LUẬN văn THẠC sĩ BIỆN PHÁP của HIỆU TRƯỞNG TRONG QUẢN lý dạy học TRƯỜNG TRUNG học cơ sở, HUYỆN mê LINH, THÀNH PHỐ hà nội

2

MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU
3
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
14
DẠY HỌC CỦA HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG
TRUNG HỌC CƠ SỞ
1.1. Các khái niệm cơ bản của đề tài
14
1.2. Nội dung quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng ở
26
trường trung học cơ sở
1.3. Các yếu tố tác động tới quản lý hoạt động dạy học của
34
hiệu trưởng các trường trung học cơ sở huyện Mê Linh,
thành phố Hà Nội
Chương 2 CƠ SỞ THỰC TIỄN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY
38
HỌC CỦA HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG HỌC
CƠ SỞ HUYỆN MÊ LINH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI
2.1. Thực trạng hoạt động dạy học ở các trường trung học cơ
38
sở huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội
2.2. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng các
44
trường trung học cơ sở huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội
Chương 3 YÊU CẦU VÀ BIỆN PHÁP CỦA HIỆU TRƯỞNG
61

TRONG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN MÊ LINH
THÀNH PHỐ HÀ NỘI
3.1. Yêu cầu đề xuất biện pháp
61
3.2. Biện pháp của hiệu trưởng trong quản lý hoạt động dạy học
62
trường trung học cơ sở huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội
3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp
86
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
91
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
93
PHỤ LỤC
95


3

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ khoá XI, Đảng ta đã
xác định: “Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo theo nhu cầu
phát triển của xã hội; nâng cao chất lượng theo nhu cầu chuẩn hoá, hiện đại
hoá, xã hội hoá, dân chủ hoá và hội nhập quốc tế, trong đó, đổi mới cơ chế
quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý là khâu then
chốt ” [13, tr. 131].
Thực hiện Nghị quyết của Đảng, những năm qua, toàn Đảng, toàn dân,
toàn quân ta, mà nòng cốt là ngành giáo dục đã có nhiều nỗ lực vượt bậc với

mong muốn chấn hưng nền giáo dục nước nhà. Trên thực thế, đất nước giáo
dục đang từng bước được nâng lên, nền giáo dục nước nhà đã có nhiều khởi
sắc, cơ bản đáp ứng được cho sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá và hội
nhập quốc tế, góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Tuy nhiên, nền giáo dục của nước ta hiện nay vẫn còn bộc lộ không ít
yếu kém, bất cập như: Chất lượng giáo dục và đào tạo chưa đáp ứng yêu cầu
phát triển; chưa giải quyết tốt mối quan hệ giữa tăng số lượng, quy mô với
nâng cao chất lượng; chương trình, nội dung, phương pháp dạy và học còn lạc
hậu, chậm đổi mới,... Thực trạng đó đặt ra yêu cầu cần phải đổi mới căn bản và
toàn diện công tác giáo dục - đào tạo yêu, trong đó vấn đề đổi mới, nâng cao
chất lượng công tác quản lý giáo dục nói chung, quản lý hoạt động dạy học ở
các nhà trường phổ thông nói riêng được xem là vấn đề cấp thiết hiện nay.
Trong hệ thống giáo dục quốc dân nước ta hiện nay, bậc trung học cơ
sở là bậc học mang tính chất bản lề, là một bậc học rất quan trọng trong các
bậc học phổ thông (trực tiếp đảm nhiệm giáo dục từ lớp 6 đến lớp 9 cho tất cả
trẻ em từ 11 tuổi đến 17 tuổi - lứa tuổi chuyển tiếp từ nhi đồng, dần hình
thành tính cách của người lớn).
Thực hiện quyết định số 03/2002/QĐ-BGD&ĐT, ngày 24-01-2002 của
Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Về việc ban hành chương trình trung học


4
cơ sở, theo đó, chương trình trung học cơ sở được bắt đầu thực hiện đại trà
trên phạm vi toàn quốc từ năm học 2002 - 2003. Mục tiêu của chương trình
trung học cơ sở mới là: “...Củng cố và phát triển những kết quả của giáo dục
tiểu học, tiếp tục phát triển toàn diện cả về đạo đức trí tuệ, thể chất thẩm mỹ,
và các kỹ năng cơ bản nhằm hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội
chủ nghĩa, có trình độ học vấn phổ thông cơ sở và những hiểu biết ban đầu về
kỹ thuật và hướng nghiệp để có thể tiếp tục học trung học phổ thông, trung
học chuyên nghiệp, học nghề, hoặc đi vào cuộc sống lao động”.

Yêu cầu dạy học ở bậc học này là phải theo hướng phát huy tính tích
cực, tự giác, chủ động, sáng tạo rèn luyện thói quen và khả năng tự học, tinh
thần hợp tác của học sinh phù hợp với đặc điểm từng lớp học, môn học. Việc
đổi mới phương pháp dạy học phải theo hướng rèn luyện kỹ năng vận dụng
kiến thức vào những tình huống khác nhau trong học tập vào thực tiễn, tác
động tới tình cảm đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh. Những
thay đổi quan trọng về nội dung và phương pháp dạy học nhằm đạt tới mục
tiêu của chương trình. Đây là vấn đề quan trọng của giáo dục trung học cơ sở.
Những đổi mới trong công tác quản lý được xem là khâu quan trọng để
nâng cao chất lượng học tập của người học. Bởi vì, mọi sự thành công hay thất bại
trong giáo dục đều bắt nguồn và có một phần nguyên nhân từ công tác quản lý.
Mê Linh là một huyện ngoại thành nằm ở cửa ngõ phía Bắc thành phố Hà
Nội, đang trong quá trình công nghiệp hoá, đô thị hoá nhanh chóng. Những năm
qua, các trường trung học cơ sở của huyện Mê Linh đã có nhiều cố gắng nâng
cao chất lượng giáo dục (cả mũi nhọn cũng như đại trà). Tuy nhiên trong công
tác quản lý dạy học của hiệu trưởng các trường trung học cơ sở trên địa bàn
huyện Mê Linh vẫn còn những vấn đề bất cập, các biện pháp quản lý của hiệu
trưởng chưa được khoa học, đồng bộ, còn nhiều lúng túng, chưa đáp ứng được
với sự phát triển chung, cần trao đổi, bổ sung, rút kinh nghiệm kịp thời để đáp
ứng với yêu cầu, đòi hỏi phát triển của kinh tế, văn hoá, giáo dục.


5
Trên cơ sở lý luận và thực tiễn đã nêu, chúng tôi lựa chọn đề tài: “Biện
pháp của hiệu trưởng trong quản lý hoạt động dạy học trường trung học cơ
sở huyện Mê Linh thành phố Hà Nội ” làm vấn đề nghiên cứu của mình.
2. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài
Hiện nay, trước sự phát triển như vũ bão của khoa học công nghệ và
những thành tựu to lớn về kinh tế - xã hội. Bất kỳ quốc gia nào trên thế giới
cũng đều nhận thức được vai trò to lớn của giáo dục đối với sự phát triển kinh

tế - xã hội của mỗi nước. Giáo dục là động lực để phát triển kinh tế - xã hội,
nguồn lực con người là tài sản quyết định cho sự nghiệp xây dựng và phát
triển đất nước.
Trên thế giới nhiều nước phát triển đã có một chiến lược đầu tư cho
giáo dục với tỷ lệ cao và phù hợp đã tạo ra sự thay đổi to lớn về kinh tế và xã
hội của đất nước như: Nhật Bản là một nước nghèo nàn về tài nguyên, lại bị
huỷ hoại trong chiến tranh thế giới thứ hai song ngay từ năm 1946 kinh phí
đầu tư cho giáo dục đã là 28%, năm 1950 được đầu tư tăng dần 32% và cho
đến nay sự đầu tư ngày càng ổn định, đã xây dựng được một nước Nhật Bản
có nền kinh tế đứng hàng đầu thế giới. Mỹ có nền kinh tế lớn nhất thế giới đã
đầu tư cho giáo dục từ 25 đến 30% GDP.
Việt Nam đã nhận thức khá rõ nét về vai trò của giáo dục đối với sự
phát triển của đất nước. Bước vào thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất
nước, giáo dục và đào tạo luôn được coi là quốc sách hàng đầu, trở thành một
trong những nhân tố có ý nghĩa quyết định với tốc độ và quy mô của sự phát
triển. Đảng và Nhà nước đã khẳng định “giáo dục là quốc sách hàng đầu”,
toàn xã hội đều có ý thức chăm lo cho sự nghiệp giáo dục, vì giáo dục đã tạo
nên nguồn lực con người phục vụ cho sự phát triển kinh tế - xã hội.
Những vấn đề của ngành giáo dục hiện đang được cả xã hội quan tâm
đó là: quá trình tổ chức dạy học và nhận thức đúng về bản chất của quá trình
đó; mối quan hệ giữa hoạt động dạy và hoạt động học; vai trò của người dạy


6
và người học; đặc biệt là thực trạng việc đổi mới nội dung, phương pháp, hình
thức chức dạy học, công tác quản lý dạy học, việc đầu tư trang thiết bị cơ sở
vật chất phục vụ cho dạy học.
Đáp ứng yêu cầu đổi mới, chất hưng nền giáo dục nước nhà, thời
gian qua, đã có nhiều nhà sư phạm, nhà khoa học đi sâu nghiên cứu một
cách toàn diện nhằm tìm ra các biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục và

đào tạo, trong đó có vấn đề quản lý hoạt động dạy học, tiêu biểu là các tác
giả: Hà Thế Ngữ, Đặng Vũ Hoạt, Đặng Quốc Bảo, Trần Kiểm, Hồ Ngọc
Đại, Nguyễn Cảnh Toàn,...
Qua nghiên cứu, các nhà khoa học, các nhà giáo dục đã thống nhất
nhận định, muốn nâng cao chất lượng chất lượng giáo dục - đào tạo thì cần có
sự tác động đến nhiều thành tố của quá trình dạy học - giáo dục, trong đó vấn
đề quan trọng không thể xem nhẹ đó chính là quá trình quản lý chất lượng dạy
học - giáo dục, nó được nhiều nhà nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng
của công tác quản lý trong việc nâng cao chất lượng dạy học.
Như vậy nâng cao chất lượng quản lý hoạt động dạy học - giáo dục
được xem là khâu quan trọng để nâng cao chất lượng học tập của người học,
là vấn đề bức xúc đã được quan tâm nghiên cứu nhằm nâng cao chất lượng
dạy học trong nhà trường - đây là nhiệm vụ chính của các hiệu trưởng.
Vấn đề làm thế nào để nâng cao chất lượng quản lý hoạt động dạy học
luôn được các nhà nghiên cứu đề cập trong các công trình khoa học giáo dục. Từ
trong các tập bài giảng, giáo trình giảng dạy (của Trường Đại học Quốc gia Hà
Nội, Đại học Sư phạm Hà Nội I, Học viện Quản lý giáo dục,…) đến các công
trình nghiên cứu, các luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ chuyên ngành quản lý giáo
dục, có thể liệt kê một số giáo trình như: Quản lý giáo dục - một số khái niệm và
luận đề (Đặng Quốc Bảo); Lý luận dạy học ở trường trung học cơ sở (Nguyễn
Ngọc Bảo - Trần Kiểm); Một số vấn đề về giáo dục và khoa học giáo dục (Phạm
Minh Hạc); Phạm Thành Nghị, Quản lý chất lượng giáo dục đại học. Trần


7
Kiểm, Những vấn đề cơ bản của Khoa học quản lý giáo dục. Bùi Minh Hiền,
Quản lý giáo dục. Nguyễn Thanh Hoà, Biện pháp quản lý giáo dục đạo đức
cho sinh viên ở Đại học Đà Nẵng. Chu Mạnh Cường, Các biện pháp quản lý
nhằm tăng cường giáo dục tư tưởng, chính trị, đạo đức cho sinh viên Trường
Cao đẳng Kinh tế tài chính tỉnh Thái Nguyên... Một số công trình nghiên cứu

như: Đề tài: “Biện pháp quản lý hoạt động giảng dạy của hiệu trưởng các
trường trung học phổ thông ngoài công lập huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh”
của tác giả Hoàng Đình Mạnh và Đề tài:“Biện pháp quản lý hoạt động dạy học
của hiệu trưởng các trường tiểu học huyện Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc” của tác
giả Phạm Thị Lan Hương”... Nhìn chung, các tác giả tập trung luận giải nhiều
vấn đề cơ bản về quản lý giáo dục và quản lý trường học; bước đầu nghiên
cứu quản lý dạy học lý luận, chính trị, đạo đức, đề cập một số nguyên tắc,
phương pháp, xây dựng các biện pháp quản lý giáo dục tư tưởng, chính trị, đạo
đức cho sinh viên.
Trong quân đội, quản lý giáo dục được quan tâm nghiên cứu ở các
góc độ, phạm vi như: Vũ Quang Lộc (chủ nhiệm), Nâng cao chất lượng quản
lý giáo dục - đào tạo trong các học viện, trường sĩ quan quân đội đáp ứng
yêu cầu mới. Phạm Đình Dũng, Quản lý quá trình giáo dục kỷ luật cho cán
bộ, đảng viên Trường Sĩ quan Tăng, thiết giáp. Phạm Văn Long, Quản lý
chất lượng giáo dục chính trị ở các trung đoàn bộ binh trên địa bàn Quân
khu 9 hiện nay...
Tác giả Vũ Quang Lộc đặc biệt quan tâm việc giáo dục, xây dựng
động cơ, thái độ học tập đúng đắn cho cán bộ, đảng viên trong quá trình học
tập, rèn luyện.
Theo tác giả Phạm Đình Dũng, biện pháp quản lý quá trình giáo dục
kỷ luật cho cán bộ, đảng viên là đổi mới việc xây dựng kế hoạch quản lý;
quản lý một cách khoa học quá trình giáo dục nâng cao nhận thức cho cán bộ,
đảng viên về kỷ luật quân sự; quản lý chặt chẽ quá trình tổ chức giáo dục, rèn


8
luyện kỷ luật cho cán bộ, đảng viên; phát huy vai trò của các tổ chức, các lực
lượng quản lý; tăng cường kiểm tra, đánh giá công tác quản lý quá trình giáo
dục kỷ luật cho cán bộ, đảng viên.
Về quản lý chất lượng giáo dục chính trị, tác giả Phạm Văn Long

xác định năm biện pháp cơ bản gắn với thực hiện quy trình và các chức
năng quản lý, đó là: thực hiện kế hoạch hoá quá trình giáo dục, quản lý quá
trình tổ chức thực hiện, đánh giá khách quan kết quả giáo dục chính trị, bồi
dưỡng phẩm chất, năng lực quản lý cho các chủ thể tiến hành giáo dục
chính trị, kích thích bằng vật chất và tinh thần cho các đối tượng của quá
trình giáo dục chính trị. Tuy nhiên, các biện pháp cũng cần kết hợp chặt
chẽ với những hoạt động công tác đảng, công tác chính trị và hoạt động
xây dựng đơn vị.
Huyện Mê Linh cũng nằm trong hệ thống giáo dục của Thành phố Hà
Nội, tuy đã rất tích cực đổi mới phương pháp dạy học cũng như đổi mới
hình thức kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục, nhưng nghiêm túc nhìn nhận
thì chất lượng quản lý hoạt động dạy học ở các trường trung học cơ sở trên
địa bàn còn có nhiều bất cập. Thực tiễn đó đòi hỏi phải có sự nghiên cứu
công phu những vấn đề lý luận và thực tiễn để đề xuất các biện pháp để
quản lý chất lượng hoạt động dạy học bậc trung học cơ sở.
Hiện nay, quản lý hoạt động dạy học là vấn đề bức xúc đang được tiếp
tục nghiên cứu nhằm tìm ra biện pháp cụ thể cho việc quản lý chất lượng
dạy học. Ở một số giáo trình của Đại học sư phạm Hà Nội, Viện Chiến lược
giáo dục và một số luận văn thạc sĩ chuyên ngành quản lý giáo dục đã đề cập
đến vấn đề này song mới dừng lại ở tính định hướng, chưa cụ thể cho các cơ
sở giáo dục áp dụng.
Chính vì vậy, việc nghiên cứu vấn đề Biện pháp quản lý hoạt động
dạy học của hiệu trưởng các trường trung học cơ sở huyện Mê Linh, thành


9
phố Hà Nội là vấn đề hoàn toàn mới, không trùng lặp với các công trình
nghiên cứu trước đây.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
* Mục đích nghiên cứu

Làm rõ những vấn đề lý luận, thực tiễn và đề xuất biện pháp quản lý
hoạt động dạy học của hiệu trưởng trường trung học cơ sở huyện Mê Linh,
thành phố Hà Nội, góp phần nâng cao chất lượng dạy học ở trường trung học
cơ sở.
* Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng
các trường trung học cơ sở.
- Đánh giá thực trạng việc quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng
trường trung học cơ sở huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội.
- Đề xuất và khảo nghiệm tính cần thiết, tính khả thi của các biện pháp
của hiệu trưởng trong quản lý hoạt động dạy học trường trung học cơ sở
huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội.
4. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu
* Khách thể nghiên cứu
Quản lý giáo dục ở trường trung học cơ sở huyện Mê Linh, thành phố
Hà Nội.
* Đối tượng nghiên cứu
Quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng trường trung học cơ sở
huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội.
* Phạm vi và thời gian nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu biện pháp của hiệu trưởng trong quản lý
hoạt động dạy học của 15 trường trung học cơ sở huyện Mê Linh, thành phố
Hà Nội.
Các số liệu điều tra, khảo sát được lấy từ năm 2008 đến năm 2013


10
5. Giả thuyết khoa học
Quản lý giáo dục nói chung, quản lý hoạt động dạy học trong trường
trung học cơ sở nói riêng là chức năng, nhiệm vụ chính của các hiệu

trưởng. Để làm tốt nhiệm vụ này đòi hỏi người hiệu trưởng không chỉ có
phẩm chất, năng lực sư phạm của nhà giáo mà còn có cả nghệ thuật quản
lý. Nếu hiệu trưởng các trường trung học cơ sở huyện Mê Linh, thành phố
Hà Nội sử dụng tổng hợp các biện pháp như: Nâng cao năng lực nhận thức
về công tác quản lý dạy học; xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ quản lý,
giáo viên đủ về số lượng, mạnh về chất lượng đáp ứng yêu cầu đổi mới
giáo dục; đẩy mạnh bồi dưỡng chuyên môn và thường xuyên kiểm tra, quản
lý giáo viên thực hiện quy chế giáo dục; đổi mới kiểm tra đánh giá học sinh
trên cơ sở chuẩn kiến thức kỹ năng nhằm phát huy tính tích cực học tập của
học sinh; đồng thời cần tăng cường quản lý và sử dụng có hiệu quả trang
thiết bị dạy họ thì chắc chắn hoạt động dạy học của nhà trường được quản
lý chặt chẽ, nhờ đó mà chất lượng dạy học - giáo dục sẽ được nâng lên.
6. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
* Phương pháp luận
Dựa trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng và nhận thức
luận mác-xít, Tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt
Nam về giáo dục và đào tạo, về quản lý giáo dục,... đề tài nghiên cứu, luận
giải các vấn đề về dạy học và biện pháp quản lý hoạt động dạy học của hiệu
trưởng trường trung học cơ sở trên địa bàn huyện Mê Linh, thành phố Hà
Nội. Đồng thời, đề tài đã vận dụng các quan điểm hệ thống - cấu trúc, lôgíc lịch sử và quan điểm thực tiễn để phân tích, đánh giá, xem xét các vấn đề
nghiên cứu.
* Phương pháp nghiên cứu
Đề tài sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên cứu của khoa học
chuyên ngành và liên ngành, bao gồm các phương pháp chính sau:


11
* Phương pháp nghiên cứu lý thuyết
Trên cơ sở phân tích, tổng hợp, hệ thống hoá, khái quát hoá các tài liệu
lý luận về dạy học - giáo dục, quản lý giáo dục, các công trình nghiên cứu về

vấn đề quản lý hoạt động dạy học - giáo dục của các tác giả trong và ngoài
nước có liên quan để xây dựng cơ sở lý thuyết cho việc nghiên cứu đề tài.
Khảo cứu các chỉ thị, nghị quyết của Đảng Cộng sản Việt Nam (Nghị quyết
Đại hội đại biểu toàn quốc, Nghị quyết Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương, Bộ
Chính trị, Ban Bí thư,...), các văn bản, chỉ thị hướng dẫn của Bộ Giáo dục & Đào
tạo, của Thành (Huyện) uỷ, Uỷ ban nhân dân, của ngành giáo dục thành phố Hà
Nội và huyện Mê Linh về giáo dục - dạy học, quản lý giáo dục, công tác quản lý
hoạt động dạy học của hiệu trưởng các nhà trường; các sách chuyên khảo, các
công trình, đề án, đề tài nghiên cứu khoa học, các luận án, luận văn khoa học quản
lý giáo dục, các bài viết, bài báo có liên quan đến vấn đề dạy học - giáo dục. Qua
đó rút ra nhận định trong việc đánh giá các sự kiện và luận giải các quan điểm, tư
tưởng có liên quan đến luận văn.
* Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp trưng cầu ý kiến
+ Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi
Điều tra, khảo sát nhằm đánh giá đúng thực trạng công tác quản lý hoạt
động dạy học của hiệu trưởng trường trung học cơ sở huyện Mê Linh, thành
phố Hà Nội.
+ Phương pháp phỏng vấn trực tiếp
Dự kiến tiến hành phỏng vấn trực tiếp với một số giáo viên, cán bộ
quản lý và học sinh trung học cơ sở trên địa bàn huyện Mê Linh, thành phố
Hà Nội về vấn đề quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng.
- Phương pháp quan sát sư phạm
Bằng phương pháp này, học viên đã tiến hành dự giờ một số buổi
lên lớp lý thuyết, một số buổi sinh hoạt chuyên môn, hoạt động ngoại


12
khoá để thu thập thông tin phục vụ cho việc đánh giá thực trạng công tác
quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng các trường trung học cơ sở huyện

Mê Linh, thành phố Hà Nội.
- Phương pháp phân tích tổng kết kinh nghiệm quản lý giáo dục
Tiến hành nghiên cứu các bản đề án đổi mới giáo dục, tổng kết công
tác giáo dục - đào tạo và quản lý giáo dục của ngành giáo dục và của ban
giám hiệu các trường trung học cơ sở trên địa bàn huyện Mê Linh từ năm
2008 đến 2013.
Toạ đàm với giáo viên, cán bộ quản lý, học sinh về kinh nghiệm quản
lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng trường trung học cơ sở.
- Phương pháp chuyên gia
Dự kiến, học viên sẽ trực tiếp trao đổi và xin ý kiến của các chuyên gia
(là các nhà quản lý giáo dục, các nhà sư phạm có uy tín và kinh nghiệm trong
tổ chức các hoạt động dạy học - giáo dục,...) để lấy ý kiến tư vấn, góp ý trong
việc xây dựng đề cương nghiên cứu, đề xuất các quản lý hoạt động dạy học
của hiệu trưởng trường trung học cơ sở huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội.
- Phương pháp khảo nghiệm
Tổ chức khảo nghiệm nhằm mục đích kiểm chứng tính đúng đắn, tính
khoa học, tính khả thi và hiệu quả của các biện pháp quản lý hoạt động dạy
học của hiệu trưởng trường trung học cơ sở huyện Mê Linh, thành phố Hà
Nội. Qua đó khẳng định tính đúng đắn của giả thuyết khoa học đã nêu.
- Phương pháp thống kê toán học
Sử dụng toán học thống kê để xử lý số liệu về kết quả điều tra, khảo sát
và thử nghiệm sư phạm (sử dụng phần mềm SPSS). Qua đó rút ra những kết
luận chính xác về kết quả thu được.
7. Ý nghĩa của luận văn
Góp phần làm sáng tỏ thêm lý luận quản lý giáo dục từ thực tiễn quản
lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng các trường trung học cơ sở .


13
Góp phần cung cấp những luận cứ khoa học giúp cho các cấp quản lý,

nhất là hiệu trưởng trường trung học cơ sở vận dụng đề ra các biện pháp quản
lý hoạt động dạy học ở các trường trung học cơ sở nói chung và trung học cơ
sở huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội nói riêng.
8. Kết cấu luận văn
Luận văn kết cấu gồm: Phần mở đầu; 3 chương, 8 tiết; kết luận và kiến
nghị; danh mục tài liệu tham khảo; phụ lục.


14
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
CỦA HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
1.1. Các khái niệm cơ bản của đề tài
1.1.1. Quản lý hoạt động dạy học trong nhà trường
* Quản lý
Quản lý là một hiện tượng xã hội xuất hiện rất sớm, hoạt động quản lý
bắt nguồn từ sự phân công, hợp tác lao động khi xã hội phát triển, quản lý
đóng vai trò quan trọng trong việc điều khiển các hoạt động xã hội, xã hội
loài người trải qua nhiều chế độ chính trị xã hội khác nhau, mỗi chế độ khác
nhau, có một phương thức sản xuất khác nhau, phương thức sản xuất sau
phát triển hơn phương thức sản xuất trước, con người thế hệ sau tiến bộ văn
minh hơn thế hệ trước, nó kéo theo trình độ quản lý quản lý ngày càng cao
làm cho năng suất lao động ngày càng tăng, làm cho xã hội ngày càng phát
triển. Vậy quản lý là một dạng lao động xã hội gắn liền và phát triển cùng
với lịch sử phát triển của loài người.
Tuy có nhiều cách định nghĩa về quản lý khác nhau nhưng chúng đều
có điểm chung thống nhất như: “Quản lý là một quá trình tác động có định
hướng phù hợp quy luật khách quan của chủ thể quản lý đến đối tượng quản
lý nhằm khai thác và vận dụng hiệu quả những tiềm năng và cơ hội của đối
tượng quản lý để đạt được mục tiêu quản lý trong một môi trường luôn biến

động, chủ thể quản lý tác động bằng các chế định xã hội, tổ chức về nhân
lực, tài lực và vật lực, phẩm chất và uy tín, chế độ chính sách đường lối chủ
chương trong các phương pháp quản lý và công vụ quản lý để đạt mục tiêu
quản lý ”.
Quản lý là một dạng lao động đặc biệt điều khiển các hoạt động lao
động. Lao động quản lý có các chức năng cơ bản được quy định một cách
khách quan bởi chức năng hoạt động của khách thể quản lý. Từ chức năng


15
quản lý chủ thể quản lý xây dựng nên nội dung quản lý để tác động vào khách
thể quản lý nhằm thực hiện mục tiêu quản lý.
Có 4 chức năng cơ bản trong hoạt động quản lý: Kế hoạch hóa, tổ chức
thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá. 4 chức năng đó quan hệ với nhau tạo
thành một chu trình quản lý, chủ thể quản lý sử dụng thông tin như một công
cụ quản lý.
* Dạy học
Dạy học là những hoạt động giao tiếp mang ý nghĩa xã hội bao gồm
hoạt động dạy học của giáo viên và hoạt động của học sinh. Chủ thể hoạt
động dạy là giáo viên và chủ thể hoạt động học là học sinh, đó là hai hoạt
động khác nhau nhưng không phải là đối lập nhau, mà có sự thống nhất cao
của hai mặt để cùng hướng tới mục đích.
Hoạt động của giáo viên là truyền thụ tri thức, lãnh đạo, tổ chức, điều
khiển, uốn nắn hoạt động chiếm lĩnh tri thức cho học sinh. Vai trò của người
giáo viên là người dẫn dắt, dẫn đường, là người đồng hành với học sinh trên
con đường chiếm lĩnh tri thức tạo nên sự gắn kết chặt chẽ giữa người dạy và
người học.
Hoạt động học của học sinh là quá trình nhận thức, nó trở nên có ý
nghĩa và kết quả khi nó tự giác, tích cực,nỗ lực, hoạt động không chỉ dừng
lại ở việc nhắc lại, lặp lại bài học, hành vi mà hơn thế nữa nó là sự tái tạo

cho bản thân, sáng tạo trong tư duy, biết sử dụng và điều khiển tri thức trong
quá trình lĩnh hội và chiếm lĩnh khoa học. Dạy và học là hai hoạt động của
một quá trình dạy học có mối quan hệ chặt chẽ, thống nhất với nhau. Kết
quả học tập của học sinh không chỉ là kết quả của hoạt động học mà còn là
kết quả của hoạt động dạy. Không thể tách rời kết quả học tập của học trò
trong việc đánh giá kết quả của thầy. Bởi vì, nếu như hoạt động dạy học là
việc tổ chức điều khiển tối ưu quá trình học sinh chiếm lĩnh tri thức, hình
thành và phát triển nhân cách thì trong hoạt động học, học sinh tiếp nhận


16
khái niệm khoa học, tự giác, tích cực, tự lực chiếm lĩnh khoa học dưới sự
điều khiển của giáo viên.
Dạy là một hoạt động tổ chức điều khiển sự học tập của học sinh, giúp
học sinh nắm vững kiến thức, hình thành kĩ năng, hình thành nhân cách thì
hoạt động học sẽ đạt được ba mục đích: trí dục (nắm vững tri thức, hình thành
kỹ năng), phát triển (phát triển tư duy và năng lực hoạt động trí tuệ) và giáo
dục (hình thành thế giới quan khoa học, nhân cách, phẩm chất đạo đức). Nói
cách khác, dạy học sẽ giúp cho con người phát triển cả đức lẫn tài, cả năng
lực lẫn phẩm chất.
Dạy học là hoạt động truyền đạt thông tin và điều khiển hoạt động học
là lĩnh hội và tự điều khiển.
Dạy học theo chương trình, nội dung quy định thì hoạt động học phải
tuân thủ, thực thi theo toàn bộ hệ thống khái niệm của môn học, cấu trúc logic
của môn học, ứng dụng hiểu biết vào học tập và lao động.
Dạy học theo phương pháp định chế của nhà trường và sự thích ứng
sáng tạo của giáo viên thì hoạt động học phải đồng thời có phương pháp nhận
thức, phương pháp chiếm lĩnh biến thành học vấn của bản thân.
Dạy và học là hai hoạt động có sự thống nhất chặt chẽ, có mối quan hệ
hữu cơ giữa thầy và trò, giữa truyền thụ và lĩnh hội, giữa dạy - học và kết quả

dạy học hiện tại là kết quả trong tương lai.
Mục đích của dạy học gắn liền với mục tiêu của môn học, bài học.
Người ta thường nói mục đích chung của dạy học là trang bị cho người học tri
thức, kĩ năng, thái độ và các giá trị. Mục tiêu chuyên biệt đưa ra yêu cầu cụ
thể cho hoạt động của giáo viên và học sinh với từng nội dung, từng chủ đề
nhận thức. Đó là mục tiêu trực tiếp được tính toán, xây dựng trên cơ sở đặc
điểm cụ thể của môn học, đặc điểm đối tượng học sinh... Mục đích dạy học
được thông qua việc thực hiện mục tiêu của bài học, môn học.


17
* Hoạt động dạy học
Dạy học là hoạt động diễn ra theo một quá trình toàn vẹn có sự thống
nhất giữa hai mặt của các chức năng hoạt động dạy và học. Đó là quá trình
vận động của các thành tố tạo nên hoạt động dạy học. Hoạt động dạy học là
một quá trình bộ phận, một phương tiện để trao đổi học vấn, phát triển năng
lực và giáo dục phẩm chất, nhân cách thông qua tác động qua lại giữa người
dạy và người học nhằm truyền thụ và lĩnh hội một cách có hệ thống những tri
thức khoa học, những kỹ năng nhận thức và thực hành”.
Nói cách khác, hoạt động dạy học là quá trình vận động kết hợp giữa
hai kiểu hoạt động dạy và học nhằm đạt được nhiệm vụ của dạy học.
Trong hoạt động dạy học, người dạy chủ động lựa chọn trọng tâm,
trọng điểm, nội dung, phương pháp, phương tiện, lựa chọn các hình thức tổ
chức cũng như chuẩn kiến thức trong đánh giá; người học dựa trên các cơ sở
kiến thức khoa học nhằm nâng cao chất lượng kiến thức của mình lên một
trình độ mới.
Hoạt động dạy học gắn liền với hoạt động giáo dục. Cả hai hoạt động
này đều hướng tới mục tiêu chung là phát triển toàn diện nhân cách học sinh.
Hoạt động dạy học là một hệ thống toàn vẹn bao gồm các thành tố cơ
bản: mục đích, nội dung, phương tiện, hình thức tổ chức, người dạy, người

học. Các thành tố này tương tác với nhau, thâm nhập vào nhau để thực hiện
nhiệm vụ dạy học nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả dạy học.
Mục đích là kết quả được hình dung trước mà dạy học cần đạt được.
Khi đặt ra mục đích cần chú ý đến đặc điểm đối tượng và các yếu tố khác có
đảm bảo việc đạt được mục đích hay không.
Nội dung là đối tượng lĩnh hội của học sinh, nó là yếu tố khách quan,
quyết định lôgic của bản thân quá trình dạy học về mặt khoa học.
Phương pháp là cách thức tiến hành hoạt động dạy học nhằm đạt
được hiệu quả. Việc lựa chọn phương pháp dạy là hoạt động của mỗi giáo


18
viên nhằm giúp học sinh chiếm lĩnh tri thức một cách tốt nhất. Phương
pháp học của học sinh phù hợp với điều kiện cá nhân và các phương pháp
của giáo viên.
Phương tiện là điều kiện đủ để hoạt động dạy học diễn ra bình thường.
Đặc biệt hiện nay sử dụng các phương tiện dạy học hiện đại đã mang lại hiệu
quả rất tốt cho dạy học.
Hình thức tổ chức là việc tổ chức hoạt động dạy học dưới các dạng
khác nhau sao cho phù hợp với nội dung và phương pháp dạy học của
môn đó.
Hoạt động dạy học của học sinh là một bộ phận quan trọng của hoạt
động dạy học, là quy định lôgic của quá trình dạy học về lý luận dạy học.
Nghĩa là trình độ trí dục và quy định lĩnh hội của học sinh có ảnh hưởng quyết
định đến việc tổ chức dạy học. Nó bao gồm các chức năng thống nhất với
nhau: Tự giác, chủ động, tích cực lĩnh hội và tự điều khiển.
Hoạt động dạy học của giáo viên gồm các chức năng: Hướng dẫn, tổ
chức, chỉ đạo, điều khiển, truyền đạt và tự điều khiển luôn tương tác và thống
nhất với nhau. Dạy phải xuất phát từ lô-gic khoa học của khái niệm và lô-gic
sư phạm của tâm lý lĩnh hội.

Qua nghiên cứu các quan điểm trên, chúng tôi đồng quan điểm với tác
giả Nguyễn Ngọc Bảo: Hoạt động dạy học là quá trình mà trong đó dưới sự tổ
chức, tự điều khiển hoạt động nhận thức - học tập của mình nhằm thực hiện
những nhiệm vụ dạy học.
* Hoạt động dạy học ở trường trung học cơ sở
Hoạt động dạy học thực sự là một hệ thống toàn vẹn mà các thành tố
của nó luôn luôn tương tác với nhau theo những quy luật riêng, thâm nhập
vào nhau để tạo nên sự thống nhất biện chứng giữa dạy và học, giữa truyền
đạt và lĩnh hội, giữa điều khiển và tự điều khiển trong quá trình dạy học.


19
Nội dung là điểm xuất phát của hoạt động dạy và cũng là điểm kết thúc
của hoạt động học. Dạy học là một hoạt động tập thể, trong đó có sự hợp tác
giữa chủ thể của hoạt động dạy là giáo viên và chủ thể của hoạt động học là
học sinh. Sự hợp tác giữa giáo viên cũng như giữa học sinh với nhau là yếu tố
duy trì và phát triển sự thống toàn vẹn của quá trình dạy học nhằm đạt được
nhiệm vụ dạy học.
Dạy và học là một hệ thống toàn vẹn, thống nhất biện chứng, là quy
luật bền vững giữa hai thành tố trung tâm, đặc trưng cho tính chất hai mặt của
quá trình dạy học. Dạy học là sự tác động qua lại tích cực giữa thầy và trò thì
mới đảm bảo quá trình dạy học là một hệ thống toàn vẹn.
Sự tác động qua lại giữa hoạt động dạy và hoạt động học được phản
ánh tập trung trong quá trình tổ chức và điều khiển, tự tổ chức và tự điều
khiển trong hệ thống “thầy - trò” và hệ thống “trò và tài liệu học tập”.
Hoạt động tổ chức, điều khiển và tự tổ chức, tự điều khiển trong
hoạt động dạy học thường diễn ra theo cơ chế Algorit gồm: pháp lệnh,
thực tiễn, thu tín hiệu ngược, pháp lệnh bổ sung, phân tích đánh giá kết
quả cuối cùng.
Như vậy, có thể coi một chu trình dạy học đã hoàn thành, một chu trình

dạy học mới lại bắt đầu từ lúc xây dựng tình huống có vấn đề nhưng ở trạng
thái cao hơn, trình độ mới cao hơn.
Hệ thống dạy và học là hệ thống hoạt động quyết định sự sống còn
của trường học, luôn luôn tồn tại, được tiến hành đồng thời với nhau, vì
nhau. Trong nhà trường không có dạy thì không có học, không có học thì
việc dạy trở nên vô nghĩa. Dạy và học là hoạt động thống nhất của việc
truyền thụ tri thức của thầy và tự tiếp nhận, vận dụng kiến thức đó của học
sinh. Kết quả học tập của học sinh thấp không có nghĩa là năng lực của học
sinh yếu kém mà người thầy cũng phải chịu trách nhiệm, kết quả đó còn biểu


20
hiện kết quả tổ chức, chỉ đạo lớp học của thầy nhằm phát huy tích tích cực
học tập còn thấp. Tương tự như vậy, nếu kết quả học tập của học sinh không
chỉ phụ thuộc vào việc thầy dạy tốt mà còn thể hiện sự nỗ lực, cố gắng vươn
lên của học sinh.
Dạy và học là hệ thống hoạt động thống nhất biện chứng còn bởi sự
quy định lẫn nhau của các hoạt động này cả về nội dung lẫn hình thức. Tấm
gương sáng của thầy không chỉ là sự mẫu mực trong cách sống, trong lời
ăn, tiếng nói mà còn bởi phong cách làm việc, lối tư duy trước học sinh.
Thầy làm việc dễ dãi thì học sinh dễ cẩu thả, ý thức kỷ luật kém. Thầy làm
việc nghiêm túc, đòi hỏi cao phù hợp với năng lực học sinh làm cho học
sinh học tập nghiêm túc, có kết quả.
Dạy và học là một quá trình tương tác, cộng tác giữa thầy và trò.
Chủ thể của hoạt động dạy là giáo viên, chủ thể của hoạt động học là học
sinh. Quá trình vận động tích cực, sáng tạo của những chủ thể này làm
cho họ phát triển, hoàn thiện mình hơn cả về phẩm chất lẫn năng lực.
Trong hoạt động dạy học, thầy và trò phối hợp nhịp nhàng, ăn khớp, tối đa
hóa khả năng sáng tạo của học sinh giúp họ trưởng thành hơn trong hoạt
động đó.

1.1.2. Quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng
trường trung học cơ sở
Trong khoản 2 Điều 4 của Luật Giáo dục về hệ thống giáo dục quốc
dân có ghi: “Giáo dục phổ thông có tiểu học, trung học cơ sở và trung học
phổ thông” [26].
Theo Điều 26 của Luật Giáo dục thì: “Giáo dục Tiểu học được thực hiện
trong 5 năm học, từ lớp 1 đến lớp 5, tuổi của học sinh vào lớp 1 là 6 tuổi.
Giáo dục trung học cơ sở được thực hiện trong bốn năm học, từ lớp 6
đến lớp 9. Học sinh vào lớp 6 phải hoàn thành chương trình tiểu học, có tuổi


21
là 11 tuổi. Giáo dục trung học phổ thông được thực hiện trong 3 năm học,
từ lớp 10 đến lớp 12. Học sinh vào học lớp 10 phải có bằng tốt nghiệp trung
học cơ sở có độ tuổi là 15 tuổi " [26].
Cấp trung học cơ sở là “Cầu nối giữa bậc tiểu học và trung học phổ
thông” tiếp nhận những thành tựu của giáo dục tiểu học, trên cơ sở đó
thực hiện nhiệm vụ của mình, xây dựng những bước đầu của giáo dục
trung học phổ thông trung học cơ sở mang tính chất liên thông với trung
học chuyên nghiệp và trung học nghề.
Nhà trường là bộ phận quan trọng trong hệ thống giáo dục quốc dân.
Nhà trường là nơi tổ chức thực hiện và quản lý quá trình giáo dục. Quá trình
này được thực hiện bởi hai chủ thể, người được giáo dục (người học) và
người giáo dục (người dạy). Trong quá trình giáo dục hoạt động của người
học và hoạt động của người dạy luôn gắn bó tương tác hỗ trợ nhau để thực
hiện mục tiêu giáo dục theo yêu cầu của xã hội.
Dạy học là một bộ phận của quá trình sư phạm, với nội dung khoa học,
được thực hiện theo một phương pháp sư phạm đặc biệt, do nhà trường tổ
chức, giáo viên thực hiện nhằm giúp học sinh nắm vững hệ thống kiến thức
khoa học và hình thành hệ thống kỹ năng hoạt động, nâng cao trình độ học

vấn, phát triển trí tuệ và hoàn thiện nhân cách. Hoạt động dạy học là con
đường cơ bản nhất để đạt tới mục đích giáo dục. Học tập là cơ hội quan trọng
nhất giúp mỗi cá nhân phát triển và thành đạt.
Hoạt động dạy học ở trường trung học cơ sở tạo điều kiện cho học sinh
nghiên cứu cơ sở của những khoa học với sự phong phú và đa dạng của các
bộ môn với khối lượng nội dung lớn nhưng phức tạp hơn, hệ thống hơn ở bậc
tiểu học, đáp ứng yêu cầu giáo dục toàn diện.
Điều 27 Luật Giáo dục đã xác định: “Mục tiêu giáo dục phổ thông là
giúp học sinh phát triển toàn diện giáo dục đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ


22
và các kỹ năng cơ bản phát triển năng lực cá nhân, tính năng lao động và sáng
tạo, hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư
cách và trách nhiệm công dân. Chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi
vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng, phát triển và bảo vệ tổ quốc”.
Công tác quản lý hoạt động dạy trong nhà trường phổ thông phải đảm
bảo nguyên tắc lãnh đạo toàn diện của Đảng đối với toàn bộ công tác giáo
dục trong nhà trường như: Chính trị, chuyên môn, đạo đức, văn thể và lao
động hướng nghiệp.
Quản lý hoạt động dạy học là quá trình chủ thể quản lý (hiệu trưởng)
lập kế hoạch, tổ chức, điều khiển, kiểm tra hoạt động dạy của giáo viên, hoạt
động học tập của học sinh nhằm thực hiện được mục tiêu đã đề ra. Trong toàn
bộ quá trình quản lý nhà trường thì quản lý động dạy của hiệu trưởng là hoạt
động cơ bản nhất, quan trọng nhất. Nó tốn nhiều thời gian, đòi hỏi công phu,
trí tuệ của người hiệu trưởng.
Luật Giáo dục quy định: “Hiệu trưởng là người chịu trách nhiệm quản
lý các hoạt động của nhà trường”.
Từ những kiến giải trên, ta có thể hiểu, Quản lý hoạt động dạy học ở
trường trung học cơ sở là tổ hợp các cách thức tác động có mục đích, có kế

hoạch của chủ thể quản lý (Hiệu trưởng) đến tập thể sư phạm và học sinh
nhằm huy động và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực vốn có, tạo động lực
đẩy mạnh quá trình dạy học của nhà trường để thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ
dạy học - giáo dục của nhà trường theo yêu cầu trong năm học.
Quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng và các lực lượng quản lý ở
trường trung học cơ sở là một bộ phận hữu cơ trong hệ thống quản lý giáo
dục - đào tạo của nhà trường, có sự tham gia của các nhân tố:
Một là: mục đích quản lý hoạt động dạy học ở trường trung học cơ
sở, nhằm bảo đảm cho hoạt động dạy của giáo viên, hoạt động học của học


23
sinh và các hoạt động bổ trợ khác đạt kết quả ngày càng cao, góp phần thực
hiện tốt mục tiêu, nhiệm vụ giáo dục - đào tạo và mục đích quản lý và của
nhà trường
Hai là, chủ thể trực tiếp quản lý hoạt động dạy học ở trường trung học
cơ sở là: Ban Giám hiệu nhà trường, Hội đồng giáo dục, các tổ chuyên môn và
đội ngũ giáo viên, học sinh. Trong các chủ thể quản lý hoạt động dạy học lý ở
trường trung học cơ sở thì hiệu trưởng giữ vai trò chính và quyết định, chi
phối đến hoạt động dạy học.
Ba là, đối tượng quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng ở trường
trung học cơ sở là các tổ chuyên môn, giáo viên học sinh. Các đối tượng
này chịu sự tác động, điều khiển của chủ thể quản lý, mà trực tiếp là hiệu
trưởng nhà trường. Như vậy, giáo viên và học sinh vừa là chủ thể vừa là
khách thể trong hệ thống quản lý.
Bốn là, nội dung quản lý hoạt động dạy học của hiệu ở trường trung
học cơ sở thực chất là quản lý việc thực hiện tốt các thành tố của quá trình
dạy học, các nhiệm vụ quyết định đến chất lượng giảng dạy của giáo viên
và học tập của học sinh trong nhà trường, đó là việc cụ thể hoá mục tiêu
đào tạo, thông qua: quản lý thực hiện tốt kế hoạch, chương trình, nội dung,

phương pháp giảng dạy của giáo viên và học tập của học sinh theo đúng
quy chế, các quy định giáo dục - đào tạo của nhà trường; công tác quản lý
phát triển đội ngũ giáo viên. Đồng thời quản lý tốt hoạt động kiểm tra,
đánh kết quả hoạt động giảng dạy của giáo viên, hoạt động học tập của học
sinh. Quản lý cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ cho hoạt động dạy học... góp
phần nâng cao chất lượng dạy học - giáo dục, đạt được mục đích quản lý
của nhà trường.


24
Năm là, phương pháp quản lý hoạt động dạy học của hiệu ở trường
trung học cơ sở rất phong phú, đa dạng, bao gồm toàn bộ những cách thức,
biện pháp tác động, điều khiển của chủ thể quản lý (hiệu trưởng) đến đối
tượng quản lý bằng hệ thống công cụ, phương tiện nhằm đạt được mục tiêu
quản lý đã xác định. Việc xác định phương pháp quản lý hoạt động dạy học
của hiệu ở trường trung học cơ sở phải bảo đảm tính khoa học, thống nhất,
khả thi, phù hợp với chức năng, nhiệm vụ dạy học - giáo dục, tăng cường
hiệu quả quản lý nhằm tạo ra sức mạnh tổng hợp, trong đó phương pháp
quản lý hành chính, phương pháp giáo dục - tâm lý, phương pháp kích thích
là những phương pháp chủ đạo, được sử dụng phổ biến. Hoạt động dạy học
là hoạt động trí tuệ, hết sức căng thẳng, do đó cần lựa chọn và sử dụng các
phương pháp quản lý phù hợp với đối tượng quản lý là con người mới mang
lại tác dụng, hiệu quả cao.
Trong nhà trường nói chung, các trường trung học cơ sở nói riêng,
hiệu trưởng là người chịu trách nhiệm chính về chất lượng dạy học - giáo dục,
theo đó hiệu trưởng là chủ thể cao nhất trong quản lý hoạt động dạy học. Hiệu
trưởng có những nhiệm vụ và quyền hạn sau:
- Xây dựng, tổ chức bộ máy nhà trường;
- Thực hiện các quyết nghị của Hội đồng trường được quy định tại
khoản 2 Điều 20 của Điều lệ trường trung học;

- Xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện nhiệm vụ năm học;
- Quản lý giáo viên, nhân viên; quản lý chuyên môn; phân công
công tác, kiểm tra, đánh giá xếp loại giáo viên, nhân viên; thực hiện công
tác khen thưởng, kỷ luật đối với giáo viên, nhân viên theo quy định của Nhà
nước; quản lý hồ sơ tuyển dụng giáo viên, nhân viên;
- Quản lý học sinh và các hoạt động của học sinh do nhà trường tổ chức;


25
xét duyệt kết quả đánh giá, xếp loại học sinh, ký xác nhận học bạ và quyết định
khen thưởng, kỷ luật học sinh theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo;
- Quản lý hành chánh, tài chính, tài sản của nhà trường;
- Thực hiện các chế độ chính sách của Nhà nước đối với giáo viên,
nhân viên, học sinh; tổ chức thực hiện Quy chế dân chủ trong hoạt động của
nhà trường; thực hiện công tác xã hội hoá giáo dục của nhà trường;
- Được đào tạo nâng cao trình độ, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ
và hưởng các chế độ, chính sách theo quy định của pháp luật;
Chịu trách nhiệm trước cấp trên về toàn bộ các nhiệm vụ được quy
định trong khoản 1 Điều này.
Như vậy, hiệu trưởng trường trung học cơ sở là người đại diện cho Nhà
nước về mặt pháp lý, có trách nhiệm và thẩm quyền về mặt hành chính và
chuyên môn, chịu trách nhiệm trước cơ quan quản lý cấp trên và ra các quyết
định quản lý, tác động điều khiển các thành tố trong các hệ thống nhà trường
nhằm thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ giáo dục và đào tạo được quy định bằng
luật pháp hoặc bằng các văn bản, thông tin hướng dẫn do các cấp có thẩm
quyền ban hành.
Như vậy, hiệu trưởng là thủ trưởng của đơn vị, chịu trách nhiệm hoàn
toàn về các mặt hoạt động của nhà trường. Hiệu trưởng có thẩm quyền cao nhất
về mặt hành chính và chuyên môn, thay mặt nhà trường xây dựng mối liên kết
giữa nhà trường với cộng đồng, với các lực lượng xã hội nói chung để tạo môi

trường giáo dục lành mạnh, giáo dục theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
Hiệu trưởng thực hiện vai trò của thủ trưởng đơn vị để điều hành
toàn bộ hoạt động của nhà trường từ lập kế hoạch và ra các quyết định thực
hiện kế hoạch.
Tổng kết thực hiện kế hoạch và tạo ra công việc mới cần làm. Hỗ trợ
các điều kiện cần thiết, liên kết các lực lượng và thực hiện tốt xã hội hoá giáo


26
dục, xây dựng tập thể sư phạm vững mạnh về phẩm chất chính trị và chuyên
môn nghiệp vụ.
Trong nhà trường người hiệu trưởng vừa là người quản lý vừa là
người lãnh đạo. Nghĩa là hiệu trưởng đồng thời phải đảm nhận chức năng
quản lý và lãnh đạo, do đó nhiệm vụ và quyền hạn của người hiệu trưởng
rất quan trọng.
1.2. Nội dung quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng ở trường
trung học cơ sở
1.2.1. Quản lý mục tiêu dạy học
Quản lý mục tiêu dạy học chính là những biện pháp mà hiệu trưởng cần
áp dụng trong tổ chức các hoạt động dạy học nhằm hướng tới sự phát triển toàn
diện các mặt đức, trí, thể, mỹ, giáo dục lao động của học sinh trung học cơ sở
(đó là kết quả tổng hợp của nhiều hoạt động, của cả hoạt động dạy và hoạt
động học nhằm đảm bảo chất lượng đó). Nói cách khác, quản lý mục tiêu dạy
học là: tổ chức thực hiện đầy đủ các mục tiêu, kế hoạch và nội dung chương
trình dạy học theo đúng tiến độ thời gian quy định, với chất lượng cao.
1.2.2. Quản lý việc thực hiện chương trình, kế hoạch dạy học
Chương trình dạy học là pháp lệnh của nhà nước do Bộ Giáo dục và
Đào tạo chịu trách nhiệm ban hành, là căn cứ để mỗi cơ sở giáo dục tiến hành
chỉ đạo, giám sát các hoạt động dạy học. Muốn quản lý nội dung, chương
trình dạy học của từng môn học trong trường trung học cơ sở và giới hạn kiến

thức, hiệu trưởng cần:
- Nắm vững các phương pháp dạy học và hình thức dạy học đặc trưng
của từng môn học để từ đó có các biện pháp đầu tư các phương tiện dạy học,
thiết bị dạy học phù hợp.