VẬN DỤNG một số PHƯƠNG PHÁP dạy học TÍCH cực TRONG CHƯƠNG TRÌNH TIN học 10 TRUNG học PHỔ THÔNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
KHOA CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

VẬN DỤNG MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG CHƯƠNG TRÌNH TIN HỌC 10 TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG

Người hướng dẫn khoa học:

PGS. TS. Nguyễn Thị Tĩnh

Học viên thực hiện:

Đào Thị Thoả

Khoá:

24

Chuyên ngành:

LL&PPDH bộ môn Tin học

Hà Nội, tháng 10 - 2016


NỘI DUNG

1

Lý do chọn đề tài

2

Cơ sở lí luận và thực tiễn

3

Triển khai thực hiện

4

Thực nghiệm sư phạm

5

Kết luận

6

Khuyến nghị


1. Lí do chọn đề tài
- Nghị quyết 29 của BCHTW về đổi mới căn bản và toàn diện GDĐT đã chỉ ra là cần tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương
pháp dạy và học theo hướng hiện đại, đề cao vai trò chủ thể hoạt động của HS nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng
tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng vào giải quyết các tình huống thực tiễn cuộc sống.
- Bộ GD đang triển khai rất nhiều công việc phục vụ đổi mới căn bản và toàn diện GD & ĐT sau năm 2018. Đổi mới
phương pháp và hình thức tổ chức dạy học và KTĐG, đổi mới SHCM theo hướng nghiên cứu bài học, tổ chức các kì thi
giúp HS vận dụng kiến thức đã học vào giải quyết vấn đề thực tiễn, … nhằm hình thành và phát triển các năng lực cần thiết

của thế kỉ 21 cho HS.


- Chương trình Tin học lớp 10 THPT là môn học có những đặc thù riêng liên quan chặt chẽ với việc sử dụng máy tính,
cách suy nghĩ và giải quyết vấn đề theo quy trình công nghệ, kết cấu bài học lôgic.
- HS yêu thích môn học nhưng chất lượng học tập chưa cao, các giờ học chưa sinh động, ý thức học tập chưa tốt. Đặc biệt,
HS chưa biết vận dụng kiến thức đã học vào giải quyết thực tiễn, việc phối hợp làm việc nhóm còn lúng túng.


Để góp phần đổi mới PPDH, tác giả đã suy nghĩ, tìm kiếm những giải pháp nhằm kích hoạt và phát huy tính tích cực, tự
giác của HS thông qua một số phương pháp dạy học như “dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề”, “dạy học theo dự án”,
kết hợp một số kĩ thuật dạy học tích cực xây dựng đề tài: “Vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong chương
trình Tin học 10 Trung học phổ thông”.


2. Cơ sở lí luận và thực tiễn



Cơ sở lí luận:



Cơ sở khoa học: Triết học, tâm lí học, giáo dục học



Tìm hiểu PPDH tích cực: Khái niệm, bản chất và những dấu hiệu đặc trưng.



Vai trò của GV, của HS trong dạy học tích cực



Một số mô hình học tập tích cực: Dạy học làm tăng hứng thú, học tập qua đa giác, qua làm, qua thực hành.



Một số PPDH tích cực: Dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề, dạy học theo dự án, một số kỹ thuật dạy học tích cực




Cơ sở lí luận:

-

Quy trình dạy học PH & GQVĐ:

Phát hiện vấn đề

•

Phát hiện và nhận
dạng vấn đề ở mức 1
4

Tổ chức dạy học
Thiết kế bài học

Chọn nội dung phù hợp

•
•

Giải quyết vấn đề

•
•

Tìm giải pháp

Kết luận vấn đề

•

Thảo luận, đánh giá,
rút ra vấn đề mới

Kiểm tra giải pháp

•

Nghiên cứu sâu giải

Vạch ra điều chưa biết

pháp, vận dụng thực

Chỉ ra mqh giữa cái

tiễn

mới, cái đã biết




Cơ sở lí luận

-

Quy trình dạy học theo dự án:

Đánh giá, rút kinh
Trình bày sản phẩm
Thực hiện dự án

Lập kế hoạch dự án
Xây dựng ý tưởng dự
án. Quyết định chủ
đề

nghiệm




Cơ sở lí luận

- Một số kĩ thuật dạy học tích cực:



Học tập theo nhóm nhỏ



Hợp tác trong dự án học tập



Tia chớp



Động não




Cơ sở thực tiễn

-

Những khó khăn của HS THPT huyện Ý Yên khi mới bắt đầu học Tin học 10

Đặc điểm môn Tin học THCS

Đặc điểm Tin học lớp 10 THPT

Cơ sở vật chất

Chất lượng đội ngũ giáo viên

•
•
•
•
•
•
•

Là môn tự chọn
Chỉ học nguyên lớp 6, 7 hoặc 8. Lớp 9 không học Tin

Trừu tượng, phổ dụng thực tiễn
Lý thuyết gắn với thực hành

Thiếu thốn
Hay hỏng hóc

Chưa đạt chuẩn


Việc vận dụng PPDH tích cực
trong QTDH chỉ mới thực hiện ở

Việc dạy còn thiên về lý thuyết,

Mới chỉ có ít GV thường xuyên
sử dụng CNTT, giáo án điện tử
vào dạy học

Với việc dạy

Hầu hết các GV đều muốn vận

hình thức dạy đơn điệu



một bộ phận GV

Thực tiễn của việc dạy – học môn Tin học ở các trường THPT

dụng PPDH tích cực vào QTDH

-



Cơ sở thực tiễn




Cơ sở thực tiễn



Với việc học



Có 100% các HS đã được học môn Tin học ở lớp dưới, có tới 80% HS nhận thức được tầm quan trọng của Tin học trong cuộc sống, song
chỉ có 43.6% thích học môn Tin học.



Ý thức học tập bộ môn chưa cao, HS chưa tự tìm tòi, nghiên cứu bài mới, ít biết vận dụng kiến thức đã học vào thực tiễn.


3. Thiết kế một số dự án học tập
Vận dụng một số PP và KTDH: Tia chớp, động não, làm việc theo nhóm nhỏ, hợp tác trong dự án học tập, dạy học
PH&GQVĐ, dạy học theo dự án.
Sử dụng PP “dạy học theo dự án” là PP chủ đạo để thiết kế một số dự án học tập, trong mỗi dự án học tập đó lại sử
dụng các PP và KTDH tích cực khác.
Thiết kế 2 dự án học tập với nội dung:



Chương I: “Một số khái niệm cơ bản của Tin học” (trừ phần thuật toán), chương II: “Hệ điều hành” (Dự án 1: Cùng
em khám phá máy tính)



Chương III: “Soạn thảo văn bản”, chương IV: “Mạng máy tính và Internet” (Dự án 2: Máy tính của thế hệ 10X).

3.1. Dự án cùng em khám phá máy tính

- Mô tả dự án: HS tìm hiểu máy tính điện tử ra đời khi nào, nó có vai trò như thế nào trong cuộc sống của con người, cấu tạo của nó
ra sao, cách thức quản lí dữ liệu, làm thế nào ta có thể ra lệnh cho nó làm theo yêu cầu?....
- Mục tiêu dự án: Kiến thức, kĩ năng, thái độ
- Nhiệm vụ cần tìm hiểu của dự án:


NV1: Đặc tính, vai trò; cấu tạo và nguyên lý hoạt động của MTĐT; PMMT, ƯD trong cuộc sống. Các thông số kỹ thuật khi mua
MT. Ví dụ về cấu hình một MT phù hợp với giá tiền định mua?
NV2: Sự hình thành và phát triển của Tin học; Phân biệt TT&DL, mã hoá thông tin; ảnh hưởng của nó với đời sống VHXH hiện
nay; Thực trạng Facebook với học đường; Suy nghĩ về việc ƯD CNTT trong thực tế?
NV3: Khái niệm, chức năng của HĐH; Phân biệt tệp và thư mục, tạo 1 cây thư mục; Chỉ ra các thao tác làm việc với HĐH; Ví
dụ về một số HĐH; Tạo và sắp xếp lại một cây thư mục học tập khoa học trong MT.


Quy trình thực hiện:
Xây dựng ý tưởng. Quyết định

Lập kế hoạch dự án

chủ đề

•
•

Mô tả dự án
Xây dựng 3 chủ đề: Máy tính
điện tử; Tin học và xã hội; Hệ

•
•
•

điều hành

Xác định mục tiêu dự án
Nhiệm vụ cụ thể
Kế hoạch phân công nhiệm vụ

Thực hiện dự án

•
•
•

theo từng tuần

•

Gợi ý các địa chỉ web cần tham
khảo

•

Giới thiệu PPDH theo dự án

Bộ câu hỏi định hướng

Phát biên bản họp nhóm, tiêu chí

Hướng dẫn HS làm PowerPoint
Hướng dẫn HS hoàn thành các
nhiệm vụ của dự án

•

•

HS thực hiện dự án

HS thuyết trình sản phẩm trên
PowerPoint

Giới thiệu dự án

đánh giá

•
•

Trình bày sản phẩm

•
•
•

Các nhóm khác đặt câu hỏi
Nhóm trình bày trả lời
Đánh giá lẫn nhau

Đánh giá dự án

•
•
•
•
•
•

Điểm mỗi HS được tính:
D1 = Điểm làm việc nhóm
D2 = Điểm thuyết trình
D3 = Điểm đánh giá chung
D4 = Điểm kiểm tra TN 20’
Điểm

đạt

(D1+D2+D3+D4)/4

Đ

=


3.2. Máy tính của thế hệ 10X
- Mô tả dự án:

Trường THPT Tống Văn Trân (từ 2006) có: 3 phòng máy với 75 máy vi tính (Pentium4 – 1.6GHz, Ram 256MB, HDD 40GB). Kết nối Internet.

Thực trạng xuống cấp : Chuột, bàn phím, tốc độ, dung lượng, màn hình, mạng Internet

Mua bổ sung 50 MT để phục vụ dạy học môn Tin học; quản lí và dạy học với chi phí khoảng 350 triệu VNĐ.

Nhiệm vụ: Khảo sát phòng máy, lên kế hoạch mua sắm, bố trí sắp xếp lại phòng máy, đưa ra giải pháp kết nối mạng, ..


-

Nhiệm vụ:

NV1: Tìm hiểu TT về MT, phòng MT. Khảo sát thực trạng sử dụng và quản lí các phòng MT. Xđ nguyên nhân hỏng hóc,
xuống cấp của phòng MT.
NV2: Tìm hiểu, ss các nhà cung cấp MT, các thông số của MT và giá cả. Đưa ra phương án lựa chọn thích hợp.
NV3: Tìm hiểu các gói dịch vụ Internet và các phương án lắp đặt phù hợp với kinh phí hiện có.
NV4: Đưa ra những giải pháp hợp lý để khắc phục các phòng thực hành nhằm đáp ứng nhu cầu dạy và học hiệu quả. Đưa
ra nội quy sử dụng phòng máy.


-




-

Quy trình thực hiện:
Tương tự dự án 1. Khác ở đánh giá
Điểm mỗi HS được tính (Đ):

Sản phẩm:
D1 = Điểm làm việc
nhóm

D2 = Điểm thuyết
trình

Một bản trình chiếu bằng PowerPoint
dựword
án
Bốn bảntóm
báo tắt
cáotoàn
bằng
D3 = Điểm đánh kết

Bốn bản trình chiếu bằng
Các video khảo sát
PowerPoint

quả dự án nhóm HS x
2

Đ = Đ/4

Đ = (D1+D2+D3*2)


4. Thực nghiệm sư phạm

Trường thực nghiệm: Trường THPT Tống Văn Trân

Mục đích thực nghiệm: Kiểm tra, đánh giá tính khả thi và hiệu quả của việc vận dụng một số PPDH tích cực vào dạyTin học 10 THPT

Đối tượng thực nghiệm: Lớp TN (10A4, 10A8), Lớp ĐC (10A6, 10A11)

Nội dung thực nghiệm: Học kỳ I (Dự án 1), học kỳ II (Dự án 2)

Đánh giá: Dựa vào các tiêu chí đánh giá và bài kiểm tra


Chúng tôi đã tiến hành thực nghiệm trên các TN và ĐC như sau:

-

Học kỳ I: Chọn nhóm TN gồm 2 lớp (10A4, 10A8) và nhóm ĐC gồm 2 lớp (10A11, 10A6). Sau đó tiến hành đánh giá trên 2
nhóm này

-

Học kỳ 2: Chọn 1 lớp TN là 10A8, lớp ĐC (10A6, 10A4). Sau đó tiến hành đánh giá kết quả giữa 3 lớp này để thấy được sự
khác biệt:



Lớp TN cả 2 học kỳ (10A8)



Lớp chỉ TN 1 học kỳ (10A4)



Lớp không thực nghiệm cả 2 kỳ (10A6)


Kết quả thực nghiệm

4.1. Dự án cùng em khám phá máy tính
Sau 4 tuần thực hiện dự án trong học kỳ I năm học 2015 - 2016, kết quả thu được:
Biểu đồ đánh giá thông qua kiểm tra 20 phút

Dựa trên việc thống kê kết quả TNSP, chúng tôi nhận thấy chất lượng học tập của các lớp
TN cao hơn các lớp ĐC. Cụ thể:
+ Điểm TBC của các lớp TN cao hơn ở các lớp ĐC

X

+ Hệ số biến thiên V ở các lớp TN cao hơn ở các lớp ĐC, nghĩa là độ phân tán quanh giá
trị TBC của các lớp TN cao hơn ở các lớp ĐC. Từ đó cho thấy kết quả học tập của các lớp TN tốt
Lớp TN

Lớp ĐC

#REF!

hơn ở các lớp ĐC.

#REF!

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

X

S2

S

V

73

0

0

0

0

0

0

5

13

31

14

10

8.2

79.716

8.928

1.095

74

0

0

0

1

2

9

13

20

17

12

0

7.0

45.055

6.712

0.959

Sĩ số
Lớp
TN

Lớp
ĐC


Kết quả thực nghiệm
4.2. Dự án máy tính của thế hệ 10X
Sau 7 tuần thực hiện dự án trong học kỳ II năm học 2015 - 2016, kết quả thu được:

Lớp TN
10A8

Lớp ĐC

0-3

3-5

5–7

7-8

8–9

9 – 10

0

0

0

14

19

2

0–3

3-5

5–7

7-8

8–9

9 – 10

Biểu đồ so sánh kết quả của 1 lớp TN và 2 lớp ĐC

Sĩ số
35

Sĩ số

10A6

35

0

1

10

13

10

1

10A4

38

0

0

6

17

13

2

Lớp TN 10A8
Nhìn vào biểu đồ ta thấy: Lớp TN 10A8 được TN trong cả 2 học kỳ nên không có HS có điểm kiểm tra từ 0 –
7, số điểm từ 7 – 10 cao hơn 2 lớp ĐC. Đồng thời, nhìn biểu đồ ta cũng thấy: Lớp ĐC 10A4 không có HS nào
có điểm từ 0 – 5, số điểm từ 7 – 10 cũng cao hơn lớp 10A6. Điều này chứng tỏ: HS lớp TN học tốt hơn lớp
ĐC. Suy ra, việc vận dụng một số PPDH tích cực vào dạy chương trình Tin học 10 THPT là có hiệu quả rõ rệt.

Lớp ĐC 10A6

Lớp ĐC 10A4


MỘT

SỐ

HÌNH ẢNH
MINH HOẠ
QUÁ
TRÌNH
LÀM
ÁN

DỰ

5. KẾT LUẬN
Đối chiếu với mục tiêu của đề tài đã được đề ra, chúng tôi nhận thấy đề tài đã đạt được một số kết quả như sau:
- Làm phong phú hơn cho cơ sở lí luận về PPDH tích cực, lấy ví dụ minh hoạ cụ thể.
- Vận dụng xây dựng được 2 dự án học tập trong chương trình Tin học 10 THPT, với việc lấy PPDH theo dự án làm chủ đạo
và trong mỗi dự án lại vận dụng các PPDH tích cực khác.
- Xây dựng được các tiêu chí đánh giá dự án học tập của HS
- Xây dựng được bộ câu hỏi định hướng cho từng dự án giúp HS không đi lạc ra khỏi các nhiệm vụ trọng tâm của dự án.