tóm tắt Quản lý quá trình dạy học tại Trường trung học phổ thông Xuân Huy tỉnh Tuyên Quang đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục

Header Page 1 of 126.

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

TRẦN THỊ THU HẰNG

QUẢN LÝ QUÁ TRÌNH DẠY HỌC TẠI
TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG XUÂN HUY TỈNH
TUYÊN QUANG ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

HÀ NỘI - 2017

Footer Page 1 of 126.


Header Page 2 of 126.

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

TRẦN THỊ THU HẰNG

QUẢN LÝ QUÁ TRÌNH DẠY HỌC TẠI
TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG XUÂN HUY TỈNH
TUYÊN QUANG ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC

Mã số: 60140114

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS.TS Nguyễn Đức Chính

HÀ NỘI - 2017
Footer Page 2 of 126.


Header Page 3 of 126.

LỜI CẢM ƠN
Với lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin chân thành cảm ơn GS.TS Nguyễn Đức Chính,
Ngƣời Thầy đã tận tình hƣớng dẫn, giúp đỡ, chỉ bảo, động viên tôi trong suốt thời
gian nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Với tình cảm chân thành, tôi xin cảm ơn các thầy giáo, cô giáo của Trƣờng
Đại học Giáo dục- Đại học Quốc gia đã tham gia giảng dạy, tƣ vấn, giúp đỡ, tạo
điều kiện tốt nhất cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu luận văn.
Tôi cũng xin chân thành cảm ơn lãnh đạo Ủy ban nhân dân huyện Yên Sơn,
Ban giám hiệu và các đồng nghiệp của trƣờng Trung học phổ thông Xuân Huy huyện
Yên Sơn tỉnh Tuyên Quang đã giúp đỡ, tạo điều kiện để tôi tham gia khóa học và
hoàn thành luận văn.
Dù đã có nhiều cố gắng trong học tập và nghiên cứu để hoàn thành luận văn,
song luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong nhận đƣợc sự động
viên, quan tâm đóng góp ý kiến của các Thầy Cô trong Hội đồng khoa học, các
đồng nghiệp để luận văn đƣợc hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, tháng 01 năm 2017
Tác giả

Trần Thị Thu Hằng

Footer Page 3 of 126.

i


Header Page 4 of 126.

MỤC LỤC
Lời cảm ơn ......................................................................................................... i
Danh mục các bảng ........................................................................................... v
Danh mục biểu đồ, sơ đồ .................................................................................. vi
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUÁ TRÌNH DẠY HỌC VÀ
QUẢN LÝ QUÁ TRÌNH DẠY HỌC TRONG CÁC TRƢỜNG TRUNG
HỌC PHỔ THÔNG ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ................ 5
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề quá trình dạy học và quản lý quá
trình dạy học .................................................................................................... 5
1.2. Một số khái niệm ...................................................................................... 7
1.2.1. Quản lý, Quản lý nhà trƣờng .......................................................... 7
1.2.2. Dạy học, Quá trình dạy học .......................................................... 10
1.2.3. Quản lý quá trình dạy học ............................................................. 15
1.3. Quá trình dạy học tại các trƣờng trung học phổ thông trong bối
cảnh đổi mới căn bản toàn diện giáo dục .................................................... 15
1.3.1. Bối cảnh đổi mới căn bản toàn diện giáo dục ............................... 15
1.3.2. Trƣờng trung học phổ thông trong hệ thống giáo dục quốc dân ...... 18
1.3.3. Chƣơng trình giáo dục phổ thông tổng thể sau 2018 .................... 20
1.3.4. Dạy học ......................................................................................... 24
1.4. Nội dung quản lý quá trình dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới
giáo dục phổ thông ........................................................................................ 28

1.4.1. Tổ chức tập huấn cho giáo viên cách xây dựng kế hoạch dạy học .... 28
1.4.2. Tổ chức tập huấn cho giáo viên cách xây dựng kế hoạch bài học ..... 29
1.4.3. Tổ chức tập huấn cho giáo viên các phƣơng pháp dạy học tích cực ... 30
1.4.4. Tập huấn cho giáo viên các kĩ thuật kiểm tra đánh giá trong
quá trình dạy học ..................................................................................... 30
1.4.5. Tổ chức tập huấn cho giáo viên cách lập hồ sơ môn học ............. 32

Footer Page 4 of 126.

ii


Header Page 5 of 126.

1.4.6. Tăng cƣờng cơ sở vật chất kĩ thuật phục vụ quá trình dạy học .... 33
1.5. Các yếu tố tác động tới quản lý quá trình dạy học ............................. 33
1.5.1. Các yếu tố chủ quan ...................................................................... 33
1.5.2. Các yếu tố khách quan (chƣơng trình mới) .................................. 34
Tiểu kết chƣơng 1 .......................................................................................... 36
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUÁ TRÌNH DẠY HỌC VÀ QUẢN
LÝ QUÁ TRÌNH DẠY HỌC ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO
DỤC TẠI TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG XUÂN HUY,
TỈNH TUYÊN QUANG ................................................................................ 37
2.1. Đặc điểm kinh tế xã hội huyện Yên Sơn tỉnh Tuyên Quang .............. 37
2.1.1. Vị trí địa lý, dân số, lao động huyện Yên Sơn tỉnh Tuyên Quang ..... 37
2.1.2. Tình hình phát triển kinh tế xã hội huyện Yên Sơn tỉnh
Tuyên Quang .......................................................................................... 37
2.2. Sơ lƣợc về trƣờng Trung học phổ thông Xuân Huy tỉnh Tuyên Quang ..... 38
2.2.1. Quy mô trƣờng lớp ........................................................................ 39
2.2.2. Chất lƣợng giáo dục ...................................................................... 39

2.2.3. Nhu cầu học tập của học sinh ....................................................... 40
2.2.4. Đội ngũ giáo viên, đội ngũ cán bộ quản lý ................................... 41
2.3. Giới thiệu hoạt động khảo sát ............................................................... 41
2.3.1. Mục đích khảo sát ......................................................................... 41
2.3.2. Đối tƣợng khảo sát ........................................................................ 41
2.3.3. Nội dung khảo sát ......................................................................... 41
2.3.4. Phƣơng pháp khảo sát ................................................................... 42
2.4. Phân tích khảo sát .................................................................................. 42
2.4.1. Khảo sát đối với cán bộ quản lí và lãnh đạo và chuyên viên
phòng Giáo dục Trung học...................................................................... 42
2.4.2. Khảo sát đối với giáo viên ............................................................ 51
2.5. Đánh giá .................................................................................................. 58
Tiểu kết chƣơng 2 .......................................................................................... 61

Footer Page 5 of 126.

iii


Header Page 6 of 126.

CHƢƠNG 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ QUÁ TRÌNH DẠY
HỌC TẠI TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG XUÂN HUY, TỈNH
TUYÊN QUANG ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ....................63
3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ........................................................ 63
3.1.1. Đảm bảo tính hệ thống .................................................................. 63
3.1.2. Đảm bảo tính kế thừa .................................................................... 63
3.1.3. Đảm bảo tính khả thi ..................................................................... 63
3.2. Nhóm biện pháp quản lý quá trình dạy học đáp ứng yêu cầu đổi
mới giáo dục tại trƣờng Trung học phổ thông Xuân Huy ........................ 64

3.2.1. Chỉ đạo nâng cao nhận thức và trách nhiệm cho đội ngũ cán
bộ quản lý giáo dục, giáo viên và nhân viên đáp ứng yêu cầu đổi
mới giáo dục ........................................................................................... 64
3.2.2. Chỉ đạo tổ chức bồi dƣỡng giáo viên kĩ năng lập kế hoạch dạy
học và kế hoạch bài học trong quá trình dạy học.................................... 66
3.2.3. Tổ chức bồi dƣỡng đội ngũ giáo viên về kĩ năng thiết kế các
hoạt động dạy học tích hợp, kĩ năng kiểm tra, đánh giá kết quả học
tập của học sinh đáp ứng yêu cầu đổi mới .............................................. 69
3.2.4. Tổ chức thực hiện đổi mới đánh giá trong quá trình dạy học,
đặc biệt hình thức đánh giá quá trình theo tiếp cận hình thành và
phát triển năng lực học sinh .................................................................... 72
3.2.5. Chỉ đạo tăng cƣờng cơ sở vật chất kĩ thuật phục vụ quá trình
dạy học .................................................................................................... 76
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ........................................................... 77
3.4. Kết quả khảo nghiệm về tính cấp thiết, tính khả thi của các biện
pháp đề xuất................................................................................................... 78
3.4.1. Tổ chức khảo nghiệm .................................................................... 78
3.4.2. Kết quả khảo nghiệm .................................................................... 80
Tiểu kết chƣơng 3 .......................................................................................... 83
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 85
PHỤ LỤC ....................................................................................................... 91

Footer Page 6 of 126.

iv


Header Page 7 of 126.

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1.
Bảng 2.2.
Bảng 2.3.
Bảng 2.4.
Bảng 2.5.
Bảng 2.6.
Bảng 2.7.
Bảng 2.8.
Bảng 2.9.
Bảng 2.10.
Bảng 2.11.
Bảng 2.12.
Bảng 2.13.
Bảng 3.1.

Footer Page 7 of 126.

Thực trạng việc cung cấp thông tin về định hƣớng đổi mới
căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo của cán bộ quản lý ........ 43
Thực trạng quản lí khâu xây dựng kế hoạch dạy học của
giáo viên...................................................................................... 44
Thực trạng quản lí khâu xây dựng kế hoạch bài học của
giáo viên ..................................................................................... 45
Thực trạng quản lí khâu lên lớp của giáo viên ........................... 46
Thực trạng quản lí khâu kiểm tra đánh giá của giáo viên
trong quá trình dạy học ............................................................... 48
Thực trạng đánh giá của cán bộ quản lí về cơ sở vật chất kĩ
thuật phục vụ quá trình dạy học ................................................. 49
Thực trạng đánh giá của cán bộ quản lí về các yếu tố tác
động đến quản lí quá trình dạy học ............................................ 50

Thực trạng việc cung cấp thông tin về định hƣớng đổi mới
căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo ....................................... 51
Thực trạng khâu xây dựng kế hoạch dạy học, kế hoạch bài
học của giáo viên ........................................................................ 52
Thực trạng khâu lên lớp của giáo viên ....................................... 54
Thực trạng khâu kiểm tra đánh giá của giáo viên trong quá
trình dạy học ............................................................................... 55
Thực trạng đánh giá của giáo viên về cơ sở vật chất của nhà
trƣờng phục vụ quá trình dạy học ............................................... 56
Thực trạng đánh giá của cán bộ giáo viên về các yếu tố tác
động đến quản lí quá trình dạy học ............................................ 58
Sự cần thiết và mức độ khả thi của các biện pháp quản lý
hoạt động dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới .............................. 80

v


Header Page 8 of 126.

DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ
Biểu đồ 3.1: Kết quả đánh giá mức độ cấp thiết của các biện pháp đề xuất .. 80
Biểu đồ 3.2: Kết quả đánh giá mức độ khả thi của các biện pháp đề xuất ..... 81
Sơ đồ 1.1:

Sơ đồ về quản lý ........................................................................... 8

Sơ đồ 1.2.

Sơ đồ quá trình dạy học (Quy trình dạy học) ............................. 29

Sơ đồ 3.1. Sơ đồ về mối quan hệ giữa các biện pháp. ................................. 78

Footer Page 8 of 126.

vi


Header Page 9 of 126.

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trƣớc sự phát triển mạnh mẽ của khoa học- công nghệ hiện nay, đời
sống vật chất tinh thần của xã hội đã biến đổi nhanh chóng và sâu sắc; kinh tế
tri thức và xu hƣớng toàn cầu hóa đã ngày càng đóng vai trò quan trọng, thúc
đẩy sự phát triển lực lƣợng sản xuất. Đó là cơ hội và cũng là thách thức rất
lớn cho mọi quốc gia.
Cùng xu thế phát triển chung của thế giới, nƣớc ta đã và đang chuyển
sang một giai đoạn phát triển mới, với yêu cầu ngày càng cao về chất lƣợng
và quản lý chất lƣợng trong tất cả các lĩnh vực của đời sống kinh tế-xã hội.
Trƣớc những yêu cầu mới của sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nƣớc,
Nghị quyết số 29-NQ/TW của Đảng ta đã khẳng định: "Đổi mới căn bản,
toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội
hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế, trong đó, đổi mới cơ chế quản lý giáo
dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục là khâu then
chốt” và “Giáo dục và đào tạo có sứ mệnh nâng cao dân trí, phát triển nguồn
nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, góp phần quan trọng xây dựng đất nước, xây
dựng nền văn hóa và con người Việt Nam" [1].
Để thực hiện tốt mục tiêu về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và
đào tạo, giáo dục phổ thông nƣớc ta chuyển mạnh quá trình từ chủ yếu trang
bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất ngƣời học. Học

đi đôi với hành; lí luận gắn với thực tiễn; giáo dục nhà trƣờng kết hợp với
giáo dục gia đình và giáo dục xã hội. Nội dung các môn học sẽ "tinh giản,
cơ bản, hiện đại, giảm tính hàn lâm, tăng tính thực hành và vận dụng kiến
thức và kĩ năng vào thực tiễn". Phƣơng pháp dạy và học sẽ khắc phục lối
truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc, chuyển sang dạy học phát
huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kĩ năng của
ngƣời học, tập trung dạy cách học, cách nghĩ và tƣ̣ ho ̣c . Đẩy mạnh ứng dụng

Footer Page 9 of 126.

1


Header Page 10 of 126.

công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học; đa dạng hoá các hình
thức tổ chức giáo dục…
Chƣơng trình giáo dục cấp trung học phổ thông nhằm giúp học sinh
hình thành phẩm chất và năng lực của ngƣời lao động, nhân cách công dân, ý
thức quyền và nghĩa vụ đối với tổ quốc...
Hiện nay đã có nhiều đề tài về quản lý quá trình dạy học, phát triển
đội ngũ giáo viên, quản lý chất lƣợng nhà trƣờng…; các tác giả đề xuất
những giải pháp theo quan điểm, cách tiếp cận khác nhau, trên những địa
bàn khác nhau. Tuy nhiên, vấn đề quản lý quá trình dạy học ở trƣờng trung
học phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục chƣa đƣợc nghiên cứu
đầy đủ và hệ thống.
Vì vậy, nghiên cứu quản lý quá trình dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới
giáo dục ở trƣờng trung học phổ thông góp phần chuẩn bị tốt nhất cho thực
hiện thành công chƣơng trình giáo dục phổ thông trong những năm tiếp theo.
Với vai trò là phó hiệu trƣởng nhà trƣờng, mong muốn nâng cao chất

lƣợng dạy học tại đơn vị, đáp ứng yêu cầu của giáo dục đào tạo trong giai
đoạn hiện nay, tác giả lựa chọn đề tài: “Quản lý quá trình dạy học tại trường
Trung học phổ thông Xuân Huy tỉnh Tuyên Quang đáp ứng yêu cầu đổi
mới giáo dục”.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về quản lý quá trình dạy học, thực trạng
công tác quản lý, đề xuất các biện pháp quản lý quá trình dạy học đáp ứng
yêu cầu đổi mới giáo dục tại trƣờng Trung học phổ thông Xuân Huy tỉnh
Tuyên Quang.
3. Đối tƣợng nghiên cứu, khách thể nghiên cứu và đối tƣợng khảo sát
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình dạy học tại trƣờng trung học phổ thông.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Quản lý quá trình dạy học tại trƣờng Trung học phổ thông Xuân Huy,
tỉnh Tuyên Quang.

Footer Page 10 of 126.

2


Header Page 11 of 126.

3.3. Đối tượng khảo sát
Cán bộ phòng Giáo dục Trung học, cán bộ quản lí và giáo viên trƣờng
Trung học phổ thông Xuân Huy, tỉnh Tuyên Quang.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
4.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý quá trình dạy học.
4.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý quá trình dạy học đáp ứng yêu
cầu đổi mới tại trường Trung học phổ thông Xuân Huy tỉnh Tuyên Quang.

4.3. Đề xuất các biện pháp quản lý quá trình dạy học đáp ứng yêu cầu
đổi mới tại trường Trung học phổ thông Xuân Huy tỉnh Tuyên Quang.
5. Câu hỏi nghiên cứu
Quá trình dạy học tại các trƣờng trung học phổ thông trên địa bàn tỉnh
Tuyên Quang trong bối cảnh đổi mới căn bản toàn diện giáo dục đang đặt ra
những vấn đề gì cho các nhà quản lý và cấn có những biện pháp nào để giải
quyết các vấn đề đó?
6. Giả thuyết nghiên cứu
Quá trình dạy học là quá trình quan trọng nhất trong một trƣờng trung
học phổ thông. Trong bối cảnh đổi mới giáo dục, hoạt động này bộc lộ nhiều
bất cập, nhất là trong khâu chuẩn bị cho quá trình dạy học, khâu thực thi và
đánh giá cải tiến. Nếu tìm đƣợc các biện pháp quản lý quá trình dạy học hiệu
quả thì sẽ nâng cao chất lƣợng giáo dục trong nhà trƣờng, đáp ứng đƣợc yêu
cầu đổi mới giáo dục hiện nay.
7. Phạm vi nghiên cứu
Không gian: Nghiên cứu ở trƣờng Trung học phổ thông Xuân Huy tỉnh
Tuyên Quang.
Thời gian: Trong ba năm học 2013-2014, 2014- 2015 và năm học
2015- 2016.
8. Phƣơng pháp nghiên cứu
8.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận
Phƣơng pháp phân tích.
Phƣơng pháp tổng hợp.

Footer Page 11 of 126.

3


Header Page 12 of 126.

8.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Phƣơng pháp điều tra.
Phƣơng pháp quan sát.
Phƣơng pháp trƣng cầu ý kiến: ý kiến chuyên gia, phiếu hỏi.
Phƣơng pháp tổng kết rút kinh nghiệm.
8.3. Phương pháp xử lý số liệu
Sử dụng công thức toán học để sử lý số liệu thống kê và số liệu điều tra
thu đƣợc.
9. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn
9.1. Về mặt lý luận
- Góp phần hệ thống hóa các lý thuyết, lý luận về quản lý quá trình dạy
học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
- Tổng kết lý luận về công tác quản lý quá trình dạy học đáp ứng yêu
cầu đổi mới giáo dục hiện nay ở trƣờng Trung học phổ thông Xuân Huy tỉnh
Tuyên Quang, chỉ ra những thành công và mặt hạn chế, cung cấp cơ sở khoa
học để xây dựng một số biện pháp quản lý hiệu qủa cho hoạt động này.
9.2. Về mặt thực tiễn
Kết quả nghiên cứu đƣợc áp dụng cho công tác quản lý quá trình dạy học
đáp ứng yêu cầu đổi mới ở các trƣờng trung học phổ thông trong cả nƣớc.
10. Cấu trúc
Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ
lục, luận văn đƣợc trình bày theo 3 chƣơng
Chương 1. Cơ sở lý luận về quá trình dạy học và quản lý quá trình dạy
học trong các trƣờng trung học phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục
Chương 2. Thực trạng quá trình dạy học và quản lý quá trình dạy học
tại trƣờng Trung học phổ thông Xuân Huy, tỉnh Tuyên Quang đáp ứng yêu
cầu đổi mới giáo dục.
Chương 3. Một số biện pháp quản lý quá trình dạy học tại trƣờng
Trung học phổ thông Xuân Huy, tỉnh Tuyên Quang đáp ứng yêu cầu đổi

mới giáo dục.

Footer Page 12 of 126.

4


Header Page 13 of 126.

CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUÁ TRÌNH DẠY HỌC VÀ
QUẢN LÝ QUÁ TRÌNH DẠY HỌC TRONG CÁC TRƢỜNG TRUNG
HỌC PHỔ THÔNG ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề quá trình dạy học và quản lý
quá trình dạy học
Trong những năm gần đây, đứng trƣớc nhiệm vụ đổi mới giáo dục đào
tạo, nhiều nhà nghiên cứu về lĩnh vực giáo dục học, tâm lý học đã đi sâu
nghiên cứu một cách toàn diện về vị trí, vai trò của việc tổ chức quá trình dạy
học, ý nghĩa của việc nâng cao chất lƣợng day học, bản chất của mối quan hệ
giữa hoạt động dạy và hoạt động học, vai trò của ngƣời dạy và ngƣời học...
trong đó quản lý quá trình dạy học đƣợc xác định là một vấn đề rất quan
trọng, đƣợc coi là tiêu điểm trong nhà trƣờng. Quản lý quá trình dạy học đã
đƣợc đề cập trong một số giáo trình của các trƣờng đại học, học viện nghiên
cứu chuyên sâu về giáo dục.
Trƣớc những vấn đề xuất hiện trong bối cảnh mới, Nghị quyết Trung
ƣơng số 29/NQ-TW của Đảng ta đã nêu "chuyển mạnh quá trình giáo dục từ
chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực, phẩm chất
người học" [1]; nhà trƣờng phổ thông chuyển từ nhà trƣờng kiến thức lên nhà
trƣờng kĩ năng, nhà trƣờng năng lực.
Nhiều nhà nghiên cứu trong đó có những nhà nghiên cứu giáo dục học,

tâm lí học đã đƣa ra nhiều vấn đề cần đổi mới nội dung dạy học theo hƣớng
nâng cao tính hiện đại, gắn khoa học với thực tiễn và đời sống, lấy học sinh
làm trung tâm trong hoạt động dạy học.
Để thực hiện đổi mới căn bản toàn diện giáo dục, giáo dục trung học sẽ
thực hiện chƣơng trình giáo dục phổ thông tổng thể sau năm 2018, chƣơng
trình hƣớng đến quá trình giáo dục hình thành năng lực chung; năng lực
chuyên biệt để con ngƣời có tiềm lực phát triển, thích nghi với hoàn cảnh
sống, học tập, làm việc luôn biến đổi trong cả cuộc đời.

Footer Page 13 of 126.

5


Header Page 14 of 126.

Với sự thay đổi của mục tiêu dạy học, đòi hỏi sự thay đổi của các thành
tố khác trong quá trình dạy học: nội dung dạy học, phƣơng pháp dạy học,
phƣơng tiện dạy học, hình thức tổ chức dạy học, môi trƣờng dạy học, đặc biệt
là hoạt động dạy và học của giáo viên và học sinh trong nhà trƣờng.
Nhƣ vậy, các biện pháp quản lý hoạt động dạy học của các nhà quản lý
cũng cần phải thay đổi để quản lý hiệu quả, phù hợp hơn trƣớc yêu cầu đổi
mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo.
Đã có một số luận văn tốt nghiệp cao học chuyên ngành quản lý giáo
dục của các tác giả đề cập đến công tác quản lý hoạt động dạy học theo định
hƣớng phát triển năng lực ngƣời học ở một số địa phƣơng nhƣ:
Tác giả Nguyễn Thị Dung, Quản lý hoạt động dạy học phát triển năng lực
học sinh ở Trƣờng Trung học phổ thông B Phủ lý- tỉnh Hà nam, năm 2014 [11].
Tác giả Bùi Đức Thiện, Quản lý hoạt động dạy học theo định hƣớng
phát triển năng lực học sinh các trƣờng trung học phổ thông huyện Duy Tiên,

tỉnh Hà Nam, năm 2016 [20].
Tác giả Trần Thị Nhài, Quản lý hoạt động dạy học theo định hƣớng
phát triển năng lực học sinh ở Trƣờng Trung học cơ sở Hòa Bình, Huyện
Thủy Nguyên, Thành phố Hải Phòng, năm 2016 [15].
Nhìn tổng thể, cho đến nay chƣa có một công trình nghiên cứu nào đề
cập đến công tác quản lí hoạt động dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới, chuẩn
bị thực hiện Chƣơng trình giáo dục tổng thể ở các trƣờng trung học phổ thông
một cách hệ thống và phù hợp với điều kiện thực tế của huyện Yên Sơn tỉnh
Tuyên Quang.
Vì vậy, tôi cho rằng căn cứ lý luận về quá trình dạy học và quản lý quá
trình dạy học trong các trƣờng trung học phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới
giáo, nghiên cứu thực trạng và xác lập các biện pháp quản lí hoạt động dạy học
theo hƣớng đổi mới ở trƣờng Trung học phổ thông Xuân Huy huyện Yên Sơn
tỉnh Tuyên Quang là cần thết, góp phần nâng cao chất lƣợng dạy học trong
nhà trƣờng, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay.

Footer Page 14 of 126.

6


Header Page 15 of 126.

1.2. Một số khái niệm
1.2.1. Quản lý, Quản lý nhà trường
Có nhiều quan điểm khác nhau về quản lý
Theo tác giả Nguyễn Minh Đạo: "Quản lý là sự tác động liên tục có tổ
chức, có định hƣớng của chủ thể quản lý lên khách thể quản lý về các mặt văn
hóa, chính trị, kinh tế, xã hội bằng một hệ thống luật lệ, các chính sách, các
nguyên tắc, các phƣơng pháp và biện pháp cụ thể nhằm tạo ra môi trƣờng và

điều kiện cho sự phát triển của đối tƣợng" [12].
Tác giả Nguyễn Ngọc Quang cho rằng: "Quản lý là tác động có mục
đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể những ngƣời lao động (nói
chung là khách thể quản lý) nhằm thực hiện những mục tiêu dự kiến" [17].
Theo tác giả Nguyễn Văn Bình: "Quản lý là một nghệ thuật đạt đƣợc
mục tiêu đã đề ra thông qua điều khiển, phối hợp, hƣớng dẫn, chỉ huy hoạt
động của những ngƣời khác".
Khái niệm quản lý có thể đƣợc diễn đạt bằng nhiều cách khác nhau
nhƣng đều thống nhất ở các khía cạnh cơ bản nhƣ:
- Quản lý luôn tồn tại với tƣ cách là một hệ thống gồm các yếu tố là chủ
thể quản lý, khách thể quản lý và có mục đích, mục tiêu của công tác quản lý.
- Mục tiêu của quản lý nhằm thay đổi hoạt động của tổ chức, trạng thái
của hoạt động và nâng cao hiệu quả của hoạt động.
- Bản chất của hoạt động quản lý là cách thức tác động (tổ chức, điều
khiển, kiểm tra, giám sát...) hợp quy luật của chủ thể quản lý đến khách thể
quản lý nhằm làm cho tổ chức vận hành đạt hiệu quả mong muốn.
- Quản lý là một hoạt động mang tính tất yếu của xã hội. Chủ thể quản
lý và khách thể quản lý luôn có quan hệ tác động qua lại và chịu tác động của
môi trƣờng. Con ngƣời là yếu tố trung tâm của hoạt động quản lý, vì vậy quản
lý vừa là khoa học, vừa là nghệ thuật. Ngƣời quản lý cần linh hoạt, sáng tạo,
mềm dẻo trong công tác quản lý.
Tóm lại: Quản lý là tác động có định hƣớng, có chủ đích của chủ thể

Footer Page 15 of 126.

7


Header Page 16 of 126.

quản lý đến khách thể quản lý trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận
hành và đạt đƣợc mục đích của tổ chức. Nhà quản lý là ngƣời có trách
nhiệm phân bố nhân lực và các nguồn lực khác, chỉ dẫn sự vận hành của
một bộ phận hay toàn bộ tổ chức để tổ chức hoạt động có hiệu quả và đạt
mục đích đã đề ra.
Ngoài ra ta có thể nói cách khác, quản lý là quá trình tác động của chủ
thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm đạt đƣợc mục tiêu của tổ chức. Nếu
nhà quản lý nắm vững điều kiện khách quan, khách thể quản lý, nắm vững các
quy luật tác động sẽ có hiệu quả hơn trong công tác quản lý; nếu ngƣợc lại thì
hiệu quả công tác quản lý sẽ rất thấp.
Có thể khái quát quản lý theo sơ đổ sau
Sơ đồ 1.1: Sơ đồ về quản lý

Công cụ quản lý

Khách thể
quản lý

Chủ thể
quản lý

Mục
tiêu
quản lý

Phƣơng pháp quản lý

Trƣờng học là đơn vị cơ sở trong hệ thống giáo dục quốc dân, là nơi tổ
chức thực hiện và quản lý quá trình giáo dục. Quá trình này đƣợc thực hiện
bởi hai chủ thể là ngƣời đƣợc giáo dục (ngƣời học) và ngƣời giáo dục (ngƣời

dạy). Trong qua trình giáo dục, hoạt động của ngƣời học và hoạt động của
ngƣời dạy luôn gắn bó, tƣơng tác, hỗ trợ nhau để thực hiện mục tiêu đƣợc ghi
trong Luật Giáo dục.
Theo tác giả Phạm Minh Hạc: "Quản lý nhà trƣờng là thực hiện đƣờng
lối của Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức là đƣa nhà trƣờng vận

Footer Page 16 of 126.

8


Header Page 17 of 126.

hành theo nguyên lý giáo dục để tiến tới mục tiêu giáo dục, mục tiêu đào tạo
đối với ngành giáo dục với thế hệ trẻ và từng học sinh" [13].
Theo tác giả Phạm Viết Vƣợng: Quản lý trƣờng học là hoạt động của
các cơ quan quản lý, về bản chất là huy động các nguồn lực để tổ chức các
hoạt động giáo dục trong nhà trƣờng theo mục tiêu giáo dục [22].
Có nhiều cấp quản lý nhà trƣờng, cao nhất là Bộ giáo dục và đào tạo,
cơ quan quản lý hệ thống giáo dục quốc dân bằng các biện pháp vĩ mô. Hai
cấp quản lý trung gian là Sở Giáo dục và Đào tạo cấp tỉnh, thành phố và
Phòng Giáo dục cấp quận, huyện- nơi chỉ đạo và giám sát nhà trƣờng thực
hiện các chƣơng trình giáo dục. Cơ quan quản lý trực tiếp các hoạt động giáo
dục trong nhà trƣờng là Ban giám hiệu nhà trƣờng.
Trƣờng phổ thông bao gồm các nguồn lực giáo dục nhƣ:
Nhân lực giáo dục bao gồm đội ngũ giáo viên, công nhân viên chức và
cán bộ quản lý. Đội ngũ này có đủ số lƣợng, đồng bộ về cơ cấu và mạnh về
chất lƣợng sẽ quyết định chất lƣợng hoạt động giáo dục trong nhà trƣờng.
Cơ sở vật chất và thiết bị trường học là điều kiện, là phƣơng tiện thiết
yếu để tổ chức quá trình giáo dục. Nhà trƣờng có đủ diện tích mặt bằng theo

quy định, có quang cảnh môi trƣờng sạch sẽ, phòng học xây dựng đúng quy
cách, có trang thiết bị kỹ thuật đồng bộ để phục vụ cho dạy và học ở tất cả các
môn học, thƣ viện có đủ sách giáo khoa và các tài liệu tham khảo, có sân
chơi, bãi tập, có phòng thí nghiệm, vƣờn trƣờng, xƣởng thực hành... đó là một
trƣờng học có đủ cơ sở vật chất.
Ngân sách giáo dục là nguồn tài chính của nhà trƣờng sử dụng cho các
hoạt động giáo dục trong trƣờng. Ngân sách nhà trƣờng bao gồm các nguồn
tài chính từ ngân sách Nhà nƣớc, nguồn thu học phí của học sinh và các
nguồn thu khác... Ngân sách nhà trƣờng đầy đủ sẽ tạo điều kiện tốt cho các
hoạt động giáo dục và đào tạo.
Các lực lượng giáo dục xã hội bao gồm gia đình, đoàn thể, chính
quyền, các cơ quan, các đơn vị sản xuất, doanh nghiệp... đặt tại địa phƣơng.
Nhà trƣờng có trách nhiệm liên hệ, khai thác, phối hợp trong công tác giáo

Footer Page 17 of 126.

9


Header Page 18 of 126.

dục học sinh. Các lực lƣợng giáo dục thống nhất về mục tiêu, nội dung và
phƣơng thức giáo dục sẽ giúp nhà trƣờng tiến hành giáo dục học sinh đạt
đƣợc chất lƣợng và hiệu quả mong muốn [22].
Để quản lý nhà trƣờng có hiệu quả, chủ thể quản lý không chỉ thực hiện
tốt các chức năng quản lý: chức năng kế hoạch hóa, chức năng tổ chức, chức
năng chỉ đạo và chức năng kiểm tra, mà cần thực hiện quản lý quá trình, quản
lý hoạt động giáo dục theo qui trình nhằm hoàn thành nhiệm vụ của nhà
trƣờng, đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu của xã hội trong sự nghiệp
công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc.

Nhƣ vậy, "Quản lý nhà trƣờng là hoạt động của chủ thể quản lý (hiệu
trƣởng) nhằm tổ chức các hoạt động của giáo viên, học sinh, các lực lƣợng hỗ
trợ giáo dục khác, đồng thời phát huy hết khả năng của các nguồn lực giáo
dục để đạt đƣợc chất lƣợng cao trong đào tạo của nhà trƣờng".
1.2.2. Dạy học, Quá trình dạy học
Theo tác giả Phạm Viết Vƣợng, dạy học là một bộ phận của quá trình
sƣ phạm tổng thể, là con đƣờng quan trọng nhất để thực hiện mục đích giáo
dục toàn diện cho thế hệ trẻ, đồng thời là phƣơng thức để đào tạo nguồn nhân
lực cho xã hội.
Nói đến dạy học là nói đến hoạt động dạy và hoạt động học của thầy và
trò trong nhà trƣờng, với mục tiêu là giúp học sinh nắm vững hệ thống kiến
thức khoa học, hình thành hệ thống kỹ năng, kỹ xảo và thái độ tích cực đối
với học tập và cuộc sống.
Dạy học là một quá trình cần có thời gian và nó đƣợc biểu hiện bằng sự
phát triển. Học tập là quá trình nhận thức, quá trình chọn lọc, tĩnh lũy kiến
thức và kinh nghiệm sống, nó cần đƣợc thực hành, trải nghiệm và kết quả
đƣợc thể hiện ở sự tiến bộ của cá nhân về trí tuệ, đạo đức và năng lực hoạt
động của cá nhân.
Có thể nghiên cứu quá trình dạy học ở các phƣơng diện sau:
Thứ nhất, Quá trình dạy học là hoạt động tương tác của hai chủ thể
giáo viên và học sinh.

Footer Page 18 of 126.

10


Header Page 19 of 126.

Giáo viên làm nhiệm vụ giảng dạy, còn học sinh có nhiệm vụ học tập,

hai hoạt động này đƣợc phối hợp chặt chẽ theo một quy trình, một nội dung
hƣớng tới cùng một mục đích đó là làm phát triển trí thông minh sáng tạo và
năng lực hoạt động của học sinh.
Giáo viên tổ chức các hoạt động, hƣớng dẫn học sinh học tập, còn học
sinh một mặt tuân thủ sự hƣớng dẫn của giáo viên, mặt khác bằng khả năng
của mình độc lập, tích cực, tìm tòi kiến thức và luyện tập vận dụng kiến thức
vào thực tế để hình thành kỹ năng, kỹ xảo.
Nếu hai hoạt động giảng dạy và học tập tách rời nhau, sẽ lập tức phá vỡ
khái niệm quá trình dạy học. Học không có giáo viên là tự học, dạy không có
học sinh không thể tồn tại đƣợc.
Hoạt động giảng dạy của giáo viên:
Giáo viên là chủ thể của hoạt động giảng dạy, ngƣời nắm vững mục
tiêu, chƣơng trình nội dung, phƣơng pháp giáo dục, nắm vững quy luật phát
triển tâm lý của học sinh qua các lứa tuổi, đặc biệt là nắm vững trình độ hiểu
biết và năng lực học tập của học sinh để tổ chức giảng dạy, hƣớng dẫn học
sinh học tập cho phù hợp và có kết quả.
Giáo viên là ngƣời giữ vai trò chủ đạo trong tiến trình dạy học, công
việc của họ không đơn thuần là truyền đạt kiến thức mà là thực hiện cả một
quy trình với nhiều hoạt động đƣợc sắp xếp nối tiếp nhau,từ thiết kế mục tiêu,
xây dựng chƣơng trình kế hoạch, đến việc tổ chức các hoạt động của học sinh
và tập thể học sinh trong lớp, ngoài lớp với chƣơng trình nội khóa, ngoại khóa
bằng các phƣơng pháp linh hoạt, nhằm điều khiển, định hƣớng cho học sinh
tìm tòi, nắm vững kiến thức và luyện tập vận dụng vào thực tế. Trong quá
trình dạy học, giáo viên còn thƣờng xuyên kiểm tra, uấn nắm kịp thời các sai
sót của học sinh, chú ý đến giáo dục ý thức, động cơ, khích lệ hứng thú học
tập của các em.
Với nguyên tắc dạy học phát huy tính tích cực, tự giác của học sinh,
giáo viên tổ chức các hoạt động học tập đa dạng, qua đó khai thác tiềm năng
trí tuệ, kiến thức, kinh nghiệm thực tế của học sinh, dẫn dắt họ tìm tòi, khám

Footer Page 19 of 126.

11


Header Page 20 of 126.

phá các vấn đề học tập, hình thành các khái niệm, phạm trù khoa học và phát
triển các kĩ năng vận dụng kiến thức vào cuộc sống.
Hoạt động giảng dạy của giáo viên về bản chất là quá trình điều khiển
hoạt động nhận thức và thực hành của học sinh theo quy luật nhận thức và
quy luật hình thành kĩ năng, kĩ xảo. Giáo viên tổ chức cho học sinh nghiên
cứu, phân tích tài liệu lý thuyết, quan sát các sự vật, hiện tƣợng tự nhiên hay
xã hội, thực hiện các thí nghiệm thực hành để hình thành kĩ năng, kĩ xảo và
phát triển năng lực cá nhân.
Nhƣ vậy, toàn bộ quá trình giảng dạy của giáo viên tập trung vào việc
tổ chức các hoạt động cho học sinh theo đặc điểm tâm lý lứa tuổi. Học sinh
vừa là đối tƣợng, vừa là mục tiêu, vừa là động lực của quá trình dạy học, đó
chính là quan điểm dạy học lấy học sinh làm trung tâm. Giáo viên là ngƣời
giữ vai trò chủ đạo trong quá trình tổ chức, điều khiển, hƣớng dẫn, khích lệ
học sinh học tập.
Hoạt động học tập của học sinh:
Học sinh là đối tƣợng giảng dạy của giáo viên, đồng thời lại là chủ thể
có ý thức trong hoạt động học tập và rèn luyện thực hành. Ngƣời học giữ vai
trò chủ động có ý thức, tích cực và sáng tạo trong quá trình học tập.
Ba điều kiện để học tập thành công đó là ngƣời học có nhu cầu, quyết
tâm học tập và có phƣơng pháp học tập tốt.
Chủ động học tập là có ý thức, tự giác tham gia vào các hoạt động học
tập, có muc đích học tập rõ ràng, có động cơ học tập tốt, biết xây dựng kế
hoạch và kiên trì, quyết tâm thực hiện kế hoạch đã đề ra.

Tích cực học tập là trạng thái tâm lý và thể lực của học sinh hƣớng vào
chiếm lĩnh nội dung học tập. Tính tích cực của học sinh đƣợc thể hiện ở hai
mặt: chuyên cần và tƣ duy sâu sắc. Chuyên cần là chăm chỉ, nỗ lực cá nhân,
vƣợt khó khăn, mệt nhọc để học tập. Tƣ duy sâu sắc là sự tập trung trí tuệ, đi
sâu vào bản chất của các vấn đề học tập, không hời hợt, thụ động. Tính tích
cực của học sinh đƣợc hình thành từ nhu cầu nhận thức, từ mong muốn có kết
quả học tập tốt, từ sự ý thức về tƣơng lai của bản thân và đƣợc khích lệ bằng

Footer Page 20 of 126.

12


Header Page 21 of 126.

nghệ thuật sƣ phạm của giáo viên. Tính tích cực đƣợc biểu hiện bằng sự say
mê, hứng thú và quyết tâm học tập.
Phƣơng pháp học tập tốt là phƣơng pháp học tập tích cực, chủ động tìm
tòi thông tin, tham gia vào các hoạt động thực hành, nghiên cứu, đi sâu tìm
hiểu bản chất các vấn đề học tập, biết hệ thống hóa, ghi nhớ kiến thức và biết
tìm cách vận dụng vào các công việc học tập cụ thể.
Thứ hai, Quá trình dạy học là một hệ thống có nhiều nhân tố tham gia.
Quá trình dạy học xét trên quan điểm hệ thống đó là một chỉnh thể, có
cấu trúc gồm nhiều thành tố, mỗi thành tố có vị trí xác định, có chức năng
riêng, tuy nhiên chúng có mối quan hệ biện chứng với nhau. Mỗi thành tố của
quá trình dạy học vận động theo quy luật riêng và đồng thời tuân theo quy
luật chung của hệ thống. Các thành tố của quá trình dạy học bao gồm:
Mục tiêu dạy học:
Quá trình dạy học đƣợc bắt đầu từ việc xây dựng mục tiêu dạy học.
Mục tiêu dạy học là dự kiến về kết quả phải đạt đƣợc trong quá trình dạy học,

đó sẽ là căn cứ để tổ chức hoạt động dạy và học của giáo viên và học sinh, là
tiêu chuẩn để đánh giá chất lƣợng của quá trình dạy học. Mục tiêu dạy học chi
phối tất cả các thành tố khác của quá trình dạy học.
Giáo viên và học sinh:
Quá trình dạy học có hai thành tố đặc biệt quan trọng, quyết định chất
lƣợng dạy và học, đó là giáo viên và học sinh. Giáo viên là ngƣời giữ vai trò
chủ đạo, định hƣớng, tổ chức quản lý quá trình dạy học, học sinh là ngƣời giữ
vai trò chủ động, tích cực, sáng tạo trong học tập, ngƣời quyết định kết quả
học tập và rèn luyện của bản thân mình. Trong nhà trƣờng cần một đội ngũ
giáo viên có phẩm chất và năng lực chuyên môn tốt, cần có đội ngũ học sinh
có trình độ học lực cao, thái độ học tập nghiêm túc. "Dạy tốt, học tốt" là yêu
cầu tối quan trọng để đảm bảo chất lƣợng giáo dục.
Chương trình, nội dung dạy học:
Quá trình dạy học có chƣơng trình, nội dung gồm nhiều môn học đƣợc

Footer Page 21 of 126.

13


Header Page 22 of 126.

chọn lọc từ các lĩnh vực khoa học tƣơng ứng, phục vụ cho mục tiêu giáo dục
từng cấp học. Nội dung chƣơng trình đƣợc xây dựng phù hợp với trình độ học
lực và đặc điểm nhận thức các lứa tuổi học sinh. Nội dung toàn diện, hiện đại
sẽ tạo nên kết quả giáo dục toàn diện và có chất lƣợng cao.
Phương pháp dạy học:
Phƣơng pháp day học là cách dạy của giáo viên và cách học của học
sinh, phƣơng pháp dạy học có vai trò quyết định đối với chất lƣợng quá trình
dạy học. Ở trƣờng phổ thông sử dụng phƣơng pháp dạy học tích cực, giáo

viên tổ chức cho học sinh hoạt động tìm tòi khám phá kiến thức và rèn luyện
kỹ năng thực hành.
Phương tiện dạy học:
Phƣơng tiện kỹ thuật dạy học là công cụ nhận thức. công cụ thực
hành, hỗ trợ cho học sinh học tập một cách tích cực và sáng tạo. Phƣơng
tiện dạy học đầy đủ, đồng bộ, hiện đại góp phần quan trong để tạo nên chất
lƣợng dạy học.
Môi trường dạy học:
Quá trình dạy học cần đƣợc thực hiện trong một môi trƣờng giáo dục
thuận lợi ở cả hai phƣơng diện vĩ mô và vi mô. Môi trƣờng vĩ mô là môi
trƣờng chính trị xã hội ổn định, kinh tế, văn hóa, khoa học và công nghệ quốc
gia tiên tiến. Môi trƣờng vi mô là môi trƣờng văn hóa học đƣờng, có phong
trào thi đua học tập sôi nổi, có tập thể sƣ phạm mẫu mực, học sinh đoàn kết,
nhà trƣờng khang trang, sạch sẽ, cảnh quan văn minh. Môi trƣờng có ảnh
hƣởng rất lớn đến tâm lý, ý thức của học sinh trong học tập và tu dƣỡng.
Hình thức dạy học trong trƣờng phổ thông bao gồm các hình thức dạy
học ở trong phòng học, ở trong nhà trƣờng, ngoài phòng học, ngoài nhà
trƣờng sao cho đảm bảo sự cân đối và hài hòa giữa dạy học theo tập thể lớp,
dạy học theo nhóm nhỏ, cá nhân; giữa dạy học nội khóa và ngoại khóa, dạy
học bắt buộc và tự chọn; giữa phát triển năng lực cá nhân ngƣời học và nâng
cao chất lƣợng giáo dục trong toàn trƣờng.

Footer Page 22 of 126.

14


Header Page 23 of 126.

Đánh giá kết quả học tập của học sinh trung học phổ thông:

Đánh giá kết quả dạy học đối với các môn sau mỗi lớp, mỗi cấp học là
biện pháp chủ yếu nhằm xác định mức độ thực hiện mục tiêu dạy học, có
vai trò quan trọng trong việc cải thiện kết quả dạy học, giúp ngƣời học,
ngƣời dạy và nhà quản lý điều chỉnh hoạt động học, hoạt động dạy, hoạt
động quản lý của các cá nhân nhằm nâng cao chất lƣợng hoạt động dạy và
học trong nhà trƣờng.
Có thể nói, quá trình dạy học là một quá trình dƣới sự lãnh đạo, tổ
chức, điều khiển của ngƣời giáo viên, ngƣời học tự giác, tích cực, chủ động tự
tổ chức, tự điều khiển hoạt động nhận thức- học tập của mình nhằm thực hiện
những nhiệm vụ dạy học.
1.2.3. Quản lý quá trình dạy học
Quản lý quá trình dạy học là quản lý việc chấp hành các quy định (điều
lệ, nội quy, quy chế...) về hoạt động giảng dạy của giáo viên và hoạt động học
tập của học sinh, đảm bảo cho hoạt động đó đƣợc tiến hành tự giác, có nền
nếp ổn định, có chất lƣợng và hiệu quả cao.
Quản lý quá trình dạy học là một hệ thống những tác động có mục đích,
có kế hoạch hợp quy luật của chủ thể quản lý tới khách thể quản lý trong quá
trình dạy học nhằm đạt đƣợc mục tiêu dạy học.
Nhƣ vậy, quản lý quá trình dạy học là tác động có chủ đích, hợp quy
luật của chủ thể quản lý dạy học (hiệu trƣởng) đến khách thể quản lý dạy học
(giáo viên, nhân viên, học sinh và các lực lƣợng giáo dục khác...) nhằm huy
động tối đa mọi nguồn lực giáo dục của nhà trƣờng, của cộng đồng và xã hội
để đƣa hoạt động dạy học đến mục tiêu phát triển năng lực, phẩm chất, hoàn
thiện nhân cách ngƣời học.
1.3. Quá trình dạy học tại các trƣờng trung học phổ thông trong
bối cảnh đổi mới căn bản toàn diện giáo dục
1.3.1. Bối cảnh đổi mới căn bản toàn diện giáo dục
Theo Phan trọng Ngọ và các cộng sự, bối cảnh thế giới hiện đại có
những đặc trƣng sau:

Footer Page 23 of 126.

15


Header Page 24 of 126.

Bước chuyển từ xã hội công nghiệp sang xã hội tri thức
Xã hội công nghiệp, với nền tảng của nó là nền công nghiệp, là mốc
quan trọng trong tiến trình phát triển của xã hội loài ngƣời. Xã hội công
nghiệp đã tạo ra những bƣớc tiến lớn về năng suất lao động, về lƣợng của cải
vật chất, về tốc độ đô thị hóa,... tạo điều kiện để phát triển khoa học công
nghệ, văn hóa, giáo dục.
Với sự phát triển nhanh chóng của khoa học,công nghệ, nhất là công
nghệ thông tin và truyền thông, loài ngƣời đang bƣớc sang một kỉ nguyên
mới, kỉ nguyên thông tin và kinh tế tri thức, và đƣơng nhiên xã hội cũng dần
chuyển sang xã hội tri thức.
Trong xã hội tri thức, mọi lĩnh vực hoạt động của xã hội đƣợc vận hành
và phát triển nhờ cậy vào tri thức. Giá trị của mọi sản phẩm trong nền kinh tế
tri thức không phụ thuộc vào khối lƣợng vật chất mà nó làm ra, mà nó đƣợc
quy định bởi hàm lƣợng chất xám tích tụ trong đó. Với cách hiểu nhƣ vậy,xã
hội tri thức sẽ phát triển dựa trên 4 trụ cột là: thể chế kinh tế, giáo dục và đào
tạo, khoa học- công nghệ và hạ tấng thông tin. Điều này làm thay đổi tận gốc
quan niệm truyền thống về giáo dục và đào tạo, đƣa giáo dục và đào tạo cùng
với khoa học và công nghệ lên tầm cao mới, trở thành lực lƣợng sản xuất trực
tiếp, quyết định tƣơng lai của cả quốc gia, dân tộc.
Cuộc cách mạng công nghệ thông tin và truyền thông
Gắn liền với bƣớc chuyển từ xã hội công nghiệp sang xã hội tri thức
hình thành và phát triển là cuộc cách mạng về công nghệ thông tin và truyền
thông. Cuộc cách mạng này vẫn đang diễn ra với tốc độ ngày càng cao buộc

mỗi ngƣời, mỗi ngành phải tƣ duy lại về cách làm việc trong hiện tại và tƣơng
lai. Công nghệ thông tin và truyền thông cũng đang làm thay đổi tận gốc
quan niệm truyền thống về dạy, học, về ngƣời dạy, ngƣời học. Giáo dục
không còn là sự truyền thụ kiến thức của thế hệ trƣớc cho thế hệ sau, ngƣời
thầy lên lớp không phải để truyền thụ kiến thức, mà để chia sẻ thông tin, giúp
ngƣời học sử lý thông tin, đồng hóa với các tri thức đã có để chiếm lĩnh

Footer Page 24 of 126.

16


Header Page 25 of 126.

những kiến thức mới. Ngƣời học sẽ trở thành đồng chủ thể trong quá trình
chiếm lĩnh kiến thức mới, tự học, tự nghiên cứu và tự chịu trách nhiệm về kết
quả học tập của bản thân.
Toàn cầu hóa
Cùng với sự xuất hiện của Internet và phát triển nhƣ vũ bão của khoa
học và công nghệ thì xu thế và các quá trình toàn cầu hóa đang diễn ra là hệ
quả tất yếu.
Toàn cầu hóa là dòng chảy xuyên biên giới của thông tin, tri thức, ý
tƣởng, công nghệ, là sự luân chuyển tự do giữa các quốc gia về hàng hóa,
dịch vụ, nguồn vốn, kể cả vốn con ngƣời. Dòng chảy đó dẫn đến các tiến
trình hội nhập về kinh tế, văn hóa, giáo dục giữa các quốc gia, tạo ra một
thế giới phẳng.
Trong bối cảnh đó, các hệ thống giáo dục đƣợc quốc tế hóa, yếu tố địa
giáo dục bị thu hẹp; con ngƣời đƣợc học, đƣợc giáo dục không phải chỉ để
biết để làm mà còn để chung sống trong một mái nhà chung là Trái đất.
Đấu tranh xác lập những giá trị văn hóa cốt lõi

Về cơ bản, các giá trị cốt lõi của nhân loại nhƣ hòa bình, độc lập dân
tộc, dân chủ và hợp tác vẫn đang đƣợc gìn giữ và tôn trọng.
Sự phát triển của xã hội tiêu dùng với sự trợ giúp của công nghệ thông
tin và truyền thông đã làm cho cuộc sống của con ngƣời ngày càng bị phụ
thuộc vào các sản phẩm do chính mình tạo ra.
Trong bối cảnh đó, con ngƣời đang dần ý thức đƣợc mối nguy hại
tiềm tàng về sự sói mòn giá trị văn hóa cốt lõi đƣợc sàng lọc và tích tụ qua
các thời đại và hƣớng giáo dục đến việc củng cố, phát triển thế hệ trẻ
những giá trị này.
Bối cảnh trong nƣớc cũng có nhiều thay đổi.
Hội nhập kinh tế dẫn đến hội nhập giáo dục; để thực hiện chủ trƣơng
đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn liền với phát triển kinh tế tri thức
thí đại chúng hóa giáo dục đại học là điều kiện tiên quyết, đổi mới căn bản

Footer Page 25 of 126.

17