Các trang trong thể loại “nhi khoa”

Các trang trong thể loại “Nhi khoa”


Mục lục
1

2

Nhi khoa

1

1.1

Sự khác biệt giữa Y học người lớn và Nhi khoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1

1.2

Các chuyên ngành của Nhi khoa

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1

1.3

am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1

Bạ hầu

2

2.1

Lịch sử . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2

2.2

Corynebacterium diphtheriae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3

2.3

Dịch tễ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3

2.4

Bệnh sinh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3

2.5

Đặc điểm lâm sàng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3

2.6

Biến chứng

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4

2.7

Xét nghiệm cận lâm sàng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5

2.8

Điều trị

5

2.8.1

Điều trị bằng kháng độc tố

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5

2.8.2

Kháng sinh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5

2.8.3

Điều trị dự phòng

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5

Phòng bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5

2.10 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6

2.11 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6

Bại não

7

3.1

Lịch sử . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7

3.2

Nguyên nhân bại não . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7

3.3

Tần suất . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8

3.4

Các thể bại não . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8

3.5

Chẩn đoán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9

3.6

Điều trị

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9

3.7

Phòng ngừa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10

3.8

am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10

2.9

3

4

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Béo phì

11

4.1

11

Phân loại . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
i


ii

MỤC LỤC
4.2

5

6

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

11

4.2.1

Khẩu phần và thói quen ăn uống . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

11

4.2.2

Hoạt động thể lực . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

12

4.2.3

Yếu tố di truyền . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

12

4.2.4

Yếu tố kinh tế

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

12

4.3

Nguy cơ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

12

4.4

Phòng ngừa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

12

4.5

Chú thích . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

13

4.6

am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

13

4.7

Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

13

Bệnh ban đỏ

15

5.1

Các dấu hiệu và triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

15

5.2

am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

15

5.3

Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

16

Bệnh dengue
6.1

Dịch tễ học

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

17

Lịch sử

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

17

6.1.2

Xu hướng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

18

6.1.3

Muỗi Aedes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

18

6.2

Sinh lý bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

18

6.3

Triệu chứng và chẩn đoán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

18

6.3.1

Triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

19

6.3.2

Chẩn đoán

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

19

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

20

6.4.1

Nguyên tắc chung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

20

6.4.2

Phân cấp điều trị bệnh nhân

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

20

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

20

6.5.1

Vaccine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

20

6.5.2

Kiểm soát vector truyền bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

20

6.5.3

Giáo dục cộng đồng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

21

6.6

am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

21

6.7

Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

21

6.5

8

17

6.1.1

6.4

7

Một số yếu tố nguy cơ của thừa cân - béo phì

Điều trị

Dự phòng

Bệnh Hirssprung

22

7.1

Các dấu hiệu và triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

22

7.2

Sinh lý bệnh học . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

22

7.3

am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

23

Bệnh màng trong

24

8.1

Dịch tễ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

24

8.2

Bệnh sinh và yếu tố thuận lợi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

24


MỤC LỤC

iii

8.3

Sinh lý bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

24

8.4

Lâm sàng và chẩn đoán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

25

8.5

Chẩn đoán phân biệt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

25

8.6

Điều trị triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

26

8.7

Điều trị nguyên nhân: Liệu pháp thay thế Surfactant . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

27

8.8

Biến chứng của bệnh màng trong . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

28

8.9

Phòng ngừa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

28

8.10 Tiên lượng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

28

8.11 Tài liệu tham khảo chính . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

29

8.12 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

29

Bệnh màng trong sơ sinh

30

9.1

Tỷ lệ mắc phải

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

30

9.2

Các thuốc thúc đẩy sự trưởng thành phổi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

30

9.3

Sinh lý bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

31

9.4

Đặc điểm lâm sàng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

31

9.5

Các dấu hiệu X quang

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

32

9.6

Điều trị

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

33

9.7

Xem thêm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

35

9.8

am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

35

9

10 Bướu Wilms

36

10.1 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

36

10.2 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

36

11 Các thuốc sử dụng phối hợp trong thở máy sơ sinh

37

11.1 CÁC THUỐC AN THẦN VÀ GIẢM ĐAU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

37

11.1.1 Morphine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

37

11.1.2 Fentanyl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

37

11.1.3 Diazepam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

38

11.1.4 Midazolam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

38

11.1.5 Lorazepam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

38

11.1.6 Chloral Hydrate . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

38

11.2 CÁC THUỐC GIÃN CƠ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

38

11.2.1 Pancuronium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

39

11.2.2 Vecuronium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

40

11.3 CÁC THUỐC TRỢ TIM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

40

11.3.1 Dopamine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

41

11.3.2 Dobutamine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

41

11.3.3 Isoproterenol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

41

11.3.4 Epinephrine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

41

11.4 CÁC THUỐC GIÃN MẠCH PHỔI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

42


iv

MỤC LỤC
11.4.1 Các chất gây kiềm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

42

11.4.2 Tolazoline . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

42

11.4.3 Các thuốc khác . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

43

11.4.4 Adenosine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

43

11.4.5 Magnesium Sulfate . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

43

11.4.6 Các thuốc chẹn kênh Calci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

43

11.4.7 Prostacyclin (Prostagladin I2) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

44

11.4.8 Nitric Oxide . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

44

11.5 CÁC CHẤT GIÃN PHẾ QUẢN VÀ CÁC THUỐC LONG ĐÀM . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

44

11.5.1 Albuterol (Salbutamol) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

44

11.5.2 Acetylcysteine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

44

11.5.3 Acid Cromoglycic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

44

11.5.4 Racemic Epinephrine (triệt quang) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

45

11.6 THUỐC LỢI TIỂU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

45

11.6.1 Furosemide . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

45

11.6.2 iazide và các thuốc lợi tiểu giữa kali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

45

11.7 STEROID . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

46

11.8 CÁC THUỐC KÍCH THÍCH HÔ HẤP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

46

11.8.1 eophylline . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

47

11.8.2 Caffeine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

47

11.9 CÁC THUỐC KHÍ DUNG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

47

11.9.1 Các yếu tố liên quan người bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

47

11.9.2 Các yếu tố iên quan khí dung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

48

11.10 XEM THÊM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

48

11.11 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

48

12 Chăm sóc trẻ em

49

12.1 Chăm sóc trẻ dưới 1 tuổi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

49

12.1.1 Dinh dưỡng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

49

12.1.2 Dinh dưỡng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

49

12.1.3 Giáo dục . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

49

12.2 Xem thêm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

49

12.3 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

49

12.4 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

49

13 Chỉ số Apgar

50

13.1 Tiêu chuẩn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

50

13.2 Diễn giải kết quả . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

50

13.3 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

50

14 Hạ canxi máu
14.1 Tổng quan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

51
51


MỤC LỤC
14.2 Điều hòa chuyển hóa canxi

v
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

51

14.3 Nguyên nhân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

52

14.4 Triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

53

14.5 Chẩn đoán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

54

14.6 Nguyên tắc điều trị . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

54

14.6.1 Điều trị hạ canxi máu cấp tính . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

54

14.6.2 Điều trị hạ canxi máu mạn tính . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

55

14.7 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

55

15 Ho gà

56

15.1 Nguyên nhân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

56

15.2 Điều trị . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

56

15.3 Vắc-xin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

56

15.4 Chú thích . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

57

15.5 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

57

16 Hội ứng đáp ứng viêm hệ thống

58

16.1 Định nghĩa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

58

16.2 Nguyên nhân của SIRS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

58

16.3 Miễn dịch-sinh lý bệnh của SIRS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

58

16.4 SIRS và tổn thương tổ chức . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

59

16.5 SIRS và rối loạn chức năng cơ quan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

60

16.5.1 Hệ hô hấp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

60

16.5.2 Hệ tim mạch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

60

16.5.3 Hệ thần kinh trung ương . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

60

16.5.4 Chuyển hóa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

60

16.5.5 ận . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

60

16.5.6 Đông cầm máu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

61

16.6 Chẩn đoán và điều trị . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

61

16.7 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

61

16.8 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

61

17 Hội ứng rối loạn ức năng đa cơ quan

62

17.1 Sinh lý bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

62

17.2 Các giai đoạn đáp ứng miễn dịch trong MODS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

63

17.3 Tổn thương các cơ quan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

63

17.4 Nguyên tắc điều trị . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

65

17.5 Xem thêm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

65

17.6 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

65

17.7 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

66

18 Abraham Jacobi
18.1 Cuộc đời . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

67
67

vi

MỤC LỤC
18.2 Sự nghiệp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

67

18.2.1 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

68

18.3 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

68

19 Lạm dụng tình dục trẻ em
19.1 Định nghĩa

69

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

69

19.2 Nguy cơ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

69

19.3 ủ phạm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

70

19.4 Hậu quả . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

70

19.5 Chẩn đoán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

70

19.6 Biện pháp đề phòng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

71

19.7 Xem thêm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

71

19.8 Chú thích

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

71

19.9 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

71

20 Lị tiêm ủng vắc xin

72

20.1 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

72

20.2 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

72

21 Mốc phát triển của trẻ em
21.1 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
22 Não úng thủy

73
73
74

22.1 Sinh lý . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

74

22.2 Sinh lý bệnh và nguyên nhân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

74

22.3 Biểu hiện lâm sàng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

75

22.4 Chẩn đoán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

75

22.5 Chẩn đoán phân biệt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

75

22.6 Điều trị . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

75

22.7 Chú thích . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

76

22.8 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

76

23 Nhiễm trùng đường tiểu

77

23.1 Phân loại nhiễm trùng đường tiểu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

77

23.2 Dịch tễ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

78

23.3 Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

78

23.4 Triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

78

23.4.1 Triệu chứng NTĐT ở trẻ nhỏ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

78

23.4.2 Các triệu chứng NTĐT có thể gặp ở trẻ lớn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

78

23.4.3 Nhiễm trùng đường tiểu dưới ở người lớn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

79

23.4.4 Triệu chứng NTĐT trên ở người lớn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

79

23.5 Biến chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

79

23.6 Chẩn đoán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

79


MỤC LỤC

vii

23.7 Điều trị . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

79

23.8 Phòng bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

80

23.9 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

80

24 Nhiễm trùng huyết

81

24.1 Định nghĩa

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

81

24.2 Dịch tễ học

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

82

24.3 Sinh lý bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

82

24.3.1 uyết đáp ứng viêm quá mức

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

82

24.3.2 uyết suy giảm miễn dịch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

82

24.3.3 uyết đông miên tế bào

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

83

24.3.4 Vai trò của các yếu tố di truyền . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

83

24.3.5 Cơ chế gây rối loạn chức năng đa cơ quan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

83

24.4 Chẩn đoán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

83

24.4.1 Chẩn đoán xác định . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

84

24.4.2 Chẩn đoán giai đoạn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

84

24.5 Điều trị

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

84

24.5.1 Kháng sinh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

84

24.5.2 Protein C hoạt hóa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

85

24.5.3 Hồi sức bồi phụ dịch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

85

24.5.4 uốc vận mạch và trợ tim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

85

24.5.5 Liệu pháp Insuline tích cực . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

85

24.5.6 Liệu pháp Corticosteroide . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

86

24.5.7 Liệu pháp thay thế chức năng thận và lọc máu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

86

24.5.8 Dinh dưỡng điều trị . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

86

24.5.9 Các liệu pháp điều trị trong tương lai

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

86

24.6 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

86

24.7 Xem thêm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

87

24.8 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

87

25 Omalizumab

88

25.1 Nguồn tham khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

88

25.2 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

88

26 Viêm tai giữa
26.1 Bệnh viêm tai giữa

89
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

89

26.2 Mức độ nguy hiểm của bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

90

26.3 Phát hiện và điều trị

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

90

26.3.1 Triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

90

26.3.2 Điều trị . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

90

26.4 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

90

26.5 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

91

viii

MỤC LỤC

27 Procalcitonin và bệnh viêm não

92

27.1 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
28 ai bị

92
93

28.1 Nguyên nhân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

93

28.2 Dịch tễ học . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

93

28.3 Chẩn đoán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

93

28.4 Điều trị

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

94

28.5 Cách li trẻ bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

94

28.6 Các biện pháp ngăn ngừa trong cộng đồng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

94

28.6.1 Trường học và nhà trẻ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

94

28.6.2 Đối với những người tiếp xúc nguồn lây . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

94

28.6.3 Vaccine quai bị . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

94

28.7 am khảo thêm

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

29 Hội ứng Reye

94
95

29.1 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

95

29.2 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

95

30 Sốt phát ban

96

30.1 Sốt phát ban Rubella . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

96

30.2 Triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

96

30.3 Nguyên nhân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

96

30.4 Ngăn ngừa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

96

30.5 Chú thích

96

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

31 Sởi

97

31.1 Nguyên nhân gây bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

97

31.2 Dịch bệnh và thống kê . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

97

31.2.1 Năm 2014 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

97

31.3 Dịch tễ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

97

31.3.1 Lây truyền

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

97

31.4 Bệnh sinh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

97

31.5 Biểu hiện lâm sàng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

98

31.5.1 Giai đoạn ủ bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

98

31.5.2 Giai đoạn tiền triệu

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

98

31.5.3 Giai đoạn phát ban . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

98

31.5.4 Sởi không điển hình . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

98

31.6 Chẩn đoán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

98

31.6.1 Chẩn đoán phân biệt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

99

31.7 Điều trị

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

99

31.7.1 Vitamin A . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

99

31.8 Biến chứng

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

99


MỤC LỤC

ix

31.9 Tiên lượng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
31.10 Phòng bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100

31.10.1 Vaccine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
31.10.2 Phòng ngừa sau phơi nhiễm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
31.11 Xem thêm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
31.12 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
31.13 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
32 Sởi Đức

103

32.1 Dấu hiệu và triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
32.1.1 Hội chứng rubella bẩm sinh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
32.2 Nguyên nhân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
32.3 Chẩn đoán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
32.4 Phòng ngừa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
32.5 Điều trị . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
32.6 Dịch tễ học . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
32.7 Lịch sử . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
32.8 Chú thích . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
32.9 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
33 Suy giảm miễn dị

107

33.1 Suy giảm miễn dịch tiên phát . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
33.1.1 Hệ miễn dịch đặc hiệu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
33.1.2 Hệ miễn dịch không đặc hiệu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
33.2 Suy giảm miễn dịch thứ phát . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
33.3 Xem thêm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
33.4 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
33.5 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109

34 Suy giáp trạng bẩm sinh

110

34.1 Nguyên nhân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
34.2 Chẩn đoán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
34.2.1 Lâm sàng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
34.2.2 Xét nghiệm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
34.3 Điều trị . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
34.4 Tiên lượng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
34.5 Chú thích . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
35 Tăng áp phổi tồn tại sơ sinh

112

35.1 DỊCH TỂ TAPSS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
35.1.1 Ngạt trong tử cung hay chu sinh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
35.1.2 Bệnh nhu mô phổi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
35.1.3 Bất thường sự phát triển phổi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112


x

MỤC LỤC
35.1.4 Rối loạn chức năng cơ tim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
35.1.5 Viêm phổi và/hoặc nhiễm trùng huyết do vi khuẩn hoặc do virus có thể bắt đầu TAPSS

113

35.1.6 Mặc dù sự tái phát TAPSS gia đình không phổ biến, tố bẩm di truyền có lẽ ảnh hưởng

nguy cơ TAPSS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
35.2 BỆNH HỌC VÀ SINH LÝ BỆNH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
35.2.1 Tái cấu trúc mạch máu phổi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
35.2.2 Giảm sản phổi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
35.2.3 Sự co mạch phổi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
35.2.4 Rối loạn chức năng cơ tim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
35.2.5 Các yếu tố cơ học ảnh hưởng sự đề kháng mạch máu phổi . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
35.3 CHẨN ĐOÁN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
35.3.1 Rối loạn chức năng thất trái hoặc thất phải . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
35.4 ĐIỀU TRỊ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
35.5 NHỮNG HẬU QUẢ SAU GIAI ĐOẠN SƠ SINH CỦA NHỮNG BỆNH NHÂN BỊ TAPSS . . . . . 116
35.6 THAM KHẢO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
36 Tế bào nội mô

117

36.1 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
36.2 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
36.3 Liên kết ngopài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
37 ang điểm hôn mê Glasgow

118

37.1 ang điểm Glasgow (dùng cho bệnh nhân người lớn) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
37.1.1 Tiếp cận người bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
37.1.2 Phân tích các điểm ghi nhận

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119

37.1.3 ang điểm Glasgow biến đổi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119

37.2 ang điểm hôn mê Glasgow trong nhi khoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
37.2.1 Tiếp cận bệnh nhi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
37.2.2 Phân tích các điểm ghi nhận

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119

37.3 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
38 ấp tim

120

38.1 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
38.2 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
39 omas Benton Cooley

121

39.1 Chú thích . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
39.2 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
40 ủy đậu

122

40.1 Triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
40.2 Lây lan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
40.3 Biến chứng

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122

MỤC LỤC

xi

40.4 Phòng ngừa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
40.5 Điều trị

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123

41 Tụ cầu khuẩn

124

41.1 Coagulase . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
41.2 Tụ cầu khuẩn có men coagulase (tụ cầu vàng) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
41.2.1 Đặc tính và các yếu tố độc lực

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125

41.2.2 Các yếu tố độc lực ngoại bào . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
41.2.3 Vai trò của tụ cầu vàng trong lâm sàng

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125

41.2.4 Dịch tễ học và phòng bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
41.3 Tụ cầu không có men coagulase . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
41.4 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
41.5 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
42 Tứ ứng Fallot

128

42.1 Lịch sử . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
42.2 Tổn thương giải phẫu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
42.2.1 Động mạch chủ cưỡi ngựa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
42.2.2 ông liên thất . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
42.2.3 Hẹp đường thoát thất phải . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
42.2.4 Phì đại thất phải . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
42.2.5 Các tổn thương phối hợp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
42.3 Sinh lý bệnh và Huyết động học . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
42.4 Biểu hiện lâm sàng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
42.5 Chẩn đoán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
42.5.1 Bệnh sử . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
42.5.2 Khám thực thể . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
42.5.3 Công thức máu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
42.5.4 Điện tim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
42.5.5 X quang phổi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
42.5.6 Siêu âm tim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
42.5.7 Các phương tiện chẩn đoán khác . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
42.6 Điều trị . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
42.6.1 Điều trị nội khoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
42.6.2 Điều trị cơn tím . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
42.6.3 Điều trị ngoại khoa tạm thời . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
42.6.4 Phẫu thuật sửa chữa triệt để . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
42.7 Tiên lượng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
42.7.1 Bệnh nhân không được phẫu thuật . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
42.7.2 Bệnh nhân được phẫu thuật . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
42.8 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133

xii

MỤC LỤC

43 Tự kỷ

135

43.1 Triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
43.1.1 Phát triển xã hội . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
43.1.2 Giao tiếp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
43.2 Nguyên nhân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
43.3 Cơ chế . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
43.3.1 Sinh lý bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
43.3.2 Tâm thần học . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
43.4 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
43.5 Đọc thêm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
43.6 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
44 Vắc-xin 5 trong 1

139

44.1 Phân loại . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
44.1.1 Pentavac PFS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
44.1.2 Easyfive TT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
44.1.3 Shan-5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
44.1.4 ComBE Five

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139

44.1.5 invaxem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
44.2 Tác dụng phụ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
44.3 Tranh luận . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
44.3.1 Việt Nam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
44.4 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
44.5 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
45 ảo luận:Vắc-xin 5 trong 1

141

45.1 tạm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
45.2 Các loại

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141

45.2.1 Pentavac PFS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
45.2.2 Easyfive TT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
45.2.3 Shan-5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
45.2.4 ComBE Five . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
45.2.5 invaxem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
45.3 Bảo quản . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
45.4 ành phần . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
45.5 Công dụng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
45.6 Chỉ định . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
45.7 Chống chỉ định . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
45.8 Lưu ý . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
45.9 Liều lượng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
45.10 Phản ứng phụ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
45.11 ận trọng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141

MỤC LỤC

xiii

45.12 Sử dụng kết hợp với các loại thuốc khác
45.13 Tranh cãi
45.14 Ghi chú

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142

45.15 Xem thêm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
45.16 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
46 ông liên thất

143

46.1 Dịch tễ học và Nguyên nhân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
46.2 Sinh lý bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
46.3 Dấu hiệu và Triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
46.3.1 Triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
46.3.2 Dấu hiệu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
46.4 Chẩn đoán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
46.5 Điều trị . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
46.6 Xem thêm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
46.7 Hình ảnh bổ sung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
46.8 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145

46.9 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
47 Viêm cơ tim

146

47.1 Nguyên nhân và dịch tễ

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146

47.2 Sinh lý bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
47.3 Biểu hiện lâm sàng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
47.4 Xét nghiệm cận lâm sàng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
47.5 Chẩn đoán phân biệt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
47.6 Điều trị

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147

47.7 Tiên lượng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
47.8 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
47.9 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
48 Viêm dạ dày ruột

148

48.1 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
48.2 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
49 Viêm màng não mủ

149

49.1 Nguyên nhân gây bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
49.1.1 Phế cầu khuẩn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
49.1.2 Haemophilus influenzae tuýp b . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
49.1.3 Não mô cầu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
49.1.4 Escherichia coli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
49.1.5 Listeria monocytogenes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
49.2 Sinh lý bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
49.3 Triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151


xiv

MỤC LỤC
49.3.1 Ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
49.3.2 Ở trẻ lớn hơn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
49.4 Chẩn đoán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
49.5 Viêm màng não mủ mất đầu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
49.6 Điều trị . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
49.7 Biến chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
49.8 Phòng bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
49.9 Tài liệu tham khảo chính . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
49.10 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153

50 Viêm não

154

50.1 Nguyên nhân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
50.1.1 Nguyên nhân do các Arbovirus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
50.1.2 Herpes virus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155

50.1.3 Các bệnh nhiễm trùng thông thường ở trẻ em gây viêm não . . . . . . . . . . . . . . . . 155
50.1.4 Các enterovirus (virus ruột) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
50.2 Các yếu tố nguy cơ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
50.3 Sinh lý bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
50.4 Dấu hiệu và triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
50.5 Chẩn đoán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
50.6 Điều trị . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
50.7 Tiên lượng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
50.8 Phòng bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
50.9 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
51 Viêm ruột hoại tử

158

51.1 Nguyên nhân có thể . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
51.2 Lâm sàng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
51.3 Xét nghiệm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
51.4 Chẩn đoán hình ảnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
51.5 Xử trí theo phân độ Bell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
51.5.1 Bell giai đoạn I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
51.5.2 Bell giai đoạn II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
51.5.3 Bell giai đoạn III . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
51.6 Các biến chứng muộn của NEC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
51.7 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
52 Virus rota

161

52.1 Lịch sử . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
52.2 Triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162

52.3 Lây nhiễm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
52.4 Cơ chế bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162


MỤC LỤC

xv

52.5 Chẩn đoán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
52.6 Điều trị và tiên lượng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
52.7 Phòng chống
52.8 Dịch tễ học

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164

52.9 Lây nhiễm trong động vật . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164
52.10 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164
52.11 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
52.12 Nguồn, người đóng góp, và giấy phép cho văn bản và hình ảnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169
52.12.1 Văn bản . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169
52.12.2 Hình ảnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
52.12.3 Giấy phép nội dung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175


Chương 1

Nhi khoa
học người lớn là trẻ em còn nhỏ và trong hầu hết các
trường hợp không thể tự quyết định. Phải luôn luôn

quan tâm đến các biện pháp bảo vệ, sự riêng tư, trách
nhiệm pháp lý và sự tán thành bằng văn bản trong mọi
thủ thuật Nhi khoa. Bác sĩ Nhi khoa thường phải đối
xử với cha mẹ của bệnh nhân và thỉnh thoảng với gia
đình của bệnh nhân hơn là chính đứa trẻ.

1.2 Các chuyên ngành của Nhi
khoa
Một trẻ em đang được theo dõi trong bệnh viện nhi khoa

Các bác sĩ Nhi khoa chuyên ngành phải được đào tạo
thêm về các chuyên khoa. Hành nghề chuyên khoa
trong Nhi khoa tương tự như một số lĩnh vực hành nghề
các chuyên khoa của người lớn, nhưng có sự khác biệt
lớn về mô hình bệnh tật. Điển hình, các bệnh thường
thấy ở trẻ em thì hiếm thấy ờ người lớn (ví dụ: viêm tiểu
phế quản, nhiễm trùng rotavirus) và các bệnh thường
thấy ở người lớn thì hiếm thấy ở trẻ em (ví dụ bệnh
động mạch vành, huyết khối tĩnh mạch sâu). Cũng vậy,
bác sĩ tim mạch nhi giải quyết các bệnh tim của trẻ em,
đặc biệt các dị tật tim bẩm sinh và các bác sĩ ung thư
Nhi thường hay điều trị các loại bệnh ung thư tương đối
phổ biến ở trẻ em (ví dụ một số bệnh bạch cầu cấp, U
lympho và các loại sarcome) nhưng hiếm gặp ở người
lớn. Mọi chuyên ngành của Y học người lớn hầu như
đều có trong Nhi khoa. Một chuyên khoa lớn chỉ có
trong Nhi khoa đó là sơ sinh: chăm sóc sức khỏe cho
các trẻ sơ sinh từ 0 đến 28 ngày tuổi.

Nhi khoa là một ngành của Y học chịu trách nhiệm

chăm sóc sức khỏe cho trẻ em từ lúc mới sinh cho đến
14-21 tuổi, tùy thuộc vào mỗi ốc gia. Ở Việt Nam
Nhi khoa chăm sóc sức khỏe cho trẻ em từ sơ sinh đến
16 tuổi. Bác sĩ thực hành trong lĩnh vực này được gọc
là bác sĩ Nhi khoa.

1.1 Sự khác biệt giữa Y học người
lớn và Nhi khoa
Nhi khoa khác biệt với Y học người lớn về nhiều lĩnh
vực. Sự khác biệt về kích thước cơ thể tương ứng sự
khác biệt về sự trưởng thành. Cơ thể nhỏ của một trẻ
em hoặc một trẻ sơ sinh khác biệt cơ bản về mặt sinh
lý so với người lớn. Các dị tật bẩm sinh, khác biệt về
di truyền và các vấn đề về sự phát triển là những vấn
đề được các bác sĩ Nhi khoa quan tâm nhiều hơn so với
các bác sĩ của người lớn.

1.3 Tham khảo

Các bệnh lý di truyền thường được các bác sĩ Nhi khoa
điều trị hơn so với các bác sĩ của người lớn. Ví dụ như
các bệnh alassemia, thiếu máu hồng cầu hình liềm
và bệnh xơ nang (cystic fibrosis). Các vấn đề liên quan
các bệnh nhiễm trùng và miễn dịch thường được các
Bác sĩ Nhi khoa giải quyết đầu tiên. ời kỳ thơ ấu là
thời kỳ các hệ thống cơ quan của cơ thể có sự trưởng
thành và phát triển nhanh nhất.
Điều trị cho trẻ em không giống điều trị bệnh cho một
người lớn thu nhỏ. Sự khác biệt lớn giữa Nhi khoa và y
1

Chương 2

Bạch hầu
Bệnh bạ hầu (tiếng Anh: diphtheria) là một bệnh
truyền nhiễm cấp tính gây nên do ngoại độc tố của
vi khuẩn bạch hầu, tên khoa học là Corynebacterium
diphtheriae. Bạch hầu trong tiếng Anh diphtheria có
nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp là diphtherà có nghĩa là
“miếng da động vật” do bệnh thường đặc trưng bằng
một lớp màng giả (pseudomembrane) trong họng hầu
hay trong mũi, trên da.

trong việc gây miễn dịch ở chuột lang (guinea pig) bằng
cách tiêm độc tố đã làm giảm độc lực thông qua xử lý
nhiệt và hai nhà khoa học này cũng đã phát hiện rằng
khi dùng huyết thanh của con vật được gây miễn dịch
tiêm cho động vật thí nghiệm khác thì có tác dụng bảo
vệ chống lại bệnh. Dạng độc tố được biến đổi này thích
hợp cho việc gây miễn dịch ở động vật nhưng lại gây
nên các phản ứng tại chỗ khá nặng khi tiêm cho người
do đó nó không được dùng để tạo miễn dịch ở người.

Năm 1909, eobald Smith ở Hoa kỳ đã chứng minh
rằng độc tố (toxin) bị trung hòa bởi kháng độc tố
(antitoxin) tạo nên phức hợp Độc tố-Kháng độc tố
Bệnh được Hippocrates miêu tả lần đầu tiên vào thế kỷ (Toxin-Anti-Toxin complex, TAT) vẫn giữ nguyên tính
thứ 5 trước Công Nguyên. Một số tài liệu cũng gợi ý sinh miễn dịch nhưng lại không gây nên các phản ứng
đến sự hoành hành của bệnh bạch hầu ở Syria và Ai tại chỗ như độc tố biến đổi của von Bering và Katasato.

Cập cổ đại.
Vào năm 1910 TAT được dùng làm vaccine phòng ngừa
Aetius đã miêu tả các vụ dịch vào thế kỷ thứ 6 sau Công bệnh bạch hầu. Tuy nhiên TAT có hai đặc tính không
Nguyên.
mong muốn nên không thể là một loại vaccine lý tưởng
Vào thế kỷ 17 có rất nhiều vụ dịch gây chết người hàng được. ứ nhất, độc tố được dùng có độc tính rất cao
loạt đã tàn phá châu Âu. Ở Tây Ban Nha bệnh được biết nếu không được trung hòa hết bởi kháng độc tố (lượng
dưới tên gọi “El garatillo” (kẻ treo cổ) còn ở Ý và Silicy tồn dư sẽ còn trong TAT) thì sẽ gây nên tình trạng
nhiễm độc tố nặng đưa đến tử vong. ứ hai, hỗn hợp
bạch hầu có tên là “bệnh cổ họng”.
TAT này là huyết thanh ngựa cho nên có thể gây mẫn
Vào thế kỷ 18 bệnh bạch hầu lan rộng đến các thuộc địa cảm ở một số người.
ở châu Mỹ và gây nên vụ dịch vào khoảng năm 1735.
Vào thời điểm đó thường chỉ trong vòng vài tuần thì cả Năm 1913, Schick miêu tả một phương pháp thử phản
gia đình có người mắc bệnh đều lần lượt tử vong toàn ứng trên da (skin test) nhằm phát hiện đáp ứng miễn
dịch của người đối với bệnh bạch hầu. Độc tố bạch hầu
bộ.
có khả năng gây nên một phản ứng viêm khi tiêm một
Klebs lần đầu tiên vào năm 1883 quan sát được vi khuẩn lượng nhỏ trong da. Test Schick được thực hiện bằng
bạch hầu ở màng giả bạch hầu.
cách tiêm một lượng rất nhỏ độc tố bạch hầu dưới da
Một năm sau đó, 1884, Löffler dựa vào những suy đoán cẳng tay và quan sát đáp ứng sau 48 giờ. Test dương
của Robert Koch đã nuôi cấy được vi khuẩn bạch hầu tính (có phản ứng viêm) chứng tỏ người này có khả
này do đó tác nhân này còn có tên là trực khuẩn Löffler. năng mắc bệnh, nghĩa là không có miễn dịch với bạch
Cũng ngay trong năm này, chính Löffler đã đưa ra kết hầu. Test âm tính (không có phản ứng viêm) chứng tỏ
luận là vi khuẩn có khả năng sản xuất ra một loại độc người này có miễn dịch với bạch hầu (kháng thể trong
cơ thể đã trung hòa độc tố nên không xảy ra phản ứng).
tố hòa tan.
Năm 1888, Roux và Yersin miêu tả sự hiện diện của độc Năm 1929, Ramon miêu tả cách phương pháp biến đổi
tố bạch hầu trong dung dịch nuôi cấy vi khuẩn. Khi độc tố bạch hầu thành dạng không gây độc nhưng

dùng dung dịch sau khi đã loại bỏ vi khuẩn này đem vẫn có khả năng gây miễn dịch bằng cách xử lý với
tiêm cho các động vật thí nghiệm, hai ông đã quan sát formaldehyde. Sản phẩm này được gọi là giải độc tố
được các biểu hiện toàn thân đặc trưng của bệnh bạch (toxoid). Đây là một trong những loại vaccine bạch hầu
an toàn nhất mọi thời đại.
hầu.
Hai năm sau đó, von Bering và Kitasato đã thành công Năm 1951, Freeman đưa ra một phát minh quan trọng

2.1 Lịch sử

2


2.4. BỆNH SINH
rằng các chủng gây bệnh (có khả năng sản xuất độc
tố) có tính ly giải (lysogenic) (nghĩa là chúng bị nhiễm
một loại thực khuẩn bào), trong khi các chúng không
ly giải thì không có độc lực. Sau đó người ta phát hiện
rằng gene chịu trách nhiệm cho quá trình sản xuất độc
tố nằm trên ADN thực khuẩn bào này.
Vào đầu những năm 1960, Pappenheimer cùng nhóm
nghiên cứu tại Đại Học Harvard đã tiến hành các
nghiên cứu về cơ chế bệnh sinh của độc tố bạch hầu.
Các nhà khoa học này khảo sát tác động của độc tố
bạch hầu lên các tế bào Hela và đi đến kết luận độc tố
có khả năng ức chế quá trình tổng hợp protein thông
qua cơ chế phong tỏa sự vận chuyển các amino acid
của các ARN vận chuyển (tRNA) đến ribosome khi bào
quan này tiến hành tổng hợp chuỗi polypeptide. Họ
cũng phát hiện rằng tác động này của độc tố bạch hầu
có thể bị phong tỏa nếu trước đó kháng độc tố bạch hầu

được sử dụng.
Sau đó cơ chế chính xác về tác động của độc tố được
xác lập và trở thành mô hình kinh điển của ngoại độc
tố (exotoxin) vi khuẩn.

3
nề hơn.
Ổ ứa bệnh là người. Trong các vụ bùng phát trẻ em
thường là những cá thể mang mầm bệnh thoáng qua.
Phương thức lây truyền chủ yếu là từ người sang người
thông qua các hạt tiết cả đường hô hấp. Hiếm gặp hơn
là phương thức lây trực tiếp từ tổn thương của bạch hầu
da.
Khả năng lây nhiễm tùy thuộc vào sự hiện diện của vi
khuẩn sống độc lực trong các chất tiết hô hấp hay trong
các tổn thương bạch hầu. ời gian lây truyền của một
người mang vi khuẩn thường là trong khoảng 2 tuần
và hiếm khi kéo dài đến 4 tuần nếu không được điều
trị kháng sinh. Tuy nhiên những người mang vi khuẩn
mạn tính (chronic carrier) có thể phát tán vi khuẩn
trong 6 tháng. Điều trị kháng sinh nhanh chóng triệt
tiêu khả năng truyền bệnh này.

2.4 Bệnh sinh

Vi khuẩn có thể xâm nhập vào hầu họng ở những cá thể
nhạy cảm (không có miễn dịch chống bệnh bạch hầu).
2.2 Corynebacterium diphtheriae Tại đây tiết ra độc tố có khả năng ức chế quá trình tổng
hợp của tế bào do đó làm chết tế bào và hình thành
các màng giả tại chỗ. Từ đây độc tố bạch hầu có thể

Corynebacterium diphtheriae là một trực khuẩn gram
được hấp thu vào máu, theo tuần hoàn đi khắp cơ thể.
dương ái khí, không di động. Vi khuẩn chỉ sản xuất
Chính độc tố lưu hành này là nguyên nhân gây nên tổn
được độc tố (tính sinh độc tố: toxigenicity) khi chính
thương ở các cơ quan xa khác như viêm cơ tim, viêm
bản thân vi khuẩn này bị nhiễm một loại virus đặc biệt
dây thần kinh, giảm tiểu cầu và protein niệu.
gọi là thực khuẩn bào (bacteriophage) có mang thông
tin di truyền của độc tố (gọi là tox gene). Chỉ có những Độc tố bạch hầu là một ngoại độc tố cấu tạo bởi một
chủng vi khuẩn có khả năng sinh độc tố mới gây bệnh chuỗi polypeptide chứa Domain A (Active: hoạt tính,
hoạt động) và Domain B (Binding: gắn). Độc tố gắn
nặng.
với các thụ thể (receptor) đặc hiệu trên bề mặt tế bào
Dưới kính hiển vi, vi khuẩn rất mảnh có dạng hình dùi
(thụ thể này có tên HB-EGF receptor: heparin-binding
trống, hình que và sắp xếp đặc trưng như hình hàng
epidermal growth factor) và được vận chuyển vào nội
rào hay hình chữ Hán.
bào nhờ quá trình nhập bào (endocytossis) qua trung
Vi khuẩn bạch hầu có ba type sinh học là gravis, gian thụ thể. Trong các túi nhập bào này, phần A của
intermedius và mitis theo thứ tự khả năng gây bệnh độc tố sẽ bị cắt rời khỏi phần B và đi vào bào tương.
giảm dần. Cả ba type này đều có khả năng sinh độc Một khi đã vào được bào tương, phần A sẽ tái hình
tố nhưng thể bệnh nặng thường do type gravis (gravis: thành cấu trúc không gian của nó, nghĩa là hồi phục
nặng).
khả năng hoạt động của một enzyme và phát huy tác
động ức chế tổng hợp protein của tế bào.
Biểu hiện lâm sàng của bệnh bạch hầu do chủng không
sinh độc tố thường nhẹ nhàng hơn. Trong một số
trường hợp hiếm, bệnh cảnh lâm sàng nặng nề nhưng

Tỉ lệ mắc bệnh rất cao và có thể gây thành dịch trước không phát hiện được chủng sinh độc tố có thể là do
kỷ nguyên giải độc tố. Từ khi sản xuất được giả độc mẫu bệnh phẩm không đủ.
tố và việc thực hiện tiêm phòng theo chương trình
tiêm chủng mở rộng (EPI: Expanded Programme of
Immunisation) thì tỉ lệ này giảm xuống một cách ngoạn 2.5 Đặc điểm lâm sàng
mục. Tuy nhiên bệnh không phải đã được loại bỏ hẳn.
ỉnh thoảng vẫn có những trường hợp bệnh rải rác
được chẩn đoán. Chính vì có chương trình tiêm chủng ời kỳ ủ bệnh thường từ 2 đến 5 ngày (thay đổi từ 1
mở rộng nên tỉ lệ bệnh giảm xuống nhưng những người đến 10 ngày).
không tiêm chủng sẽ không có cơ hội phát triển miễn Hầu như tất cả các tổ chức niêm mạc đều có thể biểu
dịch tự nhiên do đó khi mắc bệnh, bệnh thường nặng hiện bệnh. Để thuận tiện trong thực hành lâm sàng,

2.3 Dịch tễ


4

CHƯƠNG 2. BẠCH HẦU
kèm theo sự hấp thu độc tố vào máu rất nhiều. Khởi
phát viêm họng thường âm ỉ. Bệnh có thể biểu hiện sớm
bằng các dấu hiệu như mệt mỏi toàn thân, đau cổ họng,
chán ăn, sốt nhẹ. Sau 2 đến 3 ngày, một lớp màng màu
trắng xanh xuất hiện và lan rộng dần. Màng giả có thể
chỉ khu trú ở khu vực hạnh nhân (tên gọi thông thường
là A-mi-đan) hoặc có thể lan rộng bao phủ cả màn hầu.
ường khi bệnh nhân đến với thầy thuốc thì lớp màng
giả này đã chuyển sang màu xanh xám hoặc màu đen
nếu có chảy máu. Chu vi của lớp màng giả này chỉ có
biểu hiện sưng nề nhẹ. Nếu cố gắng bóc lớp màng này
ra thì dễ dàng gây chảy máu. Nếu màng giả lan rộng

thì có thể gây tắc nghẽn đường hô hấp.
Bệnh nhân có thể lành bệnh nhưng nếu độc tố được
hấp thu với lượng nhiều thì có thể có những biểu hiện
nhiễm độc như phờ phạc, xanh tái, mạch nhanh, đờ đẫn,
hôn mê và có thể tử vong trong vòng 6 đến 10 ngày. Sốt
thường không cao mặc dù bệnh nhân biểu hiện nhiễm
độc cực kỳ nặng nề. Bệnh nhân mắc bệnh nặng có thể
biểu hiện phù nề vùng dưới hàm và sưng các hạch bạch
huyết vùng cổ tạo nên một dấu hiệu lâm sàng rất đặc
trưng gọi là dấu hiệu bạnh cổ bò (bullneck).

An adherent, dense, grey pseudomembrane covering the tonsils is
classically seen in diphtheria

Bạ hầu thanh quản có thể do bạch hầu họng lan
xuống nhưng cũng có thể do bệnh tại chỗ. Đây là thể
bệnh tiến triển nhanh và cực kỳ nguy hiểm. Dấu hiệu
lâm sàng gồm sốt, khàn giọng, ho giống ông ổng như
chó sủa (barking cough). Do thanh quản là nơi hẹp nhất
của đường thở nên nếu màng giả mạch hầu phát triển
ở đây, nguy cơ gây tắt nghẽn đường thở rất nhanh đưa
đến hôn mê và tử vong.
Bạ hầu da thường gặp ở những vùng nhiệt đới có thể
do nơi đây tỉ lệ bệnh lưu hành cao hơn và nhiều người
có miễn dịch tự nhiên với bệnh. Đây là một thể bệnh
nhẹ và chúng gây bệnh thường không sinh độc tố. Biểu
hiện có thể dưới hình thức một ban da bong vảy hoặc
một vết mạn tính có bờ rõ.
Bạ hầu ở các vị trí khác có thể gặp là kết mạc mắt,
niêm mạc vùng âm hộ-âm đạo hoặc lỗ tai ngoài.

A diphtheria skin lesion on the leg

2.6 Biến chứng

Tất cả các biến chứng của bệnh bạch hầu kể cả tử vong
đều là hậu quả của độc tố. Mức độ trầm trọng của bệnh
bệnh bạch hầu thường được phân chia thành các thể và biến chứng thường tương quan với mức độ lan tỏa
tùy theo vị trí biểu hiện.
của tổn thương tại chỗ. Độc tố tại vị trí tổn thương ban
Bạ hầu mũi trước thường khó phân biệt với các bệnh đầu này được hấp thu vào máu và gây nên biến chứng
lý viêm mũi họng cấp khác trên lâm sàng. Bệnh cũng ở các cơ quan xa. Biến chứng thường gặp nhất trong
biểu hiện bằng xuất tiết mủ-nhầy (chất xuất tiết chứa cả bệnh bạch hầu là viêm cơ tim và viêm dây thần kinh.
mủ lẫn dịch tiết niêm mạc) đôi khi có lẫn máu. ường Viêm cơ tim thường biểu hiện bằng các rối loạn nhịp.
sẽ phát hiện được một màng trắng ở vách ngăn mũi nếu Biểu hiện có thể là bloc nhĩ thất ở các mức độ khác
thăm khám cẩn thận. ể bệnh này thường tương đối nhau, đôi khi phân li nhĩ thất, rung thất kèm suy tim.
nhàng vì độc tố ở vị trí này ít được hấp thu vào máu. Điều trị cực kỳ khó khăn, đôi khi phải dùng máy tạo
Điều trị nhanh chóng bằng kháng độc tố và kháng sinh. nhịp: Biến chứng có thể xảy ra trong giai đoạn toàn
Bạ hầu họng và hạnh nhân là thể bệnh thường gặp phát của bệnh hoặc cũng có thể xảy ra chậm vài tuần
nhất của bạch hầu. Nhiễm trùng tại vị trí này thường sau khi bênh đã khỏi. Khi viêm cơ tim xuất hiện sớm


2.9. PHÒNG BỆNH

5

trong những ngày đầu của bệnh, tiên lượng thường rất năng xảy ra sốc phản vệ do đó trước khi dùng kháng
đen tối, tỉ lệ tử vong rất cao.
độc tố (thường là lượng lớn) cần phải thử test mẩn cảm.
Viêm dây thần kinh thường ảnh hưởng đến dây thần

kinh vận động và thường hồi phục hoàn toàn nếu bệnh
nhân không tử vong vì biến chứng khác. Liệt màn khẩu
cái (màn hầu) thường xuất hiện vào tuần thứ ba của
bệnh. Liệt các dây thần kinh vận nhãn, cơ chi và liệt cơ
hoành có thể xảy ra vào tuần thứ năm của bệnh. Viêm
phổi và suy hô hấp có thể xuất hiện do hậu quả của liệt
cơ hoành.
Các biến chứng khác có thể xảy ra như viêm kết mạc
mắt hoặc suy hô hấp do tắt nghẽn đường hô hấp có thể
xảy ra ở trẻ em, đặc biệt là nhũ nhi.

2.8.2 Kháng sinh
Liệu trình kháng sinh thường kéo dài trong 14 ngày.
uốc thường sùng là Erythromycine uống hoặc tiêm
(liều 40 mg/kg/ngày, tối đa 2 g/ngày). Một loại kháng
sinh khác cũng thể dùng là Procaine Penicilline G tiêm
hằng ngày (liều 300 000 đơn vị/ngày cho trẻ cân nặng
từ 10 kg trở xuống và 600 000 đơn vị/ngày cho bệnh
nhân cân nặng trên 10 kg).

Bệnh thường không lây sau khi dùng kháng sinh đúng
Tử vong vào khoảng 5 đến 10% có thể tăng cao đến liều 48 giờ. Tuy nhiên sau liệu trình kháng sinh cần cấy
20% ở trẻ em dưới 5 tuổi và người lớn trên 40 tuổi. Tỉ lệ lại bệnh phẩm ngay chỗ tổn thương cũ để xác định là
tử vong của bệnh bạch hầu dường như không thay đổi đã sạch vi khuẩn hoàn toàn chưa.
trong 50 năm qua.

2.7 Xét nghiệm cận lâm sàng
Ngay sau khi thăm khám bệnh nhân, nếu nghi ngờ
bệnh (dựa vào các yếu tố dịch tễ, miễn dịch, biểu hiện
lâm sàng) thì động tác quan trọng nhất là lấy giả mạc

hoặc phết bệnh phẩm ở chỗ tổn thương nghi ngờ bạch
hầu. Và nếu lâm sàng nghi ngờ bạch hầu thì nên tiến
hành điều trị ngay mà không chờ kết quả cận lâm sàng.

2.8.3 Điều trị dự phòng
Những người có tiếp xúc thân mật với nguồn lây như
người trong cùng một gia đình thì tùy theo lứa tuổi
có thể tiêm nhắc lại mũi vaccine bạch hầu (xem phần
phòng bệnh). những người này nhất thiết phải được
điều trị bằng kháng sinh. Kháng sinh có thể dùng liều
duy nhất bằng benzathine penicilline G (600 000 đơn vị
cho trẻ dưới 6 tuổi và 1 200 000 đơn vị cho người trên
6 tuổi. Hoặc có thể dùng kháng sinh erythromycine
đường uống trong 6 đến 10 ngày (liều 40 mg/kg/ngày
cho trẻ em và 1 g/ngày cho người lớn).

Xét nghiệm nhanh nhờ vào nhuộm Gram và nhuộm
Kennyon. Vi khuẩn có thể bắt màu nhuộm Gram
dương, mảnh, hình dùi trống, sắp xếp theo kiểu hình
hàng rào hoặc hình Hán tự. Không thấy C. diphtheriae Những người lành mang vi khuẩn (carrier) trong cộng
khi nhuộm cũng không thể loại trừ nguyên nhân bạch đồng cũng cần được điều trị kháng sinh như trên và
phải theo dõi sát. Nên dùng kháng độc tố ngay lập tức
hầu.
khi có những dấu hiệu đầu tiên của bệnh.
Chẩn đoán xác định nhờ vào việc cấy và định danh vi
khuẩn nhưng quá trình này thường đòi hỏi thời gian. Những người có tiếp xúc với bệnh nhân mắc bệnh bạch
Ngoài việc nuôi cấy nhằm phân lập C. diptheriae thì hầu ở da cũng nên được điều trị bằng kháng sinh như
bệnh phẩm cũng được nuôi cấy trên đĩa thạch chứa máu nêu trên. Tuy nhiên nếu chủng bạch hầu này không
để phát hiện liên cầu khuẩn tan máu vì loại vi khuẩn sinh độc tố thì việc kiểm soát nguồn lây không đặt ra.
này cũng có thể gây nên biểu hiện tại chỗ trong hầu

họng giống với bạch hầu.

2.9 Phòng bệnh
2.8 Điều trị
2.8.1

Điều trị bằng kháng độc tố

Kháng độc tố bạch hầu được điều chế từ huyết thanh
ngựa được sử dụng lần đầu tiên ở Hoa Kỳ vào năm 1891.
Trước đây kháng độc tố được dùng phòng bệnh cho
những người có tiếp xúc với nguồn lây tuy nhiên hiện
nay chỉ dùng cho những người mắc bệnh thật sự.
Kháng độc tố không có khả năng trung hòa phần độc
tố đã gắn vào tổ chức mà chỉ trung hòa được độc tố lưu
hành trong máu và ngăn ngừa bệnh không tiến tiển
nặng hơn. Một nguy cơ khi dùng kháng độc tố là khả

Phương pháp phòng bệnh hiệu quả nhất là tiêm ngừa
cho cộng đồng. Bạch hầu là một bệnh nằm trong
chương trình tiêm chủng mở rộng quốc gia.
ường Vaccine này được kết hợp với các vaccine khác
để giảm số lần tiêm cho trẻ. Loại vaccine thường dùng
là DTP (D-Diphtherria: Bạch hầu; T-Tetanus: uốn ván;
P-Pertussis: ho gà) tuy nhiên thành phần vaccine ho gà
thường gây phản ứng phụ cho trẻ như sốt cao, co giật
nên ngày này người ta chuộng vaccine DTaP hơn (Hai
thành phần đầu giống với loại vaccine kể trên còn phần
ho gà không dùng vi khuẩn ho gà nữa mà chỉ dùng
một thành phần của vi khuẩn này thôi: aP- acellular

pertussis).


6

CHƯƠNG 2. BẠCH HẦU

Lịch tiêm chủng thông thường là 4 mũi vào các tháng
tuổi 2, 4, 6 và 16 đến 18. Ba mũi đầu tiên nên cách nhau
ít nhất là 4 tuần. Mũi thứ tư nên cách mũi thứ ba ít nhất
là 6 tháng và không nên tiêm trước 12 tháng tuổi.
Nếu mũi tiêm thứ 4 thực hiện trước khi trẻ được 4 tuổi
(trước lần sinh nhật thứ 4) thì nên tiêm mũi tiêm nhắc
lại (mũi booster) khi trẻ được 5 đến 6 tuổi. Tuy nhiên
nếu mũi thứ tư tiêm sau sinh nhật lần thứ 4 thì không
cần tiêm mũi thứ năm.
Phản ứng phụ của vaccine bạ hầu:
• Phản ứng tại chỗ thường nhẹ nhàng như đau chỗ
bị tiêm, da chỗ tiêm cứng hơn nhưng không phù
nề lan tỏa. Những phản ứng này thường tự giới
hạn và không cần điều trị. Hạt sẩn chỗ tiêm có
thể tồn tại vài tuần nhưng không nguy hiểm.
• Phản ứng toàn thân như sốt thường ít xảy ra.
• Phản ứng tại chỗ nặng nề hay phản ứng kiểu
Arthur (Arthur-type reaction) có thể xảy ra khi
tiêm các vaccine chưa giải độc tố bạch hầu hoặc
uốn ván. Triệu chứng thường xuất hiện trong
vòng 2 đến 8 giờ sau khi tiêm. Biểu hiện là sưng
nề lan tỏa từ khuỷu tay đến khớp vai gây đau
nhức nhiều. Hiện tượng này thường xảy ra ở người

lớn đã có sử dụng giải độc tố trước đó. Những
người này thường có nồng độ kháng độc tố lưu
hành trong máu rất cao. Chính vì ậy ở những bệnh
nhân này người ta khuyên không nên dùng mũi
booster cấp cứu (như khuyến cáo trong phần điều
trị phòng ngừa).
• Phản ứng toàn thân nặng như nổi mề đay, sốc phản
vệ hay biến chứng thần kinh có ghi nhận nhưng
cực kỳ hiếm gặp.
Mặc dù các phản ứng phụ nêu trên có thể xảy ra, nhìn
chung vaccine giải độc tố bạch hầu là một vaccine an
toàn được Tổ chức Y tế ế giới khuyến cáo sử dụng

2.10 Tham khảo
[1] Atkinson, William (tháng 5 năm 2012). Diphtheria
Epidemiology and Prevention of Vaccine-Preventable
Diseases (ấn bản 12). Public Health Foundation. tr. 215–
230. ISBN 9780983263135.

2.11 Liên kết ngoài
• />pdf
• />html
• />fs089/en/


Chương 3

Bại não
Bại não là thuật ngữ chỉ một nhóm tình trạng bệnh lý
mãn tính ảnh hưởng đến sự kiểm soát các vận động

cũng như tư thế. Do một phần nào đó của bộ não bị tổn
thương nên trẻ bệnh không thể cử động các cơ được
vùng não đó điều khiển một cách bình thường được.
Các triệu chứng của bại não có thể nhẹ nhàng hoặc
rất nặng nề ở các trẻ khác nhau tùy theo tổn thương
não nhưng ở một trẻ nhất định thì triệu chứng không
nặng lên khi trẻ lớn hơn. Nói một cách khác, bại não
là một bệnh tĩnh, nghĩa là các tổn thương đã định hình
và không tiến triển xấu hơn nữa. Định nghĩa này rất
quan trọng để phân biệt bại não với các tình trạng tổn
thương thần kinh khác có tổn thương não hoạt động
và do đó triệu chứng tâm thần vận động sẽ càng ngày
càng nặng hơn. Nếu được điều trị, phần lớn trẻ bị bại
não có những biến chuyến rất khả quan.

này có thể bắt nguồn từ rất sớm trong quá trình phát
triển của não bộ khi trẻ còn đang trong giai đoạn bào
thai.
Mặc dù có những quan sát và nhận định tinh tế của
Freund, cho mãi đến gần đây rất nhiều thầy thuốc, gia
đình thậm chí cả các nhà nghiên cứu vẫn tin tưởng là
thiếu ôxy não là nguyên nhân bại não. Tuy nhiên vào
thập niên 1980 nhờ vào những nghiên cứu quy mô lớn
và với những phương pháp mới, các nhà khoa học nhận
định chắc chắn rằng biến chứng của sinh khó chỉ chiếm
10% tổng số các trường hợp bại não. Trong phần lớn
các trường hợp bại não, người ta vẫn chưa thể xác định
được nguyên nhân. Các nghiên cứu vẫn đang được tiến
hành.

Rất nhiều trẻ bị bại não thường có kèm theo các tình 3.2 Nguyên nhân bại não
trạng bệnh khác đòi hỏi phải điều trị. Các bệnh này
gồm chậm phát triển tâm thần, rối loạn khả năng học Trong khoảng 70% trường hợp, bại não có thể là do
tập, động kinh, các vấn đề về thính giác, thị giác, ngôn những bất thường xảy ra trước sinh làm ảnh hưởng đến
ngữ.
quá trình phát triển bình thường của não. eo báo cáo
năm 2003 của Hội Sản và Phụ khoa Hoa Kỳ (American
College of Obstetricians and Gynecologists - ACOG) và
Viện Hàn lâm Nhi khoa Hoa Kỳ (American Academy
3.1 Lịch sử
of Pediatrics – AAP) thì thiếu ôxy trong quá trình sinh
đẻ chỉ chiếm một tỷ lệ nhỏ trong các trường hợp bại
Vào năm 1860, William Lile, một phẫu thuật viên
não. Mặc dù nhiều trường hợp người ta chưa thể xác
chỉnh hình người Anh đã cho xuất bản những bài báo
định được căn nguyên nhưng các nguyên nhân được
đầu tiên về một rối loạn khó hiểu ảnh hưởng đến trẻ
biết của bại não bao gồm:
em trong những năm đầu đời gây nên co cứng rõ các
cơ ở chân và ở tay nhưng mức độ nhẹ hơn. Những đứa
• Nhiễm trùng trong thai kỳ
trẻ này có khó khăn trong cầm nắm đồ vật, bò và đi
lại. Những rối loạn này không cải thiện khi trẻ lớn lên
nhưng cũng không nặng nề hơn. Tình trạng này đầu Các nhiễm trùng ở phụ nữ có thai như rubella (sởi
tiên được gọi là bệnh Lile trong nhiều năm. Những Đức), cytomegalovirus và toxoplasmosis có thể gây tổn
đứa trẻ này dường như sinh non hoặc do biến chứng thương não của bào thai và gây bại não sau này. Các
trong quá trình sinh nở nên Lile đưa ra giả thiết là nhiễm trùng khác như nhiễm trùng ối, nhiễm trùng hệ
chứng bệnh này là hậu quả của tình trạng thiếu ôxy não tiết niệu – sinh dục của người mẹ cũng có thể gây nên
trong lúc sinh. Ông ta cho rằng sự thiếu ôxy này đã làm sinh non, một nguy cơ khác của bại não.
tổn thương những vùng não nhạy cảm có chức năng

• iếu khí não bào thai
kiểm soát vận động. Tuy nhiên vào năm 1897, nhà tâm
lý học lừng danh người Áo Sigmund Freund đã không
tán thành giả thiết này. Do quan sát thấy những trẻ này Khi chức năng của nhau thai bị giảm sút (suy nhau thai)
có các rối loạn khác như chậm phát triển tinh thần, rối hoặc bị bóc tách khỏi thành tử cung trước khi sinh
loạn thị lực và động kinh nên Freund cho rằng rối loạn (nhau bong non) hoặc do chảy máu do sai lệch vị trí
7


8

CHƯƠNG 3. BẠI NÃO

(nhau tiền đạo) có thể làm giảm lượng ôxy cung cấp
cho thai nhi.
• Sinh non
Sinh non là trẻ sinh ra trước 37 tuần thai tính từ ngày
đầu tiên của kỳ kinh nguyệt cuối cùng trước khi có
thai. Những trẻ sinh non đặc biệt trước 32 tuần và nhất
là trước 28 tuần thai có nguy cơ bại não rất cao. Một
nghiên cứu cho thấy những trẻ sinh non có cân nặng
lúc sinh thấp hơn 1500 gram có nguy cơ bại não cao
gấp 30 lần so với trẻ sinh đủ tháng (trẻ sinh từ 37 đến
42 tuần thai). Lý do là trẻ sinh non có nguy cơ rất cao bị
xuất huyết não gây tổn thương các tổ chức mong manh
đang phát triển của não hoặc gây nên chứng nhuyễn
hóa chất trắng quanh não thất.
• Ngạt trong quá trình uyển dạ và sinh nở

• Bại não mắc phải

Trẻ mắc các chứng bệnh gây tổn thương thần kinh
trong hai năm đầu tiên của đời sống ví dụ như viêm
màng não mủ, viêm não, chấn thương sọ não…

3.3 Tần suất
Bại não thường ít khi được chẩn đoán sớm trước 2 tuổi.
Với lứa tuổi trên 3 thì tần suất bại não vào khoảng 2-3
trường hợp/1000 trẻ. Đây là một tỷ lệ khá cao đối với
một bệnh mãn tính như thế này. Ngay cả ở Mỹ thì cũng
có khoảng trên nửa triệu bệnh nhân bại não.

3.4 Các thể bại não

Cho mãi đến gần đây người ta vẫn còn tin tưởng rộng Bại não được chia thành 3 thể lâm sàng chính. Tuy
rãi là ngạt (thiếu ôxy) trong quá trình chuyển dạ và sinh nhiên trên một trẻ bại não có thể có nhiều hơn một
nở là nguyên nhân của hầu hết các trường hợp bại não. thể bệnh kết hợp với nhau.
Tuy nhiên như trên đã nói, theo nghiên cứu của Hội
Sản và Phụ khoa Hoa Kỳ và Viện Hàn lâm Nhi khoa
• Bại não thể liệt cứng (spastic cerebral palsy): Có
Hoa Kỳ thì ngạt chỉ chiếm 10% trong tổng số các bệnh
khoảng 70 đến 80% bệnh nhân bại não thuộc nhóm
nhân bại não.
này. Trẻ mắc thể này có biểu hiện các cơ co
cứng,luôn ở trạng thái tăng trương lực cơ. Chính
do tình trạng này mà sự vận động của bệnh nhân
• Các bệnh máu
bại não rất khó khăn. Trẻ khó cầm nắm, bò hoặc
đi. ể lâm sàng này lại được chia làm ba nhóm
Bất đồng nhóm máu Rh là sự bất tương hợp nhóm
nhỏ. Trong nhóm liệt cứng hai i dưới (spastic

máu giữa mẹ và bào thai gây nên vàng da trầm trọng
diplegia), trẻ có bất thường co cứng rõ ở hai chi
và tổn thương não dẫn đến bại não. Bệnh này thường
dưới. Do các cơ khép co cứng nên chân trẻ luôn bị
gặp ở người da trắng còn ở Việt Nam rất hiếm gặp vì
kéo vào trong làm cho trẻ có dáng đi bắt chéo hai
tỷ lệ mang Rh (-) cực kỳ hiếm gặp. Tuy nhiên ở Việt
chân rất đặc trưng. Nhóm thứ hai gồm những trẻ
Nam có thể gặp bất đồng nhóm máu ABO giữa mẹ và
bị liệt cứng nửa người (spastic hemiplegia) thường
thai nhi. Một bệnh khác rất nặng nề mặc dù biện pháp
có biểu hiện liệt cứng một bên (phải hoặc trái).
phòng ngừa cực kỳ đơn giản là xuất huyết não do thiếu
ường thì chi trên bị ảnh hưởng nặng hơn chi
Vitamin K ở trẻ sơ sinh và nhũ nhi cũng gây nên bại
dưới. Nặng nề nhất là nhóm trẻ liệt cứng tứ i
não. Các bệnh rối loạn chức năng đông máu khác cũng
(spastic quadriplegia). Bệnh nhân thuộc nhóm này
có thể là nguyên nhân của bại não vì làm tăng nguy cơ
có biểu hiện liệt cứng cả hai chi trên và hai chi dưới
chảy máu trong não.
cùng với các cơ trục thân. Cả các cơ ở mặt cũng bị
ảnh hưởng làm cho trẻ bị tàn phế rất nặng.
• Vàng da nhân
Vàng da trẻ sơ sinh là do sự tích tụ trong máu một loại
sắc tố có tên billirubin do tốc độ phá hủy hồng cầu cao
và chức năng gan chưa trưởng thành ở trẻ sơ sinh, đặc
biệt là trẻ đẻ non. Trong trường hợp nặng, sắc tố này có
thể vượt qua hàng rào mạch máu – não và lắng đọng
chủ yếu ở các nhân nền của não (do đó có tên là vàng

da nhân) và làm tổn thương các cấu trúc này đưa đến
thể bại não kèm múa vờn.
• Các bất thường bẩm sinh khác
Các trẻ có bất thường cấu trúc hệ thần kinh, nhiều bệnh
di truyền khác cũng làm tăng nguy cơ bại não.

• Bại não thể múa vờn hay loạn động (athetoid hay
dyskinetic cerebral palsy): Có khoảng 10 đến 20%
bệnh nhân bại não thuộc vào nhóm này. Đây là
thể bệnh được đặc trưng bằng sự thay đổi thất
thường của trương lực cơ (lúc tăng, lúc giảm). Trẻ
còn thường kèm theo các động tác bất thường
không kiểm soát được. Các động tác này có nhịp
điệu chậm, biên độ đôi khi rộng nhưng đang múa
nhưng trẻ không ý thức được điều này. Do bất
thường trong kiểm soát cử động như vậy nên bệnh
nhân khó có tư thế ngồi hoặc dáng đi bình thường.
Ngoài ra các cơ ở mặt và lưỡi cũng bị ảnh hưởng
nên trẻ khó bú (với trẻ còn bú) hoặc khó nuốt, khó
nói.


3.6. ĐIỀU TRỊ
• Bại não thể thất điều (ataxic cerebral palsy):
Khoảng 5 đến 10% bệnh nhân bại não thuộc thể
lâm sàng này. Bệnh ảnh hưởng chủ yếu đến cân
bằng tư thế và phối hợp động tác. Do có rối loạn
trong kiểm soát tư thế nên dáng đi của trẻ hay lảo
đảo, vùng thắt lưng hay đong đưa. Do rối loạn khả
năng phối hợp động tác nên trẻ rất khó thực hiện

được các động tác đòi hỏi sự nhịp nhàng như vỗ
tay theo nhịp hoặc đòi hỏi độ chính xác như viết.

3.5 Chẩn đoán
• Bối cảnh phát hiện
Nếu trong thai kỳ, đặc biệt vào những tháng đầu tiên,
mẹ bị các bệnh như cúm, sởi Đức, hoặc dùng một số
thuốc có khả năng gây quái thai hoặc ảnh hưởng đến sự
phát triển bình thường của ống thần kinh thì cần theo
dõi đặc biệt. Những trẻ có tiền sử sinh non, ngạt chu
sinh cũng là những đối tượng có nguy cơ cao. Tuy nhiên
các bậc cha mẹ có thể theo dõi sự phát triển của con
mình như lật, ngồi, bò, đi nếu có nghi ngờ bất thường
thì cần có ý kiến của bác sĩ chuyên khoa nhi ngay.
• Khám lâm sàng
Mặc dù nguyên nhân bại não là do những sự kiện xảy ra
trong thai kỳ và trong hai năm đầu đời sống, việc đánh
giá và chẩn đoán bại não trước hai tuổi rất khó khăn.
Khám trương lực cơ, cơ lực đòi hỏi phải có chuyên môn
sâu về thần kinh nhi khoa. Trương lực cơ có thể tăng
hoặc giảm. Các phản xạ nguyên thủy thường mất đi
sau 6 tháng nhưng ở trẻ bại não thì các phản xạ này
tồn tại lâu hơn. Trẻ nhỏ trước 12 tháng thường không
biểu hiện rõ thuận tay nào. Nhưng đối với trẻ bị bại
não (nhất là thể liệt cứng nửa người) thì khuynh hướng
thuận tay xuất hiện sớm (do bên liệt vận động khó,
trẻ phải vận động bên lành). Đánh giá sự phát triển
tâm thần vận động thường có thể dựa vào các tiêu
chuẩn như tiêu chuẩn Amiel-Tison hoặc thang đánh
giá Denver.

• Xét nghiệm hỗ trợ
Các xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh như siêu âm
não qua thóp, chụp cắt lớp vi tính (CT: Computerised
Tomography) đặc biệt là chụp cộng hưởng từ (MRI:
Magnetic Resonnance Imaging) cho biết những thông
tin giá trị về tổn thương não. Các xét nghiệm hóa sinh
hay di truyền tùy theo hướng chẩn đoán trên lâm sàng.
Đo điện não đồ (EEG: ElectroEncephaloGram) cũng là
một xét nghiệm cơ bản không thể thiếu trong chẩn
đoán bại não cũng như các bệnh của hệ thần kinh trung
ương khác.

9

3.6 Điều trị
Điều trị bại não cần có sự phối hợp của nhiều chuyên
ngành khác nhau cùng phối hợp với trẻ và gia đình
nhằm vạch ra được một kế hoạch cụ thể thích hợp cho
từng cá nhân. Điều trị bại não nhằm giúp trẻ đạt được
khả năng trí tuệ cũng như vận động tối đa có thể có
chứ không thể lấy lại được những khả năng đã mất để
thành một đứa trẻ hoàn toàn bình thường. Các chuyên
khoa liên quan bao gồm nhi khoa, phục hồi chức năng,
phẫu thuật chỉnh hình, mắt, tâm thần, chỉnh âm, dạy
nghề… Nếu điều trị được thực hiện sớm và có sự phối
hợp chặt chẽ của các chuyên ngành, đặc biệt là sự tham
gia của gia đình thì kết quả rất khả quan.
• Trẻ thường được bắt đầu bằng vật lý trị liệu ngay
sau khi được chẩn đoán. Điều trị này làm tăng kỹ
năng vận động của trẻ như ngồi, đi, cải thiện cơ

lực và phòng ngừa sư co kéo biến dạng cơ (cơ bị
co rút có thể giới hạn vận động của các khớp). Đôi
khi trẻ còn được sử dụng các dụng cụ như nẹp,
máng hoặc bó bột để ngừa co rút cơ và cải thiện
chức năng của chân và tay. Nếu tình trạng co rút
cơ quá nặng, trẻ cần được phẫu thuật chỉnh hình
để làm dài cơ bị bệnh.
• Đôi khi thầy thuốc còn dùng một số thuốc nhằm
làm giảm bớt mức độ co cứng của cơ và làm giảm
các cử động bất thường. Tuy nhiên các thuốc
đường uống hiện nay không có tác dụng đáng kể.
Có thể tiêm trực tiếp Botox (botulinum toxin) vào
các cơ co rút có thể giúp cải thiện triệu chứng, tác
dụng có thể kéo dài vài tháng (trong thời gian này
việc phục hồi chức năng thực hiện dễ dàng hơn).
Một loại thuốc khác cũng chứng tỏ tác dụng tốt
đối với các trường hợp liệt cứng mức độ vừa đến
nặng. uốc này có tác dụng chống co cơ có tên
là baclofen. Để đưa thuốc vào bệnh nhân, người ta
phải phẫu thuật để đưa vào dưới da một bơm tiêm,
thông qua đó thuốc được bơm liên tục.
• Đối với một số trẻ có tình trạng co cứng hai chi
dưới nặng nề, phẫu thuật cắt bỏ chọn lọc một số
nhánh thần kinh ở lưng chi phối hoạt động chi có
thể làm giảm vĩnh viễn tình trạng co cứng cũng
như cái thiện khả năng vận động như ngồi, đứng,
đi. Phẫu thuật này thường tiến hành khi trẻ được
2 đến 7 tuổi.
• Đối với trường hợp nặng, tập luyện cho trẻ nhằm
mục đích thực hiện được các thao tác quan trọng

nhất trong cuộc sống hằng ngày như ăn, mặc,
vệ sinh cá nhân. Những trường hợp nhẹ hơn, tập
luyện và điưều trị có thể hướng đến mục tiêu cao
hơn như giao tiếp, vui chơi, và cả học tập nữa.
• Điều quan trọng quyết định sự thành công của
điều trị là vai trò của bố mẹ hoặc người chăm sóc
trẻ. Nếu những đối tượng này tin tưởng, quyết tâm