LUẬN văn THẠC sĩ QUẢN lý GIÁO dục PHÁT TRIỂN đội NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG học PHỔ THÔNG QUẬN NAM từ LIÊM, THÀNH PHỐ hà nội

MỤC LỤC
Trang

MỞ ĐẦU
Chương 1:
1.1.
1.2.

3

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ
GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

Các khái niệm cơ bản
Nội dung phát triển đội ngũ giáo viên trung học
phổ thông
1.3. Các yếu tố tác động đến phát triển đội ngũ giáo
viên trung học phổ thông
Chương 2:
CƠ SỞ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ
GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG QUẬN
NAM TỪ LIÊM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI
2.1. Khái quát chung về tình hình kinh tế - xã hội và giáo dục
trên địa bàn quận Nam Từ Liêm, thành phố Hà Nội
2.2. Thực trạng đội ngũ giáo viên trung học phổ thông quận Nam
Từ Liêm, thành phố Hà Nội
2.3. Thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên trung học phổ thông
quận Nam Từ Liêm, thành phố Hà Nội
Chương 3:
HỆ THỐNG BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ
GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG QUẬN

NAM TỪ LIÊM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI
3.1. Yêu cầu xây dựng biện pháp phát triển đội ngũ giáo
viên trung học phổ thông quận Nam Từ Liêm, thành
phố Hà Nội
3.2 Biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên trung học phổ thông
quận Nam Từ Liêm, thành phố Hà Nội
3.3. Khảo nghiệm sự cần thiết và tính khả thi của các biện pháp
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

13
13
20
31

36
36
37
44

59

59
61
86
93
96
99

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong mọi thời đại và các hình thức dạy học, chất lượng dạy học phụ
thuộc rất lớn vào chất lượng đội ngũ nhà giáo. Nghị quyết Hội nghị lần thứ
Hai Ban Chấp hành Trung ương khóa VIII khẳng định: “Giáo viên là nhân tố
quyết định chất lượng giáo dục và được xã hội tôn vinh. Giáo viên phải có đủ
đức, tài” [7, tr.38-39]. Điều 15 Luật Giáo dục (2005) ghi rõ: “Nhà giáo giữ
vai trò quyết định trong việc bảo đảm chất lượng giáo dục. Nhà giáo phải
không ngừng học tập, rèn luyện nêu gương tốt cho người học” [24]. Chủ tịch
Hồ Chí Minh đánh giá rất cao vai trò của đội ngũ nhà giáo trong xã hội và
trong sự nghiệp cách mạng, Người nói: “Nhiệm vụ giáo dục rất quan trọng
và vẻ vang, vì nếu khơng có thầy thì khơng có giáo dục... Khơng có giáo dục,
khơng có cán bộ thì cũng khơng nói gì đến kinh tế văn hóa. Trong việc đào
tạo cán bộ, giáo dục là bước đầu” [15, tr.184].
Trong bối cảnh của sự phát triển của xã hội hiện nay, cùng với sự tác
động của xu thế hội nhập, toàn cầu hoá, để bảo đảm cho giáo dục - đào tạo
thực sự phát huy được sức mạnh của mình địi hỏi phải đổi mới giáo dục - đào
tạo. Vấn đề đổi mới giáo dục - đào tạo đã trở thành một nhu cầu cấp bách đối
với các nền giáo dục nói chung và các nhà trường nói riêng. Q trình đổi mới
giáo dục - đào tạo đã và đang đặt ra những yêu cầu mới, trong đó, việc xây
dựng, phát triển đội ngũ giáo viên là một nội dung cốt lõi, trọng yếu. Đại hội
lần thứ XI của Đảng Cộng sản Việt Nam xác định: "Phát triển giáo dục là
quốc sách hàng đầu. Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo
hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hoá, dân chủ hoá và hội nhập quốc tế,
trong đó đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán
bộ quản lý là khâu then chốt" [10, tr.130-131].
3

Theo tinh thần đó, việc phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý
giáo dục được coi là khâu then chốt. Chỉ thị 40-CT/TW ngày 15/04/2004 của
Ban Bí thư Trung ương Đảng về chăm lo và phát triển đội ngũ nhà giáo đã chỉ
rõ: “....Mục tiêu là xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục
được chuẩn hoá, đảm bảo chất lượng, đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc
biệt chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất, lối sống, lương tâm, tay
nghề của nhà giáo; thông qua việc quản lý, phát triển đúng định hướng và có
hiệu quả sự nghiệp giáo dục để nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực,
đáp ứng những đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp cơng nghiệp hố, hiện
đại hố đất nước” [1, tr.2].
Giáo dục bậc trung học phổ thông trực tiếp tạo nguồn cho bậc cao đẳng,
đại học nói riêng, vừa góp phần quan trọng vào việc đào tạo nguồn nhân lực,
hình thành nguồn nhân lực có đầy đủ phẩm chất đạo đức và trình độ phục vụ
sự nghiệp phát triển giáo dục Việt Nam. Muốn đạt được mục tiêu trên, việc
đầu tiên cần phải có những chính sách phù hợp trong quản lý và phát triển đội
ngũ giáo viên trung học phổ thông
Để phát triển một cách bền vững, người giáo viên phải có kiến thức
chun mơn nghiệp vụ, phải được trang bị một hệ thống tri thức khoa học,
trình độ tay nghề cao, phải có lập trường tư tưởng vững vàng, yêu nghề, đó là
cơ sở cho việc thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ đào tạo ra những người chủ
tương lai của đất nước. Trong quá trình tổ chức hoạt động giảng dạy, giáo
dục, để đạt được hiệu quả, địi hỏi người giáo viên phải có những năng lực sư
phạm như: Năng lực thiết kế, năng lực quan sát, năng lực tổ chức hoạt động
sư phạm, năng lực giao tiếp, năng lực phân tích đánh giá hoạt động sư phạm,
năng lực quản lý nhóm lớp, năng lực tự học. Những năng lực sư phạm này là
kết quả của một quá trình học tập, rèn luyện tại trường và tự học tập một cách
nghiêm túc, thường xuyên của người giáo viên. Để giáo dục bậc trung học
4

phổ thơng phát triển một cách vững bền, cần có sự kết hợp giữa các ban
ngành nghiên cứu để đưa ra phương hướng phát triển tốt nhất.
Quận Nam Từ Liêm là một quận mới được thành lập. Sự nghiệp giáo
dục - đào tạo của thành phố Hà Nội nói chung và giáo dục trung học phổ
thông quận Nam Từ Liêm nói riêng trong những năm gần đây có những bước
chuyển biến mạnh mẽ, mạng lưới trường lớp được duy trì và phát triển với
nhiều hình thức đa dạng. Tuy nhiên, đứng trước yêu cầu phát triển giáo dục
đến năm 2020 của đất nước và của thành phố Hà Nội, nhất là việc đang thay
đổi nội dung, chương trình sách giáo khoa, thay đổi cách thức thi tốt nghiệp,
thi đại học… địi hỏi ngành giáo dục trung học phổ thơng cần phải phấn đấu
vươn tới một tầm cao mới. Như vậy yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng giáo
dục trung học phổ thông là đội ngũ giáo viên, muốn nâng cao chất lượng giáo
dục trước hết là phải phát triển đội ngũ giáo viên đáp ứng yêu cầu giáo dục
trong thời đại mới.
Xuất phát từ các lý do trên, chúng tôi chọn đề tài: "Phát triển đội ngũ
giáo viên trung học phổ thông quận Nam Từ Liêm, thành phố Hà Nội".
2. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài
Nghiên cứu vấn đề xây dựng, phát triển đội ngũ nhà giáo nói chung, đội
ngũ giáo viên phổ thơng nói riêng ở trong nước ta đã có nhiều cơng trình và
nhiều tác giả quan tâm đề cập.
Trước hết, khi đề cập đến việc xây dựng đội ngũ nhà giáo cách mạng,
cần phải đề cập đến tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Chủ tịch Hồ Chí
Minh vừa là người thầy giáo vĩ đại, vừa là nhà tư tưởng giáo dục có đóng góp
to lớn đối với sự phát triển về lý luận giáo dục cách mạng của đất nước. Một
trong những đóng góp to lớn về giáo dục của Người là tư tưởng về người thầy
giáo. Bác đánh giá rất cao vai trị của giáo viên, Người khẳng định: “Nếu
khơng có thầy giáo thì khơng có giáo dục, khơng có giáo dục, khơng có cán
5

bộ thì cũng khơng nói gì đến kinh tế, văn hóa” [15, tr.331]. Người yêu cầu
cán bộ giáo viên phải liên tục học hỏi, làm kiểu mẫu cho học sinh, phải: “chớ
tự túc, tự mãn, cho là giỏi rồi thì dừng lại, mà dừng lại là lùi bước, là lạc hậu,
mình tự đào thải trước…”. Từ đó Hồ Chí Minh yêu cầu, giáo viên và cán bộ
làm công tác giáo dục phải: là người có nhân cách mẫu mực; là người có năng
lực sư phạm tốt; là người tiêu biểu cho tinh thần tự học, tự giáo dục.
Những tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về nhà giáo là những định
hướng cơ bản cho quá trình xây dựng và phát triển đội ngũ nhà giáo của đất
nước trong suốt tiến trình cách mạng; đồng thời đây cịn là những cơ sở lý
luận - thực tiễn hết sức quan trọng cho sự nghiệp xây dựng phát triển đội ngũ
nhà giáo hiện nay.
Trong xu thế phát triển của xã hội hiện đại, giáo dục và đào tạo đóng
vai trị quan trọng trong việc tạo nguồn nhân lực có chất lượng cao, đó là
những con người có phẩm chất đạo đức, có năng lực chun mơn, có kỹ
năng tiếp cận, vận hành, ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật trong quá
trình xây dựng và phát triển đất nước. Nhấn mạnh tầm quan trọng của giáo
dục và đào tạo, ngày càng có nhiều quan điểm nhấn mạnh về sự cần thiết
phải coi trọng nhiệm vụ xây dựng, phát triển đội ngũ nhà giáo bởi “Giáo
viên giữ vai trò quyết định trong quá trình giáo dục và trong việc định hướng
lại giáo dục” [20, tr.172].
Thời gian qua, các nhà khoa học đã có nhiều cơng trình nghiên cứu về
quản lý giáo dục, các chuyên gia tập trung phần nhiều về nghiên cứu những
vấn đề về chiến lược phát triển giáo dục, đổi mới chương trình, mục tiêu,
phương pháp giảng dạy, phát triển nguồn nhân lực trong đó có những nội
dung đề cấp đến việc xây dựng, phát triển đội ngũ giảng viên dưới nhiều góc
độ của các cấp học, ngành học khác nhau như: Giáo dục kỹ thuật nghề nghiệp
và phát triển nguồn nhân lực của Trần Khánh Đức (2002); Quản lý giáo dục,
6

của Bùi Minh Hiền (2006), Khoa học quản lý giáo dục, của Trần Kiểm
(2006), Phát triển nguồn nhân lực, phát triển con người - Giáo trình dành cho
học viên chuyên ngành quản lý giáo dục, của Đặng Quốc Bảo (2009), Lịch sử
giáo dục Việt Nam, của Bùi Minh Hiền (2009)... Những cơng trình nghiên
cứu trên đây đều coi việc phát triển đội ngũ nhà giáo là một nội dung hết sức
quan trọng trong phát triển nguồn nhân lực giáo dục, là chìa khóa cho sự phát
triển giáo dục và đào tạo của mỗi quốc gia, mỗi hệ thống giáo dục và của các
cơ sở giáo dục.
Ngồi ra cịn có một số đề tài luận văn thạc sĩ tập trung nghiên cứu về
đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục ở từng cấp học, bậc học.
Các nghiên cứu về phát triển đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục
ở phổ thơng có một số cơng trình tiêu biểu như: Phan Thị Phượng (2006),
Biện pháp phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS Quận 6 Thành phố
Hồ Chí Minh; Lê Thanh Đạm (2008), Các biện pháp xây dựng phát triển đội
ngũ cán bộ quản lý trường trung học phổ thông tỉnh Yên Bái giai đoạn 20062010; Nguyễn Đức Lương (2007), Một số biện pháp xây dựng đội ngũ giáo
viên trung học phổ thơng tỉnh Hồ Bình giai đoạn 2006-2010; Dương Hồng
Minh (2010), Phát triển đội ngũ giáo viên Tiểu học tỉnh Lạng Sơn trong giai
đoạn hiện nay; Nông Thanh Hải (2010), Biện pháp phát triển đội ngũ giáo
viên các trường trung học cơ sở huyện Lộc Bình, tỉnh Lạng Sơn giai đoạn
hiện nay; Phạm Thị Hà (2011), Quản lý phát triển đội ngũ giáo viên các
trường trung học phổ thông quận Hai Bà Trưng, Hà Nội trong bối cảnh hiện
nay; Nguyễn Thị Hằng (2012), Phát triển đội ngũ giáo viên trường Trung học
phổ thông Mê Linh, Thành phố Hà Nội; ...
Các nghiên cứu về phát triển đội ngũ giảng viên ở các trường cao đẳng,
đại học: Hoàng Văn Thực (2007), Một số biện pháp xây dựng đội ngũ giảng
viên trường Cao đẳng sư phạm Hồ Bình đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục
7


hiện nay; Nguyễn Hùng (2008), Biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên

trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Đăk Lăk; Phan Văn Thạch (2008), Quy
hoạch và phát triển đội ngũ giảng viên trường Cao đẳng Công nghiệp Cẩm
Phả đến năm 2015; Lê Thị Việt Anh (2011), Quản lý xây dựng và phát triển
đội ngũ giảng viên Trường Đại học Điện lực; Vũ Thị Dung (2011), Biện pháp
quản lý đội ngũ giảng viên của Trường Cao đẳng Kinh tế Kỹ thuật Thái Bình
giai đoạn 2011-2020; Nguyễn Văn Đường (2011), Phát triển đội ngũ giảng
viên Trường Đại học Kỹ thuật - Hậu cần Công an nhân dân; Nguyễn Thị
Hồng Việt (2012), Biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên ở trường Cao đẳng
Bách khoa Hưng Yên; ....
Nhận xét: Hướng nghiên cứu về xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ
quản lý và giáo viên có nhiều, các cơng trình đó đã đề cập đến sự cần thiết,
chi ra các nội dung cơ bản về phát triển đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý giáo
dục cũng như đã đề xuất được các biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên, cán
bộ quản lý giáo dục ở từng cấp học, từng nhà trường hoặc từng địa bàn cụ thể.
Đây là những cơ sở hết sức quan trọng để tác giả có thể kế thừa, vận dụng
trong quá trình nghiên cứu. Tuy nhiên cho đến nay, việc nghiên cứu về phát
triển đội ngũ giáo viên trung học phổ thông ở quận Nam Từ Liêm, thành phố
Hà Nội vẫn chưa có cơng trình nào nghiên cứu. Vì vậy việc nghiên cứu và đề
ra các biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên trung học phổ thông ở quận Nam
Từ Liêm, thành phố Hà Nội là rất cần thiết, và không trùng lặp với các cơng
trình nghiên cứu đã được cơng bố.
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
* Mục đích nghiên cứu
Làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn của việc phát triển đội ngũ giáo viên
nói chung, phát triển đội ngũ giáo viên trung học phổ thơng nói riêng; đề xuất
các biện pháp quản lý nhằm phát triển đội ngũ giáo viên trung học phổ thông
8


quận Nam Từ Liêm, thành phố Hà Nội đáp ứng yêu cầu giáo dục trong tình

hình mới.
* Nhiệm vụ nghiên cứu
Đề tài có các nhiệm vụ cơ bản sau:
- Làm rõ một số vấn đề lý luận phát triển đội ngũ giáo viên trung học
phổ thơng;
- Phân tích thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên trung học phổ thông
quận Nam Từ Liêm, thành phố Hà Nội;
- Đề xuất hệ thống biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên trung học phổ
thông quận Nam Từ Liêm, thành phố Hà Nội; khảo nghiệm tính cần thiết và
tính khả thi của các biện pháp quản lý.
4. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài
* Khách thể nghiên cứu
Quá trình phát triển đội ngũ giáo viên trung học phổ thông quận Nam
Từ Liêm, thành phố Hà Nội.
* Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên trung học phổ thông quận Nam
Từ Liêm, thành phố Hà Nội.
*Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung: Luận văn đi sâu nghiên cứu về biện pháp phát triển đội
ngũ giáo viên trung học phổ thông quận Nam Từ Liêm, thành phố Hà Nội.
- Về không gian, địa điểm: Luận văn tập trung nghiên cứu về đội ngũ
giáo viên 10 trường trung học phổ thông trên địa bàn quận Nam Từ Liêm,
thành phố Hà Nội: Trường trung học phổ thông Đại Mỗ; Trung Văn; Năng
khiếu thể dục thể thao; Trần Quốc Tuấn; Olympia (Trí Việt); Xuân Thủy;
Việt-Úc; Trí Đức; Marie Curie; M.V. Lômônôxốp.
- Về thời gian, các số liệu điều tra, khảo sát được giới hạn từ năm 2012
đến năm 2015.
9

5. Giả thuyết khoa học
Phát triển đội ngũ giáo viên trung học phổ thông quận Nam Từ Liêm,
thành phố Hà Nội có đủ số lượng, đạt chuẩn về chất lượng, phù hợp về cơ cấu
có vai trị quan trọng trong nâng cao chất lượng dạy học của nhà trường. Nếu
các chủ thể quản lý thực hiện có hiệu quả các nội dung: Quy hoạch, đào tạo,
bồi dưỡng đội ngũ giáo viên; tuyển chọn, sử dụng và luân chuyển đội ngũ
giáo viên một cách khoa học; thường xuyên kiểm tra việc phát triển đội ngũ
giáo viên của từng trường; đảm bảo các điều kiện, chính sách hỗ trợ thuận lợi
cho đội ngũ giáo viên thì sẽ phát triển được đội ngũ giáo viên trung học phổ
thông quận Nam Từ Liêm, thành phố Hà Nội đáp ứng yêu cầu đổi mới căn
bản, tồn diện giáo dục, góp phần trực tiếp nâng cao chất lượng giáo dục
trung học phổ thông trên địa bàn Quận.
6. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
* Phương pháp luận
Đề tài được nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ
nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối quan điểm của Đảng
Cộng sản Việt Nam, nghị quyết, chỉ thị, hướng dẫn của các cấp về giáo dục
- đào tạo và quản lý giáo dục - đào tạo, về xây dựng đội ngũ giáo viên.
Đồng thời đề tài sử dụng cách tiếp cận vấn đề theo quan điểm hệ thống cấu trúc; lịch sử - lơgíc; quan điểm thực tiễn để xem xét, phân tích những
vấn đề liên quan.
* Phương pháp nghiên cứu
- Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận
Thực hiện việc đọc tài liệu, thu thập thơng tin, phân tích, tổng hợp, hệ
thống hố, mơ hình hố, khái qt hố. Bao gồm: Một số tác phẩm kinh điển
của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; các văn kiện, nghị quyết
của Đảng, Bộ Giáo dục - đào tạo về giáo dục - đào tạo và quản lý giáo dục 10


đào tạo; Luật Giáo dục; Các giáo trình, sách tham khảo, tài liệu về khoa học
quản lý và quản lý giáo dục; các cơng trình nghiên cứu, báo khoa học có liên

quan đến đề tài đã được cơng bố và đăng tải trên các tạp chí, báo, kỷ yếu khoa
học, hội thảo, các văn bản của Sở Giáo dục thành phố Hà Nội, của Quận Nam
Từ Liêm…
- Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Phương pháp điều tra: Điều tra xã hội học với tổng số: 200 khách thể
là: cán bộ quản lý và giáo viên để làm cơ sở đánh giá thực trạng, tìm ra
nguyên nhân và đề xuất các biện pháp hiệu quả trong phát triển đội ngũ giáo
viên trung học phổ thông quận Nam Từ Liêm, thành phố Hà Nội.
Phương pháp chuyên gia: xin ý kiến chuyên gia với số lượng 30 người,
bao gồm: Ban giám hiệu của các trường trung học phổ thơng; các cán bộ Sở,
Phịng giáo dục; các nhà khoa học và giáo viên có uy tín, kinh nghiệm trong
Thành phố và Quận.
Phương pháp toạ đàm, trao đổi: Toạ đàm, trao đổi với các giáo viên, từ
đó rút ra những kết luận cho vấn đề nghiên cứu.
Phương pháp quan sát: Quan sát hoạt động xây dựng, phát triển đội ngũ
giáo viên của các trường và của Quận để rút ra những kết luận về nội dung
nghiên cứu.
Phương pháp nghiên cứu từ các công cụ, phương tiện quản lý: Nghiên
cứu hệ thống các công cụ quản lý, bao gồm: các văn bản pháp quy về phát
triển đội ngũ giáo viên
Sử dụng phương pháp thống kê toán học để tổng hợp kết quả điều tra
và xử lý số liệu.
7. Ý nghĩa của đề tài
Góp phần bổ sung lý luận về phát triển đội ngũ giáo viên trung học phổ
thơng nói chung, phát triển đội ngũ giáo viên trung học phổ thông quận Nam
11


Từ Liêm, thành phố Hà Nội nói riêng. Đề xuất các biện pháp phát triển giáo
viên trung học phổ thông quận Nam Từ Liêm, thành phố Hà Nội.

Kết quả của đề tài có thể làm tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu
vấn đề phát triển đội ngũ giáo viên trung học phổ thông; các chủ thể quản lý
nghiên cứu, tham khảo, vận dụng vào thực tiễn phát triển đội ngũ giáo viên
trung học phổ thông quận Nam Từ Liêm, thành phố Hà Nội hiện nay.
8. Kết cấu của đề tài
Luận văn gồm: Phần mở đầu, 3 chương (9 tiết), phần kết luận, kiến
nghị, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục.

12


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Các khái niệm cơ bản
1.1.1. Đội ngũ giáo viên
Đội ngũ là tập hợp gồm nhiều người có cùng chức năng hoặc nghề
nghiệp tạo thành một lực lượng. Khái niệm đội ngũ được sử dụng một cách
phổ biến trong lĩnh vực tổ chức thuộc nhiều lĩnh vực hoạt động khác nhau
như: đội ngũ tri thức; đội ngũ văn, nghệ sĩ; đội ngũ cán bộ, công chức, viên
chức; đội ngũ y, bác sĩ... Trong lĩnh vực Giáo dục và đào tạo, thuật ngữ đội
ngũ cũng được sử dụng để chỉ những tập hợp người được phân biệt với nhau
về chức năng trong hệ thống Giáo dục và đào tạo. Ví dụ đội ngũ giáo viên,
giảng viên, đội ngũ cán bộ quản lý trường học... Đội ngũ giáo viên được
nhiều tác giả quan niệm như là những chuyên gia trong lĩnh vực giáo dục, họ
có kiến thức, hiểu biết phương pháp dạy học và giáo dục, có khả năng cống
hiến tồn bộ sức lực, trí tuệ của họ đối với giáo dục. Ở Việt Nam, khái niệm
đội ngũ giáo viên dùng để chỉ tập hợp người bao gồm các giáo viên. Từ điển
Giáo dục học định nghĩa: “Đội ngũ giáo viên là tập hợp những người đảm
nhận công tác giáo dục và dạy học có đủ tiêu chuẩn đạo đức, chuyên môn và

nghiệp vụ quy định”.
Từ những định nghĩa nêu trên, có thể quan niệm: Đội ngũ giáo viên là
một tập hợp những người làm nghề dạy học - giáo dục được tổ chức thành
một lực lượng, cùng chung một nhiệm vụ là thực hiện các mục tiêu giáo dục
đã đề ra cho tập hợp đó, tổ chức đó. Họ làm việc có kế hoạch và gắn bó với
nhau thơng qua lợi ích về vật chất và tinh thần trong khuôn khổ quy định của
pháp luật, thể chế xã hội. Họ chính là nguồn lực quan trọng trong lĩnh vực
giáo dục mầm non, phổ thông và giáo dục nghề nghiệp.
13


1.1.2. Đội ngũ giáo viên trung học phổ thông
Giáo viên trung học phổ thông là những người làm nhiệm vụ giảng dạy
và giáo dục tại các nhà trường, các cơ sở giáo dục ở bậc trung học phổ thông.
Đội ngũ giáo viên trung học phổ thông là những người làm công tác
giảng dạy - giáo dục trong trường trung học phổ thơng, có cùng nhiệm vụ
giáo dục, rèn luyện học sinh trung học phổ thơng, giúp các em hình thành và
phát triển nhân cách theo mục tiêu giáo dục đã xác định cho cấp học.
Theo quan điểm hệ thống, tập hợp các giáo viên của một trường trung
học phổ thông nhất định được gọi là đội ngũ giáo viên của trường trung học
phổ thơng đó. Đây là một hệ thống mà mỗi thành tố trong đó có mối quan hệ
với nhau, bị ràng buộc bởi những cơ chế xác định. Đội ngũ giáo viên trung
học phổ thông là một bộ phận của đội ngũ nhà giáo trong hệ thống giáo dục
quốc dân, là những người lấy lao động giáo dục làm hoạt động chủ yếu. Họ là
một trong những nhân tố chủ yếu cấu thành hệ thống giáo dục.
Tiêu chuẩn, chức năng, nhiệm vụ của giáo viên trung học phổ thông:
Về tiêu chuẩn, theo quy định của Luật Giáo dục, Điểm 2 Điều 70 quy
định tiêu chuẩn chung của nhà giáo:
Phẩm chất, đạo đức, tư tưởng tốt;
Đạt trình độ chuẩn về chuyên môn, nghiệp vụ;

Đủ sức khoẻ theo yêu cầu nghề nghiệp;
Lý lịch bản thân rõ ràng.
Ngoài tiêu chuẩn chung của nhà giáo, giáo viên trung học phổ thơng
cịn có những tiêu chuẩn cụ thể…
Về nhiệm vụ: theo quy định của Luật Giáo dục, Điều 72 quy định
nhiệm vụ của giáo viên trung học phổ thông:
Giáo dục, giảng dạy theo mục tiêu, nguyên lý giáo dục, thực hiện đầy
đủ và có chất lượng chương trình giáo dục;
14


Gương mẫu thực hiện nghĩa vụ công dân, các quy định của pháp luật
và điều lệ nhà trường;
Giữ gìn phẩm chất, uy tín, danh dự của nhà giáo; tơn trọng nhân cách
của người học, đối xử công bằng với người học, bảo vệ các quyền, lợi ích
chính đáng của người học;
Không ngừng học tập, rèn luyện để nâng cao phẩm chất đạo đức, trình
độ chính trị, chun mơn, nghiệp vụ, đổi mới phương pháp giảng dạy, nêu
gương tốt cho người học;
Các nhiệm vụ khác theo quy định của pháp luật [24].
1.1.3. Phát triển đội ngũ giáo viên trung học phổ thông
1.1.3.1. Phát triển nguồn nhân lực
Theo quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng: Phát triển là quá
trình vận động tiến lên từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp, từ kém
hoàn thiện đến hoàn thiện hơn của sự vật, hiện tượng. Sự phát triển không bao
quát tồn bộ sự vận động nói chung mà nó chỉ khái quát xu hướng chung của
sự vận động - xu hướng vận động đi lên của sự vật, hiện tượng. Phát triển là
xu hướng chung của thế giới vật chất, trong xã hội luôn tồn tại xu hướng phát
triển; Phát triển của sự, vật hiện tượng, phát triển của mỗi cá nhân, của hoạt
động, phát triển của cộng đồng, của xã hội… Tuy nhiên sự phát triển của con

người, của mỗi xã hội nhanh hay chậm còn lệ thuộc vào nhiều yếu tố.
Từ những quan niệm nêu trên, ta có thể hiểu phát triển là biểu hiện sự
thay đổi, sự tăng tiến cả về số lượng lẫn chất lượng của sự vật, hiện tượng,
của con người trong cộng đồng và trong xã hội.
Đánh giá của Chương trình Phát triển Liên hiệp quốc (UNDP) thì “Con
người là tài sản thật sự của quốc gia”, “Con người là trung tâm của sự phát
triển”, phát triển con người không chỉ là sự tăng lên của thu nhập quốc dân
mà còn là tạo ra một mơi trường trong đó mọi người có thể phát triển mọi khả
15


năng của mình và làm chủ cuộc sống sáng tạo hữu ích, phù hợp với lợi ích và
nhu cầu của họ.
Theo quan điểm phát triển con người của Mahbub ul Haq - chuyên gia
của (UNDP) phát biểu năm 1990 thì: “phát triển con người” đề cập những vấn
đề phát triển năng lực thể chất và năng lực xã hội của con người, môi trường
phát triển con người, nhấn mạnh đến việc đồng thời nâng cao năng lực lựa
chọn và mở rộng cơ hội lựa chọn nhằm thỏa mãn những nhu cầu của con
người theo ba tiêu chí cơ bản: Một cuộc sống có học vấn cao, một cuộc sống
vật chất đầy đủ, một cuộc sống khỏe mạnh, trường thọ.
Nguồn nhân lực ngày nay được xem xét là yếu tố cơ bản, yếu tố năng
động nhất, có vai trị quyết định nhất cho sự phát triển nhanh và bền vững,
cho nên quá trình phát triển kinh tế - xã hội, con người được đặt vào vị trí
trung tâm, con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển kinh
tế - xã hội.
Phát triển nguồn nhân lực là một q trình bao gồm tổng thể các
phương thức ni dưỡng, giáo dục và đào tạo, chế độ chính sách và biện
pháp nhằm hoàn thiện, nâng cao chất lượng người lao động về phẩm chất
đạo đức, trì tuệ, kiến thức, thể chất, năng lực chuyên môn cũng như phẩm
chất tâm lý - xã hội nhằm đáp ứng nhu cầu về nguồn lực cho sự phát triển

kinh tế - xã hội trong từng giai đoạn.
Phát triển nguồn nhân lực đòi hỏi phải tạo sự biến đổi về mặt số lượng, chất
lượng và cơ cấu hợp lý, cần thiết của nguồn nhân lực để tham gia có hiệu quả vào
q trình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước theo các định hướng sau:
Phát triển nguồn nhân lực với quy mơ cơ cấu ngành nghề, trình độ đào
tạo phải hợp lý, phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế - văn hóa - xã hội
của cả nước, với từng ngành, từng vùng, từng đơn vị trong từng giai đoạn.
Nâng cao toàn diện chất lượng nguồn nhân lực bao gồm cả các khía
cạnh thể lực, trí lực, trình độ chun môn kỹ thuật nhằm đáp ứng các yêu cầu
16


phát triển kinh tế - xã hội, phát triển khoa học công nghệ, phát triển nền kinh
tế tri thức, chủ động hội nhập quốc tế.
Thực hiện đồng bộ quá trình tuyển chọn, tuyển dụng, đào tạo, bồi
dưỡng, đào tạo lại, sử dụng đãi ngộ nhằm nâng cao hiệu quả việc phát
triển nguồn nhân lực, phát huy tối đa tính năng động sáng tạo của yếu tố
con người.
Xây dựng nguồn nhân lực có lập trường kiên định về tư tưởng chính trị,
vững vàng, có lịng tự hào, tâm huyết, trách nhiệm, tinh thần sáng tạo, có trí
tuệ và khả năng tiếp thu các thành tựu khoa học tiên tiến của thế giới để vận
dụng trong quá trình xây dựng và phát triển đất nước.
Trong lĩnh vực giáo dục, phát triển nguồn nhân lực chính là sự phát
triển đội ngũ nhân lực sư phạm để bảo đảm đủ về số lượng, đạt chuẩn về trình
độ và chất lượng, đồng bộ về cơ cấu… đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của
công tác giáo dục. Trong đó, phát triển đội ngũ giáo viên là vấn đề then chốt
của phát triển nguồn nhân lực sư phạm của mỗi quốc gia, địa phương và của
mỗi cơ sở giáo dục.
Phát triển đội ngũ giáo viên chính là làm cho đội ngũ giáo viên đạt đến
sự chuẩn hóa, thực hiện các chế độ, chính sách tốt nhất đối với giáo viên; tạo

môi trường làm việc thuận lợi, đảm bảo tính hợp lý, tính xã hội hóa và tính
đồng thuận trong nhà trường; tổ chức hoạt động giảng dạy, giáo dục một cách
hợp lý, đồng bộ với các yếu tố về số lượng, cơ cấu đội ngũ; tăng cường dân
chủ hóa trong các hoạt động để giúp giáo viên tự phát triển bản thân
Khi xem xét, phân tích đội ngũ giáo viên, ta cần xem xét các yếu tố liên
quan đến phát triển quy mô về số lượng, về chất lượng như: Tuyển chọn bổ
sung đủ số lượng đáp ứng tính chất ngành nghề chun mơn của đội ngũ giáo
viên phù hợp với cơ cấu ngành nghề đào tạo, bố trí sắp xếp, sử dụng một cách
hợp lý, kiểm tra, đánh giá để sử dụng có hiệu quả, đào tạo, bồi dưỡng nâng
17


cao trình độ chun mơn, nghiệp vụ sư phạm, năng lực hoạt động giảng dạy
và tạo môi trường thuận lợi để phát triển đội ngũ giáo viên.
1.1.3.2. Phát triển đội ngũ giáo viên trung học phổ thông
Giáo viên là nguồn lực quan trọng trong nguồn nhân lực của mỗi quốc
gia, là người trực tiếp thực hiện việc giáo dục và đào tạo, truyền đạt kiến thức,
kinh nghiệm xã hội cho người học, cung cấp cho người học những kiến thức
chung, định hướng về khả năng sáng tạo cho nguồn nhân lực. Vì vậy, phát
triển đội ngũ giáo viên là góp phần phát triển nguồn nhân lực của đất nước,
đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội.
Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến việc nâng cao chất lượng giáo dục đào
tạo, nhưng yếu tố quyết định hơn cả đó là đội ngũ giáo viên. Vì vậy, phát triển
đội ngũ giáo viên là nhiệm vụ trung tâm xuyên suốt của các cấp quản lý, của
những người làm công tác quản lý giáo dục.
Phát triển đội ngũ giáo viên không chỉ là nâng cao trình độ chun
mơn, nghiệp vụ mà còn là sự đáp ứng quyền lợi của cá nhân, sự trung thành,
tận tụy của người giáo viên đối với nhà trường và xã hội.
Chất lượng đội ngũ giáo viên được thể hiện trước hết là chất lượng của
từng người. Đó là phẩm chất chính trị của người giáo viên thể hiện ở thế giới

quan khoa học, niềm tin và lý tưởng giáo dục; phẩm chất chính đạo đức cách
mạng, phẩm chất nghề nghiệp thể hiện ở chí hướng và xu hướng sư phạm lịng
mong muốn, thái độ tích cực đối với hoạt động dạy học, hoạt động “trồng
người”, hiến dâng đời mình cho sự nghiệp đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài
cho đất nước. Năng lực sư phạm thể hiện ở việc làm chủ kiến thức, các năng lực
tổ chức, giao tiếp trong quá trình dạy học và giáo dục; năng lực nghiên cứu khoa
học. Tuy nhiên chất lượng của đội ngũ giáo viên không chỉ là sự cộng lại thuần
tuý các phẩm chất cá nhân của mỗi giáo viên mà là tổng hoà của các phẩm chất
ấy thể hiện ở những đặc trưng của một tập thể sư phạm, khoa học mạnh. Đó là
18


bầu khơng khí chính trị, tinh thần, chun mơn tốt; ở việc xây dựng tập thể khoa,
bộ môn vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức....
Để có một đội ngũ giáo viên đồng bộ phải có một cơ cấu hợp lý, bao
gồm cơ cấu về độ tuổi, thâm niên giảng dạy, trình độ học vấn, loại hình. Đây
là một nội dung quan trọng của xác định biện pháp phát triển đội ngũ giáo
viên trung học phổ thông. Nếu trong đội ngũ giáo viên mà không bảo đảm sự
kế thừa chuyển tiếp giữa các đội tuổi thì sẽ dẫn đến sự hẫng hụt. Do đó, cần
phải bảo đảm cơ cấu về độ tuổi và thâm niên công tác để bảo đảm sự phát
triển liên tục, vững chắc của đội ngũ.
Từ những cách tiếp cận trên, chúng tôi cho rằng: Phát triển đội ngũ
giáo viên trung học phổ thông là hệ thống những tác động có mục đích, có kế
hoạch của các chủ thể quản lý đến tập thể giáo viên trung học phổ thông
nhằm đảm bảo cho đội ngũ giáo viên trung học phổ thơng có đủ số lượng, đạt
chuẩn về chất lượng, có cơ cấu hợp lý, đáp ứng yêu cầu giáo dục của bậc học
trung học phổ thông.
Thực chất của phát triển đội ngũ giáo viên trung học phổ thơng là bảo
đảm thường xun có một lực lượng giáo viên trung học phổ thông đủ về số
lượng, đạt chuẩn về chất lượng, đồng bộ về cơ cấu đáp ứng với yêu cầu phát

triển giáo dục của bậc học trung học phổ thông.
Phát triển đội ngũ giáo viên trung học phổ thông là phát triển nguồn
nhân lực giáo dục quan trọng nhất của nhà trường trung học phổ thông. Việc
phát triển đội ngũ giáo viên trung học phổ thông nằm trong phạm trù quản lý
nhân lực giáo dục của các nhà trường - là một khâu, một nội dung trọng yếu
trong quá trình quản lý nguồn nhân lực giáo dục của mỗi nhà trường, do đó
cần tiến hành một loạt các biện pháp thuộc lĩnh vực của quản lý và phát triển
nguồn nhân lực giáo dục.
Chủ thể tiến hành phát triển đội ngũ giáo viên trung học phổ thông ở
các nhà trường là tập thể, cá nhân theo chức trách, nhiệm vụ và phân cấp nhất
19


định. Trong đó chi bộ, Ban Giám hiệu là chủ thể lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành
mọi hoạt động phát triển; Các tổ chức liên quan như Hội đồng giáo dục, đồn
thanh niên, cơng đồn.. thực hiện các hoạt động theo phạm vi thẩm quyền,
chức năng; Các tổ bộ môn là chủ thể trực tiếp tiến hành các hoạt động phát
triển đội ngũ giáo viên của mình…
Đối tượng phát triển đội ngũ giáo viên trung học phổ thông là bản thân
từng giáo viên và tập thể đội ngũ giáo viên. Họ vừa là đối tượng, vừa là chủ
thể trong quá trình phát triển.
Nội dung, phương thức tiến hành phát triển đội ngũ giáo viên trung học
phổ thông bao gồm nhiều vấn đề, tập trung vào các vấn đề chính là:
Xác định đúng chức danh, số lượng, cơ cấu của đội ngũ giáo viên trung
học phổ thông.
Thực hiện tốt việc quy hoạch, đào tạo, tuyển chọn, sử dụng, bồi dưỡng
đội ngũ giáo viên trung học phổ thông.
Kiểm tra việc tổ chức phát triển đội ngũ giáo viên trung học phổ thông.
Xây dựng các chế độ chính sách hợp lý tạo cơ sở động lực cho việc tự
phát triển của đội ngũ giáo viên trung học phổ thông …

1.2. Nội dung phát triển đội ngũ giáo viên trung học phổ thông
Phát triển đội ngũ giáo viên thực chất là phát triển nguồn nhân lực sư
phạm trong giáo dục, là quá trình tác động của chủ thể quản lý đến đội ngũ
giáo viên nhằm phát triển từng cá nhân và cả đội ngũ giáo viên đáp ứng mục
tiêu giáo dục, các yêu cầu của việc nâng cao chất lượng giáo dục trên tất cả
các mặt: quy mô, chất lượng, hiệu quả. Việc quản lý tốt đội ngũ giáo viên sẽ
tạo ra môi trường liên nhân cách để phát triển hoàn thiện mọi nhân cách, đó là
nhân cách học sinh, nhân cách giáo viên và nhân cách cán bộ quản lý; đây là
môi trường giáo dục mà các hoạt động trong đó đem lại cho mọi người khả
năng tự giáo dục. Phát triển đội ngũ giáo viên trung học phổ thông là tạo ra
20


một đội ngũ giáo viên đủ về số lượng, đạt chuẩn về chất lượng, trên cơ sở đó,
đội ngũ này thực hiện tốt các yêu cầu giảng dạy, giáo dục của giáo dục trung
học phổ thông. Nội dung phát triển đội ngũ giáo viên trung học phổ thông
gồm quy hoạch; tuyển chọn; sử dụng; đào tạo, bồi dưỡng; chính sách đãi ngộ
và kiểm tra, đánh giá. Các nội dung này có mối quan hệ hữu cơ, tác động lẫn
nhau. Trong phạm vi nghiên cứu, luận văn cho rằng phát triển đội ngũ giáo
viên trung học phổ thông cần tập trung vào một số nội dung chủ yếu sau:
1.2.1. Quy hoạch, kế hoạch hóa và tuyển dụng đội ngũ giáo viên
trung học phổ thơng
* Quy hoạch và kế hoạch hóa phát triển đội ngũ giáo viên trung học
phổ thông
Quy hoạch và kế hoạch hóa phát triển đội ngũ giáo viên trung học phổ
thông là một nội dung trong thực hiện phát triển đội ngũ giáo viên trung học phổ
thông đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, có năng lực chuyên môn và nghiệp vụ
sư phạm, đáp ứng yêu cầu đổi mới sự nghiệp Giáo dục và đào tạo. Để thực hiện
quy hoạch, kế hoạch hóa phát triển đội ngũ giáo viên trung học phổ thông chúng
ta cần thực hiện các nội dung chính sau:

Đánh giá đội ngũ giáo viên:
Đánh giá đội ngũ giáo viên nhằm mục đích xem xét thực trạng đội ngũ
giáo viên so với các quy định, yêu cầu theo các nội dung sau:
Về số lượng: Số lượng giáo viên trung học phổ thơng được tính trên cơ
sở số lớp học và định mức biên chế theo quy định của nhà nước, cụ thể: Đối
với trường trung học phổ thông không chuyên, tỉ lệ giáo viên trên lớp là 2,25;
đối với trường trung học phổ thông chuyên, tỉ lệ giáo viên trên lớp là 3,1. Tỉ
lệ giáo viên trên lớp sẽ được thay đổi phù hợp với đổi mới chương trình, sách
giáo khoa sau năm 2015. Số lượng giáo viên ở các trường có thể có sự biến
động ở từng thời điểm do nghỉ hưu, chuyển trường… Do vậy, hằng năm, mỗi
21


nhà trường căn cứ vào phát triển quy mô số lớp, sự biến động này để xây
dựng kế hoạch bổ sung giáo viên hợp lý, đảm bảo đáp ứng nhu cầu giảng dạy
của nhà trường.
Về cơ cấu: Cơ cấu của đội ngũ giáo viên trung học phổ thông là sự tính
tốn sao cho đảm bảo tỉ lệ giáo viên từng bộ môn, không để thiếu hoặc thừa
giáo viên, hợp lý về trình độ đào tạo, giới tính, độ tuổi.
Cơ cấu theo chuyên môn: Nếu xét tổng thể đội ngũ giáo viên trung học
phổ thơng tại một trường cụ thể, thì cơ cấu này cho biết tổng thể về tỉ lệ giáo
viên của các môn học, sự thừa, thiếu giáo viên ở những mơn học đó. Nếu xem
xét đội ngũ giáo viên của một môn học trên tập hợp các trường trung học phổ
thơng thì cơ cấu này cho biết tỉ trọng giáo viên mơn học ở các trường có cân
đối hay không, số tiết dạy của môn học trong tuần (tính theo tổng số lớp) trên
phân bố giáo viên của mơn học đó là hợp lý hay khơng hợp lý.
Cơ cấu theo trình độ đào tạo: Cơ cấu giáo viên trung học phổ thơng
theo trình độ đào tạo là sự phân chia giáo viên các môn học theo tỉ trọng ở các
trình độ đào tạo. Xây dựng một cơ cấu hợp lý về trình độ đào tạo sẽ là một
giải pháp quan trọng để nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên.

Cơ cấu theo độ tuổi: Cơ cấu độ tuổi của giáo viên trung học phổ thông
theo nhiều độ tuổi khác nhau (mới ra trường, đã qua thời gian thử việc, có 5,
10, 15 năm cơng tác, chuẩn bị nghỉ hưu…). Việc cơ cấu độ tuổi hợp lý, có
tính kế thừa, người có kính nghiệm giúp đỡ người thiếu kinh nghiệm. Việc
xác định đúng cơ cấu độ tuổi của giáo viên mỗi trường sẽ là cơ sở cho việc
xây dựng kế hoạch đào tạo, tuyển chọn bổ sung.
Cơ cấu giới tính: Hiện nay tỉ lệ giáo viên trung học phổ thông là nữ cao
hơn nam, và tỉ lệ này cũng chưa nói lên được nhiều về sự phát triển của đội
ngũ giáo viên. Tuy nhiên, cơ cấu giới tính phù hợp với từng mơn học sẽ có
nghĩa đến chất lượng đội ngũ, chất lượng giáo dục. Việc đào tạo, bồi dưỡng,
vấn đề tự học, các điều kiện công tác phụ thuộc nhiều vào yếu tố giới tính. Do
22


đó, cơ cấu giới tính khác nhau sẽ có giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ
khác nhau.
Cơ cấu theo vùng (thành thị/nông thôn): Các trường trung học phổ
thông được phân bố khắp mọi vùng (thành thị/nông thôn). Cơ cấu giáo viên
theo vùng một cách phù hợp có ý nghĩa quan trọng đến chất lượng đội ngũ.
Do vậy, tùy theo cơ cấu vùng mà có giải pháp phù hợp nhất là trong việc đào
tạo, bồi dưỡng, tuyển chọn, chế độ chính sách, điều kiện làm việc… nhằm
nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên.
Về chất lượng: Chất lượng giáo viên vốn được đo bằng kiến thức
chuyên ngành và phương pháp giảng dạy (hay cịn gọi là kiến thức chun
mơn và nghiệp vụ sư phạm), hai yếu tố này được xem là “2 chân” của mỗi
giáo viên.
Nghiệp vụ sư phạm được hiểu là kỹ năng thực hiện các hoạt động sư
phạm như khả năng vận dụng các phương pháp, kỹ năng diễn đạt, kỹ năng
viết bảng, kỹ năng tổ chức dạy học, kỹ năng giao tiếp, xử lý tình huống, kỹ
năng sử dụng đồ dùng dạy học, phong thái, tác phong… Nội dung chương

trình đào tạo nghiệp vụ sư phạm tập trung vào Tâm lý học, Giáo dục học,
Phương pháp dạy học bộ môn. Năng lực sư phạm của giáo viên có được là do
kết quả của sự rèn luyện nghiệp vụ sư phạm của họ. Các nhà nghiên cứu về
giáo dục của Bắc Âu và châu Âu rất quan tâm đến đào tạo nghiệp vụ sư phạm
cho sinh viên; chương trình đào tạo được dựa trên chuẩn kỹ năng, kết hợp các
dạng kiến thức khác nhau, từ tri thức chuyên ngành đến tri thức nghiệp vụ.
Khái niệm “kỹ năng nghiệp vụ” ln gắn liền với khái niệm “nghiệp vụ hóa”.
“Nghiệp vụ hóa” chính là q trình xây dựng kỹ năng nghiệp vụ, xây dựng sự
làm chủ các quan hệ giữa lý thuyết và thực hành thơng qua sự phân tích về
hành động đã, đang và sẽ được thực hiện, và suy nghĩ về hoạt động thực hành.
Chất lượng chuyên môn của đội ngũ giáo viên là một khái niệm rộng
bao hàm nhiều yếu tố như: trình độ được đào tạo của từng thành viên trong
23


đội ngũ, thâm niên công tác của các thành viên, thâm niên trong vị trí làm
việc, sự hài hịa giữa các yếu tố... Có thể khái quát chất lượng đội ngũ giáo
viên trung học phổ thông ở hai yếu tố chính sau đây:
Trình độ đào tạo của giáo viên: Đạt chuẩn hay vượt chuẩn, đào tạo
chính quy hay khơng chính quy, chất lượng và uy tín của cơ sở đào tạo.
Sự hài hòa giữa các yếu tố trong đội ngũ: hài hịa giữa chức vụ, ngạch
bậc và trình độ đào tạo; sự hài hịa giữa nội dung cơng việc và vị trí mà người
giáo viên đang đảm nhiệm, có tồn tại hay không mối quan hệ giữa mức thâm
niên và mức độ trách nhiệm của giáo viên? Chất lượng chuyên môn của mỗi
giáo viên là yếu tố quan trọng của chất lượng giáo viên.
Khi đánh giá chất lượng đội ngũ giáo viên, cần chú ý: Tỉ lệ đạt và vượt
chuẩn như thế nào? Các biện pháp cần được thực thi để đạt được mục đích
mong muốn về trình độ đào tạo của đội ngũ? Khi đã đạt được trình độ đào
tạo, giáo viên có đáp ứng các yêu cầu đổi mới khơng? Có bao nhiêu giáo viên
khơng đủ năng lực để giảng dạy trên thực tế? Cần bồi dưỡng cho họ hay là áp

dụng các biện pháp tổ chức? Có hay khơng sự lãng phí khi một giáo viên
được đào tạo quá cao lại được phân công giảng dạy ở trung học phổ thơng?
Việc bố trí giáo viên có phù hợp chưa?... Do vậy, cần có kế hoạch tuyển chọn,
sử dụng, đào tạo, bồi dưỡng phù hợp để tránh sự lãng phí, phát huy năng lực
của mỗi giáo viên.
Để đội ngũ phát triển, mỗi giáo viên cần phải cần tự rèn luyện, nỗ lực
phấn đấu, hồn thiện mình, có ý thức giúp đỡ đồng nghiệp, xây dựng khối
thống nhất, hỗ trợ lẫn nhau cùng phát triển. Do vậy, cần hình thành phẩm
chất, năng lực của người giáo viên. Muốn làm được điều đó tất yếu phải thực
hiện các biện pháp giáo dục và đào tạo. Nhân cách con người là sản phẩm của
hoạt động giáo dục trong quá trình biến đổi xã hội, do đó, các biện pháp thơng
qua hoạt động giáo dục, giảng dạy tại chỗ là rất cần thiết. Những biện pháp
cần được nghiên cứu, đó là: đào tạo cơ sở ban đầu; đào tạo để đạt chuẩn và
24


nâng chuẩn; bồi dưỡng thường xuyên để cập nhật kiến thức; các biện pháp tổ
chức nhân sự để hoàn thiện bộ máy nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt
động của đội ngũ giáo viên trung học phổ thông.
Xác định nhu cầu giáo viên:
Xác định nhu cầu giáo viên là đưa ra số liệu, yêu cầu cụ thể về số lượng
giáo viên, cơ cấu và chất lượng giáo viên đáp ứng mục tiêu phát triển đội ngũ
giáo viên. Trên cơ sở thực trạng đội ngũ giáo viên và nhu cầu giáo viên để
tính tốn cần phải bổ sung bao nhiêu giáo viên ở từng trường, toàn thành phố;
phải điều chỉnh cơ cấu đội ngũ giáo viên như thế nào cho hợp lý; cần có
những giải pháp nào để nâng cao chất lượng giáo viên.
Xác định các giải pháp, lộ trình và điều kiện để phát triển đội ngũ
giáo viên:
Đây là cơng việc quan trọng, do đó, cần tập trung nghiên cứu, đề xuất
các giải pháp phù hợp trên cơ sở những kết quả đã có. Các giải pháp thực hiện

quy hoạch phải đạt mục tiêu phát triển đội ngũ giáo viên đủ về số lượng, đồng
bộ về cơ cấu và có chất lượng; theo các nội dung phát triển đội ngũ giáo viên
từ việc tuyển chọn, sử dụng, đào tạo, bồi dưỡng, thanh tra, kiểm tra giáo viên
đến việc xây dựng các chính sách đãi ngộ giáo viên.
Để thực hiện tốt quy hoạch, cần xác định rõ lộ trình thực hiện và các
điều kiện thực hiện quy hoạch. Lộ trình có thể là 1 năm, 2 năm, 5 năm hoặc
10 năm... Qua mỗi giai đoạn thực hiện quy hoạch, cần có đánh giá, rút kinh
nghiệm trong cơng tác tổ chức thực hiện. Bất kỳ một quy hoạch nào cũng cần
có điều kiện thực hiện như nhân lực, vật lực, tài lực…Đây là yếu tố quyết
định trong thực hiện quy hoạch phát triển đội ngũ giáo viên.
Các kế hoạch phát triển đội ngũ giáo viên trung học phổ thông bao gồm:
Theo cấp xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch: Kế hoạch của Bộ
Giáo dục và đào tạo; Kế họach của các địa phương (tỉnh, thành phố trực thuộc
25


trung ương; Kế hoạch của các đơn vị cấp quận, huyện; Kế hoạch của các nhà
trường. Kế hoạch của từng tổ chun mơn…
Theo tính chất, thời gian kế hoạch gồm kế hoạch dài hạn, kế hoạch
trung hạn, kế hoạch ngắn hạn..
Theo nội dung phát triển cụ thể có: kế hoạch giải quyết số lượng đội
ngũ giáo viên; kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ; Kế hoạch bố trí, sử dụng
đội ngũ….
Yêu cầu: kế hoạch phải đồng bộ, hệ thống, toàn diện, thiết thực, cụ thể,
sát với điều kiện đặc điểm của từng địa phương, từng trường và có tính khả
thi cao.
* Tuyển dụng giáo viên:
Tuyển dụng giáo viên có 2 bước là tuyển mộ và lựa chọn giáo viên.
Tuyển mộ giáo viên chính là q trình thu hút những người có năng lực từ
nhiều nguồn khác nhau đến đăng kí nộp đơn để được tham gia tuyển chọn;

lựa chọn giáo viên là quá trình xem xét, lựa chọn những người có đủ các tiêu
chuẩn làm giáo viên. Để có đội ngũ giáo viên đáp ứng nhu cầu giảng dạy ở
mỗi nhà trường, cần phải tuyển chọn giáo viên thông qua các hình thức như:
xét tuyển thơng qua kết quả học tập ở bậc đại học của sinh viên, thi tuyển, thi
tuyển kết hợp xét tuyển, thuyên chuyển công tác…Việc tuyển chọn này phải
có kế hoạch cụ thể để các trường chủ động về đội ngũ giáo viên. Quá trình
tuyển chọn chính xác, khách quan, trung thực, cơng bằng bao nhiêu thì chất
lượng giáo viên cao bấy nhiêu. Việc tuyển chọn phải đảm bảo cơ cấu mơn
học, trình độ chun mơn. Ngồi ra, cũng cần u cầu về ngoại hình, sức
khỏe, giọng nói, điều kiện cơng tác… để có thể phát huy tối đa năng lực, đáp
ứng nhu cầu thiết thực của công tác giảng dạy, giáo dục. Hằng năm, có việc
tăng, giảm giáo viên, do đó cơng tác tuyển chọn giáo viên là một nội dung
quan trọng của công tác quản lý. Việc tuyển chọn phải thật sự khoa học, đúng
theo quy định, quy trình là yêu cầu cần thiết.
26