Quản lý cơ sở vật chất ở trường đại học kinh tế đại học quốc gia hà nội theo hướng ISO 9000

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết
quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất
kỳ công trình nào khác.
Tác giả

Vũ Minh Đức

1


LỜI CẢM ƠN

Trước hết, tôi xin bày tỏ sự kính trọng và lời biết ơn sâu sắc tới Tiến sỹ
Nguyễn Viết Lộc, người Thầy, người hướng dẫn khoa học đã tận tình hướng
dẫn, chỉ bảo, giúp đỡ tôi hoàn thành bản luận án này.
Tôi chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu cùng toàn thể Quý Thầy, Cô, các
anh, chị cán bộ, viên chức Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội
đã luôn dành sự quan tâm hướng dẫn và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong
quá trình học tập, nghiên cứu để hoàn thành chương trình đào tạo thạc sỹ.
Tôi xin gửi lời cảm ơn Quý Thầy, Cô, đồng nghiệp, bạn bè đã giúp đỡ
tôi trong quá trình triển khai khảo nghiệm, thu thập dữ liệu cho nghiên cứu
đề tài luận văn.
Tôi xin tri ân sự khích lệ, giúp đỡ của gia đình, người thân đã dành
cho tôi trong suốt quá trình công tác, học tập và nghiên cứu khoa học.

Hà Nội,

tháng

năm 2014

Tác giả

Vũ Minh Đức

2


MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT......................................................................6
DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................................................... 7
DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ............................................................................11
PHẦN MỞ ĐẦU.......................................................................................................................... 12
1. Lý do chọn đề tài.............................................................................................................................................. 12
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu................................................................................................................... 13
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.................................................................................................................... 14
4. Phương pháp nghiên cứu................................................................................................................................ 14
5. Kết cấu luận văn.............................................................................................................................................. 14

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU..............................................16
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu ................................................................................................................... 16
1.1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu về quản lý cơ sở vật chất trong trường đại học...........................................16
1.1.2. Tổng quan nghiên cứu về áp dụng Hệ thống quản lý chất lượng ISO 9000 trong quản lý cơ sở vật chất của
trường đại học..............................................................................................................................................18
1.1.3. Định hướng nghiên cứu của luận văn...............................................................................................................19
1.2. Quản lý cơ sở vật chất trong trường đại học................................................................................................. 19
1.2.1. Các khái niệm.....................................................................................................................................................19
1.2.2. Quản lý cơ sở vật chất trong trường đại học ...................................................................................................22
1.3. Hệ thống quản lý chất lượng ISO 9000........................................................................................................... 23

1.3.1.Quản lý chất lượng.............................................................................................................................................23
1.3.2. Hệ thống quản lý chất lượng quốc tế ISO 9000 và vấn đề chất lượng của sản phẩm và tổ chức....................26
1.3.3. Mục đích áp dụng..............................................................................................................................................28
1.4. Áp dụng Hệ thống quản lý chất lượng ISO 9000 trong quản lý cơ sở vật chất ở trường đại học.....................30
1.4.1. Sự cần thiết của việc áp dụng ...........................................................................................................................30
1.4.2. Mô hình vận dụng ISO vào quản lý cơ sở vật chất trong trường đại học.........................................................31
Kết luận chương 1............................................................................................................................................... 34

3


CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ CƠ SỞ VẬT CHẤT Ở TRƯỜNG ĐẠI
HỌC KINH TẾ - ĐHQGHN, TRIỂN VỌNG ÁP DỤNG HỆ THỐNG ISO 9000..................35
2.1. Tổng quan về Trường Đại học kinh tế - ĐHQGHN.......................................................................................... 35
2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển...................................................................................................................35
2.1.2. Cơ cấu tổ chức...................................................................................................................................................35
2.1.3. Sứ mạng thành lập............................................................................................................................................39
2.1.4. Định hướng phát triển.......................................................................................................................................39
2.2. Thực trạng công tác quản lý cơ sở vật chất trong Trường Đại học kinh tế - ĐHQGHN.....................................40
2.2.1. Hệ thống cơ sở vật chất của Trường Đại học kinh tế - ĐHQGHN.....................................................................40
2.2.2. Các tiếp cận quản lý cơ sở vật chất đang sử dụng trong Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN..........................41
2.2.3. Điều tra thực trạng việc quản lý cơ sở vật chất của Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN.................................43
2.3. Một số đánh giá về thực trạng quản lý cơ sở vật chất của Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN theo đặc trưng
của ISO 9000........................................................................................................................................... 50
2.3.1. Những điểm mạnh và thuận lợi........................................................................................................................50
2.3.2. Những điểm yếu và khó khăn............................................................................................................................51
2.3.3. Một số nguyên nhân tạo nên bất cập...............................................................................................................52
Kết luận chương 2............................................................................................................................................... 53

CHƯƠNG 3. ĐỀ XUẤT MÔ HÌNH ÁP DỤNG ISO 9000 VÀO QUẢN LÝ CƠ SỞ VẬT

CHẤT TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ - ĐHQGHN.........................................................54
3.1. Những nguyên tắc được chọn lựa để áp dụng ISO 9000 vào quản lý CSVC tại Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN................................................................................................................................................ 54
3.2 Giải pháp áp dụng ISO 9000 vào quản lý cơ sở vật chất tại Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN.......................56
3.2.1. Xây dựng hệ thống tài liệu về hệ thống quản lý chất lượng theo ISO 9000 trong quản lý cơ sở vật chất.......56
3.2.2. Xây dựng chính sách chất lượng – mục tiêu chất lượng...................................................................................57
3.2.3. Xây dựng cách thức trao đổi thông tin giữa các bộ phận, giữa các bộ phận chuyên trách quản lý CSVC và các
bộ phận thụ hưởng dịch vụ CSVC.................................................................................................................58
3.2.4. Xây dựng trách nhiệm, quyền hạn rõ ràng, cụ thể............................................................................................59
3.2.5. Xây dựng các nguồn lực thích hợp....................................................................................................................59
3.2.6. Xây dựng phương pháp tìm hiểu về sự thỏa mãn của khách hàng..................................................................59
3.2.7. Xây dựng cách thức đánh giá, theo dõi và cải tiến các hoạt động quản lý cơ sở vật chất...............................60

4


3.3. Quy trình triển khai vận dụng ISO 9000 quản lý cơ sở vật chất tại Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN theo
hướng áp dụng ISO 9000........................................................................................................................ 61
3.4. Một số lưu ý khi vận dụng ISO 9000 trong quản lý cơ sở vật chất tại Trường Đại học kinh tế - ĐHQGHN........66
3.5. Tính tính khả thi của việc áp dụng ISO 9000 trong quản lý cơ sở vật chất tại Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN
.............................................................................................................................................................. 67
Kết luận chương 3............................................................................................................................................... 69

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ................................................................................................ 70
KẾT LUẬN............................................................................................................................................................ 70
KIẾN NGHỊ........................................................................................................................................................... 71
Đối với Đại học Quốc gia Hà Nội:.................................................................................................................................71
Đối với Đại học Kinh tế - ĐHQGHN:.............................................................................................................................71

TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................................................ 72
Tiếng Việt........................................................................................................................................................... 72

Tiếng Anh........................................................................................................................................................... 74
Website.............................................................................................................................................................. 74
PHỤ LỤC 1:PHIẾU TRƯNG CẦU Ý KIẾN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ CƠ SỞ VẬT CHẤT TẠI CƠ SỞ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC. . .75
PHỤ LỤC 2:PHIẾU THĂM DÒ Ý KIẾN..................................................................................................................... 79
PHỤ LỤC 3: Sơ đồ quy trình triển khai vận dụng ISO trong quản lý CSVC..............................................................82

5


DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt
CSVC
ĐBCL
ĐH
ĐT
GD - ĐT
GV
HTCL
HTQLCL
ISO
PTN
SV
TH
TN

Nghĩa đầy đủ
cơ sở vật chất
đảm bảo chất lượng
đại học
đào tạo

giáo dục và đào tạo
giảng viên
hệ thống chất lượng
hệ thống quản lý chất lượng
the International Organnization for Standardization
phòng thí nghiệm
sinh viên
thực hành
thí nghiệm

6


DANH MỤC CÁC BẢNG
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT......................................................................6
DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................................................... 7
DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ............................................................................11
PHẦN MỞ ĐẦU.......................................................................................................................... 12
1. Lý do chọn đề tài.............................................................................................................................................. 12
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu................................................................................................................... 13
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.................................................................................................................... 14
4. Phương pháp nghiên cứu................................................................................................................................ 14
5. Kết cấu luận văn.............................................................................................................................................. 14

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU..............................................16
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu ................................................................................................................... 16
1.1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu về quản lý cơ sở vật chất trong trường đại học...........................................16
1.1.2. Tổng quan nghiên cứu về áp dụng Hệ thống quản lý chất lượng ISO 9000 trong quản lý cơ sở vật chất của
trường đại học..............................................................................................................................................18
1.1.3. Định hướng nghiên cứu của luận văn...............................................................................................................19

1.2. Quản lý cơ sở vật chất trong trường đại học................................................................................................. 19
1.2.1. Các khái niệm.....................................................................................................................................................19
1.2.2. Quản lý cơ sở vật chất trong trường đại học ...................................................................................................22
1.3. Hệ thống quản lý chất lượng ISO 9000........................................................................................................... 23
1.3.1.Quản lý chất lượng.............................................................................................................................................23
Hình 1.1 Vòng tròn Deming [8]...............................................................................................................................25
1.3.2. Hệ thống quản lý chất lượng quốc tế ISO 9000 và vấn đề chất lượng của sản phẩm và tổ chức....................26
1.3.3. Mục đích áp dụng..............................................................................................................................................28
1.4. Áp dụng Hệ thống quản lý chất lượng ISO 9000 trong quản lý cơ sở vật chất ở trường đại học.....................30
1.4.1. Sự cần thiết của việc áp dụng ...........................................................................................................................30
1.4.2. Mô hình vận dụng ISO vào quản lý cơ sở vật chất trong trường đại học.........................................................31
Kết luận chương 1............................................................................................................................................... 34

7


CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ CƠ SỞ VẬT CHẤT Ở TRƯỜNG ĐẠI
HỌC KINH TẾ - ĐHQGHN, TRIỂN VỌNG ÁP DỤNG HỆ THỐNG ISO 9000..................35
2.1. Tổng quan về Trường Đại học kinh tế - ĐHQGHN.......................................................................................... 35
2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển...................................................................................................................35
2.1.2. Cơ cấu tổ chức...................................................................................................................................................35
\

38

Hình 2.1. Sơ đồ cơ cấu tổ chức - Trường Đại học kinh tế.......................................................................................38
2.1.3. Sứ mạng thành lập............................................................................................................................................39
2.1.4. Định hướng phát triển.......................................................................................................................................39
2.2. Thực trạng công tác quản lý cơ sở vật chất trong Trường Đại học kinh tế - ĐHQGHN.....................................40
2.2.1. Hệ thống cơ sở vật chất của Trường Đại học kinh tế - ĐHQGHN.....................................................................40

2.2.2. Các tiếp cận quản lý cơ sở vật chất đang sử dụng trong Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN..........................41
Hình 2.2. Sơ đồ quản lý CSVC phân định theo lĩnh vực công tác............................................................................42
2.2.3. Điều tra thực trạng việc quản lý cơ sở vật chất của Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN.................................43
Bảng 2.1. Nhận xét của cán bộ quản lý và giảng viên về thực trạng xây dựng, quản lý, khai thác, sử dụng cơ sở
vật chất.....................................................................................................................................................44
Bảng 2.2. Nhận xét của cán bộ quản lý và giảng viên về thực trạng lập kế hoạch xây dựng cơ sở vật chất..........45
Bảng 2.3. Nhận xét của cán bộ quản lý và giảng viên về thực trạng triển khai xây dựng cơ sở vật chất...............46
Bảng 2.4. Nhận xét của cán bộ quản lý và giảng viên về thực trạngkhai thác sử dụng cơ sở vật chất..................47
Bảng 2.5. Nhận xét của cán bộ quản lý và giảng viên về thực trạngcải tạo, sửa chữa cơ sở vật chất...................48
Bảng 2.6. Nhận xét của cán bộ quản lý và giảng viên về thực trạngbảo quản, kiểm kê, thanh lý cơ sở vật chất..49
2.3. Một số đánh giá về thực trạng quản lý cơ sở vật chất của Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN theo đặc trưng
của ISO 9000........................................................................................................................................... 50
2.3.1. Những điểm mạnh và thuận lợi........................................................................................................................50
2.3.2. Những điểm yếu và khó khăn............................................................................................................................51
2.3.3. Một số nguyên nhân tạo nên bất cập...............................................................................................................52
Kết luận chương 2............................................................................................................................................... 53

CHƯƠNG 3. ĐỀ XUẤT MÔ HÌNH ÁP DỤNG ISO 9000 VÀO QUẢN LÝ CƠ SỞ VẬT
CHẤT TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ - ĐHQGHN.........................................................54
3.1. Những nguyên tắc được chọn lựa để áp dụng ISO 9000 vào quản lý CSVC tại Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN................................................................................................................................................ 54
3.2 Giải pháp áp dụng ISO 9000 vào quản lý cơ sở vật chất tại Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN.......................56

8


3.2.1. Xây dựng hệ thống tài liệu về hệ thống quản lý chất lượng theo ISO 9000 trong quản lý cơ sở vật chất.......56
3.2.2. Xây dựng chính sách chất lượng – mục tiêu chất lượng...................................................................................57
3.2.3. Xây dựng cách thức trao đổi thông tin giữa các bộ phận, giữa các bộ phận chuyên trách quản lý CSVC và các
bộ phận thụ hưởng dịch vụ CSVC.................................................................................................................58
3.2.4. Xây dựng trách nhiệm, quyền hạn rõ ràng, cụ thể............................................................................................59

3.2.5. Xây dựng các nguồn lực thích hợp....................................................................................................................59
3.2.6. Xây dựng phương pháp tìm hiểu về sự thỏa mãn của khách hàng..................................................................59
3.2.7. Xây dựng cách thức đánh giá, theo dõi và cải tiến các hoạt động quản lý cơ sở vật chất...............................60
3.3. Quy trình triển khai vận dụng ISO 9000 quản lý cơ sở vật chất tại Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN theo
hướng áp dụng ISO 9000........................................................................................................................ 61
3.4. Một số lưu ý khi vận dụng ISO 9000 trong quản lý cơ sở vật chất tại Trường Đại học kinh tế - ĐHQGHN........66
3.5. Tính tính khả thi của việc áp dụng ISO 9000 trong quản lý cơ sở vật chất tại Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN
.............................................................................................................................................................. 67
Bảng 3.1: Kết quả khảo sát được thể hiện trong....................................................................................................68
Kết luận chương 3............................................................................................................................................... 69

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ................................................................................................ 70
KẾT LUẬN............................................................................................................................................................ 70
KIẾN NGHỊ........................................................................................................................................................... 71
Đối với Đại học Quốc gia Hà Nội:.................................................................................................................................71
Đối với Đại học Kinh tế - ĐHQGHN:.............................................................................................................................71

TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................................................ 72
Tiếng Việt........................................................................................................................................................... 72
Tiếng Anh........................................................................................................................................................... 74
Website.............................................................................................................................................................. 74
PHỤ LỤC 1:PHIẾU TRƯNG CẦU Ý KIẾN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ CƠ SỞ VẬT CHẤT TẠI CƠ SỞ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC. . .75
PHỤ LỤC 2:PHIẾU THĂM DÒ Ý KIẾN..................................................................................................................... 79
PHỤ LỤC 3: Sơ đồ quy trình triển khai vận dụng ISO trong quản lý CSVC..............................................................82

9


10

DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ
Hình 1.1. Vòng tròn Deming.....................................................................................................Error: Reference source not found
Hình 1.2. Mô hình của hệ thống quản lý chất lượng dựa trên quá trình........................................Error: Reference source not found
Hình 2.1. Sơ đồ cơ cấu tổ chức - Trường Đại học kinh tế............................................................Error: Reference source not found
Hình 2.2. Sơ đồ quản lý CSVC phân định theo kĩnh vực công tác.................................................Error: Reference source not found

11


PHẦN MỞ ĐẦU
1.

Lý do chọn đề tài

Bước vào thế kỷ XXI, giáo dục đại học Việt Nam đang đứng trước
nhiều cơ hội và thách thức to lớn. Trong bối cảnh mới, nhằm đáp ứng yêu cầu
của xã hội, giáo dục học đại học nước ta đã và đang có những bước phát triển
mạnh mẽ về cả quy mô và loại hình đào tạo. Khi quy mô ngày càng tăng, các
loại hình đào tạo ngày càng đa dạng, trong khi nguồn lực tại các cơ sở đào tạo
còn hạn chế chưa đủ điều kiện đáp ứng, tất yếu sẽ ảnh hưởng đến chất lượng
giáo dục. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng cộng sản Việt Nam
đã nêu rõ định hướng: “Đổi mới căn bản toàn diện giáo dục, đào tạo” ; “Thực
hiện đồng bộ các giải pháp phát triển và nâng cao chất lượng giáo dục đào
tạo” [5]. Chất lượng giáo dục đào tạo đang là mối quan tâm lớn của cả hệ
thống giáo dục nước ta.
Để nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo, cùng với việc đổi mới mục
tiêu, chương trình, nội dung, phương pháp dạy - học, bồi dưỡng đội ngũ cán
bộ giảng viên, các trường đại học cần đầu tư, cải tiến công tác quản lý các
nguồn lực, trong đó có công tác quản lý cơ sở vật chất. Đây là một mảng công

tác quan trọng trong hoạt động của nhà trường. Tuy nhiên, ở đa số các đơn vị,
việc quản lý cơ sở vật chất lại chưa được quan tâm đúng mức, công tác quản
lý còn nhiều bất cập, chưa thực sự phát huy hiệu quả trong phục vụ công tác
đào tạo. Vì vậy, việc đổi mới quản lý cơ sở vật chất trong trường đại học đang
là đòi hỏi cấp thiết.
Một hướng nghiên cứu có triển vọng cải thiện chất lượng quản lý cơ sở
vật chất là việc vận dụng ISO 9000. Kinh nghiệm của một số nước cho thấy
đây là mô hình quản lý chất lượng tổng thể, không quá cứng nhắc, áp đặt,
tương đối dễ dàng triển khai... Việc áp dụng ISO 9000 giúp công tác quản lý
được hoàn thiện hơn, những bất cập tùy tiện trong công tác quản lý kịp thời
12


được điều chỉnh theo đúng quy định. Nghiên cứu vận dụng ISO 9000 vào đổi
mới quản lý cơ sở vật chất là một lựa chọn hứa hẹn đem lại sự cải tiến thiết
thực hoạt động đào tạo của các trường đại học ở nước ta hiện nay.
Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN được thành lập theo Quyết định
số 290/QĐ-TTg ngày 6/3/2007 của Thủ tướng chính phủ với mục tiêu phấn
đấu đến năm 2020 trở thành một trong những trường đại học hàng đầu của
Việt Nam, có uy tín trong khu vực và trên thế giới. Trong những năm vừa
qua, nhận thức được vai trò quan trọng của công tác quản lý cơ sở vật chất,
Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN đã chú trọng đầu tư phát triển cơ sở vật
chất, không ngừng nâng cao hiệu quả của công tác quản lý cơ sở vật chất. Tuy
nhiên, công tác quản lý cơ sở vật chất của Trường vẫn còn nhiều tồn tại,
vướng mắc, chưa thực sự hiệu quả, chưa đáp ứng đòi hỏi thực tiễn phát triển
của nhà trường. Chính vì vậy, tác giả chọn đề tài: “Quản lý cơ sở vật chất ở
Trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội theo hướng ISO 9000”
làm đề tài nghiên cứu luận văn.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu và hệ thống hóa các vấn đề lý luận về quản lý cơ sở vật
chất trường đại học. Phân tích, đánh giá thực trạng, đề xuất áp dụng mô hình
ISO 9000 vào quản lý cơ sở vật chất tại Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN.
Nhiệm vụ nghiên cứu
- Làm rõ lý luận về quản lý cơ sở vật chất trong trường đại học, nghiên
cứu hệ thống chất lượng ISO 9000 và ứng dụng ISO 9000 trong quản lý cơ sở
vật chất ở trường đại học.
- Khảo sát thực trạng quản lý cơ sở vật chất trong Trường Đại học Kinh
tế - ĐHQGHN, triển vọng áp dụng hệ thống ISO 9000.

13


- Đề xuất mô hình áp dụng ISO 9000 vào quản lý cơ sở vật chất tại
Trường Đại học kinh tế - ĐHQGHN.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu
Công tác quản lý cơ sở vật chất trong Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN theo tiêu chuẩn quốc tế.
Phạm vi nghiên cứu
Không gian: Các nghiên cứu, khảo sát được tiến hành tại Trường Đại
học Kinh tế - ĐHQGHN.
Thời gian: Số liệu sử dụng trong Luận văn được thu thập trong giai
đoạn 2007-2013
4. Phương pháp nghiên cứu
Ngoài các phương pháp nghiên cứu nền tảng phương pháp duy vật biện
chứng, duy vật lịch sử, tác giả luận văn đã sử dụng các phương pháp sau:
- Phương pháp nghiên cứu lý luận:
+ Nghiên cứu tài liệu.
+ Phân tích tổng hợp.
+ Đánh giá.

- Phương pháp nghiên cứu thực tiễn:
+ Phỏng vấn.
+ Điều tra, thu thập thông tin
+ Phân tích số liệu, dữ liệu.
- Phương pháp chuyên gia.
5. Kết cấu luận văn
Chương 1. Cơ sở lý luận về vấn đề nghiên cứu

14


Chương 2. Thực trạng công tác quản lý cơ sở vật chất ở trường Đại học
kinh tế - ĐHQGHN theo tiêu chuẩn chất lượng quốc tế ISO 9000
Chương 3. Giải pháp áp dụng ISO 9000 vào quản lý cơ sở vật chất tại
trường Đại học kinh tế - ĐHQGHN

15


CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1.1.

Tổng quan tình hình nghiên cứu

Cơ sở vật chất là một trong các yếu tố cốt lõi cấu thành chất lượng hoạt
động của mỗi tổ chức cũng như chất lượng của hàng hóa dịch vụ mà tổ chức
đó cung cấp. Đối với các trường đại học, nơi mà sản phẩm đầu ra không phải
là hàng hóa thông thường mà là giá trị tri thức, học vấn được tích lũy cho
người học thì vấn đề chất lượng càng được quan tâm một cách đặc biệt. Trong
đó, vấn đề quản lý cơ sở vật chất trong trường đại học sao cho hiệu quả, đáp

ứng tốt các mục tiêu đào tạo, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học được
coi là một trong các nội nội dung quan trọng trong quản trị đại học, được
nhiều nhà quản trị cũng như các nhà nghiên cứu quan tâm.
1.1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu về quản lý cơ sở vật chất
trong trường đại học
Đã có nhiều công trình trên thế giới cũng như ở Việt Nam nghiên cứu
về vấn đề này. Quản lý cơ sở vật chất trong trường đại học được xem xét ở
nhiều góc độ khác nhau. Cụ thể:
- Trên thế giới:
+ Nghiên cứu các phương pháp nhằm khai thác tối đa công suất cơ sở
vật chất của các trường đại học: Điển hình như nghiên cứu Universities: the
management challenge của tác giả Lockwood G. và Davies G. [29] về cơ chế
khuyến khích điều tiết, chuyển đổi cơ sở vật chất giữa các khu vực nhà
trường; khảo sát của UNESCO về hiệu quả khai thác cơ sở vật chất của các
trường đại học ở nhiều khu vực trên thế giới...
+ Khảo sát tình hình quản lý một số khu vực cơ sở vật chất của trường
đại học như giảng đường, phòng học, phòng thí nghiệm, thư viện...; phân tích
ưu nhược điểm của công tác quản lý cơ sở vật chất ở một số trường đại học ở
Mỹ, Canada, Bỉ, Nga, Anh, Hà Lan, Phần Lan và Châu Mỹ La tinh: Điển hình
16


như nghiên cứu Innovations in university management của tác giả Sanyal BC
[31],...
+ Nghiên cứu đánh giá về chất lượng lĩnh vực cơ sở vật chất của trường
đại học như một tiêu chí đánh giá quá trình đào tạo. Điển hình như nghiên
cứu Managing quality in schools của tác giả John West - Burnham [28],…
- Ở Việt Nam:
+ Nghiên cứu phân tích việc quản lý cơ sở vật chất của trường đại học
trên cơ sở kinh tế học giáo dục, khái quát vấn đề, hướng dẫn về nghiệp vụ

quản lý: Tiêu biểu như nghiên cứu Quản lý cơ sở vật chất - thiết bị dạy học ở
nhà trường phổ thông của tác giả Vũ Trọng Rỷ [12], nghiên cứu Quản lý tài
chính trong giáo dục Phạm Quang Sáng [13],...
+ Nghiên cứu về hiệu quả sử dụng nguồn lực cơ sở vật chất trong phạm
trù tổng thể quản lý nhà trường; đưa ra lý luận chung về quản lý cơ sở vật
chất, thực trạng và các giải pháp khắc phục hạn chế trong quản lý cơ sở vật
chất trường học ở nước ta: Điển hình như nghiên cứu Biện pháp quản lý cơ sở
vật chất tại trường Đại học Hùng Vương trong giai đoạn hiện nay của tác giả
Lê Cao Sơn [14], nghiên cứu Biện pháp quản lý cơ sở vật chất của Hiệu
trưởng trường Cao đẳng sư phạm Đắc Lắk của tác giả Hà Văn Ánh [1] hay
nghiên cứu Quản lý thiết bị dạy học tại Học viện hậu cần trong giai đoạn
phát triển hiện nay của tác giả Nguyễn Đức Thắng [17]...
+ Vấn đề quản lý cơ sở vật chất trong trường đại học cũng được nghiên
cứu dưới góc độ là tiêu chí để kiểm định chất lượng giáo dục đại học. Điển
hình như các nghiên cứu Thiết kế và đánh giá chương trình giáo dục của tác
giả Nguyễn Đức Chính [6], nghiên cứu Đảm bảo chất lượng bên trong
trường đại học của tác giả Phạm Xuân Thanh, Trần Thị Tú Anh [16],…

17


1.1.2. Tổng quan nghiên cứu về áp dụng Hệ thống quản lý chất
lượng ISO 9000 trong quản lý cơ sở vật chất của trường đại học.
ISO (The International Organnization for Standardization) là tổ chức
lớn và được công nhận rộng rãi trên thế giới về vấn đề đảm bảo chất lượng
trong quá trình hoạt động, sản xuất của cả khu vực tư nhân và nhà nước. Việc
áp dụng ISO trong các doanh nghiệp cũng như trong khu vực hành chính công
đã đem lại hiệu quả lớn.
Trên thế giới, có rất nhiều các nghiên cứu khác nhau về ISO và áp dụng
ISO. Các nghiên cứu đề cập rất nhiều các khía cạnh khác nhau về lý luận, về

thực tiễn áp dụng ISO trong rất nhiều các lĩnh vực khác nhau, phân tích các ưu,
nhược điểm, các biện pháp nâng cao hiệu quả áp dụng… Điển hình như các
nghiên cứu Achieving competitive advantage through implementing a
replicable management standard: Installing and using ISO 9000 của tác giả
Eitan Navel, Alfred Marcus [2] ; nghiên cứu The effect of certification with the
ISO 9000 quality management standard: a signaling approach của tác giả Ann
Terlaak [26]; nghiên cứu ISO 9000 on the road to total quality của M. peter
[30]…
Ở Việt Nam, việc áp dụng ISO vào trong các doanh nghiệp và trong các
trường đại học ngoài công lập đã đem lại những thành công nhất định. Trên cơ
sở đó, vấn đề áp dụng Hệ thống quản lý chất lượng ISO 9000 vào khu vực
hành chính công ở Việt Nam nói chung và vào các trường đại học công lập
nói riêng đang là vấn đề thu hút được sự quan tâm của nhiều nhà khoa học và
nhiều nhà quản lý. Có nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề này. Điển hình
là các nghiên cứu tập trung xây dựng tiêu chí đánh giá hiệu quả của việc áp
dụng ISO hành chính công như nghiên cứu Áp dụng ISO 9000 trong dịch vụ
hành chính của tác giả Văn Tình [18], Vận dụng hệ thống ISO 9001- 2000
vào trong công tác của Ban TCTW của tác giả Đào Văn Khanh [8]... hay các
18


nghiên cứu về áp dụng ISO nhằm nâng cao chất lượng công tác đào tạo đại
học như nghiên cứu Một số kinh nghiệm áp dụng quản lý theo ISO ở trường
đại học kinh tế - ĐHQGHN của tác giả Nguyễn Viết Lộc, Phạm Bích Ngọc
[10] ...
1.1.3. Định hướng nghiên cứu của luận văn
Các công trình nghiên cứu trên đã làm rõ nhiều nội dung lý luận. Tuy
nhiên, việc nghiên cứu một cách hệ thống, chi tiết cho việc áp dụng ISO 9000
trong quản lý cơ sở vật chất tại các trường đại học, đặc biệt là tại các trường
đại học công lập mới chỉ bước đầu được đề cập đến như là một bộ phận của

hệ thống tiêu chí đánh giá quá trình đào tạo nói chung mà chưa được nghiên
cứu sâu, đánh giá một cách toàn diện để có thể đưa ra được những định hướng
phát triển cơ sở vật chất phù hợp, đáp ứng mục tiêu phát triển của tổ chức,
đồng thời đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả khai thác, sử dụng cơ
sở vật chất hiện có trong trường đại học.
Trường Đại học kinh tế - ĐHQG Hà Nội, , một trong số trường đại học
công lập đầu tiên đưa vào áp dụng và triển khai thành công Hệ thông quản lý
chất lượng ISO 9000 là một lựa chọn điển hình phù hợp cho việc triển khai
các nghiên cứu thực tế.
1.2. Quản lý cơ sở vật chất trong trường đại học
1.2.1. Các khái niệm
1.2.1.1. Khái niệm về quản lý
Theo Các Mác, quản lý là một chức năng đặc biệt nảy sinh từ bản chất
xã hội của quá trình lao động. Quản lý xuất hiện từ rất sớm, nó gắn chặt với
lịch sử phát triển của xã hội loài người, bắt nguồn từ sự phân công lao động
nhằm nâng cao hiệu quả, năng suất lao động. Xã hội ngày càng phát triển thì
nhu cầu quản lý ngày càng lớn.

19


Đề cập đến vấn đề quản lý, các nhà nghiên cứu đã đưa ra rất nhiều định
nghĩa khác nhau. Hoạt động quản lý được nhìn nhận, đánh giá dưới rất nhiều
khía cạnh khác nhau:
Xét dưới góc độ chức năng, các nhà nghiên cứu cho rằng quản lý có
bốn chức năng cơ bản bao gồm: lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra.
Theo Từ điển tiếng Việt: “Quản lý là tổ chức và điều khiển các hoạt động
theo những yêu cầu nhất định” [11].
Xét dưới góc độ khác, quản lý là việc xem xét các nhóm nguồn lực
(con người, tài chính, vật lực, thông tin…) nhằm đảm bảo cho tổ chức đạt

được mục tiêu mong muốn. Theo tác giả Nigel Bennett: “Quản lý là một hoạt
động duy lý liên quan tới việc tìm ra những cách hiệu quả, hiệu suất nhất có
thể sử dụng tài nguyên đạt mục đích của tổ chức”. Theo tác giả Harold
Koontz : “ Quản lý là hoạt động thiết yếu nhằm đảm bảo phối hợp những nỗ
lực cá nhân để đạt được mục đích của nhóm”. Hay theo tác giả Đặng Vũ
Hoạt, Hà Thế Ngữ: “Quản lý là quá trình định hướng, quá trình có mục tiêu,
quản lý một hệ thống nhằm đạt được những mục tiêu nhất định. Những mục
tiêu này đặc trưng cho trạng thái mới của hệ thống mà người quản lý mong
muốn” [14].
Ngoài ra, quản lý còn được nghiên cứu ở dạng tổ hợp các phương pháp,
biện pháp, chính sách tác động. Frederich W.Taylor định nghĩa: “ Quản lý là
nghệ thuật biết rõ ràng, chính xác cái gì cần làm và làm cái đó như thế nào
bằng phương pháp tốt nhất và rẻ nhất”. Hay theo tác giả Nguyễn Minh Đạo:
“ Quản lý là sự tác động chỉ huy, điều khiển, hướng dẫn các quá trình xã hội
và hành vi hoạt động của con người nhằm đạt tới mục đích đã đề ra” [7].
Như vậy, quản lý là hoạt động được tiến hành trong một tổ chức hay
một nhóm xã hội, trong đó chủ thể quản lý sử dụng các chính sách, nguyên

20


tắc, các phương pháp, biện pháp nhất định một cách có hệ thống, có kế
hoạch để thực hiện mục tiêu của tổ chức.
1.2.1.2. Cơ sở vật chất trường đại học
Cơ sở vật chất trường đại học (hay “cơ sở vật chất kỹ thuật”, “cơ sở
vật chất – thiết bị” hay “hạ tầng vật chất – kỹ thuật” của trường học) là
những phương tiện vật chất, kỹ thuật, công nghệ, thông tin của nhà trường
được sử dụng làm công cụ để thực hiện nhiệm vụ, tiến hành các hoạt động
theo quy định.
Hệ thống cơ sở vật chất trường học nói chung và trường đại học nói

riêng có cấu trúc đa dạng và phong phú. Cụ thể:
- Tài sản cố định:
+ Đất đai (mặt bằng)
+ Các công trình xây dựng: trụ sở, phòng làm việc, hội trường, phòng
họp, phòng học, thư viện, phòng thí nghiệm, nhà xưởng, kho tàng, trạm y tế,
nhà xe, nhà ăn,…
+ Các công trình ngoại thất như sân vườn, cây cảnh, bể bơi, sân vận
động, cầu cống, đường xá…
- Trang thiết bị:
+ Các loại máy móc, phương tiện, trang thiết bị
+ Dụng cụ, đồ dùng
+ Sách báo, tài liệu, dữ liệu điện tử
+ Vật liệu, nhiên liệu…
Hệ thống cơ sở vật chất có vai trò quan trọng trong hoạt động của
trường đại học. Cơ sở vật chất là thành tố cơ bản trong cấu trúc của quá trình
giáo dục nói chung và quá trình dạy học nói riêng.

21


1.2.2. Quản lý cơ sở vật chất trong trường đại học
1.2.2.1. Khái niệm quản lý cơ sở vật chất trong trường đại học
Quản lý hạ tầng vật chất – kỹ thuật trường học nói chung hay quản lý
CSVC trong trường đại học nói riêng là một bộ phận trong hệ thống quản lý
hành chính sự nghiệp công. Đây là quá trình tác động của chủ thể quản lý nhà
trường đại học trong việc xây dựng, trang bị, phát triển và sử dụng có hiệu
quả cơ sở vật chất nhằm đưa nhà trường đạt tới mục tiêu đào tạo.
Quản lý CSVC là hoạt động phức tạp, bao gồm nhiều công việc. Theo
quan điểm chất lượng, quản lý CSVC trong trường đại học là quản lý hàng
loạt các quá trình công việc, bao gồm:

- Qui hoạch xây dựng, quản lý, khai thác, sử dụng CSVC: đưa ra định
hướng phát triển, định hướng chiến lược xây dựng CSVC.
- Lập kế hoạch xây dựng CSVC: xác định nội dung các giai đoạn đầu
tư.
- Xây dựng CSVC: quá trình thực hiện kế hoạch đầu tư đã được phê
duyệt.
- Khai thác sử dụng CSVC: đưa các công trình, thiết bị vào sử dụng, tận
dụng tiềm năng, công suất CSVC.
- Cải tạo, sửa chữa CSVC: biến đổi CSVC cho phù hợp với yêu cầu
mới hoặc khắc phục sự xuống cấp, hư hỏng.
- Bảo quản, kiểm kê, kiểm toán, thanh lý CSVC: duy trì tuổi thọ, chất
lượng của CSVC, đánh giá tình trạng CSVC hoặc loại bỏ CSVC (bán, hủy,
dịch chuyển).
Các lĩnh vực công việc này, về tổng thể, có thể hình dung như các công
đoạn trong chu trình quản lý. Vị trí của mỗi công đoạn phụ thuộc vào loại
hình, chủng loại CSVC. Mục đích của từng công đoạn giúp phân biệt chúng
với nhau. Mỗi công đoạn này đều có mục tiêu, nội dung, yêu cầu quản lý cụ
22


thể được xác định trên cơ sở mục tiêu, nhiệm vụ của nhà trường, đặc tính của
chủng loại CSVC. Để thực hiện từng công đoạn này không thể thiếu hoạt
động quản lý với những nghiệp vụ thích hợp.
1.2.2.2. Nội dung của công tác quản lý cơ sở vật chất trong trường đại
học
Trong hoạt động của trường đại học, công tác quản lý cơ sở vật chất có
vai trò vô cùng quan trọng. Nội dung của nó bao gồm:
- Đáp ứng tối đa trong khả năng có thể nhiệm vụ giáo dục của nhà
trường, các nhu cầu hiện tại và những thay đổi của hoạt động ĐT và NCKH;
- Kế hoạch hóa và quy trình hóa, thể chế hóa công việc nhằm tạo điều

kiện thuận lợi cho đối tượng phục vụ, đặc biệt là SV;
- Đầu tư, phân bổ, điều phối hợp lý, kịp thời CSVC cho các nhiệm vụ
cụ thể trong điều kiện nguồn lực thực tế và tiết kiệm nguồn lực;
- Đảm bảo các tính năng kỹ thuật và không ngừng nâng cao hiệu quả
khai thác sử dụng CSVC, năng lực phục vụ ĐT và NCKH;
- Duy trì sự bền vững, tính năng, công năng của CSVC;
- Thực hiện an toàn, vệ sinh môi trường trong quản lý, sử dụng CSVC;
- Cung cấp tư liệu, dữ liệu cần thiết cho việc quản lý các lĩnh vực, các
khâu, công đoạn trong chu trình quản lý của nhà trường;
Quản lý CSVC, suy cho cùng, nhằm góp phần thực hiện mục tiêu
chung của nhà trường là tạo các điều kiện tốt cho việc thực hiện các mặt công
tác của nhà trường trong đó đặc biệt là công tác đào tạo và nghiên cứu khoa
học... Vì vậy, để quản lý hiệu quả lĩnh vực này cần xem xét các mối quan hệ
của nó trong hoạt động ĐT của trường ĐH.
1.3.

Hệ thống quản lý chất lượng ISO 9000

1.3.1. Quản lý chất lượng
Chất lượng
23


Chất lượng, công việc là mối quan tâm của loài người, ngay từ thời cổ
đại nó đã được coi như sự thỏa mãn mong đợi, là cái hoàn hảo, có giá trị.
Nhưng vào thời kỳ cổ đại, trung đại và ngay cả giai đoạn đầu thời kỳ hiện đại,
cảm nhận về chất lượng mang tính đẳng cấp, là sự ưu tiên của tầng lớp vua
chúa, quý tộc, thượng lưu, còn đại đa số quần chúng nhân dân trong tình trạng
sống nghèo khổ vật lộn với chuyện sinh tồn nên chưa có khả năng với tới chất
lượng.

Vấn đề chất lượng và quản lý chất lượng sản phẩm trở thành mối quan
tâm của toàn xã hội khi có sự cạnh tranh trong sản xuất hàng hóa công nghiệp
và với sự xuất hiện của những nhà tư tưởng - khoa học về nó. Nhà khoa học
người Mỹ, William Edwards Deming (1900-1993) được coi là nhà tư tưởng
và thực hành về chất lượng trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp và kinh
doanh.
Tư tưởng của Deming về hệ thống quản lý chất lượng
Từ những năm 1940 ở Mỹ, Deming tin rằng 80 - 85% chất lượng sản
phẩm, dịch vụ có đạt hay không là do ở vấn đề quản lý.
Theo Deming, việc nắm bắt được nhu cầu khách hàng, có một hệ thống
ý tưởng, mục đích bất biến và niềm vui trong công việc hàng ngày sẽ luôn giữ
vị trí hàng đầu. Những sản phẩm và dịch vụ có những chất lượng tốt và ổn
định sẽ đem đến việc làm, sự thịnh vượng và hoà bình; trong công việc, người
lãnh đạo cao nhất là người duy nhất có thể sữa chữa lại những vấn đề trong
công tác tổ chức quản lý. Các nhà lãnh đạo phải có một tầm nhìn và các nhà
quản lý phải thực hiện những bước cần thiết để tái thiết lại hệ thống nhằm cải
thiện chất lượng, thoả mãn trong công việc, và giảm thiểu sự lãng phí.

24


Hình 1.1 Vòng tròn Deming [8]
Năm 1950, Deming đã đưa ra chu trình PDCA: lập kế hoạch - thực hiện
- kiểm tra - điều chỉnh (Plan-Do-Check-Act). Nội dung có thể tóm tắt như
sau:
• P (Plan): lập kế hoạch, định chính sách, quá trình và phương pháp
đạt mục tiêu
• D (Do): Đưa kế hoạch vào thực hiện.
• C (Check): Dựa theo kế hoạch để kiểm tra kết quả thực hiện.
• A (Act): Thông qua các kết quả thu được để đề ra những tác động

điều chỉnh thích hợp nhằm bắt đầu lại chu trình với những thông tin đầu vào
mới, tạo ra sự cải tiến thường xuyên.
Với hình ảnh một đường tròn lăn trên một mặt phẳng nghiêng (theo
chiều kim đồng hồ), chu trình PDCA cho thấy thực chất của quá trình quản lý
là sự cải tiến liên tục và không bao giờ ngừng. Cải tiến ở đây phải hiểu theo
nghĩa rộng, không đơn thuần liên quan đến giải quyết vấn đề, bởi vì nhiều khi
giải quyết được vấn đề nhưng không giải quyết được toàn bộ quá trình, giải
quyết vấn đề của bộ phận nầy đôi khi lại gây ra thiệt hại cho nơi khác.
Vòng tròn PDCA lúc đầu được đưa ra như là các bước công việc tuần
tự cần tiến hành của việc quản trị nhằm duy trì chất lượng hiện có. Nhưng do
hiệu quả mà nó đem lại, ngày nay nó được sử dụng như một mô hình công cụ
nhằm cải tiến không ngừng và nâng cao chất lượng sản phẩm.

25