Nhận thức của giáo viên về đánh giá học sinh theo tiếp cận năng lực ở trường tiểu học ngọc linh, thành phố sơn la

TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÂY BẮC

BÁO CÁO TỔNG KẾT
ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CẤP TRƢỜNG

NHẬN THỨC CỦA GIÁO VIÊN VỀ ĐÁNH GIÁ HỌC SINH
THEO TIẾP CẬN NĂNGLỰC Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC
NGỌC LINH, THÀNH PHỐ SƠN LA

Thuộc nhóm ngành khoa học: Tâm lí học

Sơn La, tháng 5 năm 2017


TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÂY BẮC

BÁO CÁO TỔNG KẾT
ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CẤP TRƢỜNG

NHẬN THỨC CỦA GIÁO VIÊN VỀ ĐÁNH GIÁ HỌC SINH
THEO TIẾP CẬN NĂNGLỰC Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC
NGỌC LINH, THÀNH PHỐ SƠN LA

Thuộc nhóm ngành khoa học: Tâm lí học

Sinh viên thực hiện: Nguyễn Thị Phượng

Nữ

Dân tộc: Kinh

Nguyễn Lan Chinh

Nữ

Dân tộc: Kinh

Phan Thị Bích Ngọc

Nữ

Dân tộc: Kinh

Lớp: K55 ĐH Giáo dục Tiểu học A

Khoa: Tiểu học – Mầm non

Năm thứ: 3/ Số năm đào tạo: 4
Ngành học: Giáo dục Tiểu học
Sinh viên chịu trách nhiệm chính: Nguyễn Thị Phương
Người hướng dẫn: ThS. Lê Thị Thu Hà

Sơn La, tháng 5 năm 2017


Lời cảm ơn
Lời đầu tiên chúng em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Th.S Lê Thị
Thu Hà đã luôn tận tình hướng dẫn, động viên tinh thần trong suốt quá trình
chúng em làm thực hiện đề tài này.
Em xin trân trọng cảm ơn đến các thầy, cô giáo ở tổ Tâm lý – Giáo dục
đã giảng dạy, giúp đỡ em trong suốt quá trình em học tập và nghiên cứu khoa

học tại khoa.
Em cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến các thầy, cô giáo trường Tiểu
học Ngọc Linh – thành phố Sơn La đã tạo điều kiện và nhiệt tình giúp đỡ chúng
em trong quá trình chúng em thực hiện điều tra, khảo sát tại trường.
Lời cuối cùng, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến gia đình, bạn bè, tập thể
lớp K55 ĐHGD Tiểu học A đã luôn sát cánh bên chúng em, động viên, khích lệ
để chúng em có thể hoàn thành được đề tài này.
Sơn La, tháng 5 năm 2017
Những ngƣời thực hiện
Nguyễn Thị Phƣợng
Nguyễn Lan Chinh
Phan Thị Bích Ngọc


DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT
Viết tắt

STT

Viết đầy đủ

1

GV

Giáo viên

2

HS

Học sinh

3

TCNL

Tiếp cận năng lực

4

TB

Thứ bậc

5

ĐG

Đánh giá

6

HSTH

Học sinh tiểu học

7

SL

Số lượng

8

KK

Khó khăn


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................ 1
2. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ................................................................ 3
2.1. Đối tượng nghiên cứu .................................................................................. 3
2.2. Khách thể nghiên cứu .................................................................................. 3
3. Mục đích nghiên cứu ...................................................................................... 3
4. Nhiệm vụ nghiên cứu ..................................................................................... 3
5. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ......................................................................... 4
6. Giả thuyết khoa học........................................................................................ 4
7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................ 4
8. Đóng góp của đề tài ........................................................................................ 7
CHƢƠNG 1. NHẬN THỨC CỦA GIÁO VIÊN TIỂU HỌC VỀ ĐÁNH GIÁ
HỌC SINH THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC .................................................. 8
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ........................................................................... 8
1.1.1. Những nghiên cứu về nhận thức ............................................................... 8
1.1.2. Những nghiên cứu nhận thức của giáo viên về đánh giá học sinh tiểu ...... 9
học theo tiếp cận năng lực .................................................................................. 9
1.2. Lí luận về nhận thức .................................................................................. 11
1.2.1. Nhận thức ............................................................................................... 11

1.2.2. Các giai đoạn nhận thức ......................................................................... 12
1.2.2.1. Nhận thức cảm tính.............................................................................. 12
1.2.2.2. Nhận thức lý tính ................................................................................. 13
1.2.3. Các mức độ nhận thức ............................................................................ 14
1.3. Lý luận về nhận thức của giáo viên tiểu học về đánh giá học sinh theo tiếp
cận năng lực ..................................................................................................... 15
1.3.1. Nhận thức của giáo viên ......................................................................... 15
1.3.2. Khái niệm đánh giá ................................................................................. 16
1.3.3. Khái niệm năng lực ................................................................................ 17
1.3.4. Khái niệm đánh giá học sinh tiểu học ..................................................... 18


1.3.5. Khái niệm đánh giá học sinh tiểu học theo tiếp cận năng lực .................. 20
1.3.6. Nhận thức của giáo viên về đánh giá học sinh tiểu học theo tiếp cận năng
lực .................................................................................................................... 22
1.4. Các yếu tố ảnh hưởng tới nhận thức của giáo viên về đánh giá học sinh tiểu
học theo tiếp cận năng lực ................................................................................ 24
1.5. Một số đặc trưng về nghề của giáo viên tiểu học ....................................... 25
CHƢƠNG 2: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG NHẬN THỨC
CỦA GIÁO VIÊN VỀ ĐÁNH GIÁ HỌC SINH THEO TIẾP CẬN NĂNG
LỰC Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC NGỌC LINH .............................................. 28
2.1. Vài nét về khách thể và địa bàn nghiên cứu .............................................. 28
2.2. Kết quả nghiên cứu thực trạng nhận thức của giáo viên về ĐG HS theo
TCNL ............................................................................................................... 28
2.2.1. Nhận thức của giáo viên về bản chất đánh giá học sinh ở trường Tiểu học
Ngọc Linh theo tiếp cận năng lực ..................................................................... 28
2.2.2. Nhận thức của giáo viên về tầm quan trọng của đánh giá học sinh theo tiếp
cận năng lực ở trường tiểu học Ngọc Linh ........................................................ 33
2.2.3. Nhận thức của giáo viên về cách thức đánh giá theo tiếp cận năng lực ... 35
2.2.4. Nhận thức của giáo viên về những khó khăn khi đánh giá học sinh theo

tiếp cận năng lực ở trường Tiểu học Ngọc Linh ............................................... 39
2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến nhận thức của giáo viên về đánh giá học sinh tiểu
học theo tiếp cận năng lực ................................................................................ 43
2.4. Đánh giá chung nhận thức của giáo viên về đánh giá học sinh theo tiếp cận
năng lực ở trường Tiểu học Ngọc Linh ............................................................. 46
3. Một số biện pháp nâng cao nhận thức cho giáo viên về đánh giá học sinh theo
tiếp cận năng lực .............................................................................................. 52
3.1. Giúp giáo viên hiểu rõ bản chất và tầm quan trọng của đánh giá theo tiếp
cận năng lực ..................................................................................................... 52
3.2. Tăng cường công tác chỉ đạo và tổ chức kiểm tra, đánh giá học sinh tiểu học
theo tiếp cận năng lực ....................................................................................... 53


3.3. Giúp giáo viên hiểu và sử dụng được các kĩ thuật (cách thức) đánh giá học
sinh theo tiếp cận năng lực ............................................................................... 54
3.4. Khuyến khích, động viên những giáo viên luôn có sự sáng tạo trong đánh
giá học sinh tiểu học theo tiếp cận năng lực ..................................................... 55
3.5. Kiểm tra kiến thức về đánh giá theo tiếp cận năng lực của giáo viên trong
quá trình tuyển dụng đầu vào ........................................................................... 55
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................................ 50
1. Kết luận ........................................................................................................ 50
2. Kiến nghị...................................................................................................... 50
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 57
PHỤ LỤC 1


DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1.Vài nét về khách thể nghiên cứu........................................................ 28
Bảng 2.2. Nhận thức của giáo viên trong việc đánh giá học sinh theo tiếp cận
năng lực ở trường Tiểu học Ngọc Linh. ............................................................ 29

Bảng 2.3. Nhận thức của giáo viên về tầm quan trọng của đánh giá học sinh theo
tiếp cận năng lực .............................................................................................. 33
Bảng 2.4. Nhận thức của giáo viên về cách thức đánh giá học sinh tiểu học theo
tiếp cận năng lực .............................................................................................. 36
Bảng 2.5. Nhận thức của giáo viên về những khó khăn khi đánh giá học sinh
theo tiếp cận năng lực ....................................................................................... 39
Bảng 2.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến nhận thức của giáo viên về đánh giá học
sinh tiểu học theo tiếp cận năng lực .................................................................. 44
Bảng 2.7. Bảng đánh giá chung về nhận thức của giáo viên về đánh giá học sinh
tiểu học theo tiếp cận năng lực ......................................................................... 46


TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÂY BẮC
Khoa Tiểu học – Mầm non
THÔNG TIN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI
1. Thông tin chung:
- Tên đề tài: Nhận thức của giáo viên về đánh giá học sinh theo tiếp cận
năng lực ở trƣờng Tiểu học Ngọc Linh, thành phố Sơn La
- Sinh viên thực hiện:
1) Nguyễn Thị Phượng
2) Nguyễn Lan Chinh
3) Phan Thị Bích Ngọc
- Lớp: K55 ĐHGD Tiểu học A
Năm thứ: 3

Khoa: Tiểu học – Mầm non

Số năm đào tạo: 4

- Người hướng dẫn: ThS. Lê Thị Thu Hà

2. Mục tiêu đề tài: Tìm hiểu thực trạng mức độ nhận thức của giáo viên về đánh
giá học sinh theo tiếp cận năng lực ở trường Tiểu học Ngọc Linh và một số yếu
tố ảnh hưởng tới nhận thức của giáo viên về đánh giá học sinh tiểu học theo tiếp
cận năng lực. Trên cơ sở kết quả nghiên cứu, đề xuất một số biện pháp nâng cao
nhận thức cho giáo viên về đánh giá học sinh theo tiếp cận năng lực
3. Tính mới và sáng tạo: Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực tiễn
chúng tôi đã đề xuất ra một số biện pháp nhằm nâng cao nhận thức của giáo viên
về đánh giá học sinh tiểu học theo tiếp cận năng lực, góp phần nâng cao hiệu
quả đánh giá nói riêng và hiệu quả dạy học nói chung.
4. Kết quả nghiên cứu: Căn cứ vào nội dung nghiên cứu của đề tài, căn cứ vào
việc điều tra thực trạng nhận thức của giáo viên ở trường Tiểu học Ngọc Linh,
chúng tôi đã đưa ra một số biện pháp như sau:
- Giúp giáo viên hiểu rõ bản chất và tầm quan trọng của đánh giá theo tiếp
cận năng lực.
- Tăng cường công tác chỉ đạo và tổ chức kiểm tra, đánh giá học sinh tiểu
học theo tiếp cận năng lực.


- Giúp giáo viên hiểu và sử dụng được các kĩ thuật (cách thức) đánh giá
học sinh theo tiếp cận năng lực.
- Khuyến khích, động viên những giáo viên luôn có sự sáng tạo trong
đánh giá học sinh tiểu học theo tiếp cận năng lực.
- Kiểm tra kiến thức về đánh giá theo tiếp cận năng lực của giáo viên
trong quá trình tuyển dụng đầu vào.
5. Đóng góp về mặt kinh tế - xã hội, giáo dục và đào tạo, an ninh, quốc
phòng và khả năng áp dụng của đề tài:
- Góp phần nâng cao hiệu quả đánh giá học sinh theo tiếp cận năng lực
nói riêng và hiệu quả dạy học nói chung.
- Là tài liệu tham khảo cho sinh viên nghành Giáo dục Tiểu học – Trường
Đại học Tây Bắc.

- Là tài liệu tham khảo cho giáo viên tiểu học.
6. Công bố khoa học của sinh viên từ kết quả nghiên cứu của đề tài (ghi rõ tên
tạp chí nếu có) hoặc nhận xét, đánh giá của cơ sở đã áp dụng các kết quả nghiên
cứu (nếu có):
Ngày20 tháng 5 năm 2017
Sinh viên chịu trách nhiệm chính
(Ký và ghi rõ họ, tên)

Nguyễn Thị Phƣợng
Nhận xét của ngƣời hƣớng dẫn về những đóng góp khoa học của sinh viên
thực hiện đề tài (phần này do người hướng dẫn ghi):
Ngày 20 tháng 5 năm 2017
Xác nhận của Khoa
(Ký và ghi rõ họ, tên)

Người hướng dẫn


TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÂY BẮC
Khoa: Tiểu học – Mầm non
THÔNG TIN VỀ SINH VIÊN
CHỊU TRÁCH NHIỆM CHÍNH THỰC HIỆN ĐỀ TÀI
Ảnh
4x6

I. SƠ LƢỢC VỀ SINH VIÊN:
Họ và tên: Nguyễn Thị Phượng
Sinh ngày: 09 tháng 6 năm 1995
Nơi sinh: Bắc Phong – Cao Phong – Hòa Bình
Lớp: K55 Đại học Giáo dục Tiểu học A

Khóa: 2014 - 2018

Khoa: Tiểu học – Mầm non
Địa chỉ liên hệ: KTX 8, Trường Đại học Tây Bắc
Điện thoại: 0977602195

Email:

II. QUÁ TRÌNH HỌC TẬP (kê khai thành tích của sinh viên từ năm thứ 1 đến
năm đang học):
* Năm thứ 1:
Ngành học: Giáo dục Tiểu học

Khoa: Tiểu học – Mầm non

Kết quả xếp loại học tập: Khá
Sơ lược thành tích: Sơ lược thành tích: Được Trưởng khoa Tiểu học – Mầm non
khen thưởng sinh viên khá năm học 2014 – 2015.
* Năm thứ 2:
Ngành học: Giáo dục Tiểu học

Khoa: Tiểu học – Mầm non

Kết quả xếp loại học tập: Xuất sắc
Sơ lược thành tích: Được Trưởng khoa Tiểu học – Mầm non khen thưởng sinh
viên xuât sắc năm học 2015 – 2016.
Ngày 20 tháng 5 năm 2017
Xác nhận của trƣờng đại học

Sinh viên chịu trách nhiệm chính

(ký tên và đóng dấu)

thực hiện đề tài
(ký, họ và tên)


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Đánh giá là một khâu quan trọng của quá trình giáo dục. Thông qua hoạt
động đánh giá, người giáo viên nắm được mức độ giáo dục của từng học sinh về
các mặt khác nhau (tri thức, thái độ, kĩ năng, hành vi,…) liên quan tới các môn
học và các hoạt động giáo dục.
Thực hiện Nghị quyết 29/NQ-TW ngày 04/11/2013 về đổi mới căn bản,
toàn diện giáo dục và đào tạo, Việt Nam đang tiến hành đổi mới chương trình,
sách giáo khoa phổ thông theo định hướng phát triển năng lực người học. Một
trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của những người làm công tác giáo
dục là phải thay đổi phương pháp giáo dục để phù hợp với sự thay đổi tất yếu
của nội dung giáo dục. Trong hệ thống những thay đổi ấy, vấn đề thay đổi cách
đánh giá học sinh là vấn đề mà được cả xã hội quan tâm.
Đổi mới đánh giá học sinh theo tiếp cận năng lực là một yêu cầu cấp thiết
để nâng cao chất lượng giáo dục nói chung và đáp ứng yêu cầu đổi mới chương
trình giáo dục phổ thông sau năm 2015. Việc đánh giá kết quả giáo dục phải
hướng tới việc sau khi học, học sinh có thể vận dụng những kiến thức, kĩ năng
học được ở nhà trường vào cuộc sống.
Năng lực của giáo viên là yếu tố quyết định chất lượng giáo dục nhà
trường. Đổi mới giáo dục phổ thông (GDPT) theo tiếp cận năng lực đang đặt ra
những thách thức lớn đối với giáo viên trong hoạt động nghề nghiệp với mục
tiêu phát triển năng lực của học sinh.

Đối với giáo viên ở các trường tiểu học, đánh giá học sinh tiểu học cũng
giúp giáo viên điều chỉnh việc dạy học, việc tổ chức các hoạt động giáo dục và
tự nhìn lại, tự đánh giá chuyên môn, năng lực sư phạm, từ đó không ngừng hoàn
thiện nâng cao trình độ của mình. Muốn đánh giá học sinh tiểu học theo tiếp cận
năng lực một cách hiệu quả thì giáo viên cần có nhận thức đúng đắn về vấn đề
này.
Đánh giá theo tiếp cận năng lực là đánh giá theo chuẩn về sản phẩm đầu
ra… nhưng sản phẩm đó không chỉ là kiến thức, kĩ năng, thái độ mà chủ yếu là
1


khả năng vận dụng kiến thức, kĩ năng, thái độ cần có để thực hiện nhiệm vụ học
tập đạt tới một chuẩn mực nào đó. Khác với đánh giá theo hướng truyền thống ở
chỗ không đánh giá bằng cách chấm điểm từng môn học hằng ngày, không đánh
giá trên hai tiêu chí học lực và hạnh kiểm. Đánh giá thường xuyên dựa trên hai
nội dung: đánh giá quá trình học tập; đánh giá sự hình thành và phát triển một số
năng lực của học sinh; đánh giá sự hình thành và phát triển phẩm chất của học
sinh. Đánh giá định kỳ kết quả học tập về mức độ đạt chuẩn kiến thức, kĩ năng
theo chương trình giáo dục phổ thông cấp tiểu học vào cuối học kỳ I và cuối
năm học đối với một số môn học bằng bài kiểm tra định kỳ.
Nhận thức tầm quan trọng về đánh giá học sinh theo tiếp cận năng lực sẽ
giúp giáo viên sử dụng hợp lí các hình thức kiểm tra đánh giá kết quả học tập
của học sinh và tăng cường sử dụng hình thức tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau
của học sinh. Đồng thời giúp học sinh có khả năng tự nhận xét, tự học, tự điều
chỉnh cách học, giao tiếp, hợp tác, có hứng thú học tập và rèn luyện để tiến bộ
Thực tế cho thấy, nhận thức của giáo viên tiểu học về đánh giá theo tiếp
cận năng lực khá đa dạng và ở các mức độ khác nhau. Thành phố Sơn La có 16
trường tiểu học và đều thực hiện đánh giá học sinh theo tiếp cận năng lực.
Trường Tiểu học Ngọc Linh là một trường tiểu học tư thục được thành lập vào
ngày 5 tháng 9 năm 2012 thuộc bản Mé Ban, phường Chiềng Cơi, thành phố

Sơn La. Các giáo viên ở trường Tiểu học Ngọc Linh đều thực hiện đánh giá theo
tiếp cận năng lực. Năm học 2016-2017, nhà trường chỉ đạo thực hiện đánh giá
học sinh theo Thông tư 22/2016/TT-BGDĐT ngày 22 tháng 9 năm 2016. Bản
chất của việc đánh giá học sinh theo Thông tư 22 chính là đánh giá theo tiếp cận
năng lực.
Tuy nhiên, đánh giá học sinh tiểu học theo tiếp cận năng lực là cách đánh
giá mới, khác biệt so với cách đánh giá theo tiếp cận nội dung. Chính vì thế mà
không phảigiáo viên nào cũng có nhận thức đúng đắn về đánh giá học sinh tiểu
học theo tiếp cận năng lực.
Vì vậy, việc tìm hiểu thực trạng mức độ nhận thức và một số yếu tố ảnh
hưởng tới nhận thức của giáo viên về đánh giá học sinh tiểu học theo tiếp cận
2


năng lực cùng với đó đề xuất một số biện pháp nâng cao nhận thức cho giáo
viên về đánh giá theo hướng này là hết sức cần thiết.
Trong thời gian qua, các nhà tâm lí học và giáo dục họctập trung nghiên
cứu nhiều về năng lực và đánh giá theo tiếp cận năng lực, phát triển chương
trình dạy học theo tiếp cận năng lực….. Vấn đề nhận thức của giáo viên về đánh
giá học sinh theo tiếp cận năng lực còn chưa được tìm hiểu sâu sắc. Đặc biệt
nghiên cứu nhận thức của giáo viên trường Tiểu học Ngọc Linh về đánh giá theo
tiếp cận năng lực thì chưa có ai đi sâu tìm hiểu.
Xuất phát từ những lí do trên, chúng tôi lựa chọn nghiên cứu đề tài:
“Nhận thức của giáo viên về đánh giá học sinh theo tiếp cận năng
lực ở trườngTtiểu học Ngọc Linh, thành phố Sơn La”.
2. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là nhận thức của giáo viên về đánh giá
học sinh tiểu học theo tiếp cận năng lực.
2.2. Khách thể nghiên cứu

Chúng tôi nghiên cứu trên khách thể là giáo viên tiểu học.
3.Mục đích nghiên cứu
Tìm hiểu thực trạng mức độ nhận thức của giáo viên về đánh giá học sinh
theo tiếp cận năng lực ở trường Tiểu học Ngọc Linh và một số yếu tố ảnh hưởng
tới nhận thức của giáo viên về đánh giá học sinh tiểu học theo tiếp cận năng lực.
Trên cơ sở kết quả nghiên cứu, đề xuất một số biện pháp nâng cao nhận thức
cho giáo viên về đánh giá học sinh theo tiếp cận năng lực.
4.Nhiệm vụ nghiên cứu
- Hệ thống hóa các vấn đề lí luận có liên quan đến nhận thức của giáo viên
về đánh giá học sinh tiểu học theo tiếp cận năng lực
- Tìm hiểu thực trạng nhận thức và các yếu tố ảnh hưởng đến nhận thức
của giáo viên về đánh giá học sinh theo tiếp cận năng lực ở trường Tiểu học
Ngọc Linh, thành phố Sơn La.

3


- Đề xuất một số biện pháp để nâng cao nhận thức cho giáo viên về đánh
giá học sinh theo tiếp cận năng lực ở trường tiểu học Ngọc Linh, thành phố Sơn
La.
5. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
* Giới hạn về đối tượng nghiên cứu:
Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu mức độ nhận thức của giáo viên về đánh
giá học sinh tiểu học theo tiếp cận năng lực.
* Giới hạn về khách thể nghiên cứu:
Nghiên cứu khách thể là 38 giáo viên trường Tiểu học Ngọc Linh. Trong
đó: Nhà quản lí giáo dục: 4 giáo viên; giáo viên chủ nhiệm: 23 giáo viên; giáo
viên chuyên: 11 giáo viên.
6. Giả thuyết khoa học
Nhìn chung, mức độ nhận thức của giáo viên tiểu học không đồng đều

nhau theo đặc thù công việc, trình độ giáo viên, thâm niên nghề. Nếu tìm ra
được một số biện pháp phù hợp thì sẽ nâng cao được nhận thức của giáo viên về
đánh giá học sinh theo tiếp cận năng lực, từ đó nâng cao được hiệu quả dạy học
cho học sinh tiểu học.
7. Phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu
Sưu tầm, phân tích các tài liệu liên quan đánh giá học sinh theo tiếp cận
năng lực; nhận thức của giáo viên về đánh giá theo tiếp cận năng lực (như sách,
báo, tạp chí khoa học, khóa luận, luận án….) nhằm nắm bắt được nội dung cơ
bản về mặt lí luận của vấn đề nghiên cứu làm cơ sở cho việc nghiên cứu thực
trạng.
7.2. Phương pháp quan sát
-Mục đích: Phương pháp quan sát được sử dụng nhằm thu thập những
thông tin về nhận thức của giáo viên về đánh giá học sinh tiểu học theo tiếp cận
năng lực ở trường Tiểu học Ngọc Linh, thành phố Sơn La.
- Cách tiến hành: Chúng tôi tiến hành quan sát một số biểu hiện về nhận
thức của giáo viên trường Tiểu học Ngọc Linh qua cách họ đánh giá học sinh
4


của mình trong giờ học, trong các vở bài tập và trong một số hoạt động ngoài
giờ lên lớp ở trường tiểu học.
7.3. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi
Đây là phương pháp nghiên cứu chính của đề tài
- Mục đích
Nhằm thu thập các thông tin cơ bản về hiểu biết của giáo viên trong đánh
giá theo tiếp cận năng lực tại trường tiểu học Ngọc Linh.
- Cách tiến hành
Việc điều tra được tiến hành theo các bước :
Xây dựng phiếu hỏi: bao gồm 10 câu hỏi, các câu hỏi có liên quan đến các

nội dung: tầm quan trọng của đánh giá theo tiếp cận năng lực; sự khác biệt giữa
đánh giá truyền thống (tiếp cận nội dung) và đánh giá theo tiếp cận năng lực; các
cách thức đánh giá học sinh theo tiếp cận năng lực; các khó khăn mà giáo viên
gặp phải khi đánh giá theo tiếp cận năng lực; các yếu tố ảnh hưởng đến nhận
thức của giáo viên khi đánh giá theo tiếp cận năng lực.
+ Điều tra thử: Khảo sát trên 10 giáo viên trong đó 1 quản lí, 5 giáo viên
chủ nhiệm và 4 giáo viên chuyên.
+ Điều tra thật: Khảo sát trên 38 giáo viên bằng việc phát phiếu hỏi; yêu
cầu giáo viên điền vào phiếu; sau đó thu phiếu lại và xử lý kết quả của các phiếu
theo phương pháp thông kê toán học.
Để có thể đo đếm và so sánh được các mệnh đề trong bảng hỏi (tương
ứng với từng nội dung hỏi) chúng tôi gán cho mỗi mức một số điểm. Điểm này
chỉ có tính ước lệ. Cách tính điểm như sau:
+ 3 = Đồng ý/ Quan trọng
+ 2 = Khó trả lời/ Bình thường
+ 1 = Không đồng ý/ Không quan trọng
Tương ứng với cách tính điểm trên là sự phân bố điểm trung bình
củatừng nội dung, được chia thành 3 mức:
Mức 1: Điểm trung bình từ 2,40 đến 3,0
Mức 2: Điểm trung bình từ 1,70 đến 2,39
5


Mức 3: Điểm trung bình từ 1,0 đến 1,69
Chúng tôi đánh giá các mức độ như sau:
Mức 1: Giáo viên nhận thức đầy đủ và sâu sắc về đánh giá học sinh theo
tiếp cận năng lực
Mức 2: Giáo viên nhận thức tương đối đầy đủ nhưng chưa sâu sắc về
đánh giá học sinh theo tiếp cận năng lực
Mức 3: Giáo viên chưa có hiểu biết về đánh giá học sinh theo tiếp cận

năng lực.
7.4. Phương pháp phỏng vấn
- Mục đích: Nhằm tìm hiểu thêm những biểu hiện về nhận thức của giáo
viên về đánh giá học sinh tiểu học theo tiếp cận năng lực.
- Cách tiến hành: Tiến hành phỏng vấn theo 3 nhóm để nâng cao tính
khách quan cho kết quả điều tra.
+ Nhó m 1: 4 quản lí (hiệu trưởng, phó hiệu trưởng)
+ Nhóm 2: 23 giáo viên chủ nhiệm (giáo viên chủ nhiệm ở các khối lớp)
+ Nhóm 3: 11 giáo viên dạy môn chuyên ( Mĩ thuật, Tiếng Anh, Âm nhạc,
Thể dục,...)
7.5.Phương pháp phân tích sản phẩm hoạt động
- Mục đích: Nghiên cứu nhận thức của giáo viên về đánh giá học sinh theo
tiếp cận năng lực dựa trên một số sản phẩm như: vở bài tập, bài kiểm tra, sổ học
bạ…. của học sinh đã được giáo viên đánh giá.
- Cách tiến hành: Sưu tầm một số vở bài tập, bài kiểm tra… của học sinh
đã được các giáo viên tiểu học đánh giá. Qua cách giáo viên ghi lời nhận xét,
đánh giá nhận thức của họ về đánh giá học sinh theo tiếp cận năng lực.
7.6. Phƣơng pháp thống kê toán học
Sử dụng công thức toán học như: trung bình cộng, số phần trăm để xử lí
kết quả nghiên cứu thu được nhằm rút ra các nhận xét khoa học về nhận thức
của giáo viên khi đánh giá học sinh theo tiếp cận năng lực.

6


8.Đóng góp của đề tài
- Phát hiện thực trạng nhận thức của giáo viên về đánh giá học sinh theo
tiếp cận năng lực trường Tiểu học Ngọc Linh, thành phố Sơn La.
- Bước đầu tìm ra một số biện pháp nhằm nâng cao nhận thức của giáo
viên về đánh giá học sinh tiểu học theo tiếp cận năng lực, góp phần nâng cao

hiệu quả đánh giá nói riêng và hiệu quả dạy học nói chung.

7


CHƢƠNG 1. NHẬN THỨC CỦA GIÁO VIÊN TIỂU HỌC VỀ ĐÁNH GIÁ
HỌC SINH THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Cho đến nay, vấn đề nhận thức đã được các nhà nghiên cứu xem xét dưới
nhiều góc độ, nhiều loại khách thể với nhiều loại lĩnh vực khác nhau. Tuy nhiên
nghiên cứu nhận thức của giáo viên về đánh giá học sinh tiểu học theo tiếp cận
năng lực còn ít được nghiên cứu đi sâu tìm hiểu vì đây là hình thức đánh giá mới
và còn nhiều ý kiến “trái chiều”. Chúng tôi hệ thống hóa một số công trình
nghiên cứu về nhận thức nói chung và nhận thức của giáo viên như sau:
1.1.1. Những nghiên cứu về nhận thức
Theo hướng này có các công trình tiêu biểu:
- Những nghiên cứu ở nước ngoài:
Trước khi cách tiếp cận nhận thức ra đời, các nhà tâm lí học hành vi cho
rằng nhận thức của con người bắt đầu khi có kích thích tác động vào và họ theo
công thức S-R (kích thích-phản ứng)
Cuối năm 50 đầu những năm 60 của thế kỉ XX của các nhà tâm lý học đã
chứng minh rằng không phải cứ có kích thích là gây ra được hành vi.Cùng lúc
đó cách tiếp cận hành vi đã bộc lộ nhiều điểm yếu vì nó không để ý đến các quá
trình nhận thức, các quá trình tâm hồn. Bản chất của cách tiếp cận nhận thức là
quan sát người khác và quan sát hành vi của mình.
Thuyết về các giai đoạn phát triển nhận thức của Piaget, khi nghiên cứu
về sinh học ông phát hiện ra quá trình sinh học gần như gắn liền với quá trình
tâm lý và coi là quá trình phát triển duy nhất. Luận thuyết của Piaget cung cấp
cho chúng ta một cái khung để nhìn thấy sự phong phú và phức tạp của nhận
thức.

Các công trình nhiên cứu về nhận thức có cống hiến to lớn từ các nhà tâm
lý học Liên Xô. Đó là các tên tuổi như: E.N.Xôcônôp, A.A.Ximiecôp,... các
công trình nhiên cứu của các nhà tâm lý học này cho thấy: nhận thức là quá trình
phản ánh hiện thực khác quan vào trong não người, quá trình đó đi theo nhiều
8


mức độ khác nhau và họ cũng đã có những nghiên cứu rất sau về các mức độ
của quá trình nhận thức.
- Những nghiên cứu ở trong nước:
Ở Việt Nam vấn đề nhận thức cũng được nhìn nhận như một đối tượng
cần nhiên cứu. Tuy nhiên chưa có những công trình nghiên cứu sâu về vấn đề
này. Các nghiên cứu chỉ mang tính chất định nghĩa, khái niệm và những ứng
dụng chỉ được khái quát trên bình diện lý luận và phương pháp nghiên cứu một
cách căn bản trong tác phẩm tâm lý học (tập 10 do Phạm Minh Hạc chủ biên),
tác giả cho chúng ta hiểu rõ khái niệm về nhận thức, các cách phân loại nhận
thức và các mức độ nhận thức. Năm 2013, trong “ Nhận thức của sinh viên
ngành tâm lí học về đạo đức nghề trong hoạt động của chuyên viên tâm lí học
đường” tác giả Đinh Thị Duyên đã định nghĩa như sau “Nhận thức là quá trình
tâm lý phản ánh hiện thực khách quan xung quanh chúng ta. Nó phản ánh thuộc
tính bề ngoài lẫn thuộc tính bên trong, nó phản ánh cả những cái đã qua, hiện
tại và tương lai".[2; tr13]
Cùng năm 2013, tác giả Nguyễn Thị Linh Chi có nghiên cứu về “Nhận
thức của cha mẹ về đặc điểm tâm lí về trẻ khuyết tật trí tuệ” đã chỉ ra rằng:
“Nhận thức là hiểu được một điều gì đó, tiếp thu được những kiến thức về điều
nào đó, hiểu biết những quy luật về những hiện tượng, quá trình nào đó”. [1;
tr9]
Như vậy, các nghiên cứu về nhận thức nói trên của các tác giả đều chỉ ra
được bản chất của nhận thức là gì và gắn đặc điểm nhận thức với từng lĩnh vực
nghiên cứu cụ thể.

1.1.2. Những nghiên cứu nhận thức của giáo viên về đánh giá học sinh tiểu
học theo tiếp cận năng lực
Thực tiễn giáo dục Việt Nam cho thấy, vấn đề về đánh giá học sinh tiểu
học theo tiếp cận năng lực được nghiên cứu khá nhiều. Tuy nhiên vấn đề về
nhận thức của giáo viên trong đánh giá học sinh tiểu học theo tiếp cận năng lực
còn chưa được quan tâm nghiên cứu. Ở đây, chúng tôi hệ thống hóa một số công
trình liên quan đến nghiên cứu đánh giá theo tiếp cận năng lực.
9


Năm 2011, trong “Tiếp cận năng lực như thế nào?” tác giả Đỗ Ngọc
Thống đã nêu lên hai cách tiếp cận năng lực chính khi so sánh với quốc tế về
chương trình giáo dục đó là: “Tiếp cận nội dung là cách nêu ra một danh mục
đề tài, chủ đề của một lĩnh vực môn học nào đó. Tức là tập trung xác định và trả
lời câu hỏi: Chúng ta muốn học sinh cần biết cái gì? Cách tiếp cận này chủ yếu
dựa vào yêu cầu nội dung học vấn của một khoa học bộ môn nên thường mang
tính “hàn lâm”, nặng về lí thuyết và tính hệ thống, nhất là khi người thiết kế ít
chú ý đến tiềm năng các giai đoạn phát triển, nhu cầu, hứng thú và điều kiện
của người học.Tiếp cận kết quả đầu ra hay tiếp cận năng lực người học là cách
tiếp cận, nêu rõ kết quả - những khả năng hoặc kĩ năng mà người học mong
muốn đạt được vào cuối mỗi giai đoạn học tập trong nhà trường ở một môn học
cụ thể”. [8; tr23]
Năm 2012, tác giả Đặng Thành Hưng trong tạp chí QLGD số 43 tháng
12/2012 mang tên “Năng lực và giáo dục theo hướng tiếp cận năng lực” đã đưa
ra khái niệm năng lực là: “Tất cả những tăng trưởng cục bộ từ các chức năng
sinh học, các chức năng tâm lý và các giá trị, kinh nghiệm xã hội ở cá nhân theo
một hướng nhất định, đạt tới độ chín nào đó nhờ rèn luyện và trải nghiệm tích,
hợp lại tương đối bền vững vả chuyển dần thành chất khác, tức là thuộc tính mới
của cá nhân, cho phép làm tốt công việc hay tiến hành hoạt động đạt hiệu quả
mong muốn trở thành năng lực”. [6]

Tháng 8/2013, tác giả Nguyễn Công Khanh trong kỉ yếu hội thảo hướng
tới một xã hội học tập VVOB “Đổi mới kiểm tra đánh giá theo tiếp cận năng
lực” đã chỉ ra rằng: “Đánh giá là một khoa học, đánh giá đòi hỏi người giáo
viên phải có kĩ năng, kiến thức, làm chủ được quá trình đánh giá và phải sử
dụng nhiều công cụ, nhiều phương pháp, nhiều hình thức đánh giá khác nhau để
đánh giá. Phương pháp đánh giá càng đa dạng thì mức độ chính xác trong đánh
giá càng cao vì phản ánh mối khách quan tốt hơn. Và trong quá trình đánh giá
như vậy, bản thân người giáo viên sẽ nâng cao được năng lực dạy học nói
chung, năng lực đánh giá học sinh nói riêng. Đánh giá học sinh theo tiếp cận
năng lực chính là đánh giá chú trọng vào năng lực của người học (năng lực tư
10


duy sáng tạo, năng lực vận dụng và giải quyết những vấn đề của thực tiễn cuộc
sống). Việc kiểm tra đánh giá được thực hiện bằng nhiều phương pháp khác
nhau, tập trung đánh giá năng lực hành động, vận dụng thực tiễn, năng lực tự
học, tự giải quyết vấn đề, năng lực tư duy sáng tạo, năng lực giao tiếp, năng lực
phát triển bản thân…. Bên cạnh đó, sử dụng các phương pháp truyền thống như
quan sát, phỏng vấn sâu, hội thảo, nhật kí người học, hồ sơ học tập, bài tập lớn,
đánh giá thực hành, học sinh tự đánh giá, đánh giá lẫn nhau. Chú trọng đánh
giá tư duy sáng tạo bậc cao, vận dụng kiến thức vào đời sống thực tiễn”. [7]
Năm 2015, tác giả Trịnh Thị Hồng Hà đã nêu trong “Vấn đề đánh giá học
sinh tiểu học” đã nêu ra “Đánh giá học sinh tiểu học theo tiếp cận năng lực
được hiểu là đánh giá các năng lực cần đạt của học sinh tiểu học trong các giai
đoạn của quá trình giáo dục tiểu học”. [3; tr13]
Năm 2015, Nguyễn Khải Hoàn, Nguyễn Bá Đức trong hội thảo “ Đánh
giá học sinh tiểu học theo tiếp cận năng lực” đã đưa ra khái niệm đánh giá
HSTH theo tiếp cận năng lực là “Đánh giá các năng lực cần đạt của học sinh
tiểu học trong các giai đoạn của quá trình giáo dục tiểu học. Ở đây có cả đánh
giá trong quá trình dạy học, đánh giá tổng kết sau một giai đoạn giáo dục. Nếu

chương trình giáo dục được phát triển theo định hướng năng lực thì cần đánh
giá những năng lực nào và đánh giá như thế nào sẽ được quy định trong chương
trình và chuẩn theo các lĩnh vực học tập và các hoạt động giáo dục”. [4; tr52]
Các công trình nghiên cứu nói trên ít nhiều đã xây dựng được cơ sở lí luận
và thực tiễn về năng lực và đánh giá theo tiếp cận năng lực. Tuy nhiên, nghiên
cứu về nhận thức của giáo viên trong đánh giá học sinh tiểu học theo tiếp cận
năng lực thì chưa có ai đi sâu tìm hiểu. Chính vì thế chúng tôi đã lựa chọn vấn
đề này để nghiên cứu.
1.2. Lí luận về nhận thức
1.2.1. Nhận thức
Nhận thức, thái độ, hành vi là ba mặt cơ bản trong đời sống tâm lý con
người, chúng có quan hệ chặt chẽ với nhau nhưng không ngang bằng nhau, đồng
thời có quan hệ chặt chẽ với các hiện tượng tâm lý khác.
11


Trong cuộc sống, để tồn tại, thích ứng và phát triển con người buộc phải
tiếp nhận phản ánh và đáp lại những kích thích trong hiện thực. Vì vậy hoạt
động nhận thức là hoạt động có vai trò và ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong quá
trình sống và hoạt động của con người.
Tác giả Nguyễn Khắc Viện trong Từ điển tâm lý học định nghĩa: “Nhận
thức là một quá trình tiếp cận, tiến gần đến chân lý nhưng không bao giờ nhận
thức hết hiệu lực, phải thấy dần đến cái sai, tức không ăn khớp với hiện thực để
đi từ bước này đến bước khác”. [13; tr256]
K.K.Platonov định nghĩa: “Nhận thức là một quá trình tiếp nhận những
tri thức chân thực trong thế giới khác quan trong quá trình hoạt động thực tiến
xã hội”. [10; tr37]
Theo từ điển Tiếng Việt của tác giả Hoàng Phê: “Nhận thức được coi là
một quá trình hoặc kết quả sự phản ánh và tái hiện hiện thực vào trong tư duy,
là quá trình con người nhận biết, hiểu biết về thế giới khách quan hoặc kết quả

của quá trình đó”. [14]
Nhận thức là sự phản ánh về hiện thực, hơn thế nữa đây không phải là sự
phản ánh máy móc giản đơn mà là sự phản ánh sáng tạo.
Như vậy, có thể hiểu:Nhận thức là sự phản ánh hiện thực khách quan vào
não người thông qua quá trình sống và hoạt động.
1.2.2. Các giai đoạn nhận thức
Hoạt động nhận thức bao gồm nhiều quá trình khác nhau, thể hiện những
mức độ phản ánh hiện thực khác nhau và mang lại những sản phẩm khác nhau
về hiện thực khách quan. Chính vì vậy, căn cứ vào tính chất phản ánh có thể
chia toàn bộ hoạt động nhận thức thành hai giai đoạn lớn: nhận thức cảm tính
(gồm cảm giác và tri giác) và nhận thức lý tính (gồm tư duy và tưởng tượng).
1.2.2.1. Nhận thức cảm tính
Nhận thức cảm tính là giai đoạn đầu, sơ đẳng trong hoạt động nhận thức
của con người. Giai đoạn này chỉ phản ánh những thuộc tính bề ngoài, cụ thể
của sự vật và hiện tượng đang trực tiếp tác động vào các giác quan của con
người. Do đó, nhận thức cảm tính có vai trò rất quan trọng trong việc thiết lập
12


mối quan hệ tâm lý của cơ thể với môi trường, định hướng và điều chỉnh hoạt
động của con người trong môi trường đó và là điều kiện để xây dựng lên "lâu đài
nhận thức" và đời sống tâm lý của con người.
Cảm giác là một mức độ phản ánh tâm lý đầu tiên, thấp nhất của con
người nói chung và của hoạt động nhận thức nói riêng. Cảm giác là một quá
trình tâm lý phản ánh từng thuộc tính riêng lẻ của sự vật và hiện tượng đang trực
tiếp tác động vào các giác quan của ta.
Tri giác là một mức độ mới của nhận thức cảm tính, nó không phải là tổng
thể các thuộc tính riêng lẻ, mà là một sự phản ánh sự vật, hiện tượng nói chung
trong tổng hòa các thuộc tính của nó. Vậy tri giác là một quá trình tâm lý phản
ánh một cách trọn vẹn các thuộc tính bề ngoài của sự vật, hiện tượng đang trực

tiếp tác độngvào các giác quan của ta.
Như vậy, so với cảm giác thì tri giác là quá trình tâm lý có mức độ phản
ánh cao hơn về chất. Nếu cảm giác chỉ cho ta nhận biết từng thuộc tính riêng lẻ
thì tri giác phản ánh trọn vẹn các thuộc tính bề ngoài, mà ở đây chúng đã kết
hợp với nhau theo một quan hệ nhất định để tạo nên một chỉnh thể.
1.2.2.2. Nhận thức lý tính
Nhận thức lý tính là giai đoạn cao hơn nhận thức cảm tính. Đặc điểm nổi
bật nhất của giai đoạn này là phản ánh những thuộc tính bên trong, những mối
liên hệ bản chất của sự vật, hiện tượng trong hiện thực khách quan mà con người
chưa biết. Do vậy, nhận thức lý tính có vai trò quan trọng trong việc hiểu biết
bản chất, những mối liên hệ có tính quy luật của sự vật, hiện tượng tạo điều kiện
để con người làm chủ tự nhiên, xã hội và bản thân mình.
Tư duy là một quá trình tâm lý thuộc nhận thức lý tính, là một mức độ
nhận thức mới về chất so với cảm giác và tri giác. Tư duy phản ánh những thuộc
tính bên trong, bản chất, những mối liên hệ có tính quy luật của sự vật, hiện
tượng mà trước đó ta chưa từng biết. Quá trình phản ánh này là quá trình gián
tiếp, độc lập và mang tính khái quát, được nảy sinh trên cơ sở hoạt động thực
tiễn, từ sự nhận thức cảm tính nhưng vượt xa các giới hạn của nhận thức cảm
tính.
13


Tưởng tượng là một quá trình tâm lý phản ánh những cái chưa từng có
trong kinh nghiệm của cá nhân bằng cách xây dựng những hình ảnh mới trên cơ
sở những biểu tượng đã có.
Hai giai đoạn nhận thức nêu trên có quan hệ chặt chẽ với nhau. V.I.Lênin
đã tổng kết mối quan hệ này thành quy luật của hoạt động nhận thứ nói chung
như sau: "Từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng và từ tư duy trừu tượng
đến thực tiễn - đó là con đường biện chứng của sự nhận thức chân lý, của sự
nhận thức hiện thực khách quan". [8;11].

1.2.3. Các mức độ nhận thức
Nhận thức là khâu đầu tiên rất quan trọng để hình thành thái độ, tình cảm
đúng đắn và hành động chính xác của mỗi bản thân cá nhân. Hoạt động nhận
thức là nguồn gốc cung cấp cho con người sự hiểu biết cần thiết về thế giới xung
quanh, về sự vật hiện tượng. Đó chính là quá trình lĩnh hội tri thức. Quá trình
này được chia thành ba mức độ khác nhau:
Mức độ thứ nhất: Đây là mức độ lĩnh hội cao nhất. Ở mức độ này, do giáo
viên nắm vững được bản chất của khái niệm và nội dung tri thức nên có thể vận
dụng giải quyết tất cả các tình huống. Ở đây sự vận dụng các khái niệm và tri
thức đã mang tính chất sáng tạo, linh hoạt trong tư duy.
Mức độ thứ hai: Giáo viên có thể nắm được đúng và đầy đủ các thuộc tính
bản chất của khái niệm nhưng chưa vận dụng được vào những tình huống phức
tạp mà chỉ vận dụng được vào những tình huống mẫu.
Mức độ thứ ba: Giáo viên nhận thức tiếp thu những kiến thức mang tính
hình thức bề ngoài, sơ sài, nó biểu hiện ở sự học thuộc lòng những định nghĩa,
khái niệm theo kiểu ghi nhớ máy móc nhưng không hiểu nội dung bản chất. Vì
vậy, sự hiểu biết ở mức độ này mang nặng tính chất cảm tính, gắn với những
thuộc tính bề ngoài của sự vật, hiện tượng.
Từ cơ sở trên, ta có thể chia nhận thức của con người thành ba mức độ là:
nhận biết, thông hiểu và vận dụng.
Nhận biết: Đây là mức độ nhận thức thấp nhất. Nó chỉ có thể nắm được
các dấu hiệu bề ngoài của khái niệm nhưng chưa có khả năng vận dụng để giải
14