Đánh giá hiệu quả kinh tế và môi trường của rừng trồng keo và bạch đàn trên địa bàn huyện ba vì và huyện thạch thất, thành phố hà nội

L I CAM OAN
Tôi xin cam đoan đ tài lu n v n này là s n ph m nghiên c u c a riêng cá nhân tôi.
Các s li u và k t qu trong lu n v n là hoàn toàn đúng v i th c t và ch a đ
công b trong t t c các công trình tr
v n đã đ

c nào tr

c ai

c đây. T t c các trích d n trong lu n

c ghi rõ ngu n g c.
Hà N i, ngày

tháng

Tác gi lu n v n

V Ti n D ng

i

n m 2016


L IC M

N

Lu n v n th c s chuyên ngành Qu n lý tài nguyên và môi tr

“ ánh giá hi u qu kinh t và môi tr

ng v i đ tài:

ng c a r ng tr ng Keo và B ch àn trên đ a

bàn huy n Ba Vì và huy n Th ch Th t, thành ph Hà N i” đ
giúp đ c a Phòng đào t o

i h c và Sau

c hoàn thành v i s

i h c, Khoa Kinh t và Qu n lý - Tr

ng

i h c Th y l i, cùng các th y cô giáo, b n bè, đ ng nghi p và gia đình.
H c viên xin g i l i cám
PGS.TS

n sâu s c đ n PGS.TSKH Nguy n Trung D ng và

ng Tùng Hoa đã tr c ti p h

ng d n, giúp đ t n tình và cung c p các

ki n th c khoa h c c n thi t trong quá trình th c hi n lu n v n. Xin chân thành c m
n các th y, cô giáo thu c khoa Kinh t và Qu n lý, phòng đào t o
h c tr

ng

i h c và Sau đ i

i h c Th y l i đã t o m i đi u ki n thu n l i cho h c viên hoàn thành

t t lu n v n th c s c a mình.
Nh ng l i sau cùng xin dành cho gia đình, cùng các đ ng nghi p đã chia s khó kh n
và t o đi u ki n t t nh t đ tác gi hoàn thành đ

c lu n v n t t nghi p này.

V i th i gian và trình đ còn h n ch , lu n v n không th tránh kh i nh ng thi u sót
và r t mong đ

c h

ng d n và đóng góp ý ki n c a các th y cô giáo, c a đ ng

nghi p.

Hà N i, ngày tháng

n m 2016

Tác gi lu n v n

V Ti n D ng

ii


M CL C
PH N M

U ......................................................................................................... 1

CH

NG 1: C

S

TR

NG C A R NG TR NG KEO, B CH ÀN ............................................... 3

LÝ LU N, TH C TI N V HI U QU

KINH T , MÔI

1.1. M t s khái ni m có liên quan ............................................................................. 3
1.1.2. Khái ni m v r ng, tài nguyên r ng và h sinh thái r ng ............................ 3
1.1.3. Giá tr tài nguyên r ng ................................................................................. 4
1.1.3. Khái ni m v hai lo i cây nghiên c u – Keo tai t
1.1.4. Khái ni m chung v kinh t r ng và môi tr

ng và B ch àn .......... 5

ng. ......................................... 7

1.1.5. Mô hình kinh t h c đ i v i r ng tr ng c a Tietenberg............................... 8
1.2. Hi u qu kinh t và môi tr

ng c a r ng tr ng ................................................. 11

1.2.1. Khái ni m v hi u qu kinh t và môi tr

ng c a r ng tr ng ........................ 11

1.2.2. Phân lo i hi u qu kinh t và môi tr

ng r ng tr ng ................................ 13

1.2.3.

nh giá và các ph

ng pháp phân tích hi u qu kinh t , môi tr

ng r ng

tr ng ...................................................................................................................... 15
1.3. Nh ng y u t

nh h

ng đ n hi u qu kinh t và môi tr

ng c a r ng tr ng .. 24

1.3.1. Nh ng y u t

nh h

ng đ n hi u qu kinh t r ng tr ng ............................. 24

1.3.2. Nh ng y u t

nh h

ng đ n hi u qu môi tr

ng và xã h i r ng tr ng ...... 25

1.4. Tình hình tài nguyên r ng và hi u qu tài nguyên r ng
1.3.1. Th c tr ng c a tài nguyên r ng

Vi t Nam ................ 25

Vi t Nam .............................................. 26

1.3.2. Tình hình phát tri n r ng tr ng t i Hà N i ................................................ 28
1.3.3. C s pháp lý qu n lý tài nguyên r ng....................................................... 29
1.3.4.

ánh giá hi u qu , k t qu đ t đ

c l nh v c lâm nghi p và môi tr

ng

trong giai đo n 1996 - 2005 và giai đo n 2006 – 2015. ...................................... 30
1.5. Nh ng bài h c kinh nghi m và t ng quan nh ng công trình nghiên c u có liên
quan đ n đ tài. ......................................................................................................... 33
1.5.1. Nh ng bài h c kinh nghi m trong vi c tr ng r ng Keo và B ch àn ....... 33
1.5.1. T ng quan nh ng công trình nghiên c u có liên quan đ n đ tài .............. 34
K T LU N CH

NG 1.......................................................................................... 35

iii


CH

NG 2: TH C TR NG HI U QU

R NG TR NG KEO, B CH

KINH T

ÀN TRÊN

VÀ MÔI TR

NG C A

A BÀN HUY N BA VÌ VÀ

HUY N TH CH TH T .......................................................................................... 36
2.1. Gi i thi u khái quát v khu v c nghiên c u ...................................................... 36
2.1.1. i u ki n t nhiên....................................................................................... 36
2.1.2. i u ki n kinh t xã h i .............................................................................. 38
2.1.3.

ánh giá chung v các y u t

nh h

ng đ n phát tri n tr ng r ng t i

huy n Ba Vì và Th ch Th t. ................................................................................. 39
2.2. Tình hình r ng tr ng Keo và B ch

àn trên đ a bàn huy n Ba Vì và huy n

Th ch Th t. ............................................................................................................... 41
2.2.1. Di n tích r ng và đ t tr ng r ng s n xu t ................................................. 41
2.2.2. Tr l
2.3.

ng r ng tr ng Keo, B ch đàn......................................................... 42

ánh giá hi u qu kinh t xã h i, môi tr

ng c a r ng tr ng Keo và B ch

àn

trên đ a bàn huy n Ba Vì và huy n Th ch Th t ....................................................... 45
2.3.1.

c đi m c a các h t i khu v c nghiên c u ............................................. 45

2.3.2. ánh giá hi u qu kinh t r ng tr ng Keo và B ch àn........................... 46
2.3.3. Các y u t

nh h

ng đ n hi u qu kinh t r ng tr ng Keo và B ch

àn

trên đ a bàn huy n Ba Vì và huy n Th ch Th t ................................................... 53
2.3.4. Tình hình tiêu th g keo trên đ a bàn ....................................................... 57
2.4. K t qu đ t đ

c và nh ng t n t i c a r ng tr ng Keo và B ch àn ............... 58

2.4.1. K t qu đ t đ

c ........................................................................................ 58

2.3.2. Nh ng t n t i .............................................................................................. 58
K T LU N CH
CH

NG 3:

KINH T

NG 2 ......................................................................................... 60
XU T M T S

VÀ MÔI TR

GI I PHÁP NH M NÂNG CAO HI U QU

NG R NG TR NG KEO, B CH

ÀN TRÊN

A

BÀN HUY N BA VÌ VÀ HUY N TH CH TH T ............................................... 61
3.1.

nh h

ng phát tri n r ng tr ng t i đ a bàn nghiên c u ................................. 61

3.1.1. C n c đ nh h

ng ..................................................................................... 61

3.1.1. M t s đ nh h

ng nâng cao hi u qu r ng tr ng..................................... 61

3.2. Nh ng c h i và thách th c trong phát tri n r ng tr ng t i đ a bàn.................. 63
3.2.1. C h i ......................................................................................................... 63
iv


3.2.1. Thách th c .................................................................................................. 63
3.3. Nghiên c u đ xu t m t s gi i pháp nh m nâng cao hi u qu kinh t và môi
tr

ng r ng tr ng Keo và B ch àn trên đ a bàn 2 huy n Ba Vì và Th ch Th t .... 64
3.3.1. Gi i pháp v c ch chính sách .................................................................. 64
3.3.2.Gi i pháp t ng c

ng hi u qu công tác qu n lý nhà n

c v s n xu t và

kinh doanh gi ng .................................................................................................. 65
3.3.2. Gi i pháp v v n ......................................................................................... 69
3.3.3. Gi i pháp v khoa h c - công ngh ............................................................ 69
3.3.4. Gi i pháp v thông tin ................................................................................ 70
3.3.5. Gi i pháp v c s h t ng ......................................................................... 70
3.3.5. Gi i pháp v tiêu th th tr
K T LU N CH

ng ................................................................. 71

NG 3.......................................................................................... 72

K T LU N VÀ KI N NGH ................................................................................... 73
TÀI LI U THAM KH O ......................................................................................... 90

v


DANH M C CÁC HÌNH V
Trang
Hình 1.1: Gi i thi u cây Keo và cây B ch àn .......................................................... 6
Hình 1.2. S đ ho t đ ng c a h th ng kinh t [17] ................................................. 7
Hình 1.3: M i quan h gi a đ u ra và th i gian tr ng g [17] ................................... 9
Hình 1.4: S thay đ i chi phí, l i ích c a m t đ án theo th i gian [17] ................. 18
Hình 1.5: M i quan h gi a NPV v t l chi t kh u r [17] ..................................... 20
Hình 2.1: R ng tr ng B ch àn ............................................................................... 54
Hình 2.2: R ng tr ng Keo ........................................................................................ 54
Hình 3.1: S đ Ban qu n lý r ng tr ng ................................................................... 66
Hình 3.2: S đ Ban qu n lý r ng tr ng t i thôn...................................................... 69

vi


DANH M C CÁC B NG BI U
Trang
PH N M

U ..................................................................................................... 1

B ng 1.1: M i quan h gi a tu i cây, s n l

ng, s n ph m trung bình và s n ph m

biên [17] .................................................................................................................... 10
B ng 1.2: Hi u qu kinh t khi quy t đ nh th i gian khai thác [17] ....................... 11
B ng 2.1: Nhi t đ trung bình tháng t i Hà N i và Ph Lý (oC) 36
B ng 2.2:

mt

ng đ i trung bình tháng t i Hà n i và Ph lý (%) ................. 37

B ng 2.3: L

ng b c h i trung bình tháng t i Hà n i ............................................ 37

B ng 2.4: L

ng m a n m trung bình nhi u n m t i m t s tr m (mm) ............... 37

B ng 2.5: Di n tích r ng tr ng Keo và B ch àn t i Hà N i ................................. 41
B ng 2.6: Di n tích và kh i l

ng r ng tr ng Keo và B ch àn t i Hà N i trong đó có

huy n Ba Vì và Th ch Th t ..................................................................................... 43
B ng 2.7: D ng đ t đai r ng tr ng Keo và B ch àn t i Ba Vì và Th ch Th t ...... 44
B ng 2.8:

c đi m chung c a các h đi u tra ....................................................... 45

B ng 2.9: Chi phí tr ng r ng Keo theo t ng n m (BQ/ha) ..................................... 47

B ng 2.10: Chi phí tr ng r ng B ch àn theo t ng n m (BQ/ha) .......................... 47
B ng 2.11: Phân tích k t qu , hi u qu r ng tr ng keo .......................................... 50
B ng 2.11: Phân tích k t qu , hi u qu r ng tr ng B ch àn ................................ 50
B ng 4.1: Hi u qu sinh thái c a các loài d tuy n ................................................ 74
B ng 4.2: Kh n ng ch u nhi t đ c c h n c a các loài .......................................... 75
B ng 4.3: T p đoàn cây tr ng theo huy n, th ......................................................... 75
B ng 4.4: Hi u qu kinh t c a các loài d tuy n ................................................... 76

vii


DANH M C CÁC T

VI T T T

T vi t t t

Nguyên ngh a

BCR:

T su t thu nh p và chi phí

BQL:

Ban qu n lý

CTLN:

Công ty Lâm nghi p

CBCNV:

Cán b công nhân viên

IRR:

Ch tiêu thu h i v n

G GR:

Giao đ t giao r ng

HSTR:

H sinh thái r ng

LSNG:

Lâm s n ngoài g

LTQD:

Lâm tr

NPV:

Giá tr l i nhu n ròng

NN:

Nông nghi p

TTR:

Tài nguyên r ng

TP:

Thành ph

TT:

Th t

UBND:

ng qu c doanh

y ban nhân dân

PTNT:

Phát tri n nông thôn

Q :

Quy t đ nh

QLBVR:

Qu n lý b o v r ng

RPH:

R ng phòng h

R D:

R ng đ c d ng

viii


PH N M

U

1. Tính c p thi t c a đ tài
Hà N i là m t trong s ít các thành ph

Vi t Nam có ch ng lo i cây tr ng lâm

nghi p phong phú, trong đó có nhi u loài đ

c coi là cây b n đ a. Ngay trong các vùng

núi th p c a V

n Qu c gia Ba Vì và r ng t nhiên

á Chông c ng đã có nhi u loài

cây g m c t nhiên có giá tr kinh t cao nh S i, Kháo, S n m t, v.v. Trên các
đ

ng ph l n c a th đô, nhi u loài cây b n đ a có giá tr sinh thái, nhân v n và giá

tr c nh quan l n đã t n t i t hàng ch c đ n hàng tr m n m. Trong các công viên l n,
v

n Bách Th o và khuôn viên c a các c quan B , Chính ph có tr ng nhi u loài cây

thân g b n đ a và ngo i lai. Chúng đã và đang t n t i b n v ng bên nhau nh nh ng
khu r ng t nhiên h n loài và có nhi u l a tu i.
So v i c n

c thì Hà N i có ki n th c và kinh nghi m trong tr ng và qu n lý r ng

nói chung, đ c bi t r ng sinh thái nói riêng. Các c quan qu n lý và khoa h c đ u
ngành v lâm nghi p nh B Nông nghi p và PTNT, tr
Vi n Khoa h c Lâm nghi p Vi t Nam đ u t p trung

ng

i h c Lâm nghi p,

đây. S có m t c a các c quan

này là đi u ki n thu n l i đ Hà N i có th c p nh t các thông tin v phát tri n r ng

nói chung, r ng sinh thái và r ng tr ng Keo và B ch àn nói riêng.
Huy n Ba Vì và huy n Th ch Th t có di n tích r ng tr ng Keo và B ch

àn r t l n.

Theo đi u tra c a Phòng tr ng tr t c a S Nông nghi p và PTNT Hà N i n m 2013 thì
m c t ng tr

ng ch đ t 5 m3/ha/n m. Trong nh ng n m có mùa đông kh c nghi t, giá

rét v i nhi t đ 100C kéo dài trong nhi u ngày làm cho Keo và B ch àn ít tu i b héo
và xo n lá ng n. Ng
l

c l i, nhi t đ cao vào mùa hè làm cây m i tr ng b ch t v i s

ng l n và làm t ng chi phí tr ng r ng vào mùa n ng nóng. Không thích h p v i

đi u ki n t nhiên n i tr ng c ng làm gia t ng t l cây Keo b r ng ru t tr
tu i khai thác.

c khi đ n

i u đáng quan tâm h n là s kém thích h p c a các h sinh thái r ng

tr ng cây ngo i lai s ngày càng tr nên tr m tr ng h n trong b i c nh t c đ và biên
đ bi n đ i khí h u ngày càng t ng (S Nông nghi p và PTNT Hà N i t 2010 đ n
nay). Cây B ch

àn có nhu c u s d ng n

Ngoài ra cây có nhu c u dinh d

c cao, song h s s d ng n

ng cao, nên đ t r ng tr ng B ch àn th
1

c kém.

ng b gi m


đ phì và tr nên khô.

c tính này đã và đang đe d a tính b n v ng c a các lo i r ng

này. Do n ng su t và thu nh p c a các luân k kinh doanh gi m nhanh chóng theo
th i gian.
Trên c s nh ng phân tích trên đây, tác gi đã l a ch n đ tài: “ ánh giá hi u qu
kinh t và môi tr

ng r ng tr ng Keo và B ch àn trên đ a bàn huy n Ba Vì và huy n

Th ch Th t, thành ph Hà N i” nh m phân tích, đánh giá hi u qu kinh t và môi
tr

ng t r ng Keo và B ch

àn t đó đ xu t m t s gi i pháp qu n lý, chuy n đ i,

hi u qu kinh t và phù h p v i môi tr

ng sinh thái c a r ng trong khu v c.

2. M c đích nghiên c u
M c đích c a lu n v n là nghiên c u đánh giá hi u qu kinh t và môi tr

ng r ng

tr ng Keo và B ch àn. T đó đ xu t m t s gi i pháp qu n lý, chuy n đ i, phát tri n
kinh t r ng trên đ a bàn huy n Ba Vì và huy n Th ch Th t, thành ph Hà N i nh m
phát tri n phát tri n kinh t vùng và góp ph n c i thi n, nâng cao đ i s ng nhân dân
c ng nh môi tr
3.

it
it

ng sinh thái trong khu v c.

ng và ph m vi nghiên c u
ng nghiên c u c a đ tài là r ng Keo và B ch àn trên đ a bàn huy n Ba Vì và

huy n Th ch Th t, thành ph Hà N i.
4. Cách ti p c n và ph

ng pháp nghiên c u:

- Ti p c n và ng d ng các nghiên c u khoa h c đã có trong và ngoài n

c;

- Ti p c n các th ch , các chính sách quy đ nh trong Lâm nghi p;
- Ph

ng pháp chuyên gia: ph ng v n 5 chuyên gia;

- Ph

ng pháp đi u tra th c đ a: T i r ng Keo và B ch

àn 2 huy n Ba Vì và Th ch

Th t;
- Ph

ng pháp phân tích, đánh giá, t ng h p thông tin, d li u;

- Ph

ng pháp so sánh.

2


CH

NG 1: C S LÝ LU N, TH C TI N V HI U QU KINH T ,
MÔI TR

NG C A R NG TR NG KEO, B CH ÀN

1.1. M t s khái ni m có liên quan
1.1.2. Khái ni m v r ng, tài nguyên r ng và h sinh thái r ng
R ng và tài nguyên r ng là m t b ph n c a tài nguyên thiên nhiên h u h n có kh
n ng ph c h i, bao g m có r ng và đ t r ng.
R ng là h sinh thái g m qu n th th c v t r ng, đ ng v t r ng, vi sinh v t r ng, đ t
r ng và các y u t môi tr

ng khác, trong đó cây g , tre n a ho c h th c v t đ c

tr ng là thành ph n chính có đ che ph c a tán r ng t 0,1 tr lên. R ng g m r ng
tr ng và r ng t nhiên trên đ t r ng s n xu t, đ t r ng phòng h , đ t r ng đ c d ng.
t r ng trong tài nguyên r ng đ
r ng.

t ch a có r ng c n ph i đ

c chia làm hai lo i:

t ch a có r ng và đ t có

c quy ho ch đ gây tr ng r ng.

t có r ng bao

g m đ t có r ng tr ng và đ t có r ng t nhiên.
M t khác tài nguyên r ng là m t lo i tài s n đ c bi t c a qu c gia nên đ hi u TNR
c n ph i hi u qua các góc đ khác nhau:
-D

i góc đ sinh v t h c: Tài nguyên r ng (TNR) là khái ni m đ ch h sinh thái

th ng nh t, hoàn ch nh gi a sinh v t và ngo i c nh. Theo Atenslay (1935) r ng là h
sinh thái (h sinh thái r ng) bao g m hai thành ph n: Thành ph n s ng (đ ng v t, th c
v t, vi sinh v t); thành ph n không s ng (hoàn c nh s ng, ánh sáng, nhi t đ , n

c...)

hai b ph n này có m i quan h ch t ch và nhân qu v i nhau qua s đ sau:
-D

i góc đ kinh t : TNR là t li u s n xu t đ c bi t, ch y u c a ngành lâm nghi p.

V i t cách là đ i t

ng lao đ ng, TNR là đ i t

ng tác đ ng c a con ng

i thông

qua vi c tr ng, khai thác lâm s n cung c p cho nhu c u xã h i. V i t cách là t li u
lao đ ng, khi tài nguyên r ng phát huy các ch c n ng phòng h : gi đ t, gi n

c,

đi u hoà dòng ch y, ch ng cát bay, b o v đ ng ru ng, b o v khu công nghi p, b o
v đô th ...
-D

i góc đ pháp lý: TNR là tài s n qu c gia do nhà n

c th ng nh t qu n lý và s

d ng.
H sinh thái r ng là m t h sinh thái mà thành ph n nghiên c u ch y u là sinh v t
r ng (các loài cây g , cây b i, th m t

i, h đ ng v t và vi sinh v t r ng) và môi
3


tr

ng v t lý c a chúng (khí h u, đ t). N i dung nghiên c u h sinh thái r ng bao g m
nh h

c cá th , qu n th , qu n xã và h sinh thái, v m i quan h

ng l n nhau gi a

các cây r ng và gi a chúng v i các sinh v t khác trong qu n xã đó, c ng nh m i
quan h l n nhau gi a nh ng sinh v t này v i hoàn c nh xung quanh t i n i m c c a
chúng.
Trong h sinh thái r ng luôn di n ra các quy lu t v n đ ng, các quá trình ch c n ng
v i nh ng đ c thù riêng c a m t h sinh thái mà thành phân chính là nh ng loài cây g
l n, s phong phú v t thành, t ng tán, c u trúc…, có quá trình tái sinh quá trình sinh
tr

ng phát tri n phù h p v i quy lu t c a thiên. Do đó có th kh ng đ nh r ng là m t

h sinh thái có tính n đ nh cao.
1.1.3. Giá tr tài nguyên r ng
S quan h c a r ng và cu c s ng đã tr thành m t m i quan h h u c . Không có
m t dân t c, m t qu c gia nào không bi t rõ vai trò quan tr ng c a r ng trong cu c
s ng. Tuy nhiên, ngày nay, nhi u n i con ng

i đã không b o v đ

phá b a bãi làm cho tài nguyên r ng khó đ

c ph c h i và ngày càng b c n ki t,

c r ng, còn ch t

nhi u n i r ng không còn có th tái sinh, đ t tr thành đ i tr c, sa m c, n
thành nh ng dòng l r a trôi ch t dinh d

cm at o

ng, gây l l t, s t l cho vùng đ ng b ng

gây thi t h i nhi u v tài s n, tính m ng ng

i dân.

R ng gi không khí trong lành: Do ch c n ng quang h p c a cây xanh, r ng là m t
nhà máy sinh h c t nhiên th
ngày nay khi hi n t

ng khí CO 2 là r t quan tr ng.

c, phòng ch ng l l t, xói mòn: R ng có vai trò đi u hòa ngu n

n

c gi m dòng ch y b m t chuy n nó vào l

n

c ng m. Kh c ph c đ

hòa đ

ng n

ng n

c ng m xu ng đ t và vào t ng

c xói mòn đ t, h n ch l ng đ ng lòng sông, lòng h , đi u

c dòng ch y c a các con sông, con su i (t ng l

mùa khô, gi m l

c bi t

ng nóng d n lên c a trái đ t do hi u ng nhà kính, vai trò c a

r ng trong vi c gi m l
R ng đi u ti t n

ng xuyên thu nh n CO 2 và cung c p O 2 …

ng n

c sông, n

c su i vào

c sông su i vào mùa m a).

R ng b o v đ phì nhiêu và b i d
ch y b ch ng , ng n ch n đ

ng ti m n ng c a đ t:

vùng có đ r ng thì dòng

c n n bào mòn, nh t là trên đ i núi d c tác d ng y có

hi u qu l n, nên l p đ t m t không b m ng, m i đ c tính lý hóa và vi sinh v t h c
c a đ t không b phá h y, đ phì nhiêu đ

c duy trì. R ng l i liên t c t o ch t h u c .
4

i u này th hi n

qui lu t ph bi n: r ng t t t o ra đ t t t, và đ t t t nuôi l i r ng

t t.
N u r ng b phá h y, đ t b xói, quá trình đ t m t mùn và thoái hóa d x y ra r t
nhanh chóng và mãnh li t.

c tính

n i r ng b phá hoang tr đ t tr ng m i n m b

r a trôi m t kho ng 10 t n mùn/ ha.

ng th i các quá trình feralitic, tích t s t, nhôm,

hình thành k t von, hóa đá ong, l i t ng c
m t vi sinh v t, không gi đ

cn

ng lên, làm cho đ t m t tính ch t hóa lý,

c, d b khô h n, thi u ch t dinh d

ng, tr nên r t

chua, k t c ng l i, đi đ n c n c i, tr s i đá. Th hi n m t qui lu t c ng khá ph bi n,
đ i l p h n hoi v i qui lu t trên, t c là r ng m t thì đ t ki t, và đ t ki t thì r ng c ng
b suy vong.

i u đó đã gi i thích vì sao trong vi c phá r ng khai hoang tr

mi n đ i núi, dù đ t đang r t t t c ng ch đ

c đây

c m t th i gian ng n là h h ng.

Ngoài ra R ng có vai trò r t l n trong vi c: ch ng cát di đ ng ven bi n, che ch cho
vùng đ t bên trong n i đ a, r ng b o v đê bi n, c i hóa vùng chua phèn, cung c p g ,
lâm s n, R ng n i c trú c a r t nhi u các loài đ ng v t:
c p th c ph m, d

ng v t r ng ngu n cung

c li u, ngu n gen quý, da lông, s ng thú là nh ng m t hàng xu t

kh u có giá tr .
Nh trên chúng ta đã bi t r ng có vai trò r t l n trong vi c b o v môi tr
tr

ng.

môi

ng s ng c a chúng ta không b h y ho i thì chúng ta ph i b o v và phát tri n

tr ng r ng nhi u h n n a.
1.1.3. Gi i thi u v hai lo i cây nghiên c u – Keo tai t

Keo tai t

ng (Acacia mangium), còn có tên khác là Keo lá to, Keo đ i, Keo m , Keo

h t là m t cây thu c phân h Trinh n (Mimosoideae).
Úc và châu Á. Ng
keo tai t

i ta s d ng Keo tai t

ng đ qu n lý môi tr

ng và l y g . Cây

àn hay Khuynh Di p là m t chi th c v t có hoa Eucalyptus trong h

ào

ng (Myrtaceae). Các thành viên c a chi này có xu t x t Úc. Có h n 700 loài

b ch đàn, h u h t có b n đ a t i Úc, và m t s nh đ
vùng vi n b c Philippines và

c tìm th y

New Guinea và
àn đã đ

c

các vùng nhi t đ i và c n nhi t đ i g m châu M , châu Âu, châu Phi, vùng

a

Indonesia và m t
tr ng

a bàn sinh s ng c a chúng

ng có th cao 30 m v i thân th ng.

Cây B ch
kim n

ng và B ch àn

ài Loan. Các loài b ch

Trung H i, Trung

ông, Trung Qu c, ... Có nhi u lo i B ch

kho ng 3-4 loài đ

c tr ng r ng rãi

các n
5

àn, song ch ph c p

c nhi t đ i nói chung và Vi t Nam nói


riêng. Do v y, đ tr ng B ch

àn có hi u qu , v n đ c n quan tâm và chú ý là ch n

loài phù h p v i t ng lo i đ t và t ng vùng sinh thái. Trong ch

ng trình tr ng m i 5

tri u ha r ng c a Chính ph , B Nông nghi p & Phát tri n Nông thôn đã đ a cây b ch
đàn là m t trong nh ng cây tr ng r ng s n xu t, làm vùng cung c p nguyên li u cho các
nhà máy gi y. Ngoài u đi m v sinh tr

ng nhanh, b ch đàn còn cho hàm l

ng

celluloz khá cao (E.camal 7 tu i có: 48,1%), chi u dài s i g t 0,6-1,4 mm. Hi u su t
b t c a b ch đàn 7 tu i: 48%).

Gi ng cây Keo tai t

Cây B ch àn tr ng

ng

R ng Keo lai

B cC n

R ng cây B ch àn tr ng

Hình 1.1: Gi i thi u cây Keo và cây B ch àn
(Ngu n: Vi n Khoa h c Lâm nghi p Vi t Nam, 2014)

6


1.1.4. Khái ni m chung v kinh t r ng và môi tr

ng.

Phát tri n kinh t và tài nguyên thiên nhiên luôn có m t m i quan h v i nhau.
Ho t đ ng c a h kinh t luôn tác đ ng đ i v i tài nguyên.
P

R
R: tài nguyên

C

P: s n xu t

U

C: tiêu dùng

Hình 1.2. S đ ho t đ ng c a h th ng kinh t [17]
T s đ trên cho th y m i quan h ho t đ ng kinh t đã tác đ ng đ n tài nguyên thiên
nhiên c th :
- Khai thác tài nguyên thiên nhiên.
- Th i các ch t th i vào môi tr

ng và làm suy thoái các ngu n tài nguyên thiên nhiên.

- Vai trò c a h th ng tài nguyên
+ Cung c p tài nguyên cho h kinh t
+ Quan h gi a khai thác và kh n ng h i ph c tài nguyên. Môi tr
thiên nhiên t o lên không gian s ng c a con ng

ng, tài nguyên

i. Các ngu n tài nguyên thiên nhiên

là n i cung c p các thông tin.
- Thông tin t thiên nhiên là kinh nghi m và có c s khoa h c.
- Thông tin t các hoá th ch
- Thông tin t s đa d ng v h sinh thái đ ng th c v t và ngu n gen…
- Môi tr

ng, tài nguyên thiên nhiên là n i làm gi m nh nh ng tác đ ng b t l i t

thiên nhiên:
- Ch ng l i b t l i t thiên nhiên (vai trò không khí có t ng ô zôn, vòng tu n hoàn c a
n

c, đ

m thích h p, th ch quy n…).

- i u hoà khí quy n....
- Các quan đi m c b n k t h p gi a tài nguyên và phát tri n kinh t
+ Quan đi m “gia t ng s

không”

i di n cho lý thuy t này là J.Forrester,

D.Meadows, M.Mexxarovits và E.Pestel: ng ng h n gia t ng c a s n xu t (t ng tr

ng

b ng 0 ho c âm). ó là quan đi m mang tính ch t duy ý chí và thi u th c t .
- Quan đi m b o v l y b o v làm m c đích, h n ch và ng n ch n m i hình th c khai
thác và s d ng các ngu n tài nguyên, không can thi p vào thiên nhiên, nh t là t i các
7


đ a bàn ch a đ

c kh o sát và nghiên c u đ y đ . Quan đi m này c ng là gi i pháp

không th th c hi n đ

c, nh t là t i các n

c thu nh p th p, n i mà ngu n tài nguyên

khai thác l i là ngu n s ng ch y u c a đa s nhân dân

đó.

Ngành Lâm nghi p đóng góp 1% cho t ng s n ph m qu c n i (GDP), tuy nhiên theo ý
ki n c a m t s nhà khoa h c, n u tính c giá tr kinh t và giá tr môi tr

ng thì đóng

góp th c t c a ngành lâm nghi p vào GDP s vào kho ng t 3 – 4%.
Nh ng n m g n đây di n tích r ng đã không ng ng t ng tr l i (n m 2006 đ che ph
r ng kho ng 38%, trong khi đ u nh ng n m 90 ch còn kho ng 27 – 28%), giá tr xu t
kh u c a ngành lâm nghi p đã t ng nhanh đáng k đ t kho ng 1,5 t USD vào n m
2005.
Ch ng lo i cây r ng phong phú. Riêng các lo i g đã có t i h n 200 lo i có giá tr
th

ng ph m, trong đó có nh ng lo i có giá tr qu c t l n nh lim, s n, lát, hoa, m ,

chò ch , s n l , t ch, b đ …. Ngoài ra còn có nhi u lo i tre, trúc, giang, n a, song…
là ngu n nguyên li u l n cho công nghi p gi y, m ngh ph m, v t li u xây d ng, g
trang trí, s i d t, l y tinh d u, nh a cây, thu c nhu m…
M t khác, m t di n tích r ng l n v i các ki u hình đa d ng, r ng Vi t Nam là m t
ngu n cung c p nguyên li u liên t c và lâu dài v i ch t l

ng cao cho nhi u ngành

công nghi p.
Bên c nh đó, r ng m a nhi t đ i Vi t Nam là n i c trú c a nhi u loài chim thú đ c

s c, có giá tr kinh t đ c bi t, là ngu n th c ph m, d

c li u quý, là ngu n tài nguyên

ph c v cho du l ch và xu t kh u.
c bi t các khu r ng sinh thái c ng đem l i m t ngu n l i l n cho n n kinh t Vi t
Nam nh phát tri n du l ch.
R ng còn là m t kho thu c quý giá v i các loài d

c li u quý hi m.

1.1.5. Mô hình kinh t h c đ i v i r ng tr ng c a Tietenberg
Theo Tietenberg (1988) thì mô hình sinh h c đ

8

c mô t trong hình d

i đây.


Hình 1.3: M i quan h gi a đ u ra và th i gian tr ng g [17]
Xác đ nh n m khai thác g đ t hi u qu sinh h c và hi u qu kinh t

9


B ng 1.1: M i quan h gi a tu i cây, s n l

ng, s n ph m trung bình và s n

ph m biên [17]
Tu i cây

S nl

ng g

S nl

ng g trung bình

T ng tr

ng MP (m3)

(n m)

(m3)

n m AP (m3/n m)

(1)

(2)

(3)

10

694

69,4

20

1912

95,6

1218

30

3558

118,6

1646

40

5536

138,4

1978

50

7750

155,0

2214

60

10104

168,4

2354

70

12502

178,6

2398

80

14848

185,6

2346

90

17046

189,4

2198

100

19000

190,0

1954

(4)

Chú ý: c t 2 = 40t + 3.1t2 – 0.016t3; C t 3 = c t 2/c t 1; c t 4 = s thay đ i t ng s n
l

ng (c t 2) chia cho s thay đ i các n m (c t1)

Mô hình kinh t khai thác g (Tietenberg, Tom. 1988) nhà kinh t quy t đ nh khai thác
không ch d a vào t ng tr

ng sinh h c mà còn ph i tính toán chi phí khai thác, chi

phí tr ng r ng và l i ích đem l i t khai thác g là bao nhiêu?

c bi t, trong quá trình

tr ng r ng, th i gian là m t đ u vào r t quan tr ng và không th không đ
trong quá trình kinh doanh, khai thác. V n đ u t ban đ u s b
dài, đ ng th i v i s

c tính đ n

đ ng trong th i gian

đ ng v v n đó là r i ro trong kinh doanh trong su t th i gian

t khi b t đ u tr ng cho t i khi khai thác.

10


B ng 1.2: Hi u qu kinh t khi quy t đ nh th i gian khai thác [17]
Su t chi t kh u r = 0
Tu i cây S n l
(n m)

ng

g (m3)

Giá tr

Chi phí

s n

(Tr đ)

l

Su t chi t kh u r = 2

L i ích
ròng

ng

Chi phí

s n

(Tr đ)

l

(Tr đ)

(Tr đ)

Giá tr

ng

L i ích

ròng (Tr
đ)

(Tr đ)

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

(6)

(7)

(8)

10

694

694

1.208,2

514,2

569,3

991,1

421,8

20

1.912

1.912

1.573,6

338,4

1.286,7

1.059,0

227,7

30

3.558

3.558

2.067,4

1.490,6

1.964,3

1.141,4

822,9

40

5.536

5.536

2.660,8

2.875,2

2.507,2

1.205,1

1.302,2

50

7.750

7.750

3.325,0

4.425,0

2.879,3

1.235,3

1.644,0

60

10.104

10.104

4.031,2

6.072,8

3.079,5

1.228,6

1.850,9

70

12.502

12.502

4.750,6

7.751,4

3.125,8

1.187,8

1.938,1

80

14.848

14.848

5.454,4

9.393,6

3.045,5

1.118,8

1.926,7

90

17.046

17.046

6.113,8

10.932,2

2.868,2

1.028,7

1.839,5

100

19.000

19.000

6.700,0

12.300,0

2.622,6

924,8

1.697,8

T b ng trên có th th y r ng:
- Chi t kh u làm ng n l i th i gian thu ho ch g ,
- T l chi t kh u càng cao d n đ n th i gian thu ho ch càng ng n h n,
- Chi phí tr ng m i không nh h
m iđ

ng t i th i gian khai thác g , b i vì chi phí tr ng

c tr ngay khi b t đ u tr ng.

- Chi phí thu ho ch, nó đ
thu n v i s n l

c sinh ra ngay trong th i gian thu ho ch h n n a nó t l

ng thu ho ch.

1.2. Hi u qu kinh t và môi tr

ng c a r ng tr ng

1.2.1. Khái ni m v hi u qu kinh t và môi tr

ng c a r ng tr ng

Trong b i c nh m i ngu n l c c a th gi i có h n, đòi h i ng
ph i khai thác có hi u qu các ngu n l c đ t o ra m t l

i s n xu t r ng tr ng

ng hàng hóa có giá tr s

d ng cao v i hao phí lao đ ng xã h i th p nh t. Hi n nay có nhi u quan đi m khác

11


nhau v hi u qu kinh t (HQKT) v r ng tr ng nh ng có th tóm t t thành 3 quan
đi m nh sau:
Quan đi m th nh t cho r ng HQKT r ng tr ng đ
đ tđ

c xác đ nh b i t s gi a k t qu

c và các chi phí b ra (các ngu n nhân l c, con gi ng, v n,…) đ đ t đ

ck t

qu đó.
Quan đi m th hai cho r ng HQKT r ng tr ng đ
xu t đ t đ

c và l

ng chi phí b ra đ đ t đ

c đo b ng hi u s gi a giá tr s n

c k t qu đó.

Quan đi m th ba xem xét HQKT r ng tr ng trong ph n bi n đ ng gi a chi phí và k t
qu s n xu t. Theo quan đi m này, HQKT r ng tr ng bi u hi n

quan h t l gi a

ph n t ng thêm c a k t qu và ph n t ng thêm c a chi phí, hay quan h t l gi a k t
qu b sung và chi phí b sung.
B n ch t c a HQKT r ng tr ng xu t phát t m c đích s n xu t và s phát tri n kinh t
xã h i c a m i qu c gia hay m i vùng thu c qu c gia đó nh m th a mãn nhu c u v t
ch t và tinh th n ngày càng t ng cho m i thành viên trong xã h i. ánh giá k t qu s n
xu t r ng tr ng là đánh giá v c m t s l

ng s n ph m s n xu t ra đã th a mãn đ

c

nhu c u c a xã h i hay không, còn đánh giá hi u qu s n xu t t c là xem xét t i m t
ch t l

ng c a quá trình s n xu t đó.

Trong quá trình s n xu t r ng tr ng c a con ng

i không đ n thu n ch chú ý t i

HQKT mà còn ph i xem xét đánh giá hi u qu xã h i, hi u qu môi tr

ng sinh thái.

HQKT r ng tr ng không ph i là m c đích cu i cùng là t i đa hóa l i nhu n thì ph i
quan tâm t i HQKT, ph i tìm m i cách nâng cao HQKT.

ây c ng chính là ý ngh a

th c ti n quan tr ng c a ph m trù HQKT r ng tr ng.
T quan ni m trên chúng ta có th hi u b n ch t c a hi u qu kinh t r ng tr ng nh
sau:
- HQKT là m t ph m trù ph n ánh m t ch t l
tr ng. Nâng cao ch t l

ng c a các ho t đ ng kinh t r ng

ng ho t đ ng kinh t ngh a là t ng c

ngu n l c s n có trong ho t đ ng kinh t r ng tr ng.

ng trình đ l i d ng các

ây là m t đòi h i khách quan

c a m i n n s n xu t xã h i. Nh v y, do yêu c u c a công tác qu n lý kinh t c n
thi t ph i đánh giá nh m nâng cao ch t l

ng các ho t đ ng kinh t đã làm xu t hi n

ph m trù HQKT.

12

- HQKT là m i t
đ tđ

ng đ i gi a l

ng k t qu

c và chi phí b ra trong s n xu t r ng tr ng. M c tiêu c a các nhà s n xu t và

qu n lý là m t l
nh t.

ng quan so sánh c v tuy t đ i và t

ng d tr tài nguyên nh t đ nh mu n t o ra kh i l

ng s n ph m l n

i u đó cho th y quá trình s n xu t r ng tr ng là s liên h m t thi t gi a các

y u t đ u vào và đ u ra, là s bi u hi n k t qu c a các m i quan h th hi n tính
hi u qu c a s n xu t.
- HQKT là v n đ trung tâm nh t c a m i quá trình kinh t , có liên quan đ n t t c các
ph m trù và các quy lu t kinh t khác.
- HQKT đi li n v i n i dung ti t ki m chi phí cho s n xu t r ng tr ng, t c là gi m đ n
m c t i đa chi phí s n xu t trên m t đ n v s n ph m t o ra.
- B n ch t c a HQKT xu t phát t m c đích c a s n xu t và phát tri n kinh t - xã h i,
nh m đáp ng ngày càng cao nhu c u v v t ch t và tinh th n c a m i thành viên trong
xã h i.

1.2.2. Phân lo i hi u qu kinh t và môi tr
Phân lo i hi u qu kinh t và môi tr

ng r ng tr ng

ng là vi c làm h t s c thi t th c, nó là ph

cách đ các t ch c xem xét đánh giá k t qu mà mình đ t đ
l p các chính sách, chi n l

ng

c và là c s đ thành

c, k ho ch trong s n xu t r ng tr ng.

C n c vào n i d ng có th phân bi t:
Hi u qu kinh t :
đ

c và l

c th hi n

ng k t qu đ t

ng chi phí b ra. Khi xác đ nh HQKT ph i xem xét đ y đ m i quan h ,

k t h p ch t ch gi a các đ i l
đ

m c đ đ c tr ng quan h gi a l
ng t

ng đ i và đ i l

ng tuy t đ i. HQKT

đây

c bi u hi n b ng t ng giá tr s n ph m trong r ng tr ng, t ng thu nh p, l i nhu n

và t su t l i nhu n, m i quan h gi a đ u vào và đ u ra.
- Hi u qu xã h i: Là m i t

ng quan so sánh gi a k t qu xã h i (k t qu v m t xã

h i) và t ng chi phí b ra. Hi u qu xã h i có m i quan h m t thi t v i các lo i hi u
qu khác và th hi n b ng m c tiêu ho t đ ng kinh t c a con ng
- Hi u qu môi tr

i.

ng: Là hi u qu v a mang tính lâu dài v a đ m b o l i ích tr

m t. G n ch t v i quá trình khai thác, s d ng và b o v tr ng r ng và môi tr
sinh thái.
Theo ph m vi, HQKT r ng tr ng chia thành:

13

c
ng


- HQKT qu c dân: Là xem xét HQKT chung cho toàn b n n kinh t . D a vào ch tiêu
này chúng ta đánh giá m t cách toàn di n tình hình s n xu t và phát tri n s n xu t c a
n n kinh t , h th ng lu t pháp, chính sách c a nhà n

c tác đ ng đ n n n kinh t xã

h i nói chung.
- HQKT ngành: Tác đ ng tr c ti p đ n ngành lâm nghi p.
- HQKT vùng: Ph n ánh hi u qu c a m t vùng tr ng r ng.
- HQKT theo quy mô t ch c s n xu t:

ánh giá hi u qu c a các quy mô khác nhau

trong tr ng r ng s n xu t nh : quy mô l n, quy mô v a và quy mô nh .
C n c vào quy mô c u thành HQKT chia thành:
- Hi u qu k thu t tr ng r ng s n xu t: Là s l

ng s n ph m có th đ t đ

c trên

m t đ n v chi phí đ u vào hay ngu n l c s d ng vào s n xu t trong nh ng đi u ki n
c th v k thu t hay công ngh áp d ng và s n xu t. Hi u qu k thu t tr ng r ng
s n xu t liên quan đ n ph

ng di n v t ch t c a s n xu t. Nó ch ra r ng m t đ n v

ngu n l c dùng vào s n xu t đem l i thêm bao nhiêu đ n v s n ph m. Hay nói cách
khác, hi u qu k thu t ph thu c nhi u vào b n ch t k thu t và công ngh áp d ng
vào s n xu t, k n ng c a ng
trong đó k thu t đ

i s n xu t c ng nh môi tr

ng kinh t - xã h i mà

c áp d ng.

- Hi u qu phân b tr ng r ng s n xu t: Là ch tiêu hi u qu , trong đó các y u t giá
s n ph m và giá đ u vào đ

c tính đ ph n ánh giá tr s n ph m thu thêm trên m t

đ ng chi thêm v đ u vào hay ngu n l c. Th c ch t c a hi u qu phân b là hi u qu
k thu t có tính đ n các y u t v giá c a đ u ra. Hay nói cách khác, hiêu qu phân b
là vi c s d ng các y u t đ u vào theo nh ng t l nh m đ t l i nhu n t i đa khi bi t
c th các giá tr đ u vào.
- Hi u qu kinh t là ph m trù kinh t mà trong đó s n xu t đ t c hi u qu k thu t và
hi u qu phân b .

i u đó có ngh a c hai y u t hi n v t và giá tr đ u đ

c tính đ n

khi xem xét vi c s d ng các ngu n l c trong s n xu t r ng tr ng. Hi u qu kinh t

th hi n ra m c đích c a ng

i s n xu t là làm cho l i nhu n t i đa.

C n c theo các y u t c b n c a s n xu t và ph

ng th c tác đ ng vào s n xu t thì

hi u qu kinh t g m có:
- Hi u qu s d ng lao đ ng và các y u t tài nguyên nh : đ t đai, con gi ng, t ng
tr

ng.
14


- Hi u qu s d ng v n, máy móc, thi t b , khoa h c k thu t vào tr ng r ng s n su t.
- Hi u qu áp d ng k thu t m i và qu n lý.
nh giá và các ph

1.2.3.

ng pháp phân tích hi u qu kinh t , môi tr

ng r ng

tr ng
1.2.3.1.

nh giá tài nguyên và môi tr

nh giá tài nguyên và môi tr
nguyên và môi tr

ng

ng hay còn g i là đánh giá giá tr kinh t c a tài

ng là m t l nh v c ng d ng c a kinh t môi tr

ng, đ

c phát

tri n t nh ng n m 1980 đ ph c v cho quá trình ra quy t đ nh qu n lý tài nguyên và
môi tr

ng.

B n ch t c a đ nh giá tài nguyên và môi tr
c a tài nguyên và môi tr

ng là “qui đ i v th

c đo ti n t giá tr

ng”. Nói cách khác, đ nh giá tài nguyên và môi tr

th a nh n giá tr kinh t c a tài nguyên và môi tr

ng là

ng thông qua các ch c n ng c a

nó (3 ch c n ng c b n).
nh giá tài nguyên và môi tr

ng có ngu n g c lý thuy t t kinh t h c phúc l i, sau

đó các nhà kinh t ti p t c xây d ng và hoàn thi n các ph

ng pháp/k thu t đ nh giá

th c nghi m đ có th áp đ t giá tr ti n t lên các d ng hàng hóa và d ch v môi
tr

ng khác nhau.

Vi c đ nh giá tài nguyên thiên nhiên có vai trò h t s c quan tr ng trong vi c đo l

ng

s d ng tài nguyên thiên nhiên. Nó là c s đ các c quan qu n lý tài nguyên và môi
tr

ng đánh giá đ

c giá tr tài nguyên và th c hi n chính sách khai thác m t cách có

hi u qu . T m quan tr ng c a vi c đ nh giá tài nguyên th hi n b i nh ng nguyên

nhân sau đây:
-

nh giá tài nguyên và môi tr

môi tr

ng là m t cách nh c nh chúng ta r ng tài nguyên và

ng không ph i là c a cho không.

- Cung c p thông tin cho các nhà ho ch đ nh chính sách giúp h có đ

c các quy t

đ nh t t và công b ng h n; gi m b t nh ng r i ro trong quy t đ nh do b qua ho c ch
đánh giá đ nh tính các tác đ ng môi tr

ng.

- Bi u th đúng đ n h n các ho t đ ng kinh t .
Các ph

ng pháp đ nh giá tài nguyên và môi tr

- Ph

ng pháp không s d ng đ

- Ph

ng pháp s d ng đ

ng c u

ng c u
15

ng


1.2.3.2. Ph

ng pháp phân tích hi u qu kinh t r ng tr ng

a. Khái ni m phân tích chi phí - l i ích
Nh chúng ta đã bi t, các ngu n l c c n thi t cho các nhu c u phát tri n đ u là các
ngu n l c khan hi m. Vì v y, các quy t đ nh luôn luôn là nh ng l a ch n gi a các
ph

ng án phát tri n c nh tranh nhau. Trong khi đó, m i l a ch n đ u có m t ph m vi

kinh t - các l i ích có v
ph

t quá chi phí không. Phân tích chi phí - l i ích là m t

ng pháp đ đánh giá giá tr kinh t này, và là c s quan tr ng giúp các nhà qu n

lý đ a ra s l a ch n.

Phân tích chi phí - l i ích (CBA - Cost Benefit Analysis) là m t ph
giá s mong mu n t
đ

c đo l

ng đ i gi a các ph

ng pháp đ đánh

ng pháp c nh tranh nhau, khi s l a ch n

ng b ng giá tr kinh t t o ra cho toàn xã h i.

V b n ch t, phân tích chi phí - l i ích là ph
ích th c mà xã h i có đ

c t m t ph

xã h i ph i t b đ đ t đ

ng pháp tìm ra s đánh đ i gi a các l i

ng án c th v i các ngu n tài nguyên th c mà

c l i ích đó. Theo cách này, đây là ph

s đánh đ i th c gi a các ph

ng pháp

ng án, và nh đó giúp cho xã h i đ t đ

c tính

c nh ng l a

ch n u tiên kinh t c a mình.
Nói r ng h n, phân tích chi phí - l i ích là m t khuôn kh nh m t ch c thông tin, li t
kê nh ng thu n l i và b t l i c a t ng ph
và x p h ng các ph
l i ích là m t ph
đánh giá s

ng án, xác đ nh giá tr kinh t có liên quan

ng án d a vào tiêu chí giá tr kinh t . Vì th phân tích chi phí -

ng th c đ th c hi n s l a ch n ch không ch là ph

a thích.

Và đ nh n m nh đ n nh ng chi phí và l i ích v m t môi tr
tích chi phí - l i ích đ
ph
tr

ng pháp đ

ng, ph

c s d ng trong kinh t tài nguyên và môi tr

ng pháp phân tích chi phí - l i ích m r ng trong đó ng
ng ra g i là Et và đ

v tài nguyên, môi tr

ng đ

c g i là

i ta tách ph n môi

c công th c hóa nh sau:
(Bt - Ct ± Et )/(1+r)t

Chi phí và l i ích

ng pháp phân

đây đ

(1)

c hi u theo ngh a r ng, bao g m c chi phí và l i ích

ng và các thành viên khác trong xã h i cho nên có th g i phân

tích chi phí - l i ích là phân tích chi phí - l i ích m r ng.

b. Ý ngh a c a phân tích chi phí - l i ích

16


Phân tích chi phí - l i ích là m t k thu t giúp cho các nhà ra quy t đ nh đ a ra nh ng
chính sách h p lý v s d ng b n v ng các ngu n tài nguyên khan hi m, làm gi m
ho c lo i b nh ng tác đ ng tiêu c c phát sinh trong các ch

ng trình, k ho ch phát

tri n kinh t - xã h i.
Phân tích chi phí - l i ích là c s quan tr ng trong đ đ a ra các quy t đ nh qu n lý.
Ý ngh a c a phân tích chi phí - l i ích th hi n

các khía c nh sau:

- Phân tích chi phí - l i ích giúp các nhà qu n lý có cái nhìn toàn di n, đ y đ và chính
xác v các l i ích và chi phí c a các ph

ng án l a ch n. Phân tích chi phí - l i ích

không ch giúp các nhà qu n lý nh n d ng đ
t ng ph

c các l i ích c ng nh các chi phí c a

ng án mà còn đ nh rõ giá tr kinh t c a các l i ích và chi phí đó. T đó ch

rõ l i ích xã h i ròng c a t ng ph

ng án, t c là ch rõ ph

ng án nào đem l i cho xã

h i l i ích ròng l n nh t.
- Tr

c m t v n đ c n ra quy t đ nh, nhà qu n lý có th có nhi u ph

đ gi i quy t v n đ đó. Tuy nhiên, m i ph

ng án l a ch n

ng án l i có th có nh ng l i ích ho c chi

phí khác nhau, khó so sánh v i nhau. Phân tích chi phí - l i ích s giúp các nhà qu n lý
đ nh l
ph

ng giá tr kinh t c a các ph

ng án đ tính ra l i ích ròng xã h i c a t ng

ng án t đó có th so sánh các ph

ng án khác nhau đ đ a ra quy t đ nh l a

ch n.
- B ng vi c ch ra th t

u tiên c a các ph

s giúp cho các nhà đ u t tr l i đ
h

ng án l a ch n, phân tích chi phí - l i ích

c câu h i: c h i l n nh t cho kho n đ u t c a

đâu.

c. C s cho s l a ch n trong phân tích chi phí - l i ích
Các nhà phân tích chi phí - l i ích quan tâm đ n s
án trong ph m vi xã h i r ng, và h đánh giá s

a thích t

ng đ i c a các ph

ng

a thích c n c vào l i ích ròng t o ra

cho toàn xã h i. C s kinh t cho vi c đánh giá này là khái ni m v tr ng thái kinh t
t i u và nguyên t c l a ch n gi a các ph
S

a thích c a m t ph

ng án đ đ t đ

ng án th hi n qua l i ích v

l i ích và chi phí, t c là “k t qu ” ph i đ

c tr ng thái đó.
t quá m c chi phí. Nh ng

c nh n d ng và đánh giá v m t xã h i nh

là m t t ng th . K t qu t o ra cho xã h i t m t ph

ng án c th có th khác nhau

v i k t qu c a m t doanh nghi p hay cá nhân. H n n a, qui mô c a b n thân l i ích
ròng có th khác nhau gi a hai quan đi m cá nhân và xã h i.
17