n vi c ho t đ ng s n xu t, kinh
doanh. Tuy nhiên, trong th i gian qua, nh ng công trình l n, có tính ch t k
thu t ph c t p thì h u h t các đ n v , doanh nghi p t v n trong t nh ch a đáp
ng đ

c yêu c u, ph i th c hi n thuê ho c liên danh, ph i h p v i các doanh

nghi p t v n

các đ a ph

ng khác.

i v i doanh nghi p t v n – m t lo i

hình doanh nghi p mà s n ph m d ch v ch y u là thành qu c a lao đ ng
ch t xám, nói m t cách khác, ch t l

ng ngu n nhân l c c a doanh nghi p

này đóng vai trò quy t đ nh đ n s thành công hay th t b i trong s n xu t
kinh doanh c a doanh nghi p, đ c bi t trong đi u ki n c nh tranh quy t li t
c a n n kinh t th tr
Xu t phát t

ng, m c a và h i nh p.
nh ng phân tích nêu trên, tác gi đã l a ch n đ tài

"Nghiên c u gi i pháp nâng cao ch t l

ng đ i ng cán b công nhân viên

Công ty T v n xây d ng Nông nghi p và Phát tri n nông thôn Hà Nam"
làm đ tài lu n v n t t nghi p, v i mong mu n đóng góp nh ng ki n th c và
hi u bi t c a mình vào quá trình nâng cao ch t l

ng ngu n nhân l c t i

Công ty T v n Xây d ng NN&PTNT Hà Nam.
2. M c đích nghiên c u c a đ tài
Trên c s h th ng nh ng v n đ lý lu n c b n v ngu n nhân l c
và s c n thi t, vai trò c a vi c ph i nâng cao ch t l

ng ngu n nhân l c đ i

v i các doanh nghi p t v n, d a trên nh ng c n c , k t qu đánh giá th c
tr ng công tác qu n lý, s d ng, đào t o đ i ng cán b công nhân viên
trong th i gian qua c a Công ty T v n xây d ng Nông nghi p và Phát tri n

nông thôn Hà Nam, Lu n v n nghiên c u đ xu t m t s gi i pháp nh m
nâng cao ch t l

ng đ i ng cán b công nhân viên Công ty T v n xây

d ng Nông nghi p và Phát tri n nông thôn Hà Nam nói riêng và các doanh
nghi p t v n nói chung.


3. Ph

ng pháp nghiên c u
gi i quy t các v n đ c a lu n v n, đ tài áp d ng ph

nghiên c u sau: Ph
Ph

ng pháp đi u tra kh o sát; Ph

ng pháp h th ng hóa; Ph

phân tích t ng h p; Ph
Ph
4.
a.

ng pháp

ng pháp th ng kê;

ng pháp phân tích so sánh; Ph

ng pháp

ng pháp đ i chi u v i h th ng v n b n pháp quy;

ng pháp chuyên gia.
it
it

ng và ph m vi nghiên c u
ng nghiên c u
it

ng nghiên c u c a đ tài là công tác qu n lý, s d ng, đào t o

đ i ng cán b công nhân viên, các nhân t
nh m nâng cao ch t l

nh h

ng và nh ng gi i pháp

ng đ i ng cán b công nhân viên Công ty T v n xây

d ng NN&PTNT Hà Nam.
b. Ph m vi nghiên c u
Ph m vi nghiên c u c a đ tài là đánh giá th c tr ng công tác qu n lý,
s d ng, đào t o đ i ng cán b công nhân viên trong giai đo n 2010 - 2014
và đ ra các gi i pháp t ng c

ng hi u qu công tác này cho đ n n m 2020 t i

Công ty T v n xây d ng NN&PTNT Hà Nam.
5. Ý ngh a khoa h c và th c ti n c a đ tài
a. Ý ngh a khoa h c
Nh ng k t qu nghiên c u h th ng hóa c s lý lu n và th c ti n v
công tác qu n lý qu n lý, s d ng, đào t o đ i ng cán b công nhân viên là
nh ng nghiên c u có giá tr tham kh o trong h c t p, gi ng d y và nghiên c u
các v n đ qu n lý nhà n

c v nâng cao ch t l

ng ngu n nhân l c.

b. Ý ngh a th c ti n
Nh ng phân tích đánh giá và gi i pháp đ xu t là nh ng tham kh o h u
ích có giá tr g i m trong công tác qu n lý, s d ng, đào t o nâng cao ch t
l

ng đ i ng cán b công nhân viên c a Công ty t v n T v n xây d ng


NN&PTNT Hà Nam nói riêng, các doanh nghi p t v n đ u t xây d ng nói
chung trong giai đo n hi n nay.
6. K t qu d ki n đ t đ

c

Nh ng k t qu mà đ tài nh m đ t đ

c g m 3 m ng v n đ sau:

- H th ng nh ng c s lý lu n v ngu n nhân l c, ch t l
nhân l c; h th ng ch tiêu đánh giá ch t l
vi c nâng cao ch t l

ng ngu n

ng ngu n nhân l c; vai trò c a

ng ngu n nhân l c và nh ng nhân t

nh h

ng đ n

hi u qu c a công tác này.
- Phân tích, đánh giá th c tr ng công tác tuy n d ng, qu n lý, s d ng,
đào t o b i d

ng, đãi ng đ i ng cán b công nhân viên c a Công ty t v n

T v n xây d ng NN&PTNT Hà Nam trong th i gian qua. Qua đó đánh giá
nh ng k t qu đ t đ

c, nh ng m t m nh c n duy trì, phát huy và nh ng t n

t i c n tìm gi i pháp kh c ph c;
- Nghiên c u đ xu t m t s gi i pháp nâng cao ch t l

ng đ i ng cán

b công nhân viên Công ty T v n xây d ng NN&PTNT Hà Nam nói riêng
và các doanh nghi p t v n nói chung.
7. N i dung c a lu n v n
Ngoài nh ng n i dung quy đ nh c a m t b n lu n v n th c s nh : ph n
m đ u, k t lu n ki n ngh , danh m c tài li u tham kh o,... Ph n chính c a
lu n v n g m có 3 ch
Ch

ng:

ng 1: C s lý lu n và th c ti n v nhân l c và ch t l

ng ngu n

nhân l c
Ch

ng 2: Phân tích th c tr ng ch t l

ng ngu n nhân l c c a Công

ty T v n xây d ng NN&PTNT Hà Nam
Ch

ng 3:

xu t gi i pháp nh m nâng cao ch t l

ng ngu n nhân

l c t i Công ty T v n xây d ng NN&PTNT Hà Nam đ n n m 2020


1

CH
C

S

NG 1

LÝ LU N VÀ TH C TI N V NHÂN L C VÀ CH T
L

NG NGU N NHÂN L C

1.1. C s lý lu n v ngu n nhân l c và ch t l

ng ngu n nhân l c

1.1.1. Khái ni m v ngu n nhân l c
M t qu c gia mu n phát tri n thì c n ph i có các ngu n l c c a s phát
tri n kinh t nh : tài nguyên thiên nhiên, v n, khoa h c - công ngh , con
ng

i,…vv. Trong các ngu n l c đó thì ngu n l c con ng

nh t, có tính ch t quy t đ nh trong s t ng tr
m i qu c gia t tr

c đ n nay. M t n

i là quan tr ng

ng và phát tri n kinh t c a

c cho dù có tài nguyên thiên nhiên

phong phú, máy móc k thu t hi n đ i đ n đâu nh ng không có nh ng con
ng

i có trình đ , có đ kh n ng khai thác các ngu n l c đó thì khó có kh

n ng có th đ t đ

c s phát tri n nh mong mu n.

Quá trình công nghi p hóa, hi n đ i hóa (CNH-H H) đ t n

c và ngày

nay trong công cu c h i nh p và phát tri n nh m m c tiêu “dân giàu, n
m nh, xã h i công b ng, dân ch , v n minh”,
lao đ ng d i dào, con ng

c

ng ta luôn xác đ nh: Ngu n

i Vi t Nam có truy n th ng yêu n

c, c n cù, sáng

t o, có n n t ng v n hoá, giáo d c, có kh n ng n m b t nhanh khoa h c và
công ngh là ngu n l c quan tr ng nh t - ngu n n ng l c n i sinh. V y ngu n
nhân l c là gì?
hi u đ

c ngu n nhân l c (NNL), tr

gi a ngu n l c v i NNL. Ngu n l c đ

c h t c n có s phân bi t

c hi u là h th ng các y u t c v t

ch t l n tinh th n đã, đang và s tham gia vào quá trình phát tri n kinh t xã
h i (KTXH) c a m t qu c gia. NNL là m t trong nh ng y u t c a ngu n
l c. Hi n nay có nhi u quan ni m khác nhau v NNL, tùy theo m c đích c
th mà ng

i ta đ a ra nh ng khái ni m khác nhau.


2

Theo Liên H p Qu c: NNL là t t c nh ng ki n th c, k n ng, kinh
nghi m, n ng l c và tính sáng t o c a con ng

i có quan h t i s phát tri n

c a m i cá nhân và c a đ t n

c. Theo Ngân hàng th gi i (WB- World Bank,

2000): NNL là toàn b v n ng

i (th l c, trí l c, k n ng ngh nghi p,...) mà

m i cá nhân s h u.

đây, NNL đ

c coi nh m t ngu n v n bên c nh các

lo i v n v t ch t khác nh : v n ti n, công ngh , tài nguyên thiên nhiên,....
Theo T ch c Lao đ ng Qu c t (ILO-International Labour Organisation):
NNL là trình đ lành ngh , là ki n th c và n ng l c c a toàn b cu c s ng
con ng

i

d ng hi n th c ho c ti m n ng đ phát tri n KTXH trong m t

c ng đ ng.
NNL đ

c hi u theo hai ngh a: Theo ngh a r ng, NNL là ngu n cung

c p s c lao đ ng cho s n xu t xã h i, cung c p ngu n l c con ng

i cho s

phát tri n. Do đó, NNL bao g m toàn b dân c có th phát tri n bình th

ng.

Theo ngh a h p, NNL là kh n ng lao đ ng c a xã h i, là ngu n l c cho s
phát tri n KTXH, bao g m các nhóm dân c trong đ tu i lao đ ng, có kh
n ng tham gia vào lao đ ng, s n xu t xã h i, t c là toàn b các cá nhân c th
tham gia vào quá trình lao đ ng, là t ng th các y u t v th l c, trí l c c a
h đ

c huy đ ng vào quá trình lao đ ng.
Các cách hi u trên ch khác nhau v vi c xác đ nh quy mô NNL, song

đ u có chung m t ý ngh a là ph n ánh kh n ng lao đ ng c a xã h i. Nh
v y, NNL và ngu n lao đ ng có ý ngh a t

ng đ ng. T s phân tích trên,

chúng ta có th hi u khái ni m NNL theo ngh a r ng là bao g m nh ng ng
đ 15 tu i tr lên th c t đang làm vi c (g m nh ng ng
đ ng và trên đ tu i lao đ ng), nh ng ng

i

i trong đ tu i lao

i trong đ tu i lao đ ng có kh

n ng lao đ ng nh ng ch a có vi c làm (do th t nghi p ho c đang làm n i tr
trong gia đình), c ng v i ngu n lao đ ng d tr (nh ng ng
t o trong các tr

i đang đ

ng đ i h c, cao đ ng, trung c p và d y ngh ,…).

c đào


3

NNL th

ng đ

-V s l

c xem xét trên giác đ s l

ng: đ

ng và ch t l

ng.

c bi u hi n thông qua các ch tiêu quy mô và t c đ

t ng NNL, các ch tiêu này có quan h m t thi t v i ch tiêu quy mô và t c đ
t ng dân s . Tuy nhiên, m i quan h dân s và NNL đ

c bi u hi n sau m t

th i gian kho ng 15 n m, vì sau kho ng th i gian đó con ng
đ tu i lao đ ng. Quy mô dân s đ

im ib

c vào

c bi u th khái quát b ng t ng s dân c

c a m t khu v c vào th i đi m nh t đ nh. Quy mô dân s là nhân t quan
tr ng là c n c đ ho ch đ nh chi n l
m t vùng, m t đ a ph

c phát tri n. M i m t n

c (c ng nh

ng) c n có m t quy mô dân s thích h p, t

ng thích

v i đi u ki n t nhiên, c ng nh trình đ phát tri n KTXH c a mình.
V ch t l

ng: NNL đ

c xem xét trên các m t tình tr ng s c kh e,

trình đ v n hóa, trình đ chuyên môn, thái đ đ i v i công vi c ...
Ngu n nhân l c c a m t t ch c bao g m t t c m i cá nhân tham gia
b t c ho t đ ng nào v i b t c vai trò nào trong t ch c. Nhân l c là ngu n
l c c a m i con ng

i, bao g m th l c và trí l c. Ngu n nhân l c là ngu n

l c quan tr ng nh t c a m i m t t ch c.
Ngu n nhân l c c a doanh nghi p là m t b ph n c u thành nên ngu n
nhân l c xã h i. Hay nói khác đi, ngu n nhân l c c a doanh nghi p chính là
m t ph n t c a h th ng ngu n nhân l c xã h i.

ó là t t c nh ng ai làm

vi c trong doanh nghi p t v trí cao nh t (nh th tr
viên bình th
nh ng ng

ng c quan) đ n nhân

ng nh t, th p nh t, làm vi c tay chân, đ n gi n.

ó c ng là

i đang ch đ i đ có th tham gia vào ho t đ ng c a doanh

nghi p, t c là ngu n d tr c a doanh nghi p.
M i m t doanh nghi p do tính ch t và đ c thù riêng v n có mà nó ch a
đ ng nh ng đòi h i, nh ng yêu c u khác nhau đ i v i ngu n nhân l c c a
mình. ó chính là lý do t i sao các doanh nghi p ph i xây d ng, nuôi d

ng,

phát tri n ngu n nhân l c cho mình m t cách h p lý. M t khác, ngu n nhân


4

l c c a các doanh nghi p có th giao thoa v i nhau. ó là nh ng khu v c mà
ngu n nhân l c xã h i tr thành ngu n nhân l c c a các doanh nghi p. T i đó
các doanh nghi p có th c nh tranh v i nhau đ có đ

c ngu n nhân l c c a

chính mình.
Ngu n nhân l c xã h i bao g m nh ng ng

i trong đ tu i lao đ ng,

có kh n ng lao đ ng và mong mu n có vi c làm. Nh v y, theo quan đi m
này thì nh ng ng

i trong đ tu i lao đ ng, có kh n ng lao đ ng nh ng

không mu n có vi c làm thì không đ

c x p vào ngu n nhân l c xã h i.

M t s qu c gia l i xem ngu n nhân l c là toàn b nh ng ng

ib

c

vào tu i lao đ ng, có kh n ng lao đ ng. Trong quan ni m này không có gi i
h n trên v tu i c a ngu n nhân l c.
Nhân l c theo ngh a h p và đ có th l
n

ho ch hoá
nh ng ng

c ta đ

ng hoá đ

c trong công tác k

c quy đ nh là m t b ph n c a dân s , bao g m

i trong đ tu i lao đ ng có kh n ng lao đ ng theo quy đ nh c a

Lu t Lao đ ng Vi t Nam n m 2012 (nam đ 15 đ n h t 60 tu i, n đ 15 đ n

h t 55 tu i).
1.1.2. Ch t l

ng ngu n nhân l c

Theo T ch c Tiêu chu n Qu c t (ISO) đ nh ngh a “ch t l

ng là

toàn b nh ng tính n ng và đ c đi m c a m t s n ph m ho c m t d ch v
th a mãn nh ng nhu c u đã nêu ra và ti m n”. Và ng

i t o nên ch t l

ng

c a s n ph m, d ch v đó, xét trong ph m vi h p m t t ch c thì là t t c l c
l

ng lao đ ng c a t ch c đó.
Theo Bùi V n Nh n (2006) gi i thích, thì: Ch t l

ng ngu n nhân l c

g m trí tu , th ch t và ph m ch t tâm lý xã h i trong đó:
“Th l c c a ngu n nhân l c: s c kh e c th và s c kh e tinh th n”
“Trí l c c a ngu n nhân l c: trình đ v n hóa, chuyên môn k thu t và
k n ng lao đ ng th c hành c a ng

i lao đ ng”

5

“Ph m ch t tâm lý xã h i: k lu t, t giác, có tinh th n h p tác và tác
phong công nghiêp, có tinh th n trách nhi m cao,…”
Còn theo s phân tích c a T Ng c H i (2010), d a trên khái ni m:
“Ngu n nhân l c là t ng th các y u t bên trong và bên ngoài c a m i cá
nhân b o đ m ngu n sáng t o cùng các n i dung khác cho s thành công đ t
đ

c c a m i t ch c” thì: “ch t l

ng nhân l c là y u t t ng h p c a

nhi u y u t b ph n nh trí tu , s hi u bi t, trình đ , đ o đ c, k n ng, s c
kh e, th m m ,… c a ng

i lao đ ng. Trong các y u t trên thì trí l c và th

l c là hai y u t quan tr ng đ xem xét và đánh giá ch t l

ng ngu n nhân

l c.”
ng trên cách ti p c n v mô thì ch t l

ng ngu n nhân l c đ

c

đánh giá thông qua các tiêu th c: “S c kh e: th l c và trí l c; Trình đ h c
v n, trình đ chuyên môn; trình đ lành ngh ; Các n ng l c, ph m ch t cá
nhân (ý th c k lu t, tính h p tác, ý th c trách nhi m, s chuyên tâm,…).”
Nh v y, trên quan đi m c a m t nhà qu n lý ngu n nhân l c
mô, t vi c trình bày các quan đi m khác nhau v ch t l
trong lu n v n này, khái ni m v ch t l
sau: “ch t l

t m vi

ng ngu n nhân l c,

ng ngu n nhân l c đ

c hi u nh

ng ngu n nhân l c là tr ng thái nh t đ nh c a ngu n nhân l c

th hi n b i quan h gi a các y u t c u thành nên b n ch t bên trong c a
ngu n nhân l c” và “ch t l

ng ngu n nhân l c bi u hi n

trí l c và ph m ch t đ o đ c c a ng

i lao đ ng”

T nh ng lu n đi m trình bày trên, ch t l
chính là s bi u hi n v s l

3 y u t th l c,

ng và ch t l

ng NNL c a m t qu c gia

ng NNL trên các m t th l c, trí

l c, k n ng, ki n th c và tinh th n cùng v i quá trình t o ra nh ng bi n đ i
ti n b v c c u NNL. Ch t l

ng NNL không nh ng là ch tiêu ph n ánh

trình đ phát tri n kinh t , mà còn là ch tiêu ph n ánh trình đ phát tri n xã
h i, b i l ch t l

ng NNL v a là đ ng l c c a s phát tri n, v a là th

c đo


6

trình đ phát tri n c a m t xã h i nh t đ nh trong m t giai đo n, m t th i
đi m.
1.2. Vai trò c a ngu n nhân l c trong doanh nghi p
Bác H t ng d y: con ng

i n u ch có ph m ch t đ o đ c t t, b n l nh

chính tr v ng vàng, mà thi u tri th c, ki n th c khoa h c, t c có đ c mà
không có tài, thì c ng ch ng khác gì ông B t ng i trên toà sen, không làm
đi u gì x u nh ng c ng ch ng làm đ

c vi c gì có ích cho đ i. Tri th c, trí

tu th c s là y u t thi t y u c a m i con ng
đ y con ng

i, b i vì t t c nh ng gì thúc

i hành đ ng đ u ph i thông qua đ u óc c a h - t c là ph i

thông qua trí tu . S y u kém v trí tu s là l c c n nguy h i nh t d n đ n s
th t b i trong ho t đ ng c a con ng
nay bi u hi n

i. N ng l c trí tu c a con ng

i hi n

kh n ng áp d ng nh ng thành t u khoa h c đ sáng ch ra

nh ng k thu t, công ngh tiên ti n, s nh y bén, thích nghi nhanh và làm ch
đ

c nh ng k thu t - công ngh hi n đ i; kh n ng bi n tri th c thành k

n ng lao đ ng ngh nghi p, ngh a là, k n ng lao đ ng gi i th hi n qua trình

đ tay ngh , m c đ thành th o chuyên môn ngh nghi p,... Quá trình CNHH H càng đi vào chi u sâu càng đòi h i trình đ chuyên môn hoá cao c a
NNL nh m đ t đ

c n ng su t, hi u qu s n xu t kinh doanh l n h n nhi u

l n.
Trong xu th toàn c u hoá n n kinh t th gi i, ng

i lao đ ng còn ph i

bi t ch đ ng h i nh p qu c t . Khác v i toàn c u hoá, h i nh p qu c t là
hành đ ng ch quan, có ch đích c a con ng
bên ngoài đ t ng c

ng s c m nh c a đ t n

i nh m khai thác ngu n l c
c mình. H i nh p qu c t c ng

có ngh a là ch p nh n c nh tranh v i th gi i bên ngoài; h i nh p nh ng
không hoà tan, v n b o t n b n s c v n hoá dân t c mình và nh t là b o v
đ

c n n đ c l p dân t c. Trong đi u ki n nh v y, ng

i lao đ ng ngoài ý

th c dân t c cao, còn ph i có trình đ trí tu ngang t m đòi h i ít ra là c a khu

7

v c.
l

i u này đòi h i ph i c c u l i đ i ng lao đ ng theo h

ng nòng c t, l c l

ng d n đ u và nhân tài. L c l

ng lao đ ng là nh ng công nhân lành ngh - nh ng ng
hàng hoá và cung ng d ch v cho ng

i tiêu dùng c

ng có l c

ng nòng c t c a đ i
i tr c ti p s n xu t
trong n

c và n

c

ngoài. Do đó, h ph i có m t trình đ trí tu , kh n ng nh t đ nh đ ti p thu
và làm ch đ

c công ngh tiên ti n. H n th n a, v i nh ng tri th c khoa

h c và nh ng kinh nghi m tích lu đ
ng

c trong quá trình s n xu t tr c ti p,

i công nhân không nh ng s d ng các công c lao đ ng hi n có, mà còn

có th sáng ch ra nh ng t li u lao đ ng m i, hoàn thi n k thu t và ph
pháp s n xu t. L c l

ng

ng lao đ ng d n đ u là đ i ng trí th c. V i c c u

đ ng b trong các l nh v c khoa h c - công ngh , qu n lý kinh t xã h i, v n
hoá - v n ngh ,... h ph i thành th o chuyên môn, ngh nghi p, có n ng l c
ti p thu, ch n l c và ng d ng có hi u qu nh ng thành t u c a khoa h c công ngh hi n đ i, nh ng tinh hoa c a v n hoá, v n minh th gi i, nh ng di
s n v n hoá dân t c và v n hoá ph

ng

ông vào th c ti n Vi t Nam.

ng

th i, h ph i có n ng l c sáng t o v lý thuy t c ng nh th c hành, nh m gi i
quy t nh ng v n đ tr

c m t c ng nh lâu dài c a đ t n

c.

i ng trí th c

ph i th c hi n có hi u qu các ch c n ng: nghiên c u, thi t k , tham m u,
sáng tác; th c hi n, thi hành, ng d ng, phát tri n; giáo d c, đào t o, b i
d

ng, hu n luy n; qu n lý, ch huy, lãnh đ o, ch đ o,... B ph n nhân tài có

vai trò th c s quan tr ng trong đ i ng lao đ ng. B ph n này là h t nhân có
ch t l

ng cao, có n ng l c khai phá nh ng con đ

c u khoa h c đ đ t đ
H H. S l

ng m i m trong nghiên

c nh ng thành t u m i, ph c v công cu c CNH-

ng c a đ i ng này không nh t thi t ph i đông, nh ng th c s là

đ i ng các nhà khoa h c đ u đàn, tiêu bi u cho tinh th n trí tu c a dân t c.
Quá trình CNH-H H còn liên quan đ n các v n đ ph c t p trong quan
h gi a con ng

i v i thiên nhiên, nó đòi h i ng

i lao đ ng ph i có hi u bi t


8

và trách nhi m cao trong vi c b o v , c i thi n môi tr

ng sinh thái vì s phát

tri n b n v ng. ây là v n đ c p bách, s ng còn không ch đ i v i m i qu c
gia, dân t c mà còn đ i v i n n v n minh nhân lo i. Vì v y, b o v môi
tr

ng là s nghi p c a toàn dân, bao g m m i l a tu i, song đ i v i ng

lao đ ng trong quá trình đ y m nh CNH-H H, ph i đ

i

c nâng lên thành v n

hoá sinh thái. Khái ni m “v n hoá sinh thái” bao g m c quan đi m, nh n
th c, thái đ , hành vi, l i s ng, cách ng x đúng đ n c a ng

i lao đ ng đ i

v i t nhiên; c vi c phòng ng a, ng n ch n, x lý h u qu c a s n xu t công
nghi p gây ra; c i thi n môi tr

ng, b o t n thiên nhiên, thích nghi v i t

nhiên và đ u tranh ch ng l i vi c tàn phá t nhiên.
Trong quá trình th c hi n CNH-H H, ng

i lao đ ng còn ph i có n ng

l c x lý m i quan h gi a truy n th ng và hi n đ i, gi a dân t c và th i đ i.
Truy n th ng đ

c hi u là: ph c h p nh ng t t

ng, tình c m, nh ng t p

quán, thói quen, nh ng phong t c, l i s ng, cách ng x , ý chí,... c a m t
c ng đ ng ng

i đã hình thành trong l ch s , đã tr nên n đ nh và đ

c

truy n t th h này sang th h khác. Nh v y, truy n th ng có c m t tích
c c và tiêu c c dù mu n hay không v n đ l i d u n vào hi n t i, và
đ nh t đ nh, có th còn nh h
CNH-H H đòi h i ng

ng đ n s v n đ ng c a t

m c

ng lai. S nghi p

i lao đ ng v a bi t k th a nh ng giá tr truy n

th ng, v a bi t phát tri n nh ng giá tr đó lên t m cao h n, đ ng th i ti p thu
nh ng tinh hoá quý giá c a v n hoá nhân lo i. N u không bi t k t h p truy n
th ng v i cách tân đ v
hi n đ i thì t

t lên, đ h i nh p, đ tìm m i cách b

ng lai ch là s t t h u.

NNL và đ c bi t là NNL ch t l
nh ng con ng

c vào xã h i

ng cao c a th i k CNH-H H ph i là

i phát tri n c v trí l c và th l c, c v kh n ng lao đ ng,

v tính tích c c chính tr - xã h i, v đ o đ c, tình c m trong sáng. Vi c xác
l p các chu n m c, đ nh h

ng các giá tr xã h i đ xây d ng và phát tri n


9

NNL ch t l

ng cao đáp ng yêu c u CNH-H H đ t n

thi t. Chìa khóa v n n ng đ phát tri n NNL ch t l

c là h t s c c n

ng cao chính là ph i

nâng cao giáo d c toàn di n, đ i m i c c u t ch c, c ch qu n lý, n i
dung, ph

ng pháp d y và h c; th c hi n chu n hóa, hi n đ i hóa, xã h i hóa,

nâng cao hi u qu n n giáo d c Vi t Nam.
D a trên giác đ đánh giá trình đ phát tri n c a l c l

ng s n xu t đ

phân chia các giai đo n phát tri n kinh t , nhi u chuyên gia đã chia quá trình
phát tri n kinh t thành 3 giai đo n: n n kinh t nông nghi p, n n kinh t công
nghi p, n n kinh t tri th c.

c tr ng trình đ phát tri n c a l c l

xu t c a các giai đo n r t khác bi t.

ng s n

c tr ng ch y u c a n n kinh t nông

nghi p là s c lao đ ng c b p c a con ng

i và tài nguyên thiên nhiên là c

s , m c đích c a quá trình s n xu t ch y u t o ra c a c i v t ch t đáp ng
nhu c u c b n c a con ng

i, tri th c ch y u là nh ng kinh nghi m đ

tích lu t các ho t đ ng th c t , n ng su t, ch t l

c

ng và hi u qu s n xu t

đ u kém. Trong n n kinh t công nghi p, tuy đã có s tr giúp c a máy móc,
nh ng

giai đo n phát tri n này, s c lao đ ng c a con ng

i và s d ng tài

nguyên thiên nhiên v n gi vai trò tr ng y u trong quá trình t o ra s n ph m.
So v i n n kinh t nông nghi p, thì tri th c con ng

i

giai đo n phát tri n

này đã gi v trí quan tr ng h n, lúc này tri th c không ch còn là s đúc k t
t kinh nghi m th c ti n, mà nó còn khám phá nh ng quy lu t v n đ ng c a
t nhiên, xã h i và t duy đ đ a ra nh ng sáng ch , phát minh làm nâng cao
n ng su t lao đ ng.
So v i 2 giai đo n phát tri n kinh t nông nghi p và kinh t công nghi p
thì n n kinh t tri th c có nh ng đ c tr ng sau đây:
- Tri th c, khoa h c công ngh , k n ng c a con ng
l

i đã tr thành l c

ng s n su t hàng đ u trong quá trình s n xu t ra s n ph m d ch v ;


10

- Tri th c và nh ng phát minh khoa h c công ngh đ

c s n sinh ra t tri

th c là y u t c b n t o l i th c nh tranh c a s n ph m, c a doanh nghi p
và c a qu c gia;
- N n kinh t tri th c v a đòi h i và thúc đ y, v a t o đi u ki n phát
tri n h c t p c a m i thành viên trong xã h i; bi n xã h i thành Xã h i h c
t p.
Qua nh ng n i dung khái quát trên th y r ng, trong b t k giai đo n phát
tri n nào c a n n kinh t , nhân l c c ng luôn luôn kh ng đ nh là m t ngu n
l c quan tr ng nh t, c n thi t nh t trong vi c s n su t ra c a c i v t ch t cho
xã h i.

c bi t trong đi u ki n ngày nay, s phát tri n c a m t qu c gia ph

thu c r t nhi u vào ngu n l c trí tu và tay ngh c a con ng
thay vì d a vào ngu n tài nguyên, v n v t ch t tr

i là ch y u,

c đây, ngu n nhân l c

càng đóng m t vai trò ngày m t quan tr ng h n. Nh ng nghiên c u g n đây
c ng ch ra r ng, đ ng l c quan tr ng nh t c a s t ng tr
v ng chính là con ng

i.

ng và Nhà n

c ta nh n th c rõ và đã nh n m nh

t m quan tr ng đ c bi t c a y u t con ng
n

c “Con ng

Ngh quy t

nhân l c đ

i trong s nghi p xây d ng đ t

i v a là m c tiêu, v a là đ ng l c c a s phát tri n” (trích
ih i

s phát tri n c a đ t n
Ngh quy t

ng kinh t b n

ih i

ng VII). “Con ng

i và nhân l c là y u t quy t đ nh

c trong th i k công nghi p hoá, hi n đ i hoá” (trích
ng VIII). Ngày nay trong quá trình đ i m i phát tri n,

c đánh giá là s c m nh siêu qu c gia, có tính quy t đ nh trong

c nh tranh kinh t và thi t l p tr t t th gi i m i. S phát tri n c a m i qu c
gia g n ch t v i chính sách và chi n l

c phát tri n nhân l c, s d ng ngu n

nhân l c, đ c bi t là ngu n nhân l c có trình đ cao. Vì v y, vi c xây d ng
chính sách và chi n l

c phát tri n nhân l c s d ng hi u qu ngu n nhân l c

là m t v n đ h t s c c n thi t đ i v i không ch các qu c gia, mà còn đ i v i
c các doanh nghi p trong th i đ i ngày nay.


11

1.3. Các tiêu chí đánh giá ch t l

ng ngu n nhân l c

Theo cách đánh giá v ch t l

ng NNL c a PGS.TS. Phùng Rân thì

n ng l c ho t đ ng c a NNL thu c v chuyên môn c a NNL. Tuy khó kh n
v t v nh ng thông qua h c t p, rèn luy n có th đ t đ
đi u ch nh đ

c và có th đánh giá,

c d dàng.

đánh giá ch t l

ng NNL ng

i ta th

ng đánh giá trên m t s tiêu

chí nh sau:
1.3.1. Trí l c
Trí l c c a NNL có th bao g m trình đ h c v n, ki n th c chuyên
môn, k n ng ngh , kinh nghi m làm vi c.
Trình đ h c v n, ki n th c chuyên môn mà NNL có đ
thông qua đào t o, có th đ

c ch y u

c đào t o v ngành và chuyên ngành đó tr

c

khi đ m nhi m công vi c. ó là các c p b c h c trung c p, cao đ ng, đ i h c,
sau đ i h c. Các b c h c này ch y u đ

c đào t o ngoài công vi c và đào t o

l i trong công vi c h đang th c hi n thông qua các l p t p hu n hay b i
d

ng ng n h n v nghi p v ,…

ó là s trang b v ki n th c chuyên môn

cho NNL. B t k m t doanh nghi p nào đ u có yêu c u th c hi n công vi c
ng v i trình đ chuyên môn nh t đ nh. Do đó vi c trang b ki n th c chuyên
môn là không th thi u cho dù NNL đó đ
th c NNL có đ

c đào t o theo hình th c nào. Ki n

c thông qua nhi u ngu n khác nhau nh : đào t o, qua s

nh n th c các v n đ trong cu c s ng xã h i và NNL ti p thu đ
ng

c. Con

i không ch s d ng ki n th c chuyên môn mà trong quá trình th c hi n

công vi c còn c n dùng nhi u lo i ki n th c khác nhau đ

c t ng h p, v n

d ng vào s th c hi n công vi c thành ki n th c c a NNL.
K n ng ngh là kh n ng NNL trong ng x và gi i quy t công vi c.
Kh n ng này đ
t

c hi u d

ng. Có th các đ i t

i hai khía c nh và có th khác nhau tùy t ng đ i

ng này đ

c đào t o nh nhau nh ng kh n ng gi i

12

quy t công vi c c a đ i t
i u đó đ
ng

ng này u vi t h n, v

t tr i h n đ i t

ng khác.

c coi là có k n ng gi i quy t công vi c t t h n, khía c nh này

i ta còn g i là n ng khi u c a NNL. Kh n ng này b c l thông qua s

hi u bi t, nh n th c và rèn luy n đ có k n ng gi i quy t công vi c. K n ng
này hình thành có s tr i nghi m th c t hay còn g i là đi u ki n hình thành
k n ng làm vi c c a NNL. Vì th , NNL có th đ

c đào t o nh nhau nh ng

có k n ng làm vi c không hoàn toàn gi ng nhau và k n ng đ

c nâng lên

thông qua quá trình th c hi n thao tác tr c ti p trong công vi c.
Kinh nghi m làm vi c th hi n s tr i nghi m trong công vi c qua th i
gian làm vi c, có th g i đó là thâm niên c a m t ng

i có đ

nh n đ nh cho r ng kinh nghi m làm vi c c a m t ng

i trong m t ngành là

c. Có nh ng

th hi n lòng trung thành đ i v i doanh nghi p ho c v i ngành. Ng

i nhi u

kinh nghi m làm vi c có th gi i quy t công vi c thu n th c và nhanh h n
ng

i ít kinh nghi m. Kinh nghi m làm vi c k t v i trình đ và k n ng x lý

trong công vi c t o thành m c đ lành ngh c a NNL. Kh n ng sáng t o là
vô t n, n ng l c c a con ng
ki n, các ý t

i th hi n t duy trong vi c đ a ra các sáng

ng và có các quy t đ nh nhanh nh y linh ho t trong gi i quy t

các v n đ .
Ch t l

ng NNL đ

c ph n ánh ch y u thông qua s c m nh trí tu ,

đây là y u t quan tr ng nh t quy t đ nh ch t l
bi u hi n

ng NNL. Trí l c c a NNL

n ng l c sáng t o, kh n ng thích nghi và k n ng lao đ ng ngh

nghi p c a ng

i lao đ ng thông qua các ch s : trình đ v n hóa, dân trí, h c

v n trung bình c a ng

i dân; s lao đ ng qua đào t o, trình đ và ch t l

ng

đào t o; m c đ lành ngh (k n ng, k x o,…) c a lao đ ng; trình đ t
ch c qu n lý s n xu t kinh doanh; n ng su t, ch t l
đ ng,…

ng hi u qu c a lao


13

1.3.1.1. Ch tiêu trình đ v n hóa c a ngu n nhân l c

Trình đ v n hóa c a con ng

i là s hi u bi t c a ng

i đó đ i v i

nh ng ki n th c ph thông. Trình đ v n hoá là kh n ng v tri th c và k
n ng đ có th ti p thu nh ng ki n th c c b n, th c hi n nh ng vi c đ n
gi n đ duy trì cu c s ng. Trình đ v n hoá đ

c cung c p qua h th ng giáo

d c chính quy, không chính quy, qua quá trình h c t p su t đ i c a m i cá
nhân. Nói đ n trình đ v n hóa c a ngu n nhân l c, t c là nói đ n trình đ
hi u bi t c a ng

i trong đ tu i lao đ ng v các ki n th c ph thông v t

nhiên. Xét v khía c nh nào đ y, trình đ v n hóa th hi n m t b ng dân trí
c a m t qu c gia.
Các ch tiêu đánh giá trình đ v n hóa ngu n nhân l c g m các ch tiêu
đ nh l

ng v trình đ v n hóa trung bình c a b ph n dân s trong đ tu i

lao đ ng. Bao g m các ch tiêu sau:
- S ng

i trong đ tu i lao đ ng bi t ch và ch a bi t ch ;

- S n m đi h c trung bình dân s t 15 tu i tr lên;
- S ng

i trong đ tu i lao đ ng có trình đ ti u h c;

- S ng

i trong đ tu i lao đ ng có trình đ trung h c c s ;

- S ng

i trong đ tu i lao đ ng có trình đ ph thông;

- S ng

i trong đ tu i lao đ ng có trình đ

Nh v y, trình đ v n hóa c a ng
tr ng đ đánh giá ch t l
đ ng

i h c và trên

i h c.

i lao đ ng là m t ch tiêu quan

ng ngu n nhân l c. Nó là c s ki n th c đ u tiên

i lao đ ng có kh n ng n m b t đ

c nh ng ki n th c chuyên môn

k thu t ph c v trong quá trình lao đ ng sau này. Nâng cao trình đ v n
hóa có ý ngh a to l n trong chi n l
qu c gia.

c phát tri n ngu n l c con ng

ic ac