Giai thoại văn học Việt Nam-rất hay.Font:VNcentury

VÙN HỔC CƯÍ CÊÅN ÀẨI VIÏÅT NAM
GIAI THOẨI
VÙN HỔC VIÏÅT NAM
HOÂNG NGỔC PHẤCH
KIÏÌU THU HOẨCH
Sûu têìm biïn soẩn
(In lêìn thûá tû, cố sûãa chûäa)
NHÂ XËT BẪN VØN HỔC
HÂ NƯÅI - 2000
LÚÂI NHÂ XËT BẪN
GIAI THOẨI vùn hổc lâ nhûäng giai thoẩi nối riïng
vïì
cấc nhâ vùn, nhâ thú, nhûäng nhên vêåt cố tïn tíi
trong xậ
hưåi hóåc àưng àẫo nhûäng ngûúâi u thđch thú vùn vâ sấng
tấc thú vùn nối chung. Nhû vêåy giai thoẩi vùn hổc lâ mưåt
loẩi vùn chûúng vûâa cố tđnh chêët bấc hổc, lẩi vûâa cố
tđnh
chêët truìn miïång mang trong cưët cấch ca nố nhiïìu nết
dên tưåc àưåc àấo àêìy sûác hêëp dêỵn.
Nùm 1965, Nhâ xët bẫn Vùn hổc àậ cho ra mù’t bẩn
àổc trïn miïìn Bù’c cën “Giai thoẩi vùn hổc Viïåt Nam” do
Hoâng Ngổc Phấch - Kiïìu Thu Hoẩch biïn soẩn vâ Trêìn
Thanh Mai giúái thiïåu. Sấch in lêìn àêìu vúái sưë lûúång
3.600
cën, ra àúâi chûa àûúåc bao lêu, àậ cố nhûäng kiïën
trong
vâ ngoâi nûúác àïì cêåp àïën viïåc cho nố àûúåc tấi bẫn.
Ngây
nay àïí àấp ûáng lông mong mỗi êëy, Nhâ xët bẫn lêìn
nây

cho tấi bẫn cën “Giai thoẩi vùn hổc Viïåt Nam” vúái mc
àđch cung cêëp cho cấc bẩn mưåt tâi liïåu vùn hổc gổn
nhể,
xc tđch, bao gưìm nhûäng giai thoẩi chổn lổc bưí đch vâ
hêëp
dêỵn. Cng vúái mc àđch trïn, ngoâi viïåc lûúåc ài mưåt sưë
giai thoẩi, chng tưi ch trûúng khưng in lẩi phêìn giúái
thiïåu àêìu sấch vâ phêìn sấch bấo tham khẫo.
NHAÂ XUÊËT BAÃN VAÊN HOÅC

Giai thoẩi vùn hổc Viïåt Nam
BẤC LẤI ÀO HAY CHÛÄ
5
Àúâi vua Lï Àẩi Hânh (980 - 1005) cố sû Àưỵ Thån
lâ
ngûúâi hổc rưång thú hay, am hiïíu viïåc àúâi, gip dêåp
nhâ
vua cố cưng lao lúán, nhûng mưỵi lêìn nhâ vua àõnh phong
chûác cho thò sû àïìu khưng nhêån. Vò thïë, Lï Àẩi Hânh
câng kđnh trổng, nhâ vua thûúâng chó gổi lâ Àưỵ phấp sû
chûá khưng gổi tïn thêåt.
Khoẫng nùm Thiïn Phc thûá tấm (987), vua nhâ Tưëng
sai qëc tûã giấm bấc sơ lâ L Giấc sang sûá Viïåt Nam.
Vua
Lï Àẩi Hânh bên sai sûá Thån giẫ lâm ngûúâi chêo àô ra
àốn sûá úã bïn búâ sưng Sấch Giang
(1)
, L Giấc vưën lâ
mưåt
tay sđnh thú khi ngưìi àô nhên trưng thêëy xa xa trïn mùåt

nûúác cố hai con ngưỵng trúâi, liïìn ngêm hai cêu thú
rùçng:
Nga nga lûúäng nga nga,
Ngûúäng diïån hûúáng thiïn nha
Dõch:
(1)
Sấch Giang: thåc vng Nam Sấch, Hẫi Dûúng.

HOÂNG NGỔC PHẤCH - KIÏÌU THU HOẨCH
Ngưỵng ngưỵng hai con ngưỵng
Chên trúâi nghïín cưí trưng.
6
Sû Thån nghe xong tay vêỵn chêo nhõp nhâng, miïång
tûúi tù’n nưëi vêìn ngêm tiïëp hai cêu cho thânh mưåt
bâi tûá
tuåt:
Bẩch mao phư lc thy
Hưìng trẩo bậi thanh ba.
(1)
Dõch:
Lưng trù’ng phúi nûúác biïëc,
Sống xanh qåy chêo hưìng.
Thêëy mưåt tay lấi àô mâ cng hay chûä nhû vêåy, L
Giấc
hïët sûác kinh ngẩc vâ cẫm phc.
(1) Bâi nây ngun gưëc úã bâi thú “Vơnh nga” ca Lẩc Tên vûúng
nhâ
thú àúâi Àûúâng lâm lc 10 tíi.
Nga, nga, nga!
Khc hẩng hûúáng thiïn ca

Bẩch mao ph lc thy,
Hưìng chûúãng bất thanh ba,
(Nghơa tûúng tûå nhû trïn)
ÚÃ àêy L Giấc cng nhû Àưỵ Thån àïìu chó lâ ngêm lẩi bâi
thú
ca Lẩc Tên vûúng, chûá khưng phẫi lâ tûå sấng tấc ra. Song
nhû
vêåy cng khưng hẩi gò àïën àưì ca ngûúâi kïí thoẩi:
“Mưåt tay lấi
àô mâ cng hổc rưång àïën thïë, à biïët nûúác Nam cố lù’m
ngûúâi
tâi” Xët xûá bâi thú xin xem Toân Àûúâng thi ca Trung Hoa
thû
cuåc xuêët baãn. Thûúång Haãi 1960 - quyïín 79. tr.864.

Giai thoẩi vùn hổc Viïåt Nam 7
Vïì sau, vua nhâ Tưëng côn sai L Giấc sang sûá Giao
Chêu mưåt lêìn nûäa. Lc vïì, L Giấc cố tùång sû
Thån mưåt
bâi thú lûu biïåt trong àố cố hai cêu:
Thiïn ngoẩi hûäu thiïn ûng viïỵn chiïëu,
Khï àâm ba tơnh kiïën thiïìm thu,
(Ngoâi trúâi côn cố trúâi nïn chiïëu,
Sống lùång khe àêìm rổi mẫnh thu)
(1)
Sû Thån àûa bâi thú cho Lï Àẩi Hânh. Vua triïåu sû
Khng Viïåt
(2)
vâo giẫi thđch hưå. Khng Viïåt nối:
“Àêy lâ

sûá Trung Hoa tỗ kđnh trổng bïå hẩ cng ngang vúái
hoâng
àïë ca ưng ta”. Vua hâi lông lù’m, liïìn sai sû Khng
Viïåt
lâm mưåt bâi ca tiïỵn L Giấc. Bâi ca lâm theo àiïåu
“Tưëng
vûúng lang qui” nhû sau:
Trûúâng quang phong hẫo cêím phâm trûúng,
Giao vổng thêìn tiïn phc àïë hûúng
Vẩn trng sún thy thiïåp thûúng lûúng
Cûãu thiïn qui lưå trûúâng,
Nhên tònh thẫm thiïët, àưët ly thûúng.
Phan luën sûá tònh lang,
(1) Xem toân vùn bâi thú úã phêìn Tiïíu lån.
(2) Sû Khng Viïåt tïn thêåt lâ Ngư Chên Lûu, qụ úã lâng Cất
Lúåi,
qån Thûúâng Lẩc (chûa rộ nay thåc núi nâo) sinh nùm 959,
mêët
nùm 1041. Vua Lï Àẩi Hânh ban hiïåu lâ Khng Viïåt àẩi sû,
phâm
sû.
caỏc viùồc quờn quửởc
troồng sỷồ ùỡu em
baõn luờồn vỳỏi nhaõ

HOÂNG NGỔC PHẤCH - KIÏÌU THU HOẨCH
Nguån tûúng thêm võ Nam cûúng,
Phên minh bấo ngậ hoâng.
Dõch:
Trúâi lẩnh giố tưët cấnh bìm

trûúng,
Ngi ngống ngûúâi tiïn lẩi àïë hûúng.
Mn trng non nûúác sống mïnh mang.
Chđn trúâi thùm thùèm dùåm trûúâng.
Nhòn chến biïåt ly tònh thẫm thûúng.
Vin xe sûá lông vêën vûúng,
Xin àem thêm vò Nam cûúng;
Phên minh bấo thấnh hoâng.
BÕ TRỐI VÊỴN LÂM THÚ
8
Theo truìn thuët, L Cưng ín
(1)
ngûúâi lâng Cưí
Phấp, ph Tûâ Sún, tónh Bù’c Ninh (nay thåc Hâ Bù’c)
lâ
mưåt nhên vêåt khấ k dõ.
Tûúng truìn ưng khưng cố cha; bâ mể lâ Phẩm Thõ
Nhên ài chúi cha Tiïu Sún, úã ph Tûâ Sún, Bù’c Ninh,
nùçm mưång thêëy ài lẩi vúái thêìn nhên rưìi vïì cố thai mâ
sinh
(1)
Lâm vua tûâ 1005 àïën 1009.

Giai thoẩi vùn hổc Viïåt Nam 9
ra ưng. Nhûng cố thuët lẩi nối Phẩm Thõ lâ mưåt bâ
gốa
chưìng àïën lâm thụ úã cha Cưí Phấp, ngûúâi tr trò cha
êëy
lâ sû L Khấnh Vùn “ài lẩi” vúái bâ, àïën khi bâ th
thai

thò àíi bâ ài núi khấc. Àïën ngây sinh àễ, bâ Phẩm Thõ
bổc con trong manh ấo c rưìi mang bỗ ngoâi cûãa tam quan
cha Cưí Phấp, L Khấnh Vùn nghe tiïëng trễ khốc bên ra
nhùåt àem vâo ni vâ àùåt tïn lâ L Cưng ín. Bêëy giúâ
cố
cêu ca dao cố chêm chổc nhể nhâng L Khấnh Vùn nhû
sau:
Con ai àem bỗ cha nây,
Nam mư di phêåt con thêìy, thêìy ni.
Cưng ín lâ mưåt ch bế khưi ngư, rù’n rỗi vâ rêët
thưng
minh, nïn àûúåc bưë ni u q vâ chùm sốc dẩy dưỵ. Lc
Cưng ín lïn sấu tíi hổc àậ tinh thưng mâ tđnh lẩi hay
tinh nghõch. Mưåt hưm, nhâ sû sai Cưng ín àem oẫn lïn
cha cng Hưå phấp, ch bế liïìn khoết oẫn ùn trûúác.
Àïën
àïm, Hưå phấp bấo mưång cho sû biïët. Sấng hưm sau, sû gổi
Cưng ín lïn mù’ng. Ch bế tûác lù’m, lïn cha àấnh cho
Hưå phấp ba cùèng tay, rưìi viïët vâo sau lûng pho tûúång
mêëy
chûä: “Àưì tam thiïn l” (àây ba ngân dùåm). Àïm hưm àố,
nhâ sû lẩi thêëy Hưå phấp àïën, mùåt óu xòu, ngỗ lúâi tûâ
biïåt:
“Hoâng àïë àậ àây tưi ài xa, xin cố lúâi châo ưng”. Sấng
hưm
sau, nhâ sû lïn xem pho tûúång Hưå phấp thêëy sau lûng quẫ
cố mêëy chûä “àưì tam thiïn l” thêåt. Nhâ sû bên sai tiïíu
lêëy
nûúác rûãa, nhûng khưng sao rûãa sẩch. Sau phẫi bẫo Cưng

HOÂNG NGỔC PHẤCH - KIÏÌU THU HOẨCH
10
ín vâo rûãa thò ch bế chó lêëy ngốn tay xoa xoa lâ
sẩch
ngay.
Khi ín àậ húi lúán, L Khấnh Vùn thêëy àïí úã cha
mònh khưng tiïån, bên gûãi sang cha Tiïu Sún nhúâ sû Vẩn
Hẩnh dẩy bẫo. Vẩn Hẩnh lâ em råt Khấnh Vùn mưåt nhâ
sû cố tâi vùn hổc vâ cố cẫ tâi kinh ln. ÚÃ àêy Cưng
ín
vêỵn khưng àưíi tđnh nïët xûa, vêỵn hổc đt chúi nhiïìu. Mưåt
hưm Cưng ín trưën hổc, bõ Vẩn Hẩnh trối lẩi cẫ àïm úã
tam quan. Canh khuya mỵi àưët khưng ng àûúåc, Cưng
ín tûác cẫnh ngêm bưën cêu thú rùçng:
Thiïn vi khêm chêím, àõa võ chiïn,
Nhêåt nguåt àưìng song àưëi ngậ miïn
Dẩ thêm bêët cẫm trâng thên tc,
Chó khng sún hâ xậ tù’c àiïn.
Dõch:
Trúâi lâm mân gưëi àêët lâm chiïn,
Nhêåt nguåt cng ta mưåt giêëc n.
Àïm khuya chùèng dấm dang chên dỵi
Chó súå sún hâ xậ tù’c nghiïng.
Vẩn Hẩnh nghe thú cho lâ Cưng ín cố khđ tûúång àïë
vûúng, rêët mûâng, tûâ àố ra cưng dẩy dưỵ vâ lo toan cho
Cưng
ín nïn nghiïåp lúán. Nhâ sû “tc trđ àa mûu” êëy àûa àûúåc
Cưng ín vâo lâm quan trong triïìu. Khưng bao lêu, nhúâ
tâi trđ ca mònh, L Cưng ín thùng lïn àïën chûác Tẫ thên
vïå àiïån tiïìn chó huy sûá lâ mưåt àõa võ cêån thêìn cûåc to

lc


Giai thoẩi vùn hổc Viïåt Nam 11
bêëy giúâ. Khi Lï Long Àơnh (Ngổa triïìu) chïët (1009),
nhêån
thêëy lông dên rêët oấn ghết nhâ Lï vò nhûäng tưåi ấc ca
Ngổa triïìu. Sû Vẩn Hẩnh cng vúái bổn Àâo Cam Mưåc bên
mûu thay àưíi triïìu àẩi, tưn L Cưng ín lïn lâm vua.
Nhâ L bù’t àêìu tûâ àêëy.
NAM QËC SÚN HÂ NAM ÀÏË CÛ
L Thûúâng Kiïåt, ngûúâi phûúâng Thấi Hôa, Thùng
Long,
sinh nùm 1036, mêët nùm 1105, lâm quan àïën Thấi y, lâ
ngûúâi vùn vộ kiïm toân.
Àúâi L Nhên Tưng (1072 - 1127), qn Tưëng sang xêm
lûúåc nûúác ta. Vua sai L Thûúâng Kiïåt àem qn cûå
àõch.
L Thûúâng Kiïåt hẩ lïånh cho dên úã phđa bù’c sưng
Nhû
Nguåt (tûác lâ sưng Cêìu ngây nay) di cû sang phđa nam
àïí trấnh sûå khng bưë ca giùåc, rưìi lêåp doanh trẩi úã
phđa
nam sưng àïí chưëng giûä. Qn hai bïn cêìm cûå hâng thấng.
Qn giùåc thïë mẩnh nhûng mêëy lêìn vûúåt sưng àïìu bõ
àấnh lui. Tuy vêåy, qn ta cng dêìn dêìn nng thïë. Tònh
trẩng hïët sûác khêín cêëp.
Àïí cưí v qn sơ, L Thûúâng Kiïåt bên nghơ ra mưåt
kïë.
Ưng lâm mưåt bâi thú tûá tuåt, àang àïm sai ngûúâi bđ mêåt

HOÂNG NGỔC PHẤCH - KIÏÌU THU HOẨCH
vâo àïìn thúâ thấnh Tam
Giang
(1)
nhû sau:
Nam qëc sún hâ Nam àïë
cû,
12
ngêm vang lïn. Bâi thú
Tiïåt nhiïn àõnh phêån tẩi thiïn thû.
Nhû hâ nghõch lưỵ lai xêm phẩm,
Nhûä àùèng hânh khan th bẩi hû.
Dõch:
Nûúác Nam vưën ca vua Nam,
Sấch trúâi kia àậ rộ râng àõnh phên
Giùåc cìng sao dấm lêën xêm.
L bay rưìi sệ chëc phêìn bẩi vong.
Thïë lâ tûâ hưm sau, bâi thú àûúåc truìn tng trong
toân
qn, vâ ngûúâi ngûúâi àưìn àẩi lâ thêìn àậ lâm ra
bâi thú àố
àïí bấo trûúác viïåc qn giùåc têët bẩi, qn ta têët
thù’ng. Do
àố, lông tin tûúãng vâo thù’ng lúåi cëi cng àûúåc cng
cưë.
Qn sơ ai nêëy hùm húã tiïën lïn phđa trûúác àïí giïët giùåc.
Khđ thïë àậ hùng, L Thûúâng Kiïåt bên múã cåc tiïën cưng,
(1) Thấnh Tam Giang: hai anh em Trûúng Hưìng, Trûúng Hất, tûúáng
ca Triïåu Quang Phc àậ tûâng gip Triïåu Quang Phc khấng

chiïën chưëng giùåc Lûúng (thïë k thûá VI. Nhiïìu àïìn thúâ hai
võ àûúåc
dûång úã chưỵ húåp lûu ba con sưng Cêìu, sưng Thûúng vâ sưng
Lc
Nam; vò vêåy ngûúâi ta quen goåi anh em hoå Trûúng laâ thaánh Tam
Giang (ba söng).

Giai thoẩi vùn hổc Viïåt Nam 13
àấnh cho giùåc Tưëng àẩi bẩi, phẫi cêìu hôa vâ rt
vïì nûúác.
(1)
LAN PHU NHÊN
Vua L Thấnh Tưng (1054 - 1072), tïn thûåc lâ Nhêåt
Tưn, àậ 40 tíi mâ khưng cố con, nïn hïët sûác lo lù’ng cho
viïåc kïë võ sau nây. Theo lúâi khun ca cấc quan, vua ài
cêìu tûå úã cha Siïu Loẩi, lâng Thưí Lưỵi, huån Vùn
Giang,
tónh Hûng n. Nghe vua àïën, dên lâng àưí xư ra àûáng
xem àêìy àûúâng; duy chó cố mưåt ngûúâi con gấi cù’t cỗ,
thêëy
kiïåu vua ài qua, vêỵn cûá àûáng dûåa vâo gưëc mưåt cêy lan,
úã
trïn mưåt cấi àưìi vù’ng, chûá khưng thêm chẩy ra xem. Vua
ngưìi trïn kiïåu trưng thêëy lêëy lâm lẩ, truìn gổi lẩi
hỗi,
ngûúâi con gấi ûáng àưëi trưi chẫy mẩch lẩc, khưng cố vễ
gò
lâ lëng cëng súå hậi. Qua cêu chuån, vua L hïët sûác
ch àïën giổng nối thanh thoất nhû tiïëng chng ca cư
ta, vâ khi vua tỗ lúâi khen, thò nâng móm cûúâi mâ hất

mưåt
cêu hất nhû sau:
Ngûúâi thanh thò tiïëng cng thanh,
(1)
Nùm 1072.

HOÂNG NGỔC PHẤCH - KIÏÌU THU HOẨCH
Chng kïu àấnh úã gốc àònh cng
kïu.
14
L Nhêåt Tưn rêët lêëy lâm vûâa lông, àûa nâng vïì
cung,
phong lâ Lan phu nhên (
Lan:
tûåa cêy lan). Àûúåc đt
lêu, Lan phu nhên cố thai, sinh ra mưåt trai khưi ngư
tën t: àố lâ thấi tûã Cân Àûác, sau nây sệ trúã
thânh vua
L Nhên Tưng (1072 - 1127), mưåt trong nhûäng võ vua lúán
ca nhâ L.
CHÛÚNG DÛÚNG - HÂM TÛÃ
Trêìn Quang Khẫi lâ con thûá vua Trêìn Thấi Tưng,
ngûúâi
lâng Tûác Mùåc, huån M Lưåc, tónh Nam Àõnh, sinh nùm
1241, mêët nùm 1294. Ưng lâ ngûúâi hổc rưång vâ thưng hiïíu
nhiïìu thûá tiïëng, tâi kiïm vùn vộ, cố cưng lúán trong
viïåc
phấ qn Ngun úã àúâi Trêìn.
Khoẫng cëi nùm Giấp thên (1284), trûúác sûác têën
cưng

ưì ẩt ca qn xêm lûúåc nhâ Ngun dûúái quìn tưíng chó
huy ca Thoất Hoan, qn ta thua liïn tiïëp trêån nây àïën
trêån khấc, cëi cng phẫi bỗ kinh àư Thùng Long cho giùåc
chiïëm àống. Tiïët chïë thưëng lơnh toân qn lâ Hûng Àẩo
Vûúng Trêìn Qëc Tën àûa vua chẩy vïì Thanh Hốa, vâ
sù’p xïëp viïåc khaáng chiïën chöëng ngoaåi xêm.

Giai thoẩi vùn hổc Viïåt Nam 15
Ma xn nùm sau, ÊËt dêåu (1285), àẩo qn Ngun do
Toa Àư thưëng lơnh ài àûúâng Chiïm Thânh tiïën ra àõnh
àấnh chiïëm àêët Nghïå An, nhûng àûúåc thûúång tûúáng Trêìn
Quang Khẫi chưëng giûä rêët vûäng, Toa Àư khưng àấnh nưíi,
lẩi thïm lûúng thûåc ngây mưåt cẩn dêìn, Toa Àư bên bân
vúái Ư Mậ Nhi dêỵn qn xëng thuìn vûúåt bïí ra Bù’c àïí
húåp binh vúái Thoất Hoan. Àûúåc tin êëy, Trêìn Quang Khẫi
phi bấo ra Thanh Hốa cho Trêìn Hûng Àẩo biïët. Hûng Àẩo
liïìn sai Chiïu vùn vûúng Trêìn Nhêåt Dåt àem qn ra
àốn àûúâng àấnh Toa Àư úã vng Hẫi Dûúng vâ cho Trêìn
Quang Khẫi mang mưåt àẩo qn thûá hai kếo thùèng ra
Thùng Long, chúâ lc nâo Trêìn Nhêåt Dåt diïåt xong qn
Toa Àư thò cng húåp binh àấnh p Thùng Long.
Quẫ nhiïn thấng tû nùm êëy (ÊËt dêåu) qn Trêìn Nhêåt
Dåt gùåp àoân chiïën thuìn ca Toa Àư úã bïën Hâm Tûã
(thåc huån Àưng An, tónh Hûng n). Qn ta àấnh rêët
hùng, Toa Àư tûã trêån, Ư Mậ Nhi trưën lïn mưåt chiïëc thuìn
con chẩy thoất.
Trêìn Quang Khẫi àûúåc tin àẩi thù’ng, liïìn chia qn
mưåt mùåt àấnh chiïën thuìn ca Thoất Hoan úã bïën Chûúng
Dûúng, mùåt khấc bưí vêy Thùng Long vâ giẫi phống àûúåc
kinh àư. Qn Thoất Hoan chẩy trưëi chïët sang àûúåc sưng

Hưìng vâ cưë giûä àêët Kinh Bù’c (Bù’c Ninh).
Trêìn Quang Khẫi kếo qn vâo thânh múã tiïåc khao
qn. Giûäa lc cêët chến vui vễ, cấc tûúáng sơ àïì nghõ

HOÂNG NGỔC PHẤCH - KIÏÌU THU HOẨCH
16
thûúång tûúáng ngêm mưåt bâi thú. Trêìn Quang Khẫi tay
bûng chến rûúåu, ûáng khêíu ngêm rùçng:
Àoẩt sấo Chûúng Dûúng àưå,
Cêìm hưì Hâm Tûã quan.
Thấi bònh tu nưỵ lûåc,
Vẩn cưí thûã giang san.
Dõch:
Chûúng Dûúng cûúáp giấo giùåc,
Hâm Tûã bù’t qn th.
Thấi bònh nïn gù’ng sûác,
Non nûúác vêỵn nghòn thu.
TRẨNG NGUN VÏÌ HỔC LÏỴ
Nguỵn Hiïìn qụ úã lâng Hâ Dûúng, huån Thûúång
Ngun, tónh Nam Àõnh, àưỵ th khoa nùm Bđnh Ngổ
(1246) àúâi Trêìn Thấi Tưng, àïën nùm sau thi àònh àưỵ trẩng
ngun.
Hiïìn vưën thưng minh, lc sấu, bẫy tíi theo hổc
mưåt
nhâ sû úã cha lâng, mưỵi ngây sû cho hổc hai mûúi trang
sấch, Hiïìn chó àổc qua lâ thåc. Nùm mûúâi mưåt tíi
Hiïìn
àậ nưíi tiïëng lâ thêìn àưìng. Lc àưỵ trẩng múái mûúâi hai
tíi.

Giai thoẩi vùn hổc Viïåt Nam 17
Khi vâo ra mù’t vua, vua thêëy bế ló’t chó’t mâ ùn
nối lẩi
hâm hưì, chûa cố phếp tù’c gò cẫ, bên bù’t vïì hổc lïỵ ba
nùm
rưìi sệ bưí dng lâm quan.
Trẩng vïì àûúåc đt lêu thò cố sûá nhâ Ngun sang,
sûá àûa
ra mưåt bâi thú ng ngưn àïí thûã nhên tâi nûúác Nam:
Lûúäng nhêåt bònh àêìu nhêåt,
Tûá sún àiïn àẫo sún.
Lûúäng vûúng tranh nhêët qëc,
Tûá khêíu tung hoânh gian.
Nghơa lâ:
Hai mùåt trúâi, mùåt trúâi bùçng àêìu,
Bưën trấi ni, trấi ni àiïn àẫo.
Hai ưng vua tranh nhau mưåt nûúác,
Bưën cấi miïång úã trong khoẫng dổc ngang.
Thêåt lâ k qúåc, cẫ triïìu àònh àïìu chõu, khưng ai
hiïíu
ra sao cẫ. Cố ngûúâi têu vua thûã cho múâi trẩng Hiïìn àïën
hỗi xem. Vua àânh phẫi y lúâi.
Khi sûá nhâ vua túái lâng trẩng, gùåp mưåt thùçng bế
àang
àa nghõch úã àêìu lâng liïìn hỗi thùm vâo nhâ Hiïìn,
nhûng
thùçng bế cûá lâm thinh chùèng nối chùèng rùçng. Sûá bûåc
mònh
lẩi nhên thêëy thùçng bế cố vễ ngưå nghơnh, bên àổc mưåt