Hệ thống phương pháp phân tích thống kê trong quản lý hiện tượng kinh tế xã hội đề tài nghiên cứu khoa học cấp bộ

BQ GIAO DVC VA DAO T~O

TRUONG D~I HOC KINH TE TP.HCM

,

,

_?

_,

BAO CAO TONG KET

DE TAl KHOA Hoc
. vA c6NG NGHE. CAP so.

HE• THONG PHiflrNG PHAP
PHAN T(CH THONG KE THONG QUAN LY
HIEN TlflrNG KINH Tf • XA HOI
•

•

I

Ma so: B 2009-09-96

•

----

BO Gi:io DUC 0A0 TAO
I
,
1TRUONG op.1 HOG KI~!H rE'rP.HCM!
l
·"'
I
·t• wjl\'""' 1)CWJ"
~', d I '·) ij' lt-1 '
I
"..... - _u. l.i.
~"'i.-J
I

I T
s-/

i

N

'i.l_)

'.;

J..ik

'lj~

Chu nhiem d~ taj :
TS. TRINH THILONG HlfONG

THANH PHO HO CHf MINH
Thang 1o nam 201 o


•

•

....


BQ GIAO Dl)C VA DAO T~O

TRUONG D~I HOC KINH TE TP.HCM

,

;

_?

_,

BAO CAO TONG KET

DE TAl KHOA HOC
. VA CONG NGHE. CAP 86.

HE• THONG PHUIJNG PHAP
PHAN TiCH THONG KE THONG QUAN LY
HIEN
TUIJNG
KINH TE • XA HOI•
•
•
Ma so: B 2009-09-96

Xac nh~n cua cd quan chu tri d~ tai
(ky, hQ ten, dong dffu)

Chu nhi~m d~ tai
(ky, hQ ten)


~

?

MODAU
"H~ thong phuong phap phan tfch thong ke" Ia cong Cl,l d~ quan tri thl,fc ti~n ho<,it
d<)ng kinh te'- xa h<)i cua con nguai. f)~t bi~t trong van d~ quan ly ch~t che, chfnh xac,
toan di~n, khach quan va Cl,l th~ v~ m~t Iuong trong moi quan h~ voi m~t chat cua cac
hi~n tuong kinh te' xa h<)i (KTXH).

Moi quan h~ bi~n chung giua m~t Iuong voi m~t chat cua doi tuong bi quan ly Ia co
SO cua tu duy, m<)t to chat quan trQng trong lanh d<,iO cua cac t6 chuc, ca nhan khi d~ ra
cac quye't dinh, ho(,lch dinh phat tri~n, xay dl,fng ke' ho(,lch tac nghi~p va phoi h<;1p cac

chuc nang di~u hanh trong m<)t h~ thong t6 chuc quan ly, sa_o cho co hi~u qua, ke't qua
cao, ddng thai ki~m soat, ki~m tra duqc cac ngudn nhan ll,fc, t~li chfnh, v~t chat va mQi
thong tin KTXH. Trong thl,fc ti~n, bat ky don vi h9ch toan d<)c l~p nao (don gian gQi Ia
Cty, doanh nghi~p, doanh nhan ... ) khi l~p va trlnh cac lo<,ii bao cao thong ke d~u phai
trlnh bay h~ thong so li~u thong ked~ phan anh mQi bie'n d<)ng thl,fc te' v~ qua trlnh ho(,lt
d<)ng KTXH cua don vi mlnh. H~ thong du li~u thong ke va cac moi quan h~ bi~n chung
giua cac hi~n tuong Ia ke't qua xu ly thong tin thong ke tren co so su dt,Jng h~ thong
phuong phap phan tfch thong ke quan ly doi tu<;1ng.
Ban chat va n<)i dung khoa hQc co ban v~ "H~ thong phuong phap phan tfch thong
ke" da duoc d~ c~p rat nhi~u trong cac tai li~u, giao trlnh mon hQc "Ly thuye't thong ke"
noi chung, cOng nhu trong cac giao trlnh chuyen nganh dao t9o noi rieng thu<)c cac truang
C8 - 8H khoi nganh kinh te'- xa h<)i. Tuy nhien v~ m~t phuong phap lu~n, cOng nhu
ung dt,Jng trong thl,fc ti~n quan tri v~n con nhi~u van d~ dn thie't phai duoc d~ c~p d~
hoan thi~n, h~ thong hoa kie'n thuc, nang cao tu duy phuong phap h9ch toan, ky nang
phan tfch ngutSn dCJ li~U thong ke trong quan ly ho<,it d<)ng San XUat kinh doanh dich Vl,l
cua cac thanh ph~n kinh te' tren mQi linh Vl,(C. 8tSng thai nhu du phat tri~n h~ thong giao
trlnh, tai li~u chuyen khao, tai li~u hQc t~p cho sinh vien, hQc vien, nghien cuu sinh cua
cac chuyen nganh khoi nganh KTXH, trong do co chuyen nganh thong ke, luon v~n Ia
m<)t van d~ cap thie't du<;1c d~t ra doi voi d<)i ngO giang vien cua cac truang C8-8H noi
chung, trong do co trach nhi~m cua ban than tac gia va ddng nghi~p.
Bat ngudn w nh~n thuc do va cung voi yeu du nang cao chat lu<;1ng dao t<,lO ngudn
nhan ll,fc cho xa h<)i, tac gia mong muon nghien cuu d~ tai "H~ thong phuong phap phan
tfch thong ke quan ly hi~n tu<;1ng kinh te- xa h<)i", d~ gop ph~n phat tri~n va nang cao tu
duy phuong phap lu~n cua h~ thong phuong phap quan tri cac hi~n tu<;1ng KTXH. 86ng
thai gop ph~n d6i moi phuong phap tl,f hQc, tl,f nghien cuu tfch cl,fc cua SV, HV, NCS cac
truang C8 & 8H khoi nganh kinh te' xa h<)i.
f)~ thl,(c hi~n ml,IC tieu nay, tac gia t~p trung giai quye't CaC van d~ CO ban SaU day:

-

T6ng hop va hoan thi~n cac ph<,im tru khoa hQC thong ke trong quan tri.
H~ thong hoa cck phuong phap lu~n phan tfch thong ke trong quan ly.
H~ thong hoa ky nang Iuong h6a (tfnh toan) chi tieu thong ke trong h9ch toan.

H~ thong hoa ky nang h9ch toan ngudn du li~u thong ke phu h<;1p voi Wng phuong
phap phan tfch quan ly doi tu<;1ng.

Trong d~ tai, tac gia khong di vao giai quye't ky nang thl,fc hi~n cong ngh~ vi tfnh doi

3


vai tUng phuong phap phan tfch thong ke tren chuang trlnh thong ke cua EXCEL, SPSS,
CTATA v.v ... Day Ia linh vvc ling d1,1ng CNTT trong phan tfch xu ly thong tin thong ked~
nang cao hi~u qua phan tfch cua Glc chuyen vien, nhan vien quan trj. Tuy nhien, Glc nha
quan tri muon nang cao tfnh kha d1,1ng cua CNTT va chu dong khai ththong tin thong ke sao cho th~t chfnh xthi~n tu duy nh~n thuc doi tuc;1ng va ky nang xu ly thong tin thong ke b~ng h~ thong
phuong phap ph an tfch thong ke quan ly h i~n tuCJng KTXH.
H~ thong phuong phap phan tfch thong ke trong quan ly hi~n tuCJng KTXH bao g6m:

Phuong phap thu th~p ngu6n du li~u thong ke ban d~u.
Phuong phap t6ng hCJp va phan t6 thong ke.
Phuong phap dinh luc;1ng chi tieu thong ke.
Phuong phap phan tfch chi so.
Phuong phap phan tfch hi~n tuc;1ng ti~m ~n (di~u tra chQn m~u, phuong phap ki~m
dinh, phuong phap uoc luCJng).
Phuong phap phan tfch phuong sai.
Phuong phap phan tfch day so thai gian va dv bao thong ke.
Phuong phap phan tfch moi quan h~ tuong quan va dv bao thong ke.

Trong d6, cac "Phuong phap phan tfch phuong sai", "Phuong phap phan tfch day so
thai gian va dt.i bao thong ke"' va "Phuong phap phan tfch moi quan h~ tuong quan va dt.i
bao thong ke" tac gia khong d~ c~p l<.1i trong d~ tai nay. V1 tac gia da trlnh bay ra't sau,
chi tiet va d~y du trong d~ tai NCKH ca'p truang, duc;1c nghi~m thu trong nam hQc 2007 2008 va da in thanh sach chuyen khao "Phuong phap lu~n dv bao", NXB Thong ke, nam
2008.
D~ t(.lo di~u ki~n thu~n ICJi nghien cuu v~ tu duy, trao d6i phuong phap lu~n va ky
nang su d1,1ng tUng phuong phap phan tfch thong ke trong quan ly hi~n tuCJng KTXH, tac
gia da thiet ke noi dung khoa hQC cua d~ tai thong qua cac chuang CO ban nhu sau:

Chuang 1: T6ng quan khoa hQc thong ke.
Chuang II: Phuong phap t6ng hc;1p va phan t6 thong ke.
Chuang Ill: Phuong phap dinh luc;1ng chi tieu thong ke.
Chuang IV: Phuong phap phan tfch chi so.
Chuang V: Phuong phap ph an tfch quan ly h i~n tuCJng ti~m ~n.
Trong tling chuang, tac gia da lam ro tUng khai ni~m, ban cha't, d~c di~m, phan lo<.1i
tUng ph(.lm tru khoa hQC thong ke. D6ng thai h~ thong moi quan h~ bi~n chung giua cac
ph(.lm tru khoa hQC thong ke tren doi tUCJng bi quan ly va nghien CUU cac ky nang h(.lch
toan phan tfch cua tung phuong phap phan tfch thong ke trong mot chlnh th~ don vi h(.lch
toan doc l~p.
Tac gia ra't mong nh~n duc;1c sv ung ho m(.lnh me va nhi~u y kien dong g6p b6 fch d~
hoan thi~n, nang cao cha't luc;1ng d~ tai NCKH ca'p Bo, nh~m g6p ph~n nho vao qua trlnh
thtjc hi~n nang cao cha't luc;1ng dao t(.}O ngucSn nhan ltjc Xa hoi Va dcSi mhQc, tlj nghien cuu cua SV, HV, NCS va cac nha quan tri doanh nghi~p.

4


CHVONG I
,{)

,..,

A

TONG QUAN KHOA HQC THONG KE

1. o61 TlfQNG NGHIE N

cuu

THONG KE

Do'i tu'chat cua qua trlnh phat sinh phat tri~n hi~n tlJ<Jng kinh te xa h(>i (KTXH) qua thai gian,
kh6ng gian (tU qua khu den hi~n t9i va tien tai tliong lai).
Quan tri doi tlithljc te cua cac hi~n tlitheo lu~t djnh (thong qua cac nghi~p VI) th6ng ke, nghi~p VI) ke toan, nghi~p VI) tac
nghi~p). Phuong ti~n va c6ng Cl) d~ h9ch toan va phan tfch xu ly danh gia ban chat cua
doi tliva trong quan tri kinh doanh n6i rieng.
Qua trlnh phat sinh phat tri~n hi~n tli<Jng KTXH lu6n bien d(>ng qua thai gian, kh6ng
gian khac nhau, dlicua CUQC song xa h(>i. VI the c6 th~ n6i rang: "Do'i tu'(jng nghien cuu tho'ng ke Ia nghien
cuu mo'i quan h~ bi~n chung gifi'a m~t hidi~u ki~n thoi gian va khong gian xac djnh".
Cac nghi~p VI) ke toan, nghi~p VI) tac nghi~p va nghi~p VI) thong ke c6 moi quan h~
bi~n chung vai nhau t9o nen qui trlnh quan ly doi tliVI) nay da hlnh thanh h~ thong du li~U ke toan, du li~U tac nghi~p, du li~U thong ke trong
h~ th6ng ngu6n du li~u th6ng ke n6i chung. VI v~y, d~ nh~n thuc dli

tli<Jng nghien cuu th6ng ke thl phai hi~u d~y du n(>i dung khoa hoc cua h~ th6ng cac
ph9m tru tli duy, phuong phap dinh llih~ thong ngu6n da li~u thong ke trong tung co che quan ly c6ng khai, minh b9ch.
Co s(J d~ xac dinh doi tli- Ml)c dfch quan ly hay yeu du phan tfch hi~n tli- Tlnh chat va lo9i hlnh co cau cua hi~n tli- Tfnh ljch su (thai gian, kh6ng gian) t6n t9i cua doi tli- Moi quan h~ bi~n chung giua cac hi~n tli- Cach thuc thu th~p va ky nang xu ly ph an tfch ngu6n du I i~u thong ke tren tUng
phuong phap phan tfch thong ke.
Nhu v~y "H~ th6ng phuong phap phan tfch th6ng ke quan ly hi~n tlih~ th6ng phliong phap lu~n nghien cuu m6i quan h~ bi~n chung giua cac van d~ tU tli duy
nh~n thuc d6i tliphliong phap quan ly nham nang cao hi~u qua quan tri doi tlit~m vi m6 va vi m6.
D~c diim cd ban cua doi tli
1) 8oi tlitrlnh phat sinh phat tri~n thtjc te cua hi~n tli
5


hc;tch toan: lon v~ thai gian, lon v~ khong gian va lon v~ djnh tfnh, dinh Iuong. Nhu v~y
tat ca cac hi~n tuong KTXH thljc te da nay sinh va bien d<)ng a t~m vT mo hay vi mo thl
d~u Ia "hi~n tli(Jng solon", chung luon can phai dli(JC quan tri ch~t che, chfnh Xik, toan
di~n, trung thljc, d~y du va khach quan.
Vf dt.~: "Doanh so ban quf I nam bao cao cua Cty dc;tt 500 tr.d", Ia m<)t hi~n tuong so
lon, vi trong quf c6 3 thang, trong Cty c6 nhi~u ella hang, c6 nhi~u moi quan h~ quan ly
giua nhi~u b<) ph~n chuc nang, do nhi~u nguoi cung thljc hi~n, so li~u thong ke phan anh

Ia lon, tfnh chat c6ng vi~c Ia kinh doanh ban nhi~u loc;ti hang h6a. Tuy nhien, doanh so
ban trong tUng thang neu so voi quf, nam Ia hi~n tuong ca bi~t ("so nho"), nhung ban than
n6 v~n Ia m<)t hi~n tuong solon khac, vi trong m6i thang lc;ti bao g6m doanh so ban cac
ngay. Neu DSB tUng ngay so voi thang, quf, nam Ia hi~n tuong ca bi~t ("so nho"), nhung
ban than DSB trong m6i ngay thl v~n Ia m<)t hi~n tuong s61on khac, vi trong m6i ngay d6,
cung c6 rat nhi~u hoa don thu DSB, m~t Iuong cua m6i to h6a don thu khong nho v.v ...
Tiep tt.~c, m6i to h6a don thu ti~n, ban than n6 cung v~n Ia m<)t hi~n tuong solon khac, vi
n6 duoc hlnh thanh phai c6 nhi~u moi quan h~ giaa cac b<) ph~n chuc nang (c6 nhi~u
chu ky), tfnh chat nghi~p w da dc;tng (can, dong, do, dem so Iuong ban hang, dem ti~n
thu v~, ghi h6a don, s6 sach), m~t Iuong tren Wng h6a don cung khong don gian va khong
nho.
V~y, tc;ti sao phai nghien cuu hi~n tuong solon?. VI khi nghien cuu hi~n tuong solon

thl moi nh~n thuc duoc d~y du V~ ban chat, CO cau thanh ph~n va t6ng ket duoc tlnh hlnh
bien d<)ng doi tuong qua thai gian, khong gian. 86ng thai tren cac moi quan h~ bi~n
chung giaa cac hi~n tuong solon, moi phan tfch danh gia duoc ban chat thljc trc;tng, Iuong
h6a duoc tfnh qui lu~t bien d<)ng qua thai gian, khong gian khac nhau va tim duoc nguyen
nhan, tim bi~n phap giai quyet doi tuong trong qui trlnh quan ly thong ke. Nhu v~y, cac
ph~n tu ca bi~t - "hi~n tuong so nho" d~u Ia nhung thanh ph~n, b<) ph~n cau thanh nen
m<)t hi~n tuong so lon, cho nen khi quan ly hi~n tuong so lon thl duong nhien, tat nhien
phai quan ly ch~t che tren tllng hi~n tuong ca bi~t, b:Ing cck nghi~p vv ke toan, nghi~p
Vl.J thong ke va nghi~p Vt,J tac nghi~p. Cac tac nghi~p nay duoc chuy~n h6a thanh trach
nhi~m, nghTa Vl.J, nhi~m Vl.J, chuc nang hoc;tt d<)ng cua tung con nguoi, tung slj vi~c va
duoc phoi hop voi nhau d~ thljc hi~n cac thu tt.~c, co che hc;tch toan trong qui trlnh hc;tch
toan thong ke.
2) Hi~n tuong s6 lon luon mang tfnh lich su. Nen khi hc;tch toan doi tuong th6ng ke
vao trong h6a don, chung tu, bang ke, s6 sach, l~p bao cao thong ke djnh ky, bao cao
phan tfch xu ly thong tin thong ke v.v ... thl d~u phai phan anh d~y du v~ thai gian, khong
gian va toan b<) n<)i dung nghien CUU Cl.J th~ theo yeu C~U quan ly tUng doi tuong. Tfnh ljch
su Ia co sCi d~ tc;to ra tfnh phap ly, tfnh xac thl!c khach quan, tfnh trung thl!c va tr;kh

nhi~m cua nguoi tc;to ngu6n cung cap va su dt.~ng du li~u thong ke.
3) Hi~n tuong so lon n6i chung, hi~n tuong quan tri kinh doanh n6i rieng, tl! ban
than n6 luon bien d<)ng qua thai gian kh6ng gian khac nhau, trong moi quan h~ bi~n
chung nhan qua giua cac hi~n tuong s61on cung c6 m6i quan h~ bi~n chung voi nhau va
cung luon luon bien dong. Moi quan h~ bi~n chung phuc tc;tp khach quan nay da tac dong
trljc tiep, ho~c gian tiep den slj bien dong doi tuong va hlnh thanh m<)t chu6i cac hi~n
tuong " ... nguyen nhan- ket qua- nguyen nhan- ket qua ... ". Cho nen khi phan tfch tim
6


nguyen nhan, tim bien phap giai quyet thl phai cat chu6i nay trong tUng boi canh, di~u
ki~n lich sll' nhat din h. Khi lich sll' bi thay d6i thl nguyen nhan, bi~n phap giai quyet cling
c6 th~ bi thay d6i theo. VI the, tli duy triet hoc Ia co so phliong phap lu~n cua "Khoa hoc
thong ke".
4) Nghien cuu m~t luqng cua hi~n tliqng so ion (lliqng h6a doi tuqng thong ke) b~ng

da li~u thong ke, so li~u thong ke, chi tieu thong ke trong Wng di~u ki~n thai gian, khong
gian Cl,l th~. H~ thong phliong phap phan tfch thong ke Ia cong Cl,l d~ luqng h6a hi~n
tliqng KTXH thanh chi tieu thong ke, so li~u thong ke phu hqp voi tfnh chat doi tliqng
nghien cuu.
Nghien cuu moi quan h~ nhan qua giaa m~t luqng voi m~t chat cua hi~n tliqng so
lon, tac Ia tren n~n tang phan tfch xll' ly cac moi quan h~ bi~n chung trong h~ thong da
li~u thong ke, chi tieu thong ke va so li~u thong ke, se danh gia thljc tr"mg ban chat bien
d9ng, tfnh qui lu~t bien d9ng cua doi tliqng thong ke va tim nguyen nhan, tim bi~n phap
giai quyet mang tfnh khoa hoc, kha thi va kha dl,lng trong tUng di~u ki~n hoan canh ljch
sll' nhat djnh.
5)

LLiqng h6a qua trlnh phat sinh phat tri~n cua hi~n tliqng KTXH qua thai gian,
khong gian nh~m d~ phan anh xu huang bien d9ng co ban (goi Ia tfnh qui lu~t bien d9ng

cua hi~n tliqng theo thai gian) b~ng cac phliong trlnh ham xu the, chi tieu blnh quan. Con
luqng h6a moi quan h~ bi~n chung nhan qua giaa cac hi~n tliqng KTXH voi nhau b~ng
cac phliong trlnh kinh te, cac phliong trlnh tliong quan.
6)

Cac hi~n tliqng KTXH d~u Ia doi tliqng nghien cuu tren tUng linh vljc cua cac
"Khoa hoc chuyen nganh" khac nhau n6i chung va cua "Khoa hoc thong ke" n6i rieng.
Tuy nhien giaa chung v~n c6 slj khac bi~t v~ ranh gioi ph<;1m vi khoa hoc nghien cuu. Cl.l
th~ "Khoa hoc thong ke" phai dl!a tren n~n tang khoa hoc cua cac chuyen nganh khac d~
hi~u ban chat, tfnh chat, qua trlnh phat sinh phat tri~n, lo<;1i hlnh doi tliqng v.v .... Tu d6
se h9ch toan m~t ILiqng trong moi quan h~ m~t thiet voi m~t chat cua hi~n tliqng KTXH.
Do d6 co so ly lu~n cua "Khoa hoc thong ke" Ia cac mon khoa hoc Kinh te vi mo, Kinh te
vi m6, Quan tri hoc, mon Kinh te chfnh tri, Ke toan, Tai chfnh ngan hang, ngo9i thliong,
bao hi~m, ky thu~t cong nghi~p, nong nghi~p va cac mon khoa hoc chuyen nganh khac
V.V ...
7)

Tom lai: Doi tliqng nghien cuu thong ke Ia qui trlnh quan tri qua trlnh bien d9ng
thl!c te cua hi~n tliqng solon va co cau b9 ph~n cua n6 qua thai gian, khong gian khac
nhau phu hqp VOi tUng ml,JC dfch yeu du quan ly. Quan trj qua trlnh bien d(>ng nay b~ng
khoa hoc thong ke va thljc hi~n theo cac lu~t djnh (Lu~t Ke toan, Lu~t Thong ke, Lu~t d~u
tli, Lu~t doanh nghi~p, cac Lu~t thue, Lu~t xuat nh~p khgu, v.v ....

Khoa hoc thong ke Ia m9t be;> ph~n quan trong trong h~ thong khoa hoc quan trj cac
hi~n tliqng KTXH tren moi linh vljc cua n~n kinh te quoc dan. N6 tac d9ng den moi hoc;tt
d9ng cua con nguai dn phai dliqc quan ly ch~t che, chfnh xac, toan dien, trung thljc,
khach quan. Do d6, muon quan trj ch~t che va quan ly tot thl phai hi~u va Slt dl,lng c6 hieu
qua cac phliong phap phan tfch thong ke. Cho nen, c6 th~ n6i r~ng: "Thong ke" Ia cong Cl,l
quan ly thl!c ti~n c6 hi~u qua nhat, mang tfnh kha thi, kha dl.lng cao nhat trong qua trlnh
danh gia thljc trqng ban chat va tfnh qui lu~t bien d9ng cua doi tliqng bi quan ly.

7


V~y "Thong ke" Ia gl? I ban chat cua n6 trong quan tri Ia gl? Cd SCJ d€ hC;lch toan

thong ke Ia gl?.

II. BAN CHAT THONG KE TRONG QUAN LV HI~N TlfQNG KTXH
1. Khai ni~m

Tat ca cac hi~n tu'<;1ng KTXH tl,J' ban than chung luon bien d(>ng du&i sl,t tac d(>ng cua
con ngu'ai m(>t each trl,J'c tiep, hay gian tiep, ho~c cua cac yeu to tac d(>ng khach quan
khac. Quan trj Sl,J' bien d(>ng nay, btlng m(>t qui trlnh quan ly thong ke trong m(>t Cd che
quan ly cong khai, minh b<;1ch thea lu~t dinh.
Nhu' v~y, moi ho<;1t d(>ng cua con ngllai khi tac d(>ng den qua trlnh phat sinh phat
tri~n hi~n tu'<;1ng KTXH, va dn phai du'<;1c quan ly ch~t che, chfnh xac, to~m di~n, khach
quan thea thai gian, khong gian, thl bu(>c phai thl,J'c hi~n qui trlnh quan ly thong ke (h(;lch
toan thong ke). Neu ho<;1t d(>ng cua con ngllai, rna khong cjn phai quan ly, thl c6 th~
khong dn phai c6 ho<;1t d(>ng quan ly thong ke. HoC;lt d(>ng h<;1ch toan thong ke trong quan
ly, duqc phan anh qua nhi~u nghi~p vv cv th~ (nghi~p vv thong ke, nghi~p vv ke toan,
nghi~p Vl,l tac nghi~p), giua chung CO moi quan h~ bi~n chung VCti nhau Va du'QC dan xen
vao nhau trong h~ thong Cd cau chuc nang tcS chuc ddn vj hC;lch toan dQC l~p, d6ng thai
chung con Ia cd SCJ d~ hlnh thanh Cd che ki~m tra, ki~m soat qui trlnh quan ly thong ke va
nang cao hi~u qua xu ly h~ thong thong tin thong ke (J tjm vi mo va vi mo. Qui trlnh quan
ly thong ke c6 th€ n6i ng~n gon Ia khoa hoc "Th6ng ke".
Tuy thea tung quan di€m, each thuc quan ly, phu'dng phap phan tfch th6ng ke va
each tiep c~n d6i tu'<;1ng th6ng ked~ c6 nh~n thuc djy du v~ khoa hoc th6ng ke. Tren n~n
tang qui trlnh quan tri hi~n thL,tc tu trong qua khu den hi~n tC;li va tien t&i tu'dng lai, chung
ta c6 th~ hi€u ph<;1m tru "Th6ng ke" qua m(>t s6 van d~ sau:

- "Th6ng ke" Ia m(>t khoa hoc quan ly thL,tc ti~n bien d(>ng v~ qua trlnh phat sinh,
phat tri€n cua hi~n tu'<;1ng KTXH trong di~u ki~n thai gian, khong gian xac dinh;
- "Th6ng ke" Ia h~ th6ng phudng phap quan tri qua trlnh bien d(>ng thl,J'c te khach
quan cua hi~n tu'<;1ng KTXH trong cd che quan ly cong khai va minh b<;1ch.
- "Th6ng ke" Ia phudng phap luqng h6a hi~n tll<;1ng d€ danh gia m~t chat cua qua
trlnh phat sinh phat tri~n thl,tc te cua doi tu'<;1ng thea thai gian, khong gian;
- "Th6ng ke" Ia cong cv h<;1ch toan du li~u thL,tc te da phat sinh thea qui trlnh quan
tri hi~n tu'<;1ng KTXH qua thai gian va khong gian;
- "Th6ng ke" Ia m(>t nghi~p vv quan ly qua trlnh quan sat, thu th~p, ghi chep, tfnh
toan, t6ng hqp, h~ thong h6a, phan lo<;1i, phan tfch, xu ly, truy~n d<;1t, luu tru, bao quan
"h~ thong du li~u thl,J'c te da phat sinh" trong qua trlnh quan tri hi~n tu<;1ng KTXH W qua
khu den hi~n tC;li va tien t&i tu'dng lai.
Nhu' v~y, "Th6ng ke" Ia khoa hoc quan tri "h~ thO'ng dii' li~u thljc te' da phat sinh"
trong qua trlnh bien d(>ng cua hi~n tu'<;1ng KTXH. "H~ th6ng du li~u thl,J'c te da phat sinh",
khi du<;1c h<;1ch toan bting m(>t cd che quan ly cong khai, minh b<;1ch, cv th€ thl du<;1c goi Ia
"h~ th6ng dii' li~u thO'ng

ke".

VI the "h~ th6ng du li~u th6ng ke" luon duqc thl!c hi~n bting cac nghi~p vv ke toan,
nghi~p Vl,l thong ke, nghi~p Vl,l tac nghi~p trong qui trlnh quan ly thong ke Va du'QC phan

8


anh thong qua he thong bi~u m~u h6a don, chung tU, s6 sach ke toan, he thong bao cao
thong ke dinh ky va he thong bao cao phan tich thong ke. Nhu v~y "he thong du lieu
thong ke" bao trum len mQi ho<;it d()ng quan ly cua con nguai, d~ dap ung yeu du quan ly
doi tlithai. He thong du lieu thong ke vua Ia ngu6n "nguyen lieu", d6ng thai vua Ia "san ph~m"

cua ket qua xu ly thong tin KTXH n6i chung vacua he thong thong tin thong ke n6i rieng.
Chfnh moi quan he co cau trong he thong du lieu thong ke da hlnh thanh n()i dung cua he
thong thong tin thong ke, d6ng thai chung con Ia co sCI d~ thiet l~p co che thl)'c hien qui
trlnh quan ly thong ke.
Trang CUQC song xa h()i, thl cac hien tlily thong ke, c1,1 th~ bao g6m:
a) Quan ly cac hien tli- Quan ly sl)' luu chuy~n ti~n te trong n~n KTQD.
- Quan ly ho<;it d()ng tai chfnh cong.
- Quan ly ho<;it d(}ng kinh te, san xuat kinh doanh djch VlJ giua cck chu th~ (thanh
ph~n kinh tel, chu sCI huu voi nhau trong qua trlnh phan phoi va su d1,1ng cac ngu6n tai
chfnh trong xa h()i.
- Quan ly ho<:tt d()ng cac lo<:ti thi truang trong n~n KTQD.
- Quan ly qua trlnh giam sat, ki~m tra tlnh hlnh thl!c hien cac chfnh sach KTXH cua
chfnh phu, b(), nganh, dia phuong, lanh th5 khu vl)'c.
- Quan ly cac bien d()ng rui ro do thien tai, thay d6i khf h~u, cac bien d()ng dia ly tl!
nhien, bien d()ng moi trl.iang anh huCing den an sinh trong xa h()i.
- Quan ly ho<;1t d(}ng SU d1,1ng, bao ve va tai t<;lO moi trl.iang, tai nguyen, sinh thai.
- Quan ly ho<:tt d()ng quan sl)', ngo<:ti giao, chfnh tri, xa h()i, van h6a, du lich, tu tuCing,
tam ly, du lu~n xa h()i, doan th~ v.v ...
b) Quan ly cac hien tli- Quan ly ho<;it d(}ng t<;lO ngu6n, khai thac va SU d1,1ng ngu6n ll)'c tai chfnh, V~t ll)'c,
nhan IL!c, thai gian cua ca nhan, Cty, doanh nghiep, kinh te t~p th~, lien doanh.
- Quan ly ho<:tt d()ng h<:tch toan trong n()i b() Wng he thong t5 chuc quan ly ho~c don
vi h<:tch toan d()c l~p.
- Quan ly ho<;it d()ng giam sat, ki~m soat, ki~m tra tlnh hlnh thl)'c hien ke ho<;ich,
dinh muc kinh te - ky thu~t, dL! an phat tri~n trong tUng chu th~ bi quan ly.
Phuong tien d~ quan tri cac hien tlike Ia "He thong phuong phap ph an tfch thong ke". VI trong d6 bao ham ca m()t he thong
tl.i duy V~ phliong phap lu~n khoa hQC thong ke va ky nang XU ly "he thong du lieu thong

ke" trong qui trlnh quan tri doi tlichuyen vien quan tri nh~n thuc dung dan doi tlichat, lucac du lieu thong ke, giua cac hien tliphl,IC VlJ cho cong tac quan ly hien tli
9


chinh sach KTXH, xay dl!ng chl tieu ke hoC)ch, l~p dl! an phat tri€n, hoC)ch dinh phat tri€n
cho tliong lai.
Nhu v~y, h~ thong du li~u thong ke khi da thimh hi~n thl!c, do doi ngu lao dong c6
trlnh do chuyen nghi~p thljc hi~n va khi n6 dong vai tro v~n hanh co che thljc hi~n cac
moi quan h~ lien ket, phoi hCJp giua cac b() ph~n chuc nang trong m()t chlnh th€ thong
nhat quan ly C1 t~m vi mo va vi mo, thl hlnh thanh "nganh Thong ke". "San ph~m" cua
nganh thong ke Ia "h~ thong du li~u thong ke" va chung cling c6 2 d~c trung co ban cua
san ph~m xa h()i:
- Gia tri su dvng cua h~ thong da li~u thong ke Ia phvc Vl,l cho cong tac quan ly,
t6ng ket thl,ic trC)ng, xay dl,ing chl tieu ke hoC)ch, l~p dl! an phat tri€n, hoqch dinh phat
tri€n, xay dl!ng chfnh sach KTXH, d~ ra quyet dinh dung d~n mang tfnh khoa hoc, tfnh
kha thi, kha dvng (j t~m vi mo va vi mo.
- Gia tri cua h~ thong da li~u th6ng ke Ia gia tri "chat xam" cua d()i ngO chuyen
nghi~p quan ly va gia tri v~t chat da dLiQc ket chuy€n vao gia tri su dvng cua h~ thong da
li~u thong ke.
Trang n~n kinh te qu6c dan, nganh thong ke duc;1c chia thanh 2 h~ thong t6 chuc
quan ly:
- H~ thong thong tin th6ng ke Nha nude (Thong ke vi mo): Ia m()t h~ thong t6 chuc
quan ly Nha nude b~ng cac nghi~p vv thong ke d€ quan ly thl!c ti~n bien d()ng hi~n tLiQng
KTXH (1 t~m vi mo (theo lanh th6, dia phliong, khu vljc, nganh, b(), qu6c gia). Theo h~ th6ng
t6 chuc co cau nganh "doc" ttl Trung Liang xu6ng dia phliong thl bao g6m: T6ng Cl,IC Th6ng

ke (trl!c thu()c Chfnh phu, B9 Ke hoqch d~u tu) - Cvc thong ke thanh pho, Tlnh trl!c thuoc
Trung Liang - Chi cl)c th6ng ke Qu~n (huy~n) - Phong thong ke phuang (xa). Co che hoqt
d()ng cua t6 chuc thong ke Nha nude da tqo nen "h~ th6ng thong tin th6ng ke Nha nude".
- H~ thong thong tin thong ke n()i b¢ trong tUng don vi h9ch toan d()c l~p (th6ng ke
vi mo): Ia m()t h~ thong t6 chuc quan ly W cac nghi~p vv thu th~p den xu ly da li~u th6ng
ke v~ hoC)t d()ng thl!c ti~n trong m()t chlnh th€ thong nhat. Quan tri h~ thong da li~u th6ng
ke bang m()t co che phoi hcjp giua cac b() ph~n chuc nang quan ly trong m()t chlnh th€ co
cau t6 chuc cua m()t don vi hC)ch toan d()c l~p (ON, Cty, T6ng Cty, doan th€, kinh te tli
nhan, lien doanh, lien ket).
H~ thong thong tin thong ke Nha nude va h~ thong thong tin thong ke n()i b¢ vua

hoqt d()ng d()c l~p, vua lien thong vdi nhau theo che d() bao cao thong ke dinh ky va theo
cac Lu~t dinh khac, d€ quan tri hoqt dong thl!c ti~n cua cac hi~n tliCJng KTXH C1 t~m vi mo
va vi mo. M6i quan h~ m~t thiet lien thong nay da tqO ra co che quan ly hqch toan th6ng
ke, d6 Ia khi cac don vi h9ch toan d()c l~p thvc hi~n tUng lo9i bang bao cao thong ke dinh
ky thl bu()c phai c6 nhi~u lien (bang sao ke theo qui dinh) va d6ng chuy€n gdi cho co
quan thong ke dia phliong cung cap (thu()c h~ thong thong ke Nha nude), co quan quan ly
thue, co quan chu quan, cho thu trlidng don vi va luu t9i don vi. Cho nen h~ thong du li~u
thong ke trong h~ thong bao cao th6ng ke dinh ky Ia d6i tLiCJng nghien cuu thong ke duCJc
xu ly bang h~ thong phliong phap phan tfch thong ke. E)oi vdi cac hi~n tlic;1ng kh6ng quan
ly duQc b~ng h~ thong bao cao thong ke dinh ky, thl Nganh thong ke Nha nude, ho~c co
quan chuc nang se t6 chuc cac dcjt t6ng di~u tra khong thliong xuyen (toan b() ho~c kh6ng
10


------

to~m

b9) dg h8 tro quan ly toan thg de hien tuong KTXH trong n~n KTQD.

VI the, kh i h~ thong du I i~u thong ke dli<;ic luu chuy€n trong n(>i bthong t6 chuc quan ly thl ban than n6 v~n c6 "gia tr!", nhung n6 chi phat huy "gia tri su
dvng" cua mlnh va mang tinh phvc VI) quan ly, mang tinh hanh chfnh, phap l~nh, h6 tro,
truy~n d<;lt thong tin thong ke theo che d9 bao cao thong ke djnh ky cua cd che h<;lch toan
cong khai minh bc;1ch va bao m~t theo qui dinh. Tuy nhien khi n6 duqc "xua't chuy€n" ra
ngoai m<)t h~ thong t6 chuc quan ly khac va m9t khi c6 phat sinh hanh vi trao d6i "mua ban" da li~u thong ke, thl luc nay, du li~u thong ke se phat sinh "gia ca", cling phai tuan
theo qui lu~t gia tri va quan h~ cung c~u cua san ph~m hang h6a n6i chung. M(>t khi phat
sinh hanh vi "mua- ban" du li~u thong ke ra ben ngoai h~ thong t6 chuc quan ly, thl cling
d6ng nghia voi sl)' bke ra ben ngoai, con phai tuan theo cac qui dinh bao m~t m<)t each nghiem ng~t cho n6.
Muon v~y, bu<)c nguai quan ly h~ thong du li~u thong ke phai hi€u dung ban cha't v~ gia
tri su dvng va gia tri cua n6, phai hi€u y nghia, n(>i dung kinh te xa h<)i, phudng phap tfnh
chi tieu thong ke, phudng phap phan tfch du li~u thong ke d€ nang cao hi~u qua bao m~t,
thl)'c hi~n nghiem tuc cac qui djnh dam bao an ninh, an toan khi truy~n d<;lt, cong bo cong
khai, luu tru, bao quan h~ thong du li~u thong ke.
H~ thong du li~u thong ke chi phat sinh tU cac hoc;1t d<)ng cua con nguai, khi dn

phai quan ly ch~t che, chfnh xac, khach quan, toan di~n, d~y du va kip thai, thong qua
cac nghi~p vv hc;1ch toan. Nen nguyen t~c d€ quan tri hi~n tliong KTXH Ia chu th€ quan ly
phai trl!c tiep hc;1ch toan moi bien dong d€ hi€u n<)i dung, ban cha't du li~u thong ke thong
qua h~ thong tieu thuc thong ke, chI tieu thong ke, so I i~u thong ke va phudng phap ph an
tfch thong ke.
2. Phan lo~i du li~u th6ng ke

a) Theo tinh chit dillitJu thdng ke, duqc chia lam 2 lo.;1i:
+ Du li~u dinh tfnh Ia nhung du li~u phan anh ten goi, tinh cha't, th€ loc;1i, ph~m
ca'p, dia chi, mau s~c, so sanh, ddn vi tinh, khong gian, thai gian ... cua doi tuong bi
quan ly.
+ Du li~u dinh Iuong Ia nhung du li~u phan anh m~t Iuong cua doi tuong bi quan ly

va trong qua trlnh hc;1ch toan duoc bi€u hi~n b~ng nhung soli~U (con SOJ Cl) th€, CO ddn Vi
tfnh Cl) th€ trong thai gian, khong gian xac dinh. Nhung soli~u Cl) th€ nay khi duoc h<;lch
toan trong qua trlnh quan ly thl!c ti~n goi Ia "soli~u thong ke".
Vf dv: so chung minh nhan dan (0213459876) Ia du li~u djnh tfnh, n6 khong phai Ia
so li~u thong ke, vi khong c6 ddn vi tfnh; nhung "so lucua Cty thudng mc;1i tp.HCM Ia 30 kg", thl so li~u 30 kg Ia so li~u thong ke cua du li~u
dinh Iuong "Iuong ban", vi con so d6 c6 ddn vi tfnh va thai gian, khong gian xac dinh, du
li~u dinh tfnh Ia ten goi "hang h6a A, thai gian nam 2009, ten Cty TM Tp.HCM, ddn vi
tfnh kg; "Ngay thang nam sinh" Ia du li~u dinh tfnh, con "Tu6i" Ia du li~u dinh Iuong cua
n6.
Nhu v~y, tren tung hi~n tuong KTXH, thl cac du li~u dinh tfnh va du li~u dinh Iuong
ho~c soli~u thong ke luon duoc bi€u hi~n d6ng thai d€ phan anh 2 m~t (m~t cha't va m~t
Iuong) trong tung di~u ki~n ljch su nha't dinh. Day Ia sl)' s~p xep theo m<)t tr~t tl! nha't dinh
11


d~ trlnh bay n<)i dung quan ly, phuong phap Iuong h6a, phuong phap phan tfch doi tuong

bi quan ly. Nhung va'n d~ nay luon duoc trlnh bay t6m t~t, phan anh vao cac c<)t, cac

dong trong bieu bang baa cao thong

b) Theo qui trinh
thanh 3 lo9i:

xu ly h~

ke.

thdng thong tin thdng ke thi cck lo.;Ji tren duqc chia

+ Du li~u so cap: Ia du li~u thl)'c te phat sinh d~u tien tren tUng hi~n tliong ca bi~t
cua doi tli<;tng bi quan ly. Chung duoc thl!c hi~n trong qua trlnh quan sat, thu th~p, ghi
chep, li~t ke, c~p nh~t du li~u th6ng ke ban d~u. Trang thl!c te, n6 Ia du li~u ke toan chi
tiet, du li~u tac nghi~p dlioc th~ hi~n trong cac h6a don, chung tu ke toan, bang cau hoi
di~u tra ban d~u, cac lo<;li bang ke, ke toan ghi s6, h<;lch toan tac nghi~p v.v ... oa li~u so
cap Ia ngu6n du I i~u "tho" duoc thiet l~p trong giai do;;1n di~u tra thong ke ban d~u cua
qui trlnh quan ly thong ke. 8ay Ia ngu6n nguyen li~u "d~u vao" cho nghi~p vv t6ng hop
va phan t6 thong ke. Nen chung thliong ph6 bien n~m trong h~ th6ng h6 so h6a don
chang tU "goc" va dli<;tc lliu tn] theo lu~t dinh trong tUng don vi h<;lch toan d<)c l~p.
+ Du li~u thu ca'p: Ia du li~u so ca'p da duoc t6ng h<;tp, h~ thong h6a l;;1i, ki~m tra
h6a, s~p xep l<;li, tfnh toan trong qua trlnh t6ng hop, phan lo<;li du li~u thong ke theo tUng
mvc dfch phan tfch va yeu c~u quan ly doi tli<;tng. 8ay Ia ngu6n du li~u thong ke da duoc
"so che l<;li" d~ t6ng hop nh~n thuc qui mo, co cau lo<;li hlnh, tfnh chat d6i tliong bi quan
ly va thliong dli<;tc phan anh trong cac bang bao cao thong ke dinh ky, s6 sach ke toan
t6ng h<;tp, s6 sach t6ng hop du li~u tac nghi~p trong nghi~p vv t6ng hop va phan t6 thong
ke cua qui trlnh quan ly thong ke.
+ Du li~u phan tfch: Ia ket qua xu ly du li~u thu ca'p b~ng m<)t h~ thong phuong
phap phan tfch thong ke trong qui trlnh xu ly thong tin thong ke, d~ danh gia ban chat,
tfnh qui lu~t bien d<)ng, moi quan h~ bi~n chung giua cac hi~n tliong tu qua khu den hi~n
t;;1i va tien toi tliong lai. Trong d6, neu du li~u phan tfch dung d~ quan ly thl)'c tre)ng ban
cha't hi~n tliong tli qua khu den hi~n t;;1i thl thliong goi Ia "du li~u phan tfch thong ke"; con
neu dung d~ quan ly tfnh qui lu~t bien d<)ng, moi quan h~ bi~n chung giua cac hi~n tliong
d~ bao truoc hi~n tliong se xay ra atliong lai thl goi Ia "du li~u dl! bao thong ke". Da li~u
ph an tfch thong ke va du I i~u dl! bao thong ke c6 quan h~ m~t th iet voi nhau va du<;tc thl)'c
hi~n trong nghi~p Vl,l phan tfch du li~u va dl)' bao thong ke. Cac du li~u thong ke nay
thliong dli<;tc phan anh trong cac lo<;li bang bao cao phan tfch tai chfnh, bao cao phan tfch
hi~u qua kinh te, ket qua phan tfch tfnh toan chi tieu ke ho<;lch, chi tieu dinh muc, tieu
chu~n, chi tieu kinh te trong dl! an phat tri~n, trong chfnh sach KTXH, ho;;1ch dinh phat
tri~n ho~c Ia cac chI tieu thong ke duoc cong bo tren h~ thong thong tin bao dai, truy~n

thong m;;mg internet, truy~n hlnh, te)p chf.
Ba loQ.i du li~u th6ng ke nay c6 moi quan h~ phv thu<)c ke thua nhau, du li~u so cap
Ia "d~u vao" cua du li~u thu cap, d6ng thC1i chung cGng Ia "d~u vao" gian tiep va trl)'c tiep
CUa dCi' li~U phan tfch, dlj bao. Qui trlnh hlnh thanh tUng lo;;1i du li~U thdng ke da t;;10 nen
co che phoi hop quan ly, ki~m tra, giam sat ho<;lt d<)ng thl)'c ti~n trong m<)t h~ thong t6
chdc quan ly don vi h;;1ch toan d<)c l~p (m<)t chlnh th~ thong nha't).

c) Theo
+ Du

nghi~p

vv h~ch toan h~ th6ng do li~u th6ng ke duqc phan bi~t nhll sau:

li~u ke toan: Ia du li~u thong ke du<;tc hlnh thanh trong qua trlnh hQ.ch toan ke

12


toan thea chuan mt!c

ke toan, Lu3t ke toan, Lu~t thong ke.

+ oa li~u tac nghi~p: Ia lac;ti du li~u thong ke duqc h1nh thanh trang qua tr1nh quan
ly cac hi~n tliCJng khong duqc hc;tch taan thea Lu~t ke taan, nhung phai cha'p hanh che dbaa caa thong ke djnh ky, ha~c thea cac qui djnh n<)i bnay dLicjC bi~U hi~n trang qua tr1nh thea doi bien d{)ng thtjc te V~ thong SO ky thu~t- kinh
te, quan ly cac hi~n tliCJng phi san xua't kinh daanh (tli tlidng, van h6a, hac;tt d<)ng daan
th~, cong tac xa h<)i), t6ng ket thtjc trc;tng h~u qua thien tai, rui ra v.v ...

+ Du

li~u thong ke Ia la;;1i du li~u du
qui tr1nh quan ly thong ke va thea che dd6 baa g6m ca h~ thong du li~u ke taan va du li~u tac nghi~p da h1nh thanh h~ thong
thong tin thong ke (doi tlicjng nghien cuu thong ke) va dLicjc xU' ly b~ng "h~ thong phliong
phap ph an tfch thong ke quan ly h i~n tliCJng KTXH".
Ba lac;ti du li~u ke taan, du li~u tac nghi~p va da li~u thong ke d~u c6 cung ban cha't,
d~u Ia co ca'u cua "h~ thong du li~u thtJc te da phat sinh" trang qui tr1nh quan ly doi tlltc;ti thai gian khong gian xac d!nh. Chung chi khac nhau v~ phliong phap quan ly, each
thuc hc;tch taan va chung h6 trnhau trang cac bQ ph~n chuc nang cua h~ thong t6 chuc quan ly.
H~ thong thong tin thong ke ban cha't Ia h~ thong thong tin "phan h6i" v~ taan b(>

cac lac;ti du li~u thong ke da dLid~ quan ly ch~t che, chfnh xac, taan bQ h~ thong thong tin thong ke, da trd thanh va'n d~
t6 chuc quan ly ch~t che ta't ca cac nghi~p VI) hc;tch taan tlJ di~U tra thu th~p, t6ng hcjp,
phan tfch, xu ly, truy~n dc;tt den luu tru, baa quan h~ thong du li~u thong ke, d~ nang caa
hi~u qua giam sat, ki~m tra moi bien d(>ng thtjc te da phat sinh tren tUng giai dac;tn cua
qui tr1nh quan ly doi tliCJng. Chfnh vi the, khi n6i den cha't ILiCJng va hi~u qua quan ly Ia
phai n6i den cha't luqng hac;tt dchung nhll the naa.

d) Theo titng giai doiJn cua qui trinh quan If thdng ke thi h~ thong du li~u thong
ke duqc chia thanh ba lac;ti sau:
+ Du li~u di~u tra thong ke ban d~u: Ia da li~u so ca'p phat sinh d~u tien trang qua
tr1nh thu th~p du li~u tren tUng b(> ph~n, tUng thanh ph~n ca bi~t, tUng don v! t6ng th~
cua doi tliCJng b! quan ly. oa li~u di~u tra thong ke ban d~u trang thtjc te dllcjc th~ hi~n
thong qua da li~u ke taan chi tiet, ke taan haa don, chung tli, bang ke, du li~u tac nghi~p,

du li~u di~u tra chon m~u, di~u tra trong di~m, di~u tra chuyen d~.
+ Du li~u t6ng hqp va phan t6 thong ke: Ia du li~u thu ca'p phan anh qui mo va co
ca'u lac;ti h1nh cua doi tliCJng b! quan ly trang giai dac;tn t6ng hqp va phan t6 thong ke.
Trang thtjc te n6 dLicjc bi~u hi~n b~ng du li~u ke taan t6ng hqp, du li~u baa caa thong ke
d!nh ky, du li~u t6ng ket giai dac;tn.

oa li~u xu ly thong tin

thong ke: dung d~ phan tfch thtJc trc;tng, danh gia ban cha't,
tfnh qui lu~t bien d<)ng, moi quan h~ bi~n chung giua cac hi~n tllnhan, tim bi~n phap quan ly doi tlithong ke) va tien tOi tliong lai (du li~u dtj baa thong ke).

+

Moi quan h~ bi~n chung ke thua giua cac lac;ti du li~u thong ke nay, da hlnh thanh

13


cac giai do()n (nghi~p Vl,l) trong qui trlnh quan ly thong ke. 86 Ia giai do()n di~u tra thong
ke ban d~u; giai do()n t6ng hqp va phan t6 thong ke; giai do()n phan tfch va dl,l' bao thong
ke. Trang d6 dO' lieu di~u tra thong ke ban dau Ia nguon "nguyen li~u" phat sinh d~u tien,
lam n~n tang hlnh thanh da li~u t6ng hqp, con da li~u phan tfch thong ke Ia ke't qua xu ly
ngu6n du li~u t6ng hqp va phan t6 thong ke d~ hoan thi~n ke't thuc qui trlnh quan tri hi~n
tliqng KTXH tli qua khu de'n hi~n t9i va tie'n toi tllong lai.
V~y "H~ thong phuong phap phan tfch thong ke quan ly cac hi~n tliqng KTXH" Ia co

SCJ phliong phap lu~n d~ nh~n thuc va thljc hi~n cac nghi~p Vl,l h()Ch toan cac lo()i du li~U

thong ke trong qui trlnh quan ly thong ke.
3. D~c di~m cua du li~u th6ng ke

1) H~ thong da li~u thong ke mang tfnh khach quan, trung thl,l'c, chi tie't, tl ml, t6ng
hqp, phan tfch, h~ thong h6a, logic h6a va mang tfnh phap ly trong suot qui trlnh quan ly
thong ke. Nen phai duqc truy~n d9t, luu tru, bao quan, bao m~t c5n th~n theo lu~t dinh.
2) H~ thong da li~u thong ke mang tfnh lich su. Khi h()ch toan da li~u thong ke phai
ghi ro thai gian, khong gian phat sinh va t6n t()i d~ phan anh tfnh ljch SU Cl,l th~ cua doi
tliqng. 86ng thai phai xac dinh thang do phu hqp voi d~c di~m, tfnh chat tlj nhien cua
doi tliqng bi quan ly. f)~ dam bao tfnh lich suva tfnh phap ly cua doi tliqng thl ai lam
phat sinh da li~u thong ke, thl phai tl,l' ghi chep l()i,
h9ch toan da li~u thvc te' ngay t9i
thai gian, khong gian phat sinh n6.

w

3) M6i da li~u thong ke c6 d~c thu rieng, phan anh m<)t n<)i dung nghien cuu Cl,l th~,
c6 m<)t phuong phap tfnh, phuong phap phan tfch c1,1 th~ va c6 m<)t phuong phap quan ly
ro rang. Tuy nhien trong m<)t h~ thong t6 chuc quan ly don vi h9ch toan d<)c l~p thl giua
cac lo()i du li~U thong ke CO moi quan h~ m~t thie't VOi nhau, t()O nen m<)t h~ thong phliong
phap tfnh, h~ thong phliong phap ph an tfch, h~ thong da li~u thong ke va h~ thong sol i~u
thong ke.
4) H~ thong du li~u thong ke n~m dan xen trong cac b<) ph~n chuc nang quan ly cua
m<)t chinh th~ thong nhat, t()O nen h~ thong thong tin thong ke va h~ thong CO che' quan
ly, ki~m tra, ki~m soat, giam sat thl,l'c ti~n bie'n d<)ng cua qua trlnh phat sinh, phat tri~n
hi~n tli5) Qua trlnh phat sinh phat tri~n cua hi~n tli
khong gian khac nhau. Nen du I i~u thong ke cling luon bie'n d<)ng qua thai gian, khong
gian khac nhau. Do d6 phai dliQC h()ch toan, phan tfch kip thai, chfnh xac, toan di~n,

trung thl,l'c v~ thtjc tr()ng bie'n d<)ng cua doi tliqng bi quan ly theo tUng hoan canh lich su
Cl,l th~ (tU qua kh(( de'n hi~n t()i va tie'n toi tliong lai).
6) H~ thong h6a don, chung tli, bang ke, bi~u bang bao cao thong ke dinh ky, cac
bao cao phan tfch tai chfnh, phan tfch hi~u qua kinh te', nien giam thong ke, d6 thi thong
ke Ia phuong ti~n, di~u ki~n d~ trlnh bay, truy~n d9t, ILiu tru, bao quan h~ thong da li~u
thong ke theo lu~t dinh. VI the' trong tling h~ thong t6 chuc quan ly thl m6i h6a don chung
tll, bi~U m~U bao cao phai dLiQC thl,l'c hi~n b(Ji nhi~U lien, ho~c dliQC photocopy thanh
nhi~u ban phu heach kip thai, d6ng b<), nhip nhang chfnh xac giua cac b<) ph~n chuc nang quan ly theo
qui trlnh quan tri ho()t d<)ng thl,l'c ti~n cua doi tli<;1ng.
14


Ill.

cAc PH~M TRU

KHOA HQC TRONG TH6NG KE QUAN LV HI~N TlfQNG KTXH

8€ th6ng nha't quan di€m v~ nh~n thuc h;;tch toan hi~n tuong KTXH so !On (doi
tuong nghien CUU thong ke) va hi€u duoc nQi dung phuong phap lu~n h;;tch toan cclC lo;;ti
da li~u thong ke, thl phai hi€u d~y du cac khai ni~m, d~c di€m, phan lo;;ti, each thuc
quan ly hi~n tuong solon thong qua cac ph;;tm tru khoa hQC CO ban sau day:
T6ng th€ th6ng ke va don vi t6ng th€;
Tieu thuc th6ng ke;
Chi tieu th6ng ke;
Thang do trong thong ke;
Bi€u bang, bi€u d6 va d6 thi thong ke.
Moi quan h~ bi~n chung giaa cac ph;;tm tru khoa hQc th6ng ke nay Ia co so d€ nh~n
thuc gioi h;;tn, ph;;tm vi t6n t;;ti v~ m~t cha't, m~t Iuong cua hi~n tuong so lon va h.ta chQn

phuong phap h;;tch toan phu hop voi tUng lo;;ti da li~u th6ng ke. D6ng thai chung phai
duoc phan anh d~y du vao nQi dung van ban bao cao thong ke, bi€u bang h6a don chung
tU, bao cao phan tfch tai chfnh theo ch€ d9 bao cao th6ng ke dinh ky. Cho nen cac ph;;tm
tru khoa hQC thong ke luon phan anh tu duy V~ phuong phap nh~n thuc doi tuong, each
ti€p c~n d6i tuong d€ h;;tch toan hi~n tuong KTXH thong qua "H~ thong phuong phap
ph an tfch thong ke quan ly hi~n tuong KTXH".

1. Tfing th~ thong ke va don vj t6ng th~

1. 1. Khai ni~m va dijc diim
Tfi'ng th~ thO'ng ke Ia m9t khai ni~m duoc dung d€ xac dinh gioi h;;tn t6n t;;ti cua
hi~n tuong solon v~ thai gian, khong gian va d€ h;;tch toan da li~u dinh tfnh, dinh Iuong

phu hop voi tUng yeu c~u quan ly doi tuong. Trong d6, cac ph~n tu ca bi~t (hi~n tuong "s6
nho") khi cau thanh nen m9t t6ng th€ th6ng ke, d6ng thai chung con Ia co so d€ h;;tch
toan da li~u so ca'p v~ dinh tfnh, dinh Iuong, thl duoc gQi Ia don vj ta'ng thi.
Nhu v~y, trong m9t hi~n tuong s6 lon, se c6 nhi~u t6ng th€ thong ke khac nhau, vi
do c6 nhi~u yeu c~u quan ly khac nhau; va trong mt6ng th€ khac nhau. N€u chi dn thieu m9t trong ba gioi h;;tn t6n t;;ti (thieu thai gian, ho~c
khong gian, ho~c dinh tfnh, ho~c dinh Iuong) thl se khong xac dinh duoc t6ng th€ th6ng
ke va don vi t6ng th€, We Ia hi~n tuong nghien cuu khong r6 rang, khong h;;tch toan duoc.
Vf dt,~: 8€ quan ly ho;;tt d9ng san xuat cua doanh nghi~p (hi~n tuong s61on), thl phai
quan ly va h;;tch toan cac lo;;ti t6ng th€ thong ke khac nhau, nhu von d~u tu, s6 lao d9ng,
chi phf san xuat, san Iuong san phJm, doanh s6 ban, gia tri gia tang, loi nhu~n, hi~u qua
kinh t€ ... trong tUng thai ky va khong gian nhat dinh, trong tUng t6ng th€ d6 l<;li c6 nhi~u
lo;;ti hlnh v6n, san phJm khac nhau, c6 cac lo;;ti h6a don chung tU, thai gian khac nhau
v.v ... la nhang don vi t6ng th€ khac nhau.
V~y t6ng th€ th6ng ke Ia hi~n tuong

s6 lon, khi da duoc h;;tch toan

d~y du da li~u

th6ng ke v~ thai gian, khong gian t6n t;;ti va dinh tfnh, dinh Iuong tren ta't ca cac don vi
t6ng th€ thUQC d6i tuong bi quan ly. Don vi t6ng th€ Ia nhang thanh ph~n ca bi~t, b9
ph~n co cau cua mQt t6ng th€ th6ng ke, nen n6 chi t6n t;;ti trong mnhat dinh, d6ng thai Ia d6i tuong d~u tien d€ h;;tch toan da li~u so cap, qua d6 h;;tch toan
15


du li~u thu cap va du li~u phan tfch (du li~u t6ng hQp, phan tfch v~ m~t chat, m~t ILIQng)
cho t6ng thg th6ng ke.
Nguyen t~c dg xac dinh t6ng thg th6ng ke va don vi t6ng thg Ia m6i quan h~ bi~n
chung giua "cai chung- cai rieng", "t6ng thg- ca thg", "t6ng h<;1p- phan tfch". Co sd dg
h1nh thanh t6ng thg th6ng ke va don vi t6ng thg bao g6m:
- Mvc dfch yeu c<1u quan ly ho~c phan tfch hi~n tLIQng s61dn.
- Tinh chat cua hi~n tLIQng s61dn va co cau cua n6.
- Tinh lich su t6n t<,ii cua hi~n tLIQng s61dn dg xac dinh thai gian, khong gian Cl.J th~.
- M6i quan h~ bi~n chung giua cac hi~n tLIQng s6 ldn da, dang va se tac d(>ng de'n d6i
tu<;1ng h<,ich toan.
M6i quan h~ bi~n chung v~ m~t chat, m~t ILIQng giua cac don vi t6ng thg trong tUng
t6ng thg th6ng ke Ia co sd dg h1nh thanh cac phuong phap h<,ich toan quan ly hi~n tu'Qng
s6 ldn nhu' sau:

1) Phu'dng phap llfa chQn va s~p xe'p ddn vi t6ng th~ vao mi)t t6ng th~ th6ng ke:
cac don vi t6ng thg khi duQc dua (ho~c xe'p) vao m(>t t6ng thg th6ng ke thl phai c6 it nhat
m(>t d~c digm du li~u dinh tinh, ho~c du li~u dinh ILIQng gi6ng nhau, phu hQp vdi yeu c<1u
quan ly trong tUng hoan canh lich SU Cl,l thg (thai gian, khong gian xac dinh).
2) Phu'dng phap xac djnh tien d@ (ho~c d~t ten gQi) cho t6ng th~ th6ng ke: giua cac

don vi t6ng thg c6 nhung d~c digm dinh tinh, dinh ILIQng gi6ng nhau ho~c khong gi6ng
nhau, v1 the' nhung d~c digm chung nao gi6ng nhau va phu hQp vdi yeu du quan ly, th1
dLIQc rut ra dg lam co sd d~t tien d~ (ten gQi) cho t6ng thg th6ng ke, ho~c dung dg phan
anh tinh chat, ban chat chung cua t6ng th~ th6ng ke d6.
3) Phu'dng phap luqng h6a qui mo tflng th~ th6ng ke: m~it ILIQng tren tat ca cac don

vi t6ng thg Ia co sd dg lu<;1ng h6a (tinh toan) qui mo cua t6ng thg th6ng ke phu hQp tinh
chat va yeu c<1u quan ly d6i tLIQng.
Vi dv, nghi~p Vl) s~p xe'p va t~p hQp cac h6a don, chung tU chi phi san xuat (tren
Wng don vi t6ng thg) thea cac ngay trong tUng thang, dg t6ng h<;1p IC;li thanh t6ng thg th6ng
ke "chi phi san xuat thang". Chi phf san xuat tUng thang (Ia cac don vi t6ng thg) trong m6i
qui, dLIQc t6ng hQp l<,ii thanh m(>t t6ng thg th6ng ke Ia "chi phi san xuat qui". Chi phi san
xuat cac qui trong nam (Ia cac don vi t6ng thg) dg hlnh thanh t6ng th~ th6ng ke khac Ia
"t6ng chi phi san xuat nam".
Trang thljc te', quan ly "don vi t6ng thg" b~ng cac nghi~p Vl.J h<,ich toan ke' toan chi
tie't, h<,ich toan tac nghi~p, h<,ich toan th6ng ke ban d<1u, di~u tra th6ng ke ban d<1u d~ t<,io
h~ th6ng du li~u so cap. Tren n~n tang d6, se xac djnh m~t chat, m~t IL1<;1ng cua "t6ng th~
th6ng ke" b~ng cac phllong phap t6ng hQp va phan t6, h<,ich toan ke' toan t6ng hQp dg
hlnh thanh h~ th6ng du li~u thu cap trong h~ th6ng bao cao th6ng ke dinh ky, lam co sd
khach quan cho nghi~p Vl.J t6ng ke't thljc tr(,lng, phan tfch CO cau CUa no, danh gia ban
chat, lu<;1ng h6a tinh qui lu~t bie'n d(>ng, ILIQng h6a m6i quan h~ bi~n chung giua cac t6ng
th~ th6ng ke vdi nhau trong qui tr1nh quan tri hi~n tLI<;1ng s61dn tU qua khu de'n hi~n t<,ii va
tie'n tdi tuong lai.

16


1.2. Phan lo~i t8ng thi tho'ng ke

va

don

vi t8ng thi

a) N€u theo phiJm vi hiJch toan dr11i~u thiJ'ng ke thl chia lam 2 /oq.i:
- T8ng thi vo h~n: Ia hi~n tuqng s6 lon khi khong th~, ho~c chua th~, ho~c kh6 xac
djnh dUQC gioi hQn t6n tQi cua t5ng th~ th6ng ke V~ thai gian, khong gian, ho~c khi khong
th~ h()ch toan duqc d~y du du li~u dinh tfnh, dinh luqng cua d6i tuqng th6ng ke. Nen kh6
h()ch toan, kh6 luqng h6a va khong th~ quan ly duc;1c hi~n tuqng s61on.
Nhu qua trlnh phat sinh phat tri~n cua doanh nghi~p, tlnh hlnh ban hang h6a cua
CUa hang, qua trinh hoc, dai nguai, nghien CUu nhu du tieu th1,1 hang h6a tren thj truang
va cac hi~n tuqng KTXH 0 t~m vi mo v.v ... , vi khong xac dinh duqc Cl,l th~ v~ thai gian,
khong gian t6n tQi va kh6 luqng h6a duqc qui mo cua d6i tuqng nghien cuu, do day Ia
nhung t6ng th~ vo hQn.
- T8ng thi huu h~n: Ia hi~n tuqng s6 lon khi da, dang va se xac dinh duqc gioi hQn
t6n tQi cua n6 v~ thai gian, khong gian va hQch toan duqc d~y du du li~u dinh tfnh, dinh
luc;1ng tren Wng don vi t6ng th~ va t6ng th~ th6ng ke. Vi the' thu~n lqi trong qua trinh hQch
toan, luqng h6a qui mo va quan ly duqc ch~t che hi~n tuqng s61on.
Nhu cac du li~u th6ng ke trong h6a don chung tu, s5 sach, bang ke, bang bao cao
th6ng ke t5ng hqp, bang bao cao th6ng ke can d6i, bao cao phan tfch xu ly thong tin
th6ng ke, cac phuong an phat tri~n, hqp d6ng ky ket trong tUng thai gian va khong gian Cl,l
th~, ho~c cac hi~n tuqng KTXH trong tUng don vi hQch toan d¢c l~p da duqc quan ly ch~t
che, chfnh xac.
D~ quan ly t5ng th~ vo hQn thl phai tim each chuy~n d5i sang t6ng th~ huu hQn.
B~ng cac each co ban nhu sau:

- Moi hi~n tuc;1ng s6 lon phai duqc quan ly ch~t che b~ng cac nghi~p vv hQch toan
ke' toan, hQch toan th6ng ke, hQCh toan tac nghi~p theo thai gian, khong gian Cl,l th~ va
theo che d¢ bao cao th6ng ke dinh ky, ho~c theo Lu~t ke toan, Lu~t th6ng ke va cac lu~t

dinh khac.
- Quan ly hi~n tuqng s6 lon theo co che giam sat, ki~m tra, ki~m soat cong khai,
minh bQch.
- Moi hi~n tuqng s6 lon duqc thl,l'c hi~n phai theo ke' hoQch, chuang trlnh hoQt d¢ng,
phuong an, dl! an phat tri~n, hoQch djnh phat tri~n v.v ... Trong d6 phai xac dinh r6 mvc
dfch, mvc tieu, n<)i dung, d6i tuqng, khong gian, thai gian thl,l'c hi~n, thai hQn bao cao,
hinh thuc t5 chuc, nhan slj d~ tri~n khai thl,l'c hi~n va co che giam sat, ki~m tra qua trlnh
thl,l'c hi~n d6i tuqng.
- Thl,l'c hi~n phuong phap di~u tra chon m~u, khao sat d6i tuqng theo tUng phuong
an, each thuc thl)'c hi~n Cl,l th~ phu hqp VOi tfnh chat cua t6ng th~ VO hQn.
Vf dv, khi quan ly qua trlnh hoc (t5ng th~ vo hQn) thi phai chuy~n sang quan ly t5ng
th~ huu hQn cua n6 Ia quan ly theo chuang trinh dao tQO, thai kh6a bi~u, bang di~m, hoc
vi, hoc ham, chung chT, b~ng phat minh v.v ... ; quan ly dai nguai (t6ng th~ vo hQn) phai
chuy~n sang quan ly t6ng th~ huu hQn nay b~ng each quan ly giay khai sinh, chung minh
nhan dan, s6 h¢ kh~u, giay ke't hon, ly hon, giay bao tu cua b~nh vi~n; quan ly qua trlnh
hoQt d<)ng san xuat kinh doanh cua doanh nghi~p phai quan ly b~ng giay dang ky kinh
17


doanh, giay phep h~mh ngh~, cac h6a don ke' toan, chung tu, s6 sach, bang bao cao th6ng
ke t6ng hqp, bao cao phan tfch th6ng ke; quan ly chat h]phllong phap di~u tra chon m~u, Lidc luqng va ki~m dinh chat luQng hang h6a v.v ...

b) Nlu hiJCh loan Uing the? thdng ke
duqc chia thanh 2 loq.i sau day:

b~ng

lnfc quan: thi cac loi;li tren ti€p

tl,IC

- Tfing th~ bQc IQ: Ia m9t t6ng th~ th6ng ke, trong d6 cac d~c di~m (du li~u djnh
tfnh, dinh ILIQng) cua cac don vi t6ng th~ duqc bi~u hi~n ra ben ngoai, nen thu~n lqi trong
qua tr1nh h<:~ch toan da li~u thong ke va luqng h6a qui mo t6ng th~ thong ke phu hqp vdi
yeu du quan ly trong tUng di~u ki~n ljch su nhat dinh.
Vf dv: niem ye't gia ban; can dong do de'm tn!c tie'p luqng ban hang h6a; de'm ti~n
ban hang; h<:~ch toan ghi h6a don ban hang, ghi h6a don v~ t1nh h1nh xuat, nh~p, t6n kho
san ph~m; h<:~ch toan h6a don chi phf san xuat kinh doanh trong tUng thai ky, l~p bang ke
doanh s6 ban.

- T6ng th~ ti~m ~n: Ia m9t t6ng th~ th6ng ke, trong d6 d~c di~m dinh tfnh, dinh
luqng cua cac don vi t6ng th~ khong duqc bi~u hi~n ra ben ngoai, nen kh6 h<:~ch toan du
I i~u thong ke va khong th~ ILIQng h6a duQc qui mo t6ng th~ thong ke theo yeu c~u quan ly
trong tUng di~u ki~n lich su nhat dinh, nen kh6 quan ly hi~n tLIQng s61dn.
Vf dv: nhu quan ly chat luqng hang h6a v~n chuy~n, danh gia chat luQng hoc t~p
cua sinh vien, cac hi~n tLIQng khong duqc ghi h6a don chung tu v.v .... Ne'u trong td h6a
don ban hang rna ghi khong d~y du bat ky m9t lo<:~i da li~u th6ng ke nao, thl td h6a don
d6 Ia t6ng th~ ti~m ~n vo h<:~n, nglitheo qui dinh, c6 dau phap ly thl ta h6a don d6 Ia t6ng th~ b9c 19 huu h<:~n.
f)~ quan ly cac t6ng th~ ti~m ~n th1 phai tim each chuy~n d6i sang t6ng th~ huu h<:~n

b9c 19. B~ng cac phuong phap co ban nhu sau:
- Quan ly b~ng cac nghi~p Vl) hqch toan ke' toan, h<:~ch toan th6ng ke Va h<:tch toan
tac nghi~p d~ xac dinh t6ng th~ huu h<:~n b9c 19.
- B~ng phuong phap di~u tra chon m~u, udc luQng, ki~m dinh, di~u tra trong di~m,
khao sat tlnh hlnh tren t6ng th~ ti~m ~n, d~ xac dinh t6ng th~ m~u huu h<:~n b9c 19.
- B~ng phuong phap ki~m tra l<:~i, thanh tra, ki~m toan.
- B~ng cac nghi~p Vl) chuyen mon d~ tim chung cu, di~u tra xet hoi v.v ....

c) Nlu theo tinh chit cua tfing th€ hilu hifn bt;c It;, thi chia tMmh 2 loi;ii:
- T6ng th~ dang cha't: Ia t6ng th~ huu h<:~n b9c 19, trong d6 bao g6m nhi~u don vi
t6ng th~ c6 cung m9t tfnh chat, d~c di~m phu hchung c6 th~ tnjc tie'p h<:~ch toan c9ng l<:~i duqc vdi nhau, d~ luqng h6a qui mo cua t6ng
th~ th6ng ke. Nhu v~y, t6ng th~ d6ng chat Ia m9t t6ng th~ bao g6m nhi~u don vi t6ng th~
d6ng chat, (m9t chat) nen thu~n lqi trong h<:~ch toan m~t chat, m~t luqng va quan ly ch~t
che qui mo cua t6ng th~ th6ng ke.
- T6ng th~ khong dang cha't: Ia t6ng th~ huu h<:~n b9c 19, trong d6 bao g6m cac don
vi t6ng th~ c6 nhi~u tfnh chat, d~c di~m khac nhau phu hqp vdi yeu c~u quan ly, nhung
m~t ILInen khong th~ ILIQng h6a dli(Jc qui mo cua t6ng th~ th6ng ke. Nhu v~y, t6ng th~ khong
18


d6ng cha't Ia mot t6ng th~ bao g6m nhi~u don vi t6ng th~ khong d6ng cha't chi h;;1ch toan
dLinen kh6 quan ly.
8~ quan ly t6ng th~ kh6ng d6ng cha't thl phai tim each chuy~n d6i sang t6ng th~

d6ng cha't. C6 cac phliong phap co ban d€ chuy€n d6i nhli sau:
- Trong mot chlnh th~ th6ng nha't, phai dl/a vao m6i quan h~ bi~n chung giua cac da
li~u dinh ILitfnh chuy~n d6i W cac don vi t6ng th€ khong d6ng cha't thanh cac don vi t6ng th~ d6ng
cha't.
Nhli s6 ILitrong cua hang (j ky nghien cuu (Ia nhung don vi t6ng th~ kh6ng d6ng cha't), nhling giua
chung CO m6i quan h~ bi~n chung nhan qua VOi nhau, da t;;lO nen phliong trlnh kinh te
d;;1ng tfch d€ tfnh doanh s6 ban (DSB) cua tUng lo;;1i hang h6a (DSB = SLB x 8GB) va cong
chung l;;1i thanh DSB cua toan cua hang (Ia mot t6ng th~ chung d6ng cha't).
- Trong mot chlnh th~ th6ng nha't, dva vao m6i quan h~ bi~n chung giua cac da li~u

dinh tfnh voi cac du li~u dinh ILiW quan ly m~t cha't sang quan ly m~t lliNhli quan ly tlnh hlnh san xua't kinh doanh cua cac thanh ph~n kinh ted mot dia
phliong Ia cac t6ng th~ khong d6ng cha't (do lo;;1i hlnh san xua't, di~u ki~n san xua't, ket
qua ho;;1t dong kinh te khac nhau). Do d6 d~ quan ly ch~t che n6 thl phai quan ly d6ng
thai cac t6ng th~ d6ng cha't c6 lien quan, Cl,l th~ nhli Ia quan ly v6n d~u tli, gia tri t6ng san
ILitoan dia phliong.

d) Ndu dt! phan tich co ciu ttJng thl huu h~n bile 19, thl chia lam 2 /oCjli:
- Tfing th@' chung: Ia t6ng th~ hau h;;1n boc lo (d6ng cha't ho~c khong d6ng cha't),
trong d6 bao g6m ta't
cac don vi t6ng th€ thuoc d6i tli
ca

- Tfing th@' b(} ph~n (hay t6, nh6m): Ia t6ng th~ huu h;;1n boc lo (d6ng cha't ho~c
kh6ng d6ng cha't), nhling trong d6 chi bao g6m mot s6 don vi t6ng th~, th~m trf mot don
vi t6ng th~ thuoc t6ng th€ chung dang nghien cuu.
Do t6ng th~ bo ph~n Ia cac thanh ph~n ca'u thanh mot t6ng th€ chung (d6ng cha't,
ho~c kh6ng d6ng cha't), cho nen Sl/ phan lo;;li nay Ia co sd d~ h;;lch toan qui m6 t6ng th€
chung Va phan chia no thanh cac tcSng th~ bo ph~n trong nghi~p Vl,l tcSng hth6ng ke va phan tfch co ca'u cua d6i tliNhli trong ky bao cao "s6 ILibo ph~n khong d6ng cha't) trong "llichung kh6ng d6ng cha't); "doanh s6 ban tUng lo;;1i hang h6a" (Ia t6ng th~ bo ph~n d6ng
cha't) trong "doanh s6 ban cac lo;;li hang h6a cua cua hang" (Ia t6ng th~ chung d6ng cha't),
vi these tfnh dLiD6i voi t6ng th~ chung ti~m ~n, do kh6ng h;;1ch toan dLixac dinh dli

phliong phap di~U tra ChQn m~u, ho~C di~U tra trQng di~m, ho~C khao sat thljc te d~ t;;lO

19


thanh cac t6ng th~ bo ph~n boc lo huu hC;ln trong giai do(;ln di~u tra thl!c ti~n. Cac t6ng
th~ bo ph~n huu h(;ln boc lo trong tnlang h<;1p nay goi Ia "t6ng th~ m~u", ho~c "t6ng th~
khao sat" cua t6ng th~ chung ti~m ~n. Cac don vi t6ng th~ trong t6ng thg m~u, goi Ia don
vi t6ng th~ m~u hay don vi quan sat d~ thu th~p du li~u thong ke so ca'p tLi m~u. Trang
quan ly, do t6ng th~ m~u chi dong vai tro Ia t6ng th~ "m~u doi chung", "m~u d(;li di~n"
cua t6ng th~ chung ti~m ~n, nen khong th~ tfnh dti<;1C ty I~ % co ca'u cua chung. Ma chi
dung ke't qua phan tfch du li~u thong ke m~U, du li~U khao sat phl.JC Vl) cho qua trinh danh
gia, suy di~n thanh ban cha't, ho~c ki~m dinh cac tham so djnh muc kinh te'- ky thu~t
cua t6ng th~ chung ti~m ~n.

Tom lai: t6ng th~ thong ke va ca.c don vi t6ng th~ khi da dt1<;1c hC;lch toan d~y du
b~ng cac nghi~p vv ke' toan, nghi~p vv thong ke, nghi~p vv tac nghi~p thi d~u Ia nhung
t6ng thg chung huu hC;ln boc lo (d6ng cha't ho~c khong d6ng cha't). Day Ia doi tt1<;1ng thong
ke dti<;1C h(;lch toan thea lu~t ke' toan, lu~t thong ke va cac lu~t dinh khac. Du li~u thong ke
tren cac don vi t6ng th~ Ia du li~u so ca'p, dti<;1C hinh thanh thong qua cac nghi~p Vl) di~u
tra thong ke ban d~u. Con du li~u thong ke tren cac t6ng th~ thong ke Ia cac du li~u thu
ca'p Va du li~U phan tfch thong ke, dti<;1C hinh thanh thong qua h~ thong phtiong phap
phan tfch thong ke. Ngli<;1C l(;li, cac hi~n tli<;1ng so lon ne'u chua, ho~c khong thg, ho~c
khong xac dinh dti<;1c phai hC;lch toan nhli the' nao, ho~c thie'u thai gian, khong gian d~
hC;lch toan, thi chung d~u Ia t6ng th~ vo hC;ln ti~m ~n khong quan ly dt1<;1c. Quan ly cac
t6ng th~ vo h(;ln ti~m ~n phai dung phliong phap di~u tra khong thliang xuyen va khong
toan bo (thuang Ia di~u tra chon m~u) d~ tC;lo t6ng th~ m~u huu hC;ln boc lo.
2. Tieu thuc th6ng ke
2.1. Khai ni~m

va d~c di~m

Tieu thuc thong ke Ia mot phC;lm tru phan anh mvc dfch, noi dung nghien cuu,
phliong phap phan tfch, phliong phap lti<;1ng h6a (tfnh toan), each thuc h(;lch toan t6ng thg
thong ke, d6ng thai con Ia co sCi dg phan anh ten goi, d~c di~m, tfnh cha't, lo9i hinh, ban
cha't cua t6ng th~ thong ke trong di~u ki~n thai gian, khong gian xac dinh.
Nhti v~y, muon quan ly va hC;lch toan t6ng th~ thong ke thi phai quan ly va h(;lch
toan tren cac tieu thuc thong ke phu h<;1p voi tUng yeu c~u quan ly, ho~c mvc dfch phan
tfch. Hay n6i each khac, tieu thuc thong ke Ia co sCi d~ tie'p c~n h9ch toan quan ly t6ng
th~ thong ke. Mot khi da xac dinh dt1<;1c d~y du cac tieu thuc thong ke, chung to da xac
dinh dt1<;1c d~y du v~ n9i dung quan ly, tfnh lich su t6n tC;li, yeu c~u, mvc tieu, doi tlic;1ng,
cac phtiong thuc t6 chuc quan ly, qui trinh thl!c hi~n, thai h(;ln thljc hi~n, phliong phap
h(;lch toan phan tfch, tien d~ bigu bang bao cao v.v ....
Co sCi d~ xac dinh tieu thuc thong ke baa g6m:
- Yeu c~u quan ly va mvc dfch phan tfch doi tt1<;1ng;
- Tfnh cha't va lo<).i hinh co ca'u cua doi tli<;1ng quan ly;
- Tfnh ljch su t6n tC;li (thai gian, khong gian) cua doi tli<;1ng quan ly;
- Qui trinh va co che' quan ly doi tli<;1ng;
- Moi quan h~ bi~n chung giCta cac t6ng th~ thong ke trong mot chinh th~ thong
nha't.
20


Tieu thuc th6ng ke c6 cac d~c di~m co ban sau day:
- D6i tu'<;lng d~ xac din h tieu thuc th6ng ke Ia "t6ng th~ th6ng ke". Con don vi t6ng
th~ Ia d6i tu'<;lng d~ xac dinh d~c di~m (du li~u dinh tfnh, dinh lu'<;lng) ca th~. Cho nen tieu
thuc th6ng ke phan anh d~c di~m chung, tfnh chat chung, ban chat chung cua t6ng th~
th6ng ke, trong d6 d6ng thC1i bao ham
d~c di~m cua don vi t6ng th~. Nhll v~y, giua
ph<:J.m tru tieu thuc th6ng ke va d~c di~m th6ng ke c6 stJ th6ng nhat v~ noi dung, hlnh

thuc, ban chat cua d6i tu'<;lng bi quan ly. Tuy nhien giua chung c6 slj khac nhau v~ ph<:J.m
vi d6i tu'<;lng nghien CUU tieu thuc th6ng ke phan anh tac dong de'n cai trlu tu'qng chung
t6ng th~ thcSng ke", COn d~C di~m thl phan anh tac dong de'n Gli Cl,l th~ "don Vi t6ng th~".

ca

II

1

-· Trong mot t6ng th~ th6ng ke, thl giua cac don vi t6ng th~ c6 nhung d~c di~m gi6ng
nhau, ho~c khong gi6ng nhau. Trang d6 nhung d~c di~m chung nao gi6ng nhau, phu h<;lp
vC1i yeu c~u quan ly, ne'u du'<;lc rut ra lam co sd d~ xac dinh tfnh chat chung, ban chat
chung va du'QC dung d~ d~t ten goi cho t6ng th~ th6ng ke d6, thl du'<;lc goi Ia tieu thuc
th6ng ke. Cho nen da Ia tieu thuc th6ng ke thl d6ng thC1i cOng Ia d~c di~m cua don vi t6ng
th~, nhung ngu'<;lc I<:J.i, khong phai tat
cac d~c di~m don vi t6ng th~ d~u du'<;ic goi Ia tieu
thuc th6ng ke.

ca

- Tieu thuc th6ng ke Ia cac tien d~ (ten goi) cua tUng cot ho~c tUng dong trong bi~u
bang bao cao th6ng ke (trong h6a don, chung tU, bang bao cao th6ng ke t6ng h<;lp, bang
bao CclO phan tfch thcSng ke), ho~C dung d~ d~t tien d~ cho trl,IC tung Va trl,IC hoanh tren d6
thi th6ng ke. Do d6 cac tieu thuc th6ng ke luon du'<;lc dung d~ li~t ke va trlnh bay noi dung
di~n giai bi~u bang bao cao th6ng ke, phu'ong an ke' hoq.ch, dtj an phat tri~n.

p

- Tieu thuc th6ng ke Ia co sd d~ s<1p xe'p cac don vi t6ng th~ theo mot tr~t ttJ nhat

dinh vao tUng t6ng th~ th6ng ke (d6ng chat hay khong d6ng chat), ho~c d~ xac dinh ten
goi tUng loq.i h6 so lu'u tru bao quan, ho~c dung d~ phan anh chuc nang, quy.§n hq.n, tr;kh
nhi~m, nghia Vl,l cua tUng chu th~ quan ly.
- Tieu thuc th6ng ke Ia phuong ti~n d~ hq.ch toan, truy.§n dq.t, luu tru, bao quan da
li~u th6ng ke cua d6i tu'<;lng quan ly (t6ng th~ th6ng ke va don vi t6ng th~).
- H~ th6ng tieu thuc th6ng ke phan anh m6i quan h~ bi~n chung giua cac noi dung
nghien cuu, phu'ong phap quan ly, phu'ong phap phan tfch, hq.ch toan; giua cac t6ng th~
th6ng ke vC1i nhau; giaa cac don vi t6ng th~ vC1i nhau; giua cac don vi t6ng th~ vC1i t6ng th~
th6ng ke; va giua cac du li~u th6ng ke, s61i~u th6ng ke trong mot chinh th~ th6ng nhat.

2.2. Phan lo~i tieu thuc thO"ng ke

a) Ndu theo tinh chit cua tieu thuc nghien cuu thi chia lam 2 loq.i:
-lieu thuc thu(}c tinh (tieu thuc dinh tfnh) Ia nhung tieu thuc phan anh da

li~u

dinh
tfnh cua t6ng th~ th6ng ke. Cac don vi t6ng th~ trong tieu thuc thuoc tfnh luon luon Ia
nhung don vi t6ng th~ khong d6ng chat (do c6 loq.i hlnh, tfnh chat, th~ loq.i ... khac nhau).
Trang thtJc te' thu'C1ng goi Ia tieu chf, tieu chuJn.

- lieu thuc sO" hilu'<;ing cua t6ng th~ th6ng ke. Cac don vi t6ng th~ trong tieu thuc s6 lu'<;1ng c6 th~ Ia don vi
t6ng th~ d6ng chat (nhu' doanh s6 ban cua cua hang), va cung c6 th~ Ia don vi t6ng th~
khong d6ng chat (nhu' s6lu'<;lng ban cac loq.i hang h6a cua cua hang) .

•
21

Tren m<)t doi tliQng th1 2 tieu thuc nay luon duQc phan anh m<)t luc d6ng thai d€
phan anh 2 m~t: m~t cha't va m~t ILiQng cua t6ng th€ thong ke. Moi quan h~ bi~n chung
nay Ia co so de l~p phliong trinh kinh te', tim phuong phap tfnh, phuong phap quan ly.
Nhli: lo<.Ii hinh tai san co dinh (tieu thuc thu<)c tfnh) va gia tri tai san co dinh (tieu thuc so
luQng) trong doanh nghi~p; lo<.Ii hinh cha't luQng san ph~m va so luqng san ph~m cac lo<.Ii
trong ON; lo<.Ii hinh lao d<)ng va so lao d<)ng trong Cty; gioi tfnh lao d<)ng va so lao d<)ng
cua doanh nghi~p; ngay thang nam sinh va tu6i cua cong dan v.v ...

b) Nlu hi~ch toan va xac djnh tinh /jch sit cua t&'ng
se duqc chia lam 3 loi;~i sau day:

th~'

thdng ke thi cac loiiii tren

- lieu thuc thlfc th~ Ia nhung tieu thuc thu<)c tfnh, ho~c tieu thuc so luQng phan anh
n<)i dung nghien cuu, phuong phap phan tkh, h<.Ich toan, d6ng thai chung con Ia co
phan bi~t Sl/ khac nhau giua cac don Vi t6ng th€ trong m<)t t6ng th€ thong ke.

sa d€

VI dv: trong danh sach di€m thi I<.Ii l~n hai, gia su chi c6 hai sinh vien (2 don vi t6ng
th€) voi "Ho va ten", "ngay thang nam sinh", "noi sinh", "so to", "chu kf', "diem thi" d~u
khac nhau thi cac tieu thuc nay d~u Ia nhung tieu thuc thl,l'c th€. Nhung ne'u "noi sinh"
cua ca 2 sinh vien d~u giong nhau th1 "noi sinh" luc nay khong phai Ia tieu thuc thl,fc th€.
Ho~c ne'u "Ho va ten", "noi sinh" d~u trung nhau th1 tieu thuc thl,l'c th€ con I<.Ii chi Ia
"ngay thang nam sinh", vi n6 Ia co
duy nha't d€ phan bi~t sl,f khac nhau giua 2 nguoi.
Thong thuong nhung tieu thuc khong phai Ia thl,fc th€ cua doi tli

t6ng th€ thong ke va khong dli<}c trinh bay trong bi€u bang thong ke.

sa

-lieu thuc thoi gian Ia nhung tieu thuc phan anh hoan canh, boi canh lich su, thai
gian t6n t(.li cua t6ng th€ thong ke. Trong d6, Cl) the chung bao g6m:
+ Tieu thuc thu<)c tfnh v~ thai gian: d6 Ia thai di€m (giay, phut, gio, ngay) va thai
ky (tu~n, thang, quf, nam va nhi~u nam). Nhung tieu thuc nay chi phan anh y nghia ljch
su t6n t<.Ii cua doi tliQng thong ke, nen khong dung d€ tinh toan. Thai ky Ia d<) lon v~ thai
gian giua 2 thai di€m lien tie'p trong ky nghien cuu. Nhli d<) lon thai gian giua cac thai
di€m d~u m&i thang trong nam (c6 13 thai di€m) Ia cac thang trong nam (12 thang); d<)
lon thai gian giua cac thai di€m d~u m&i qui trong nam (5 thai diem) Ia cac qui trong nam
(4 quO. Ne'u khoang each thai gian giua cac thai di€m lien tie'p d~u d~n bting nhau, thi so
thai ky se bting so thai di€m tru m<)t. Ho~c so thai diem bting so thai ky c<)ng voi 1 .
+ Ti.eu thuc soluQng v~ thai gian: d6 Ia s6 thu t1,1 thai diem hay so thu t1,1 thai ky trong
ky nghien cw. Ban cha't Ia day so t1,1 nhien ph an anh thu t1,1 thai gian (1, 2, 3, .... n, n+ 1,
n+2, .... ) nen dli<}C dung d€ tinh toan thai ILiQng, xac dinh d<) Ion V~ thai gian va dli<}C
dung lam cac bie'n so trong cac ham xu the' cua mo hinh dl,f bao thee thai gian.

- lieu thuc khong gian: cung bao g6m tieu thuc thu<)c tinh v~ khong gian, d6 Ia
nhung tieu thuc phan anh ten goi, dia chi, ph(.lm vi khong gian t6n t(.li cua doi tliQng; va
tieu thuc so luQng v~ khong gian, d6 Ia so thu d€ xac dinh so luQng khong gian nghien
cuu.

tv

Ca 3 tieu thuc thl,l'c th€, thai gian, khong gian phai dLiQc phan anh m<)t luc d6ng thai
tren m<)t t6ng th€ thong ke, d€ xac dinh t6ng th€ chung huu h<.In b<)c I<) (d6ng cha't ho~c
khong d6ng cha't). Ne'u thie'u m<)t trong 3 tieu thuc nay, chung to day Ia t6ng th€ vo h(}.n
ti~m ~n, phuc t<.Ip khong h(.lch toan dLiQc va khong the quan ly dli<}c chfnh xac.

22


c) N€u nghif~n cuu mifi quan h~ giua cac tieu thuc thifng ke thi chia lam 2 lo(;li:

tieu thuc nguyen nhan va tieu thuc ke't qua.
lieu thuc nguyen nhan Ia nhung tieu thuc t•k dong anh hudng d€n tieu thuc khac bi
phl,l thu()c. Tuc Ia n€u tieu thuc nguyen nhan khi c6 slj bi€n d()ng v~ m<)t cha't ho<)c m<)t
lu'c;1ng, thl se quy€t dinh slj bi€n d()ng v~ m<)t cha't ho<)c m<)t lu'c;1ng cua tieu thuc khac bi
pht,J thu()c theo mot quan h~ ty I~ can d6i (quan h~ ch<)t che du<;tc phan anh b~ng mot
phu'ong trlnh kinh te), ho<)c theo m()t chi~u hu'ong bi€n d()ng nao d6 (quan h~ khong ch<)t
che du'<;tc phan anh b~ng phu'ong trlnh tu'ong quan). Trong m6i quan h~ bi~n chung nay
thl tieu thuc bi phl,l thu()c goi Ia tieu thuc k€t qua.
M6i quan h~ bi~n chung gil/a cac tieu thuc, gil/a cac t6ng th~ th6ng ke hay gil/a cac
hi~n tu'<;tng KTXH goi Ia m6i quan h~ bi~n chung "nhan -qua" phu h<;tp voi tling di~u ki~n
hoan canh nha't dinh. Trong m()t h~ th6ng t6 chuc quan ly don vi h<.1ch toan d()c l~p thl
cac moi quan h~ bi~n chung giua cac tieu thuc th6ng ke, giua cac t6ng th~ th6ng ke da
ti;lO nen chu6i " .... nguyen nhan - k€t qua - nguyen nhan - k€t qua .... " cua thljc ti~n
bi€n d()ng. Do d6 mu6n xac dinh du'<;tc nguyen nhan, k€t qua mot each chfnh xac va
khach quan, thl phai ph an tfch d~y du hoan canh Iich su ra dai va t6n t<.1i cua chung, tuc
Ia phai "cat" chu6i lich su nay tC;li tung thai gian, khong gian Cl,l th~. Tu d6 moi xac djnh
du'QC ml)C tieu, mt,JC dfch dn pha'n da'u, dn phai d(.lt du'QC (xac dinh k€t qua), va moi tim
du'qc bi~n phap, giai phap (tim nguyen nhan) trong qua trlnh t6 chuc tri~n khai thl,ic hi~n
qui trlnh quan ly th6ng ke. M6i quan h~ nhan qua giua cac tieu thuc thong ke con Ia co sd
d~ thi€t l~p trlnh tlj cac giai do(;ln, nghi~p Vl) h(;lch toan Va hoan thi~n CO ch€ ph{)j hqp
giua cac b() ph~n chuc nang trong qui trlnh quan tri hi~n tu'c;1ng KTXH cua m()t h~ th6ng t6
chuc quan ly.
Tren n~n tang m6i quan h~ bi~n chung nhan qua giua cac tieu thuc th6ng ke da
hlnh thanh m()t nguyen tac trong quan ly Ia: d~ d(;lt du'QC k€t qua mong muon thl chi dn

tim du cac nguyen nhan (khach quan - chu quan, chfnh - phl,l, co ban - thu y€u, v.v ... ) va
chi dn tac dong, giai quy€t tri~t d~ moi nguyen nhan, thl duong nhien, ta't nhien se nh~n
du<;tc k€t qua mong mu6n. Trong thl,ic t€, tieu thuc k€t qua Ia cac mt,Jc dfch, mt,Jc tieu, k€
ho(.l.Ch dn phai d(.lt du'<;tc, con tieu thuc nguyen nhan Ia cac phu'ong ti~n, bi~n phap, cong
ct,J, di~u ki~n, co ch€ thi tru'ang, co ch€ quan ly, h~ th6ng phap lu~t, chfnh sach KTXH,
moi tru'ang xa h¢i, moi tru'ang lao d()ng, moi tru'ang ngo(.li giao, chfnh tri, quan slj v.v ... da
dang vase tac d()ng anh hu'dng d€n k€t qua mong mu6n.
Tom lai: f)~ nh~n thuc ban cha't va quan ly du'QC t6ng th~ th6ng ke thl phai xac dinh
d~y du h~ th6ng tieu thuc th6ng ke. Trong d6 phai phan bi~t tling lo<.1i tieu thuc thong ke,
m6i quan h~ nhan qua giua cac tieu thuc th6ng ke d~ t6 chuc thu th~p du li~u th6ng ke,
lu'qng h6a qui mo t6ng th~ th6ng ke, xac l~p bi~u bang th6ng ke va giai thfch cac m6i
quan h~ d~ tim nguyen nhan, tim bi~n phap quan ly d6i tu'c;1ng trong tling di~u ki~n lich su
nha't dinh.

3. Chi tieu tho'ng ke
3.1. Khai ni~m va d~c di~m
Chi tieu th6ng ke Ia cac tieu thuc s6 lu'<;tng duqc h<.1ch toan thanh s6 I i~u th6ng ke c6
don vi tfnh Cl,l th~ trong di~u ki~n thai gian va khong gian xac dinh. Hay n6i each khac:
23


chi tieu thong ke Ia ca sCi d~ luqng h6a qui mo cua tUng t6ng th~ thong ke trong di~u ki~n
thai gian, khong gian xac dinh.
Vi dv: So luqng ban hang h6a A trong nam 2009 Ia 120 tr.sp; doanh s6 ban cua ella
hang trong qui IV Ia 950 tr.d; s6 sinh vien lop QTKD kh6a 2009 Ia 110 nguai, lc;Ji nhu~n
doanh nghi~p nam 2010 dc;tt 800 tr.d; v.v ... d~u Ia cac chi tieu th6ng ke.
f)~c di~m cua chi tieu thO'ng ke:

- Chi tieu th6ng ke Ia cong Cl,J d~ lu(1ng h6a tieu thuc s6 luqng, (hc;tch toan s6 li~u
th6ng ke), Cl) th~ Ia luqng h6a qui mo cua t6ng th~ th6ng ke, lu(1ng h6a tinh qui lu~t bie'n

d(>ng, luqng h6a m6i quan h~ bi~n chung giua cac t6ng th~ th6ng ke voi nhau. Ke't qua
luqng h6a cua chi tieu th6ng ke duqc bi~u hi~n thanh s6 I i~u th6ng ke.
- M&i chi tieu th6ng ke c6 m(>t phuang phap tinh, m(>t phuang phap phan tkh, m(>t
each thuc quan ly Cl) th~. Nhung trong m(>t h~ th6ng t6 chuc quan ly thl giua cac chi tieu
th6ng ke c6 m6i quan h~ bi~n chung nhan qua voi nhau da tc;to nen m(>t h~ th6ng chi tieu
th6ng ke, h~ th6ng phuang phap xu ly s61i~u thong ke va h~ th6ng cac phuang trlnh kinh
te' trong tUng di~u ki~n lich su nha't dinh.
- Ba't ky m(>t chi tieu th6ng ke nao cGng duQc ca'u tc;to bC1i 2 thanh phan ca ban:

+ Tieu thuc s6 luqng Ia cai 6n dinh, cai ph6 bie'n huang

d~n thljc hi~n n(>i dung

nghien cuu, phuang phap lu~n tinh toan, phuang phap lu~n phan tich, phuang thuc quan
ly t6ng th~ th6ng ke.

So

+
li~u th6ng ke Ia cai thljc th~ cua chi tieu th6ng ke nen duqc quan ly ch~t
che theo che' d(> bao cao th6ng ke dinh ky va cac lu~t dinh khac. 56 li~u th6ng ke mang
tinh ljch Slt, CO dan Vj tinh Cl,J th~ Va thuang xuyen bie'n d(>ng nen phai du(1c hc;tch toan
thuang xuyen toan b(> qua trlnh bie'n d(>ng d~ l~p bao cao th6ng ke dinh ky, bao cao phan
tich hoc;tt d(>ng kinh te' cua d6i tu(1ng.
- H~ th6ng chi tieu th6ng ke luon phan anh thljc trc;tng khach quan v~ toan b(> slj
bie'n d(>ng thljc te' cua d6i tuqng bi quan ly theo thai gian, khong gian. Do d6 phai duqc
quan ly ch~t che, toan di~n, day du, chinh XaC b~ng cac nghi~p Vl) hc;tch toan ke' toan,
hc;tch toan tac nghi~p, hc;tch toan th6ng ke. VI the' chi tieu th6ng ke luon mang tinh khach
quan, trung thljc, chinh xac, toan di~n, t6ng hqp, phan tkh va c6 tinh phap ly cao n~m
trong h~ thong bi~u m~u h6a dan, chung tli, bang ke c~p nh~t du li~u, bi~u bang bao cao

th6ng ke dinh ky, bao cao phan tich th6ng ke v.v ....
- H~ th6ng chi tieu th6ng ke Ia cong cv d~ tinh toan, xu ly, phan tich, truy~n dc;tt, lliu
tru va bao quan h~ th6ng s61i~u th6ng ke d6i voi tUng t6ng th~ th6ng ke.
Nhu v~y khi chua hc;tch toan bao cao th6ng ke thl goi Ia tieu thuc s6 luqng, nhung
sau khi da hc;tch toan bao cao thanh s6 li~U th6ng ke Cl) th~, thl nhung tieu thuc s6 luQng
d6 duc;1c goi Ia chi tieu th6ng ke. H~ th6ng chi tieu th6ng ke Ia cong cv d~ nghien cU'u m~t
lu<;1ng trong m6i quan h~ m~t thie't voi m~t cha't cua cac t6ng th~ th6ng ke. Mc)t luqng cua
tUng chi tieu th6ng ke trong m6i quan h~ nhan qua gilia cac chi tieu th6ng ke Ia ca sad~
tim tUng nguyen nhan (khach quan - chu quan, ca ban - thu ye'u ... ) da, dang va se tac
d(>ng tac d(>ng anh huCing de'n ke't qua nghien cuu. Ban cha't cua va'n d~ quan ly qui trlnh
xu ly thong tin th6ng ke Ia quan ly ch~t che h~ th6ng tieu thuc th6ng ke, chi tieu th6ng ke,
s61i~u thong ke trong tUng thai gian, khong gian xac dinh.
24