Phối hợp các lực lượng cộng đồng trong giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT thành phố vĩnh long, tỉnh vĩnh long

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI

LÊ QUỐC LÂM

PHỐI HỢP CÁC LỰC LƢỢNG CỘNG ĐỒNG TRONG GIÁO DỤC
HƢỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
THÀNH PHỐ VĨNH LONG, TỈNH VĨNH LONG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

HÀ NỘI – 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI

LÊ QUỐC LÂM

PHỐI HỢP CÁC LỰC LƢỢNG CỘNG ĐỒNG TRONG GIÁO DỤC
HƢỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
THÀNH PHỐ VĨNH LONG, TỈNH VĨNH LONG
Chuyên ngành: Giáo dục và phát triển cộng đồng
Mã ngành: Thí điểm

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học
PGS.TS. Phan Thị Hồng Vinh

HÀ NỘI - 2017

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đề tài nghiên cứu “Phối hợp các lực lượng cộng
đồng trong giáo dục hướng nghiệp cho học sinh Trung học phổ thông
thành phố Vĩnh Long, tỉnh Vĩnh Long” dưới sự hướng dẫn của PGS.TS.
Phan Thị Hồng Vinh là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi.
Các số liệu có trích dẫn nguồn chính xác, kết quả nghiên cứu nêu trong
luận văn là trung thực, chưa từng được công bố trong bất cứ một nghiên
cứu nào khác.
Tác giả

Lê Quốc Lâm


LỜI CẢM ƠN
Để luận văn này đạt kết quả tốt đẹp, tôi đã nhận được sự hỗ trợ, giúp đỡ
của nhiều cơ quan, tổ chức, cá nhân. Với tình cảm sâu sắc chân thành, cho
phép tôi được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến tất cả các cá nhân và các cơ
quan đã tạo điều kiện giúp đỡ trong quá trình học tập và nghiên cứu đề tài.
Trước hết tôi xin gởi tới các thầy cô Khoa Tâm lý - Giáo dục – Trường
Đại Học Sư Phạm Hà Nội lời chào trân trọng, lời chúc sức khỏe và lời cảm ơn
sâu sắc nhất. Với sự quan tâm, dạy dỗ, chỉ bảo tận tình chu đáo của thầy cô,
đến nay tôi đã có thể hoàn thành luận văn thạc sĩ, đề tài: “Phối hợp các lực
lượng cộng đồng trong giáo dục hướng nghiệp cho học sinh Trung học phổ
thông thành phố Vĩnh Long, tỉnh Vĩnh Long”.
Đặc biệt tôi xin gởi lời cảm ơn chân thành nhất tới PGS.TS. Phan Thị
Hồng Vinh đã tận tâm, hết lòng chỉ bảo, định hướng, giúp đỡ, động viên tôi
hoàn thành tốt luận văn này trong thời gian qua.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến lãnh đạo Trường Đại Học Sư Phạm Hà
Nội, các phòng khoa đã giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu

đề tài.
Không thể không nhắc tới sự chỉ đạo của Ban Giám Hiệu, thầy cô các
Trường Trung học phổ thông trên địa bàn Thành phố Vĩnh Long, Tỉnh Vĩnh
Long đã nhiệt tình và tạo điều kiện thuận lợi nhất cho tôi trong suốt thời gian
nghiên cứu đề tài.
Với điều kiện, thời gian cũng như kinh nghiệm còn hạn chế của một học
viên. Luận văn này không thể tránh được những thiếu sót. Tôi rất mong nhận
được sự chỉ bảo, đóng góp ý kiến của các thầy cô để tôi có điều kiện bổ sung,
nâng cao ý thức của mình, phục vụ tốt hơn trong công tác thực tế sau này.
Xin chân thành cảm ơn!
Vĩnh Long, ngày……. tháng …….. năm 2017
Tác giả

Lê Quốc Lâm


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

1. THPT

: Trung học phổ thông

2. HS

: Học sinh

3. GDHN

: Giáo dục hướng nghiệp

4. ĐH

: Đại học

5. CĐ

: Cao đẳng

6. TCCN

: Trung cấp chuyên nghiệp

7. LLCĐ

: Lực lượng cộng đồng

8. LLXH

: Lực lượng xã hội

9. CBQL

: Cán bộ quản lý

10. CB

: Cán bộ

11. GD

: Giáo dục

12. GD&ĐT : Giáo dục và Đào tạo
13. HN

: Hướng nghiệp

14. TLH

: Tâm lý học

15. XH

: Xã hội

16. THCS

: Trung học cơ sở


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................... 3
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu .......................................................... 3
4. Giả thuyết khoa học .................................................................................... 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................. 4
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ..................................................................... 4
7. Phƣơng pháp nghiên cứu............................................................................ 4
8. Đóng góp mới của đề tài ............................................................................. 6

9. Cấu trúc của luận văn ................................................................................. 6
Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ PHỐI HỢP CÁC LỰC LƢỢNG CỘNG
ĐỒNG TRONG GIÁO DỤC HƢỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG......................................................................... 7
1.1. Sơ lƣợc lịch sử nghiên cứu vấn đề .......................................................... 7
1.1.1. Trên thế giới .......................................................................................... 7
1.1.2. Ở Việt Nam ............................................................................................. 9
1.2. Một số khái niệm cơ bản........................................................................ 12
1.2.1. Nghề nghiệp và việc làm ...................................................................... 12
1.2.2. Hướng nghiệp....................................................................................... 15
1.2.3. Giáo dục hướng nghiệp ....................................................................... 19
1.2.4. Phối hợp, phối hợp LLCĐ và phối hợp LLCĐ trong giáo dục .......... 20
1.3. Hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh lớp Trung học
phổ thông ...................................................................................................... 21
1.3.1. Mục tiêu ................................................................................................ 21
1.3.2. Ý nghĩa của giáo dục hướng nghiệp ................................................... 22
1.3.3. Nhiệm vụ giáo dục hướng nghiệp ....................................................... 24


1.3.4. Nội dung giáo dục hướng nghiệp ........................................................ 24
1.3.5. Các biện pháp tiến hành giáo dục hướng nghiệp .............................. 26
1.3.6. Các hình thức tổ chức giáo dục hướng nghiệp .................................. 27
1.4. Đặc điểm của học sinh Trung học phổ thông ...................................... 30
1.5.1. Trường Đại học .................................................................................... 32
1.5.2. Doanh nghiệp ....................................................................................... 32
1.5.3. Sở Lao động – Thương binh & Xã hội ............................................... 32
1.5.4. Các tổ chức đoàn thể địa phương ....................................................... 33
1.5.5. Các trường THPT ................................................................................ 33
1.5.6. Phụ huynh học sinh ............................................................................. 33
1.6. Phối hợp các lực lƣợng cộng đồng trong giáo dục hƣớng nghiệp cho

học sinh THPT. .............................................................................................. 33
1.6.1. Mục tiêu phối hợp ................................................................................ 33
1.6.2. Nội dung phối hợp................................................................................ 34
1.6.3. Phương pháp phối hợp ........................................................................ 34
1.6.4. Hình thức phối hợp .............................................................................. 34
1.6.5. Đánh giá hiệu quả phối hợp ................................................................ 34
1.7. Các yếu tố ảnh hƣởng đến hiệu quả giáo dục hƣớng nghiệp cho học
sinh Trung học phổ thông............................................................................. 34
1.7.1. Các yếu tố thuộc về cơ chế, chính sách............................................... 34
1.7.2. Các yếu tố thuộc về các chủ thể tham gia giáo dục hướng nghiệp cho
học sinh Trung học phổ thông ...................................................................... 35
1.7.3. Các yếu tố thuộc về học sinh Trung học phổ thông .......................... 38
1.7.4. Yếu tố thuộc về tài liệu và nguồn thông tin ........................................ 39
1.7.5. Yếu tố thuộc về thiết bị máy móc và đồ dùng dạy học trong nhà
trường ............................................................................................................. 40
Kết luận chƣơng 1 ......................................................................................... 41


Chương 2: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG PHỐI HỢP CÁC
LỰC LƢỢNG CỘNG ĐỒNG TRONG GIÁO DỤC HƢỚNG NGHIỆP CHO
HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ VĨNH LONG, TỈNH
VĨNH LONG ................................................................................................... 42
2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên và tình hình kinh tế - xã hội của
thành phố Vĩnh Long, tỉnh Vĩnh Long........................................................ 42
2.1.1 Vị trí địa lí, lịch sử, đơn vị hành chính............................................... 42
2.1.2. Tình hình kinh tế - xã hội .................................................................... 44
2.2. Tổ chức và phƣơng pháp khảo sát thực trạng .................................... 45
2.2.1. Mục đích khảo sát .................................................................................. 45
2.2.2. Nội dung khảo sát .................................................................................. 45
2.2.3. Đối tượng khảo sát ................................................................................. 46

2.2.4. Phương pháp khảo sát............................................................................ 46
2.2.5. Công cụ khảo sát ................................................................................... 46
2.2.6. Tiến hành khảo sát ................................................................................. 46
2.2.7. Phương pháp xử lí số liệu ...................................................................... 46
2.3. Thực trạng giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh THPT thành phố Vĩnh
Long, tỉnh Vĩnh Long. .................................................................................... 46
2.3.1. Nhận thức của các lực lượng cộng đồng và học sinh về ý nghĩa của
hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh Trung học phổ thông. ..... 47
2.3.2. Những dự định nghề nghiệp của học sinh Trung học phổ thông.... 48
2.3.3. Mức độ hiểu biết của học sinh về nghề mà các em dự định lựa chọn ...... 49
2.3.4. Đánh giá của các lực lượng cộng đồng và học sinh về nhu cầu lao động ở
các ngành nghề của địa phương ...................................................................... 50
2.3.5. Thực trạng các con đường tìm kiếm thông tin về nghề của học sinh ....... 50
2.3.6. Xu hướng chọn nghề của học sinh.......................................................... 51
2.3.7. Thực trạng các lực lượng giáo dục hướng nghiệp cho học sinh .............. 52


2.3.8. Thực trạng các nội dung phối hợp giáo dục hướng nghiệp cho học sinh .......... 53
2.3.9. Thực trạng sử dụng các phương pháp giáo dục hướng nghiệp cho
học sinh ........................................................................................................... 54
2.3.10. Thực trạng sử dụng các hình thức giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ...... 56
2.3.11. Những khó khăn của học sinh Trung học phổ thông trong quá trình
chọn nghề ....................................................................................................... 57
2.4. Thực trạng phối hợp các lực lƣợng cộng đồng trong giáo dục hƣớng
nghiệp cho học sinh Trung học phổ thông thành phố Vĩnh Long, tỉnh
Vĩnh Long....................................................................................................... 58
2.4.1. Nhận thức về tầm quan trọng của công tác phối hợp các lực lượng cộng
đồng trong giáo dục hướng nghiệp cho học sinh Trung học phổ thông ............ 58
2.4.2. Các lực lượng cộng đồng tham gia phối hợp trong giáo dục hướng nghiệp
cho học sinh Trung học phổ thông ................................................................... 59

2.4.3. Đánh giá về mục đích phối hợp các lực lượng cộng đồng trong giáo dục
hướng nghiệp cho học sinh Trung học phổ thông ............................................ 62
2.4.4. Nội dung phối hợ

ộng đồng trong giáo dục hướng

nghiệp cho học sinh Trung học phổ thông ................................................... 63
2.4.5. Các biện pháp phối hợ

ộng đồng trong giáo dục

hướng nghiệp cho học sinh Trung học phổ thông ....................................... 64
2.4.6. Hiệu quả phối hợ

ộng đồng trong giáo dục hướng

nghiệp cho học sinh Trung học phổ thông ................................................... 66
2.5. Đánh giá chung về thực trạng ............................................................... 68
2.5.1. Những kết quả đạt được ...................................................................... 68
2.5.2. Những vấn đề còn tồn tại..................................................................... 69
Kết luận chƣơng 2 ......................................................................................... 70


Chương 3: BIỆN PHÁP PHỐI HỢP CÁC LỰC LƢỢNG TRONG GIÁO
DỤC HƢỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ
THÔNG THÀNH PHỐ VĨNH LONG, TỈNH VĨNH LONG .................... 71
3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp ........................................................ 71
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ..................................................... 71
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ........................................................ 71
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học ..................................................... 72

3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và phát triển.................................. 73
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ, hệ thống. ..................................... 73
3.1.6. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ..................................................... 73
3.2. Biện pháp phối hợp các lực lƣợng cộng đồng trong giáo dục hƣớng
nghiệp cho học sinh Trung học phổ thông thành phố Vĩnh Long, tỉnh
Vĩnh Long....................................................................................................... 74
3.2.1. Nâng cao nhận thức cho các lực lượng cộng đồng về công tác giáo dục
hướng nghiệp cho học sinh Trung học phổ thông ......................................... 74
3.2.2. Tham mưu cho Ban Giám Hiệu nhà trường ban hành những văn
bản về phối hợp các lực lượng cộng đồng trong giáo dục hướng nghiệp cho
học sinh Trung học phổ thông ...................................................................... 76
3.2.3. Tăng cường vai trò chủ đạo của các trường Đại học trong tổ chức
phối hợp các lực lượng cộng đồng thực hiện các hoạt động giáo dục hướng
nghiệp cho học sinh Trung học phổ thông ................................................... 77
3.2.4. Phối hợp với các phòng ban chức năng, các trưởng khoa trong bồi
dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, và tinh thần trách nhiệm cho đội
ngũ cán bộ đảm trách hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh
Trung học phổ thông ..................................................................................... 78
3.2.5. Phối hợp với các trường Trung học phổ thông, huy động sự tham gia
của họ trong các hoạt động giáo dục hướng nghiệp .................................... 80


3.2.6. Tham mưu cho lãnh đạo nhà trường đảm bảo nguồn kinh phí cho các hoạt
động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh Trung học phổ thông ....................... 81
3.2.7. Thực hiện thường xuyên kiểm tra, giám sát, đánh giá hiệu quả phối
hợp các lực lượng cộng đồng trong giáo dục hướng nghiệp cho học sinh
Trung học phổ thông...................................................................................... 83
3.2.8. Thực hiện các chính sách thi đua, khen thưởng, học tập những tấm
gương điển hình trong giáo dục hướng nghiệp cho học sinh Trung học
phổ thông ........................................................................................................ 85

3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .............................................................. 86
3.4.1. Khái quát chung về quá trình khảo nghiệm .......................................... 86
3.4.2. Kết quả khảo nghiệm ........................................................................... 88
Kết luận chƣơng 3 ......................................................................................... 92
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 93
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 97
PHỤ LỤC ....................................................................................................... 99


DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1: Thực trạng nhận thức của các LLCĐ và học sinh về ý nghĩa của
hoạt động GDHN cho học sinh THPT ............................................................ 47
Bảng 2.2: Thực trạng dự định nghề nghiệp cho học sinh THPT ................... 48
Bảng 2.3: Thực trạng mức độ hiểu biết của học sinh về nghề mà các em dự
định lựa chọn ................................................................................................... 49
Bảng 2.4: Thực trạng đánh giá của các lực lượng cộng đồng và học sinh về
nhu cầu lao động ở các ngành nghề của địa phương ...................................... 50
Bảng 2.5: Đánh giá của cán bộ các ban, ngành, đoàn thể, giảng viên, giáo
viên, phụ huynh và học sinh về thực trạng các con đường tìm kiếm thông tin
về nghề của học sinh ....................................................................................... 51
Bảng 2.6: Đánh giá của cán bộ các ban, ngành, đoàn thể, giảng viên, giáo
viên, phụ huynh và học sinh về xu hướng chọn nghề của học sinh ................ 52
Bảng 2.7: Đánh giá của cán bộ các ban, ngành, đoàn thể, giảng viên, giáo
viên, phụ huynh và học sinh về thực trạng mức độ tham gia của các LLGD
hướng nghiệp cho học sinh ............................................................................. 53
Bảng 2.8: Đánh giá của cán bộ các ban, ngành, đoàn thể, giảng viên, giáo
viên, phụ huynh và học sinh về thực trạng các nội dung GDHN cho học sinh
......................................................................................................................... 54
Bảng 2.9: Đánh giá của cán bộ các ban, ngành, đoàn thể, giảng viên, giáo
viên, phụ huynh và học sinh về thực trạng các con đường GDHN ................ 55

cho học sinh THPT.......................................................................................... 55
Bảng 2.10: Đánh giá của cán bộ các ban, ngành, đoàn thể, giảng viên, giáo
viên, phụ huynh và học sinh về thực trạng sử dụng các hình thức GDHN cho
học sinh ........................................................................................................... 56


Bảng 2.11: Đánh giá của cán bộ các ban, ngành, đoàn thể, giảng viên, giáo
viên, phụ huynh và học sinh về những khó khăn của học sinh trong quá trình
chọn nghề ........................................................................................................ 57
Bảng 2.12. Nhận thức của cán bộ các ban, ngành, đoàn thể, giảng viên, giáo viên,
phụ huynh học sinh về tầm quan trọng của công tác phối hợp các LLCĐ trong
GDHN cho học sinh THPT ............................................................................. 58
Bảng 2.13: Đánh giá mức độ quan trọng củ

tham gia phối hợp . 60

trong GDHN cho học sinh THPT ................................................................... 60
Bảng 2.14: Đánh giá mức độ thực hiện củ

ộng đồng tham gia

phối hợp trong GDHN cho học sinh THPT .................................................... 61
Bảng 2.15: Thực trạng phối hợp của trường Đại học vớ
GDHN cho học sinh THPT ............................................................................. 62
Bảng 2.16. Đánh giá về thực mức độ thực hiện các nội dung phối hợ
LLCĐ trong giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT............................... 63
Bảng 2.17. Đánh giá về thực trạng sử dụng các biện pháp phối hợ
trong giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT .......................................... 65
Bảng 2.18. Đánh giá về hiệu quả phối hợ

ọc

sinh THPT ....................................................................................................... 67
Bảng 2.19: Đánh giá của cán bộ các ban, ngành, đoàn thể, giảng viên, giáo
viên, phụ huynh và học sinh về các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động GDHN
cho học sinh ..................................................................................................... 68
Bảng 3.1. Mức độ cần thiết của các biện pháp phối hợp các LLCĐ
trong GDHN cho học sinh THPT trên địa bàn thành phố Vĩnh Long,
tỉnh Vĩnh Long ............................................................................................. 88
Bảng 3.2. Tính khả thi của các biện pháp phối hợp các LLCĐ trong GDHN cho
học sinh THPT trên địa bàn thành phố Vĩnh Long, tỉnh Vĩnh Long .............. 90


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Nghề nghiệp là phương tiện đảm bảo chất lượng cuộc sống vật chất và
tinh thần của con người. Có nghề nghiệp con người mới có cuộc sống ổn
định, mới làm cho cuộc sống trở nên có ý nghĩa. Tuy nhiên, để chọn cho mình
một công việc ổn định và phù hợp với bản thân là chuyện không dễ dàng.
Giáo dục hướng nghiệp (GDHN) cho học sinh (HS) là một trong những
vấn đề được Đảng và Nhà nước quan tâm. Ngày 19 tháng 3 năm 1981, Hội
đồng Chính phủ đã ban hành quyết định 126/CP về hoạt động hướng nghiệp
trong trường phổ thông và việc sử dụng HS các cấp phổ thông cơ sở và phổ
thông trung học tốt nghiệp ra trường. Trong Văn kiện Đại hội đại biểu toàn
quốc lần thứ IX của Đảng đã chỉ rõ “Coi trọng công tác hướng nghiệp và phân
luồng HS trung học, chuẩn bị cho thanh niên, thiếu niên đi vào lao động nghề
nghiệp phù hợp với sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong cả nước và từng địa
phương” [18]. Nghị quyết 29 – NQ/TW ngày 4/11/2013 Hội nghị Trung ương 8
Khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã chỉ rõ: “Đẩy mạnh
phân luồng sau trung học cơ sở, định hướng nghề nghiệp ở trung học phổ thông”,

“bảo đảm cho HS có trình độ trung học cơ sở có tri thức phổ thông nền tảng, đáp
ứng yêu cầu phân luồng mạnh sau trung học cơ sở, trung học phổ thông phải tiếp
cận nghề nghiệp và chuẩn bị cho giai đoạn sau phổ thông có chất lượng” [16].
Rất nhiều HS không biết làm thế nào để chọn cho mình một nghề
nghiệp phù hợp. Kết quả khảo sát của Viện Tâm lý học cho thấy, phần lớn HS
trung học phổ thông(THPT) đều đã có những suy nghĩ về ngành nghề sẽ học
sau khi tốt nghiệp THPT và có những quyết định về vấn đề này. Cụ thể,
88,2% học sinh được khảo sát đã có những quyết định về các ngành nghề
hoặc trường ĐH sau này sẽ dự thi. Tuy nhiên, chỉ có 36,4% số HS hoàn toàn
tin tưởng rằng những ngành nghề mà các em đã chọn và dự định sẽ học là
1


hoàn toàn phù hợp với các em; 40,9% còn băn khoăn không biết ngành nghề
đã chọn có thực sự phù hợp với mình hay không; 12,1% không biết sau này
có xin được việc làm đúng ngành nghề đã học hay không và 10,6% cảm thấy
khó trả lời. PGS-TS Lê Thị Thanh Hương (Viện Tâm lý học) nhận định tình
trạng nêu trên diễn ra như nhau ở tất cả các khối lớp.
Khi chuẩn bị chọn cho mình một nghề trong tương lai, các em thường
bỡ ngỡ trước thế giới nghề nghiệp phức tạp, rộng lớn và đa dạng vì các em
không có sự hiểu biết về các ngành nghề cũng như không đánh giá đúng được
khả năng của bản thân nên dễ dẫn đến việc chọn nghề không phù hợp. Từ đó,
các em sẽ không có hứng thú và không gắn bó với nghề nghiệp mà bản thân
đã chọn dẫn đến việc sinh viên bỏ học giữa chừng hoặc ra trường không có
việc làm, hoặc làm việc trái ngành gây nên sự lãng phí nhân lực rất lớn và
phân bố nhân lực không hợp lý.
Trong những năm qua, với sự quan tâm của các lực lượng cộng đồng,
nhiều biện pháp đã được nghiên cứu và áp dụng góp phần nâng cao hiệu quả
giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT thành phố Vĩnh Long, tỉnh Vĩnh
Long. Tuy nhiên, đứng trước yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và

đào tạo, yêu cầu về nguồn nhân lực có chất lượng cao trong thời kì đẩy mạnh
CNH - HĐH, công tác giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT còn bộc lộ
nhiều hạn chế. Những hạn chế này dẫn đến năng lực nhận thức và đánh giá
bản thân, năng lực ra quyết định chọn nghề phù hợp với năng lực, sở thích và
nhu cầu phát triển nghề nghiệp của bản thân cũng như phù hợp với nhu cầu xã
hội và hoàn cảnh của gia đình.
Học sinh THPT luôn nhận được những tác động giáo dục nói chung và
giáo dục hướng nghiệp nói riêng từ nhiều phía, nhiều lực lượng cộng đồng.
Do đó, muốn nâng cao hiệu quả giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT
cần phải có sự phối hợp các lực lượng cộng đồng. Việc tiếp tục nghiên cứu cơ
2


sở lí luận, đánh giá thực trạng và đề xuất các biện pháp phối hợp các lực
lượng cộng đồng trong giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT là vấn đề
có ý nghĩa khoa học và thực tiễn.
Xuất phát từ những lý do nêu trên, tôi lựa chọn đề tài “Phối hợp các lực
lượng cộng đồng trong giáo dục hướng nghiệp cho học sinh Trung học phổ
thông thành phố Vĩnh Long, tỉnh Vĩnh Long” để tiến hành nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Tôi đi vào nghiên cứu cơ sở lí luận có liên quan đến đề tài, khảo sát
thực trạng hoạt động GDHN cho HS THPT thành phố Vĩnh Long, tỉnh Vĩnh
Long, trên cơ sở đó đánh giá những ưu điểm, nhược điểm và đề xuất một số
biện pháp phối hợp các lực lượng cộng đồng trong giáo dục hướng nghiệp cho
học sinh Trung học phổ thông thành phố Vĩnh Long, tỉnh Vĩnh Long ở các
nhà trường.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh Trung học phổ thông.
3.2. Đối tượng nghiên cứu

Phối hợp các lực lượng cộng đồng trong giáo dục hướng nghiệp cho
học sinh Trung học phổ thông thành phố Vĩnh Long, tỉnh Vĩnh.
4. Giả thuyết khoa học
Hoạt động GDHN cho HS THPT thành phố Vĩnh Long, tỉnh Vĩnh Long
chưa thực sự đạt hiệu quả như mong muốn. Nếu nghiên cứu, đánh giá một
cách toàn diện về thực trạng, trên cơ sở đó đề ra những biện pháp phối hợp
các lực lượng cộng đồng trong giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT
thành phố Vĩnh Long, tỉnh Vĩnh Long mang tính khoa học và hợp lý thì sẽ
góp phần nâng cao hiệu quả và chất lượng hoạt động này.

3


5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu và hệ thống hóa cơ sở lí luận về phối hợp các lực
lượng cộng đồng trong giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT.
5.2. Đánh giá thực trạng phối hợp các lực lượng cộng đồng trong giáo dục
hướng nghiệp cho học sinh THPT ở thành phố Vĩnh Long, tỉnh Vĩnh Long.
5.3. Đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả phối hợp các
lực lượng cộng đồng trong giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT ở
thành phố Vĩnh Long, tỉnh Vĩnh Long.
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
Nghiên cứu cơ sở lí luận về phối hợp các lực lượng cộng đồng trong
giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT
Nghiên cứu thực trạng phối hợp các lực lượng cộng đồng trong giáo
dục hướng nghiệp cho học sinh THPT thành phố Vĩnh Long, tỉnh Vĩnh Long.
Nghiên cứu các biện pháp phối hợp các lực lượng cộng đồng trong giáo
dục hướng nghiệp cho học sinh THPT thành phố Vĩnh Long, tỉnh Vĩnh Long.
Khảo nghiệm các biện pháp phối hợp các lực lượng cộng đồng trong giáo
dục hướng nghiệp cho học sinh THPT thành phố Vĩnh Long, tỉnh Vĩnh Long.

Khảo sát trên 30 chuyên gia; 20 cán bộ quản lí, 30 giảng viên trường ĐH và
50 giáo viên, 200 HS THPT ở thành phố Vĩnh Long, tỉnh Vĩnh Long.
7. Phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Các phương pháp nghiên cứu lí luận
Nhóm phương pháp này dùng để thu thập, xử lí các tài liệu có liên
quan, trên cơ sở đó xây dựng cơ sở lí luận của đề tài nghiên cứu.
Các phương pháp nghiên cứu lí luận được sử dụng bao gồm:
phương pháp phân tích, tổng hợp lí luận; phương pháp giả thuyết, phương
pháp chứng minh.

4


7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Nhóm phương pháp này dùng để nghiên cứu về thực trạng phối hợp các
lực lượng cộng đồng trong giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT thành
phố Vĩnh Long, tỉnh Vĩnh Long.
Các phương pháp được sử dụng bao gồm:
7.2.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi
Xây dựng và sử dụng phiếu trưng cầu ý kiến để thu thập ý kiến của các
chuyên gia, cán bộ quản lí, giảng viên ĐH; giáo viên và HS các trường THPT về
thực trạng phối hợp các lực lượng cộng đồng trong giáo dục hướng nghiệp cho
học sinh THPT thành phố Vĩnh Long, tỉnh Vĩnh Long.
7.2.2. Phương pháp quan sát
Quan sát các hoạt động phối hợp các lực lượng cộng đồng trong giáo
dục hướng nghiệp cho học sinh THPT thành phố Vĩnh Long, tỉnh Vĩnh Long.
7.2.3. Phương pháp phỏng vấn
Trò chuyện, phỏng vấn sâu để lấy ý kiến của HS, giáo viên, giảng viên,
cán bộ quản lí và các chuyên gia về hoạt động phối hợp các lực lượng cộng
đồng trong giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT thành phố Vĩnh Long,

tỉnh Vĩnh Long.
7.3. Nhóm phương pháp nghiên cứu hỗ trợ
Sử dụng các phương pháp nghiên cứu hỗ trợ nhằm xử lý những số liệu thu
được từ thực trạng hoạt động phối hợp các lực lượng cộng đồng trong giáo dục
hướng nghiệp cho học sinh THPT thành phố Vĩnh Long, tỉnh Vĩnh Long, trên
cơ sở đó, đưa ra những nhận xét, đánh giá, lí giải nguyên nhân, đồng thời đề xuất
các biện pháp nâng cao chất lượng và hiệu quả của hoạt động này.
Các phương pháp nghiên cứu được sử dụng bao gồm: Phương pháp sử
dụng toán thống kê, phương pháp sử dụng phần mềm xử lí số liệu.

5


8. Đóng góp mới của đề tài
Xây dựng khung lí luận về phối hợp các lực lượng cộng đồng trong
giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT.
Phát hiện thực trạng hoạt động phối hợp các lực lượng cộng đồng trong giáo
dục hướng nghiệp cho học sinh THPT thành phố Vĩnh Long, tỉnh Vĩnh Long.
Các biện pháp phối hợp các lực lượng cộng đồng trong giáo dục hướng
nghiệp cho học sinh THPT thành phố Vĩnh Long, tỉnh Vĩnh Long.
9. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, danh mục tài liệu tham
khảo, phụ lục, nội dung chính của luận văn được thể hiện ở 3 chương:
Chương 1. Cơ sở lí luận về phối hợp các lực lượng cộng đồng trong
giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT
Chương 2. Kết quả nghiên cứu thực trạng phối hợp các lực lượng cộng
đồng trong giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT thành phố Vĩnh Long,
tỉnh Vĩnh Long.
Chương 3. Biện pháp phối hợp các lực lượng cộng đồng trong giáo dục
hướng nghiệp cho học sinh THPT thành phố Vĩnh Long, tỉnh Vĩnh Long

6


Chương 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ PHỐI HỢP CÁC LỰC LƢỢNG CỘNG ĐỒNG
TRONG GIÁO DỤC HƢỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH TRUNG
HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Sơ lƣợc lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Trên thế giới
GDHN là một bộ phận quan trọng trong hoạt động giáo dục ở mỗi quốc
gia. Bởi vậy, mọi quốc gia trên thế giới đều quan tâm đến hoạt động GDHN.
Ở các nước có nền giáo dục tiên tiến, công tác hướng nghiệp rất được
coi trọng và được khởi sự ngay từ những năm đầu của cấp trung học:
- Cấp trung học cơ sở:
+ Dự nghiệp: Giới thiệu tổng quan các ngành nghề thông dụng để giúp
các HS phát hiện sơ bộ xu hướng nghề nghiệp của mình.
+ Hướng nghiệp: Cho các HS được học thử các nghề được phát
hiện ở giai đoạn dự nghiệp để củng cố hoặc điều chỉnh xu hướng nghề
nghiệp chính xác hơn.
- Cấp trung học phổ thông:
Huấn nghiệp: Theo kết quả ở giai đoạn hướng nghiệp, nhà trường sẽ
chính thức đào tạo nghề theo đúng xu hướng nghề nghiệp của HS, để giúp các
em HS đủ sức vào đời ngay sau khi tốt nghiệp trung học hoặc tạo đà thuận lợi
cho việc học tiếp lên.
Tại Singapore, ở các bậc trung học, HS được chia theo 3 luồng: luồng
bình thường, luồng khá giỏi và luồng học nghề. Học sinh ở luồng bình thường
sẽ học trong 5 năm, HS ở luồng khá giỏi sẽ học trong 4 năm, HS ở luồng học
nghề sẽ học trong 5 năm nhưng theo một chương trình chú trọng về học nghề
kĩ thuật hơn là học văn hóa. Kết thúc trung học sẽ là kỳ thi lấy chứng chỉ

GCE‟O‟Levels, là chứng chỉ theo hệ thống giáo dục Anh nhưng có thể thay
7


đổi phù hợp với Singapore. Sau đó HS có thể lựa chọn: Những HS có khả
năng sẽ học tiếp 2 năm dự bị thi đại học lấy chứng chỉ „A‟ Levels vào đại học;
những HS còn lại có thể vào các trường dạy nghề kĩ thuật hoặc các trường cao
đẳng kỹ thuật.
Ở Nhật Bản, các trường THPT được nhóm thành: chương trình phổ thông,
chương trình dạy nghề và chương trình phối hợp toàn diện. Các chương trình
dạy nghề dành ít thời gian hơn học các môn văn hóa và tất nhiên nhấn mạnh các
môn hướng vào ngành nghề đặc thù. Ngay ở lớp học đầu tiên bậc THPT nền
giáo dục Nhật Bản đã quan tâm đến công tác giáo dục hướng nghiệp cho các em
HS tùy theo chương trình có môn học đặc thù để các em hướng vào nghề nghiệp
tương lai.
Ở Liên Bang Nga, hướng nghiệp được thực hiện nhằm mục tiêu đảm
bảo quyền tự chọn nghề của HS, giúp các em tự thể hiện nhân cách trong điều
kiện quan hệ thị trường, tôn trọng hứng thú nghề nghiệp của con người, chỉ rõ
nhu cầu của thị trường lao động, không ngừng nâng cao trình độ tay nghề của
bản thân như là điều kiện quan trọng nhất để thỏa mãn yêu cầu phát triển của
con người trong lao động.
Tại Hoa Kỳ, mục tiêu của giáo dục là nâng cao hơn nữa chất lượng giáo
dục, tăng cường kết quả học tập của học sinh nhằm đảm bảo cung cấp một lực
lượng lao động có trình độ; có khả năng cạnh tranh và thích ứng linh hoạt trong
điều kiện nền kinh tế toàn cầu... Người ta đã đưa ra nhiều hướng giải quyết và
đưa ra nội dung cần tăng cường với các chiến lược quan trọng, trong đó tăng
cường mối liên hệ giữa trường trung học với doanh nghiệp theo hướng chuyển
dần thành trường đào tạo chuyên nghiệp. Một phần của chiến lược này là tạo cơ
hội cho học sinh tham gia làm việc bán thời gian tại xí nghiệp.

8


1.1.2. Ở Việt Nam
Từ lâu, Chính phủ Việt nam đã coi trọng công tác hướng nghiệp và
phân luồng học sinh trung học, chuẩn bị cho thanh thiếu niên đi vào lao động
nghề nghiệp phù hợp với sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong cả nước và ở
từng địa phương. GDHN ở nước ta đã được tiến hành nghiên cứu và triển khai
khá sớm, từ đầu những năm 80 của thế kỷ XX. Ngày 19 tháng 3 năm 1981,
Phó thủ tướng Võ Nguyên Giáp đã ký quyết định 126/CP “Về công tác hướng
nghiệp trong trường phổ thông và việc sử dụng hợp lý HS các cấp phổ thông
cơ sở và phổ thông trung học tốt nghiệp ra trường” đã tạo hành lang pháp lý
cho sự phát triển của công tác hướng nghiệp, nhất là hướng nghiệp cho học
sinh phổ thông.
Ngày 19 tháng 11 năm 1981, Bộ Giáo dục và Đào tạo ra thông tư 31/TT
chỉ rõ: Thực hiện công tác giáo dục hướng nghiệp là một yêu cầu của công cuộc
cải cách giáo dục nhằm thực hiện mục tiêu, nguyên lý và nội dung giáo dục.
Người có công đóng góp rất lớn trong sự nghiệp giáo dục hướng nghiệp
của Việt Nam là Phạm Tất Dong. Ông đã có những nghiên cứu khá tỉ mỉ về:
Hứng thú nghề nghiệp, những vấn đề cơ bản về nội dung và phương pháp
hướng nghiệp cho học sinh… Điều này được thể hiện trong hàng loạt báo cáo,
bài viết của ông [6],[7],[8], Ngoài ra còn rất nhiều các công trình nghiên cứu,
các luận văn thạc sĩ của rất nhiều tác giả như: Nguyễn Văn Hộ, Đặng Danh
Ánh, Lê Đức Phúc...Các công trình nghiên cứu này cũng đã quan tâm nghiên
cứu ở nhiều khía cạnh khác nhau như: Lịch sử của công tác hướng nghiệp và sự
phát triển của nó ở Việt Nam và thế giới; bản chất, nhiệm vụ, mục đích, vai trò
của công tác hướng nghiệp; nội dung cơ bản, các hình thức cơ bản của việc tổ
chức và điều khiển công tác hướng nghiệp cho HS phổ thông và cũng đã đưa ra
nhiều kết luận giá trị.

9


Có khá nhiều công trình nghiên cứu liên quan đến giáo dục hướng nghiệp,
dưới đây là một số đề tài về giáo dục hướng nghiệp đã được nghiên cứu:
- Năm 2006, tác giả Đỗ Thu Hà nghiên cứu đề tài “Thực trạng công tác
hướng nghiệp cho học sinh lớp 12 trường THPT Yên Lạc II, huyện Yên Lạc,
tỉnh Vĩnh Phúc”. Tác giả đã đề cập đến một số vấn đề lí luận về công tác
hướng nghiệp cho học sinh lớp 12 trường THPT, nghiên cứu, đánh giá thực
trạng hướng nghiệp cho học sinh trong nhà trường.
- Năm 2009, tác giả Lê Thị Thanh Huyền đã nghiên cứu đề tài “Xây
dựng mô hình tư vấn nghề trong nhà trường THPT khu vực miền núi Đông
Bắc Việt Nam”. Tác giả đã khái quát về lí luận và thực tiễn về tư vấn nghề,
thực trạng tư vấn nghề ở trường THPT khu vực miền núi Đông Bắc Việt
Nam, tác giả xây dựng thí điểm mô hình tư vấn nghề trong trường THPT khu
vực miền núi Đông Bắc Việt Nam, đã chỉ ra được chức năng, nhiệm vụ cũng
như những yêu cầu về cơ sở vật chất, về đội ngũ tư vấn nghề.
- Năm 2010, tác giả Lê Thị Thanh Hương đã nghiên cứu đề tài “Tư vấn
hướng nghiệp cho học sinh THPT thực trạng ở Việt Nam và kinh nghiệm ở
quốc tế”. Tác giả đã chỉ ra những giai đoạn hướng nghiệp và tư vấn hướng
nghiệp, các lí thuyết tư vấn hướng nghiệp, các mô hình hướng nghiệp và tư
vấn hướng nghiệp ở các nước trên thế giới và nêu lên những thực trạng về tư
vấn hướng nghiệp ở trường THPT
- Năm 2012, tác giả Phạm Văn Sơn nghiên cứu đề tài “Xây dựng và sử
dụng bản mô tả nghề trong tư vấn hướng nghiệp cho học sinh phổ thông”.
Tác giả đã đề cập đến mục đích sử dụng bản mô tả nghề nghiệp trong tư vấn,
cung cấp những yêu cầu về phẩm chất và năng lực cần thiết giúp cho cán bộ
tư vấn có cơ sở đối chiếu với từng học sinh để xác định sự phù hợp nghề.
- Năm 2013, tác giả Phan Ngọc Linh đã nghiên cứu đề tài “Tư vấn hướng
nghiệp cho học sinh THPT”. Tác giả đã khái quát thực trạng tư vấn hướng

nghiệp ở một số trường THPT, các biểu hiện tâm lí trong tư vấn hướng nghiệp.
10


- Năm 2013, tác giả Nguyễn Thị Luyến nghiên cứu đề tài “Tích cực hóa
hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh qua dạy học môn Địa lí ở trung học
phổ thông”. Tác giả đã tiến hành nghiên cứu về vấn đề dạy học theo hướng tích cực
để giáo dục hướng nghiệp cho học sinh qua môn Địa lí ở Trung học phổ thông. Sau
khi đề cập đến khó khăn về thời gian trong giáo dục hướng nghiệp qua các môn
học, tác giả đi vào làm rõ về khái niệm, bản chất của dạy học theo hướng tích cực.
Từ lí luận về dạy học theo hướng tích cực đó, tác giả đã trình bày về việc vận dụng
các phương pháp giảng dạy theo hướng tích cực để giáo dục hướng nghiệp cho học
sinh thông qua môn Địa lí ở Trung học phổ thông với một số ví dụ cụ thể: Bài 44 và
45 phần Địa lí địa phương chương trình Địa lí lớp 12.
Năm 2014, tác giả Trương Thị Hoa nghiên cứu thành công luận án
“Giáo dục hướng nghiệp cho học sinh Trung học phổ thông khu vực Hà Nội
qua tham vấn nghề”. Tác giả đi sâu nghiên cứu những vấn đề lí luận và thực
trạng giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT qua tham vấn nghề, trên cơ
sở đó xây dựng và thực nghiệm quy trình hoạt động tham vấn nghề trong giáo
dục hướng nghiệp ở trường THPT.
Năm 2016, nhóm tác giả Nguyễn Minh Đường, Đỗ Thị Bích Loan
nghiên cứu đề tài “Định hướng giá trị nghề nghiệp cho học sinh phổ thông
đáp ứng yêu cầu xây dựng nông thôn mới ở Việt Nam”. Trên cơ sở nghiên cứu
các vấn đề lí luận và thực tiễn có liên quan, các tác giả đã đi sâu nghiên cứ
định hướng giá trị nghề nghiệp cho học sinh phổ thông đáp ứng yêu cầu xây
dựng nông thôn mới ở Việt Nam.
Tóm lại, đã có nhiều công trình nghiên cứu về hoạt động giáo dục
hướng nghiệp cho học sinh các trường THPT ở trong và ngoài nước. Tuy
nhiên, hầu hết các công trình nghiên cứu mới chỉ đề cập đến hoạt động giáo
dục hướng nghiệp của các trường THPT. Đặc biệt, chưa có công trình nào

nghiên cứu về công tác phối hợp các lực lượng cộng đồng trong giáo dục
11


hướng nghiệp cho học sinh THPT. Chính vì vậy, chúng tôi cho rằng nghiên
cứu phối hợp các lực lượng cộng đồng trong giáo dục hướng nghiệp cho học
sinh THPT hiện nay là vấn đề có ý nghĩa cấp bách và cần thiết.
1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Nghề nghiệp và việc làm
1.2.1.1. Nghề nghiệp
Nghề là một lĩnh vực hoạt động lao động mà trong đó, nhờ được đào
tạo, con người có được những tri thức, những kỹ năng để làm ra các loại sản
phẩm vật chất hay tinh thần nào đó, đáp ứng được những nhu cầu của xã hội.
Nghề nghiệp có nghĩa là công việc chuyên môn được hình thành một
cách chính thống là dạng lao động đòi hỏi một trình độ học vấn nào đó, là
hoạt động cơ bản giúp con người tồn tại.
Theo tác giả E.A.Klimov “ Nghề nghiệp là là một lĩnh vực sử dụng sức
lao động vật chất và tinh thần của con người một cách có giới hạn cần thiết
cho xã hội (do sự phân công lao động là có), nó tạo ra khả năng sáng tạo cho
con người sử dụng sức lao động của mình để thu lấy những phương tiện
thông tin cần thiết cho sự tồn tại và phát triển” [12- E.A. Klimov (1971), Nay
đi học, mai làm gì, ĐHSP, Hà Nội].
Viện chủ nghĩa xã hội khoa học cũng đã xác định “Nghề nghiệp là một
lĩnh vực mà trong đó con người sử dụng sức lao động của mình để tạo ra
những cái cần thiết cho xã hội, nhờ đó con người có thể thỏa mãn những nhu
cầu cần thiết cho việc tồn tại và phát triển của mình” [20- Viện chủ nghĩa xã hội
khoa học (1992), Dân số - lao động – việc làm – giải pháp, NXB Thông tin lý luận,
Hà Nội].
Theo từ điển tiếng Việt, nghề và nghề nghiệp được định nghĩa là:
“Nghề là công việc luôn làm theo sự phân công lao động của xã hội. Nghề

12