Các trang trong thể loại “bệnh truyền nhiễmtoan tap
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (9.73 MB, 244 trang )
Các trang trong thể loại “Bệnh truyền nhiễm
Mục lục
1
2
Áp xe não
1
1.1
Hội chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1
1.2
am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1
Bạ hầu
2
2.1
Lịch sử . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2
2.2
Corynebacterium diphtheriae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3
2.3
Dịch tễ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3
2.4
Bệnh sinh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3
2.5
Đặc điểm lâm sàng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3
2.6
Biến chứng
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4
2.7
Xét nghiệm cận lâm sàng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5
2.8
Điều trị
5
2.8.1
Điều trị bằng kháng độc tố
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5
2.8.2
Kháng sinh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5
2.8.3
Điều trị dự phòng
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5
Phòng bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5
2.10 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6
2.11 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6
Bệnh ấu trùng túi ở ong mật
7
3.1
Nguyên nhân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7
3.2
Triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7
3.3
Phòng, trị bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7
3.4
Chú thích
7
2.9
3
4
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bệnh Carê
4.1
5
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Chú thích
8
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bệnh Circo virus
8
9
5.1
Lịch sử căn bệnh
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9
5.2
Tác nhân gây bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9
5.3
Cơ chế gây bệnh
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9
5.4
Tác hại . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9
i
ii
6
7
MỤC LỤC
5.5
Phòng và kiểm soát bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10
5.6
Chú thích
10
Bệnh Creutzfeldt-Jakob
11
6.1
Triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11
6.2
Chẩn đoán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11
6.3
ời gian dự kiến . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12
6.4
Phòng chống
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12
6.5
Điều trị
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12
6.6
Khi nào cần gọi một chuyên gia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12
6.7
Tiên lượng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12
6.8
am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12
Bệnh dengue
7.1
Dịch tễ học
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13
Lịch sử
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13
7.1.2
Xu hướng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
14
7.1.3
Muỗi Aedes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
14
7.2
Sinh lý bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
14
7.3
Triệu chứng và chẩn đoán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
14
7.3.1
Triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15
7.3.2
Chẩn đoán
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
16
7.4.1
Nguyên tắc chung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
16
7.4.2
Phân cấp điều trị bệnh nhân
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
16
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
16
7.5.1
Vaccine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
16
7.5.2
Kiểm soát vector truyền bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
16
7.5.3
Giáo dục cộng đồng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
17
7.6
am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
17
7.7
Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
17
7.5
9
13
7.1.1
7.4
8
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Điều trị
Dự phòng
Bệnh dị tả vịt
18
8.1
Lịch sử . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
18
8.2
Nguyên nhân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
18
8.3
Triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
18
8.4
Bệnh tích
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
18
8.5
Phòng và trị bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
18
8.6
Chú thích
19
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bệnh đậu gà
20
9.1
Nguyên nhân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
20
9.2
Biểu hiện bệnh
20
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
MỤC LỤC
iii
9.3
Phòng bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
20
9.4
Chú thích
20
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10 Bệnh gà rù
21
10.1 Đại cương . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
21
10.1.1 Tác nhân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
21
10.1.2 Đặc điểm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
21
10.2 Phòng trị . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
21
10.3 Chú thích . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
22
10.4 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
22
10.5 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
22
11 Bệnh Gumboro
23
11.1 Biểu hiện bệnh
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
23
11.2 Phòng bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
23
11.3 Chú thích
23
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12 Bệnh Marek
24
12.1 Lịch sử bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
24
12.2 Tên gọi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
24
12.3 Phương thức truyền lây
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
24
12.4 Một số đặc điểm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
24
12.5 Phòng và trị bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
25
12.6 Chú thích
25
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13 Bệnh nấm phổi gia cầm
26
13.1 Lịch sử . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
26
13.2 Nguyên nhân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
26
13.3 Triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
26
13.4 Bệnh tích
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
26
13.5 Phòng bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
26
13.6 Trị bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
26
13.7 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
26
14 Bệnh ORT
14.1 Chú thích
27
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15 Bệnh PED
27
28
15.1 Lịch sử . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
28
15.2 Đặc điểm dịch tễ
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
28
15.3 Triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
28
15.4 Phòng bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
28
15.5 Chú thích
28
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
iv
MỤC LỤC
16 Bệnh Phó thương hàn ở vịt
29
16.1 Tác nhân gây bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
29
16.2 Bệnh trên vịt
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
29
16.3 Bệnh ở người
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
29
16.4 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
30
17 Bệnh TGE
31
17.1 Đặc điểm dịch tễ
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
31
17.2 Triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
31
17.3 Điều trị
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
31
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
31
17.4 Chú thích
18 Bệnh than
32
18.1 Một số đặc điểm của vi khuẩn gây bệnh than
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
32
18.2 Loài mắc bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
33
18.3 Nguồn bệnh và đường lây truyền . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
33
18.4 Những biểu hiện khi mắc bệnh than
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
33
18.5 Xử lý động vật khi mắc bệnh than . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
33
18.6 Hình ảnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
33
18.7 Chú thích
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
34
18.8 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
34
18.9 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
34
19 Bệnh thối ấu trùng âu Âu trên ong
35
19.1 Tác nhân gây bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
35
19.2 Biểu hiện bệnh
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
35
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
35
19.3 Chú thích
20 Bệnh thối ấu trùng âu Mỹ trên ong
36
20.1 Tác nhân gây bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
36
20.2 Biểu hiện bệnh
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
36
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
36
20.3 Chú thích
21 Bệnh truyền nhiễm
37
21.1 Đặc điểm chung các bệnh truyền nhiễm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
37
21.2 Danh sách các bệnh truyền nhiễm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
37
21.3 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
37
21.4 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
37
22 Bệnh tụ huyết trùng ở gia cầm
38
22.1 Nguyên nhân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
38
22.2 Triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
38
22.3 Bệnh tích
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
38
22.4 Phòng bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
38
MỤC LỤC
22.5 Chú thích
v
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
23 Bệnh viêm phế quản truyền nhiễm ở gà
23.1 Biểu hiện bệnh
39
40
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
40
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
40
23.3 Phòng và trị bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
40
23.4 Chú thích
40
23.2 Bệnh tích
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
24 Bệnh viêm thanh khí quản truyền nhiễm của gà
41
24.1 Một số đặc điểm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
41
24.2 Phòng và trị bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
41
24.3 Chú thích
41
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
25 Cảm lạnh
42
25.1 Các dấu hiệu và triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
42
25.1.1 Sự phát triển . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
42
25.2 Nguyên nhân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
42
25.2.1 Virus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
42
25.2.2 Truyền nhiễm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
42
25.2.3 ời tiết . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
43
25.2.4 Khác . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
43
25.3 Sinh lý bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
43
25.4 Chẩn đoán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
43
25.5 Phòng chống . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
43
25.6 Điều trị . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
44
25.6.1 Triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
44
25.6.2 uốc kháng sinh và thuốc chống siêu vi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
44
25.6.3 Các phương pháp điều trị thay thế . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
44
25.7 Tiên lượng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
44
25.8 Dịch tễ học . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
45
25.9 Lịch sử . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
45
25.10 Tác động tới kinh tế . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
45
25.11 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
45
25.12 Chú thích
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
45
25.13 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
45
26 Chikungunya
46
26.1 Nguyên nhân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
46
26.2 Chữa trị . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
46
26.3 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
46
27 CRD
27.1 Đặc điểm bệnh
47
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
47
vi
MỤC LỤC
27.2 Phòng bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
47
27.3 Điều trị bệnh
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
47
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
47
27.4 Chú thích
28 Cúm
48
28.1 Dịch tễ học
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
48
28.1.1 Lịch sử dịch cúm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
48
28.2 Siêu vi trùng cúm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
49
28.2.1 Phân loại siêu vi trùng cúm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
49
28.3 Triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
49
28.4 Điều trị
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
49
28.5 Phòng ngừa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
49
28.5.1 uốc ngừa bệnh cúm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
50
28.5.2 Chích ngừa vào lúc nào . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
50
28.5.3 Ai nên chích ngừa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
50
28.6 Chú thích
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
50
28.7 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
51
29 Cúm lợn
52
29.1 Lịch sử bệnh cúm lợn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
52
29.2 Một số đặc điểm của vi rút cúm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
52
29.3 Đặc điểm dịch tễ
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
53
29.4 Biểu hiện lâm sàng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
53
29.5 Bệnh tích
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
53
29.6 Xem thêm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
53
29.7 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
53
30 Dị hạ
55
30.1 Nguyên nhân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
55
30.2 Bệnh học . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
56
30.2.1 Bệnh dịch hạch thể Bubonic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
56
30.2.2 Nhiễm trùng máu dịch hạch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
56
30.2.3 Dịch hạch thể phổi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
57
30.2.4 Dịch hạch ở hầu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
57
30.2.5 Bệnh dịch hạch màng não . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
57
30.2.6 Các hình thức lâm sàng khác . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
57
30.3 Phòng ngừa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
57
30.4 Điều trị . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
57
30.5 Dịch tể học . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
57
30.5.1 1994 dịch ở Surat, Ấn Độ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
57
30.5.2 Các trường hợp khác hiện tại . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
58
30.6 Lịch Sử . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
59
MỤC LỤC
vii
30.6.1 Cổ xưa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
59
30.6.2 Các vụ dịch bệnh trung cổ và hậu trung cổ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
60
30.6.3 Đại dịch đầu tiên: Đầu Trung Cổ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
60
30.6.4 Cái chết đen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
61
30.6.5 Đại dịch thứ ba: thế kỷ 19 và 20 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
62
30.7 Vũ khí sinh học . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
62
30.8 Chú thích . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
63
30.9 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
63
31 Dị tả lợn
64
31.1 Tác nhân gây bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
64
31.2 Lây truyền bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
64
31.3 Biểu hiện bệnh
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
64
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
64
31.4 Chú thích
32 Dị tả trâu bò
66
32.1 Virus gây bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
66
32.2 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
66
33 Đậu mùa
67
33.1 Lịch sử . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
67
33.2 Phân loại . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
67
33.3 Dấu hiệu và triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
67
33.3.1 Đậu mùa thông thường . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
68
33.3.2 Đậu mùa giảm nhẹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
68
33.3.3 Đậu mùa ác tính . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
68
33.3.4 Đậu mùa xuất huyết . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
68
33.4 Nguyên nhân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
68
33.4.1 Sự truyền bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
69
33.5 Chẩn bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
69
33.6 Phòng chống
69
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
33.7 Đậu mùa trong lịch sử Việt Nam
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
70
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
70
33.9 Tài liệu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
71
33.10 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
72
33.8 Chú thích
34 HIV/AIDS
73
34.1 Hội chứng, suy giảm miễn dịch, mắc phải
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
73
34.2 Dấu hiệu và triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
74
34.2.1 Giai đoạn cấp tính . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
74
34.2.2 Giai đoạn mãn tính
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
75
34.2.3 Giai đoạn AIDS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
75
34.3 Phương thức lây truyền
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
75
viii
MỤC LỤC
34.3.1 Tình dục
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
75
34.3.2 Đường máu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
76
34.3.3 Mẹ truyền sang con . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
76
34.4 HIV/AIDS và đồng tính luyến ái . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
77
34.5 Nghiên cứu cách điều trị và vaccine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
78
34.6 Xem thêm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
78
34.7 Chú thích
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
78
34.8 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
81
35 Ho gà
82
35.1 Nguyên nhân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
82
35.2 Điều trị . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
82
35.3 Vắc-xin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
82
35.4 Chú thích . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
83
35.5 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
83
36 Hội ứng rối loạn ức năng đa cơ quan
84
36.1 Sinh lý bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
84
36.2 Các giai đoạn đáp ứng miễn dịch trong MODS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
85
36.3 Tổn thương các cơ quan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
85
36.4 Nguyên tắc điều trị . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
87
36.5 Xem thêm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
87
36.6 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
87
36.7 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
88
37 Lao
89
37.1 Vi khuẩn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
89
37.2 Bệnh học . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
89
37.2.1 Lây truyền
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
89
37.2.2 Bệnh sinh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
90
37.2.3 Tiến triển . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
90
37.3 Nghiên cứu
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
90
37.4 Bệnh lao ở Việt Nam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
90
37.5 Ở các động vật khác
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
91
37.6 Xem thêm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
91
37.7 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
91
37.8 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
92
38 Lở mồm long móng
93
38.1 Triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
93
38.2 Cách phòng chống
93
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
38.3 Dịch lở mồm long móng trên thế giới và Việt Nam
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
94
38.3.1 Trên thế giới . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
94
MỤC LỤC
ix
38.3.2 Việt Nam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
38.4 Chú thích
94
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
94
38.5 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
94
39 Mắt hột
95
39.1 Định nghĩa
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
39.2 Đặc điểm dịch tễ
95
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
95
39.3 Tổn thương cơ bản . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
95
39.4 Chẩn đoán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
96
39.5 Điều trị
96
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
39.5.1 Nguyên tắc điều trị
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
96
39.5.2 Phác đồ điều trị nội khoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
96
39.5.3 Điều trị ngoại khoa
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
97
39.6 Tiên lượng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
97
39.7 Biến chứng
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
97
39.8 Phòng ngừa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
97
39.9 Xem thêm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
97
39.10 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
97
39.11 Chú thích
97
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
40 Mầm bệnh
98
40.1 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
98
40.2 Các loại tác nhân gây bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
98
41 Nguyên tắc Ko
99
41.1 4 nguyên tắc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
99
41.2 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
99
41.3 Chú thích
99
42 Nhiễm trùng
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
100
42.1 Lịch sử . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
42.2 Dấu hiệu và triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
42.3 Con đường truyền bệnh nhiễm trùng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
42.4 Phân loại . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
42.4.1 eo vị trí giải phẫu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
42.4.2 eo nguồn gốc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
42.5 ể nhiễm trùng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
42.5.1 Nguồn gốc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
42.5.2 Diễn biến của nhiễm trùng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
42.5.3 Các thể nhiễm trùng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
42.6 Một vài ví dụ và trường hợp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
42.6.1 Các bệnh nhiễm trùng khu trú tại da và niêm mạc do tụ cầu khuẩn xâm nhập . . . . . . 101
42.6.2 Lây nhiễm chéo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
x
MỤC LỤC
42.7 Phòng tránh bệnh nhiễm trùng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
42.8 Sơ đồ minh họa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
42.9 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
42.10 Chú thích . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
42.11 Xem thêm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
43 Nhiễm trùng cơ hội
104
43.1 Nguyên nhân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
43.2 Các loại nhiễm trùng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
43.3 Phòng chống (Prevention) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
43.3.1 Phục hồi hệ thống miễn dịch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
43.3.2 Phòng tránh phơi nhiễm[9]
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
43.3.3 uốc phòng ngừa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
43.4 Điều trị . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
43.5 Điều trị thú y . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
43.6 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
44 Nhiễm trùng đường tiểu
107
44.1 Phân loại nhiễm trùng đường tiểu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
44.2 Dịch tễ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
44.3 Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
44.4 Triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
44.4.1 Triệu chứng NTĐT ở trẻ nhỏ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
44.4.2 Các triệu chứng NTĐT có thể gặp ở trẻ lớn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
44.4.3 Nhiễm trùng đường tiểu dưới ở người lớn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
44.4.4 Triệu chứng NTĐT trên ở người lớn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
44.5 Biến chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
44.6 Chẩn đoán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
44.7 Điều trị . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
44.8 Phòng bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
44.9 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
45 Nhiễm trùng huyết
111
45.1 Định nghĩa
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
45.2 Dịch tễ học
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
45.3 Sinh lý bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
45.3.1 uyết đáp ứng viêm quá mức
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
45.3.2 uyết suy giảm miễn dịch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
45.3.3 uyết đông miên tế bào
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
45.3.4 Vai trò của các yếu tố di truyền . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
45.3.5 Cơ chế gây rối loạn chức năng đa cơ quan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
45.4 Chẩn đoán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
MỤC LỤC
xi
45.4.1 Chẩn đoán xác định . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
45.4.2 Chẩn đoán giai đoạn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
45.5 Điều trị
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
45.5.1 Kháng sinh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
45.5.2 Protein C hoạt hóa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
45.5.3 Hồi sức bồi phụ dịch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
45.5.4 uốc vận mạch và trợ tim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
45.5.5 Liệu pháp Insuline tích cực . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
45.5.6 Liệu pháp Corticosteroide . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
45.5.7 Liệu pháp thay thế chức năng thận và lọc máu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
45.5.8 Dinh dưỡng điều trị . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
45.5.9 Các liệu pháp điều trị trong tương lai
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
45.6 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
45.7 Xem thêm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
45.8 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
46 Phong cùi
118
46.1 Nguyên nhân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
46.2 Mô tả . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
46.3 Góc độ xã hội và sự lây nhiễm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
46.4 Tại Việt Nam
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
46.5 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
46.6 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
47 ai bị
120
47.1 Nguyên nhân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
47.2 Dịch tễ học . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
47.3 Chẩn đoán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
47.4 Điều trị
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
47.5 Cách li trẻ bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
47.6 Các biện pháp ngăn ngừa trong cộng đồng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
47.6.1 Trường học và nhà trẻ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
47.6.2 Đối với những người tiếp xúc nguồn lây . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
47.6.3 Vaccine quai bị . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
47.7 am khảo thêm
48 Rhinovirus
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
122
48.1 Virus học . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
48.2 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
48.3 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
49 Sốt rét
123
49.1 Biểu hiện và triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
xii
MỤC LỤC
49.2 Nguyên nhân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
49.2.1 Vòng đời . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
49.3 Phương thức truyền nhiễm bệnh
49.4 Phân loại bệnh
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
49.5 Tiên lượng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
49.6 Dịch tễ học . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
49.7 Nghiên cứu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
49.8 Chú thích
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
49.9 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
50 Sởi
134
50.1 Nguyên nhân gây bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
50.2 Dịch bệnh và thống kê . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
50.2.1 Năm 2014 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
50.3 Dịch tễ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
50.3.1 Lây truyền
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
50.4 Bệnh sinh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
50.5 Biểu hiện lâm sàng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
50.5.1 Giai đoạn ủ bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
50.5.2 Giai đoạn tiền triệu
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
50.5.3 Giai đoạn phát ban . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
50.5.4 Sởi không điển hình . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
50.6 Chẩn đoán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
50.6.1 Chẩn đoán phân biệt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
50.7 Điều trị
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
50.7.1 Vitamin A . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
50.8 Biến chứng
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
50.9 Tiên lượng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
50.10 Phòng bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
50.10.1 Vaccine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
50.10.2 Phòng ngừa sau phơi nhiễm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
50.11 Xem thêm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
50.12 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
50.13 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
51 Sởi Đức
140
51.1 Dấu hiệu và triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
51.1.1 Hội chứng rubella bẩm sinh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
51.2 Nguyên nhân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
51.3 Chẩn đoán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
51.4 Phòng ngừa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
51.5 Điều trị . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
MỤC LỤC
xiii
51.6 Dịch tễ học . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
51.7 Lịch sử . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
51.8 Chú thích . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
51.9 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
52 Suy giảm miễn dị
144
52.1 Suy giảm miễn dịch tiên phát . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
52.1.1 Hệ miễn dịch đặc hiệu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
52.1.2 Hệ miễn dịch không đặc hiệu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
52.2 Suy giảm miễn dịch thứ phát . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
52.3 Xem thêm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
52.4 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
52.5 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
53 Bệnh tả
147
53.1 Lịch sử . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
53.2 Dấu hiệu và triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
53.3 Nguyên nhân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
53.3.1 Tính nhạy cảm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
53.3.2 Truyền bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
53.4 Cơ chế . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
53.5 Chẩn đoán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
53.6 Phòng tránh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
53.6.1 Giám sát . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
53.6.2 Tiêm vắc-xin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
53.6.3 Lọc Sari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
53.7 Dịch tễ học
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
53.8 Chữa trị . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
53.9 Nhóm máu và bệnh tả
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
53.10 Ca bệnh nổi bật . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
53.11 Xã hội và văn hóa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
53.12 Chú thích
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
53.13 Đọc thêm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
53.14 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
54 ủy đậu
154
54.1 Triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
54.2 Lây lan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
54.3 Biến chứng
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
54.4 Phòng ngừa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
54.5 Điều trị
55 ương hàn
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
156
xiv
MỤC LỤC
55.1 Triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
55.2 Chẩn đoán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
55.3 Điều trị
55.4 Chú thích
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
56 Tụ cầu khuẩn
158
56.1 Coagulase . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
56.2 Tụ cầu khuẩn có men coagulase (tụ cầu vàng) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
56.2.1 Đặc tính và các yếu tố độc lực
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
56.2.2 Các yếu tố độc lực ngoại bào . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
56.2.3 Vai trò của tụ cầu vàng trong lâm sàng
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
56.2.4 Dịch tễ học và phòng bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
56.3 Tụ cầu không có men coagulase . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
56.4 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
56.5 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
57 Tụ huyết trùng
162
57.1 Chú thích . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
58 Vắc-xin
163
58.1 Lịch sử . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
58.1.1 Truyền thuyết
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
58.1.2 Khám phá khoa học . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
58.2 Cơ chế hoạt động của vắc-xin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164
58.3 Các loại vắc-xin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164
58.3.1 Ba loại vắc-xin kinh điển
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
58.3.2 Một số loại vắc-xin mới đang nghiên cứu
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
58.3.3 Vắc-xin dùng để điều trị . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
58.4 Hạn chế của vắc-xin
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
58.4.1 Hạn chế về hiệu quả . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
58.4.2 Tai biến khi dùng vắc-xin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166
58.5 Chủng ngừa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
58.5.1 Phương pháp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
58.5.2 Đánh giá hiệu quả và theo dõi
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
58.5.3 Triển khai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
58.5.4 Phản đối
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
58.6 Xem thêm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
58.7 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
58.8 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
58.8.1 Những trang khuyến khích chủng ngừa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
58.8.2 Những trang phê phán chủng ngừa
58.9 Chú thích
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
MỤC LỤC
xv
59 Viêm dạ dày ruột
169
59.1 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169
59.2 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169
60 Viêm gan siêu vi B
170
60.1 Virus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
60.2 Dịch tễ học
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
60.3 Phân loại giai đoạn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
60.3.1 Viêm gan cấp tính . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
60.3.2 Viêm gan mạn tính . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
60.4 Biến chứng
60.5 Điều trị
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
60.5.1 Xét nghiệm máu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
60.5.2 Sinh thiết Gan
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
60.5.3 uốc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
60.6 Tiên lượng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
60.7 Phương thức lây bệnh
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
60.8 Xem thêm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
60.9 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
60.10 Chú thích
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
61 Viêm họng
173
61.1 Đại cương . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
61.2 Triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
61.2.1 Viêm họng cấp (hoặc gọi là viêm họng đỏ)
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
61.2.2 Viêm họng mãn tính . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
61.2.3 Viêm họng hạt (ể đặc biệt của viêm họng mãn) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
61.2.4 Viêm họng đặc hiệu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
61.3 Nguyên nhân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
61.3.1 Nguyên nhân do nhiễm trùng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
61.3.2 Nguyên nhân không do nhiễm trùng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
61.4 Điều trị
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
61.4.1 Vấn đề sử dụng thuốc kháng sinh
61.4.2 Đông y điều trị viêm họng
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
61.4.3 Vị thuốc dân gian chữa bệnh viêm họng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
61.4.4 Các thuốc sát trùng làm sạch khoang miệng, thông thoáng mũi họng
. . . . . . . . . . 176
61.4.5 Khí dung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
61.4.6 Các viêm họng đặc hiệu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
61.5 Phòng bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
61.6 Chú thích . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
62 Viêm màng não mủ
177
xvi
MỤC LỤC
62.1 Nguyên nhân gây bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
62.1.1 Phế cầu khuẩn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
62.1.2 Haemophilus influenzae tuýp b . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
62.1.3 Não mô cầu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
62.1.4 Escherichia coli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
62.1.5 Listeria monocytogenes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
62.2 Sinh lý bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
62.3 Triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
62.3.1 Ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
62.3.2 Ở trẻ lớn hơn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
62.4 Chẩn đoán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
62.5 Viêm màng não mủ mất đầu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
62.6 Điều trị . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
62.7 Biến chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181
62.8 Phòng bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181
62.9 Tài liệu tham khảo chính . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181
62.10 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181
63 Viêm não
182
63.1 Nguyên nhân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182
63.1.1 Nguyên nhân do các Arbovirus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182
63.1.2 Herpes virus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
63.1.3 Các bệnh nhiễm trùng thông thường ở trẻ em gây viêm não . . . . . . . . . . . . . . . . 183
63.1.4 Các enterovirus (virus ruột) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
63.2 Các yếu tố nguy cơ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
63.3 Sinh lý bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184
63.4 Dấu hiệu và triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184
63.5 Chẩn đoán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
63.6 Điều trị . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
63.7 Tiên lượng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
63.8 Phòng bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
63.9 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
64 Viêm phế quản
186
64.1 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
64.2 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
65 Viêm phổi
187
65.1 Nguyên nhân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
65.2 Triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
65.3 Dịch tễ học
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
65.3.1 Trẻ em
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
MỤC LỤC
xvii
65.4 Biến chứng
65.5 Điều trị
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
65.5.1 Điều trị nguyên nhân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
65.5.2 Điều trị triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
65.5.3 Điều trị hỗ trợ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
65.6 Tiêm chủng Vắc-xin
65.7 Chú thích
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
65.8 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
66 Viêm phổi mắc phải ở cộng đồng
191
66.1 Tác nhân gây bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
66.2 Triệu chứng lâm sàng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
66.3 Phòng bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
66.4 Chú thích . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
67 Bại liệt
193
67.1 Phân loại . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
67.2 Nguyên nhân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
67.2.1 Truyền bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194
67.3 Sinh lý bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194
67.4 Vắc-xin bại liệt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195
67.5 Dịch tễ học . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195
67.6 Chú thích . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196
67.7 Đọc thêm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
67.8 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
68 Virus dại
199
68.1 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199
69 Virus Ebola
200
69.1 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
69.2 Xem thêm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
69.3 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
70 Virus Hanta
201
70.1 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
70.2 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
71 Hội ứng rối loạn sinh sản và hô hấp ở lợn
202
71.1 Nguyên nhân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
71.2 Lịch sử bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
71.3 Tên gọi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
71.4 Đặc điểm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
71.5 Dịch tễ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
xviii
MỤC LỤC
71.6 Xếp hạng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
71.7 Biến dạng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
71.8 Ở châu Á . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
71.8.1 Trung ốc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
71.8.2 Việt Nam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
71.9 Xem thêm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204
71.10 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204
71.11 Chú thích . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204
71.12 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204
72 Virus rota
205
72.1 Lịch sử . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205
72.2 Triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206
72.3 Lây nhiễm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206
72.4 Cơ chế bệnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206
72.5 Chẩn đoán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207
72.6 Điều trị và tiên lượng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207
72.7 Phòng chống
72.8 Dịch tễ học
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208
72.9 Lây nhiễm trong động vật . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208
72.10 am khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208
72.11 Liên kết ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
73 Zona (bệnh)
213
73.1 Nguyên nhân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
73.2 Triệu chứng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
73.3 Chẩn đoán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
73.4 Điều Trị . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
73.5 Dự phòng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214
73.6 Chú thích . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214
73.7 Nguồn, người đóng góp, và giấy phép cho văn bản và hình ảnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
73.7.1 Văn bản . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
73.7.2 Hình ảnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
73.7.3 Giấy phép nội dung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225
Chương 1
Áp xe não
Áp xe não là bệnh diễn biến bán cấp đôi khi mãn tính
diễn tiến như u não
1.1 Hội chứng
Hội chứng nhiễm trùng: 60-70% trường hợp là sốt
Hội chứng tăng áp lực nội sọ: 60-70% trường hợp là đau
đầu
Hội chứng thần kinh khu trú tùy theo vị trí ổ áp xe: áp
xe não thùy trán, áp xe não thùy thái dương, áp xe gần
rãnh trung tâm, áp xe tiểu não, áp xe thân não.
1.2 Tham khảo
[1] Jamjoom AA, Waliuddin AR, Jamjoom AB (2009). “Brain
abscess formation as a CSF shunt complication: a
case report”. Cases J 2 (1): 110. PMC 2639569. PMID
19183497. doi:10.1186/1757-1626-2-110.
1
Chương 2
Bạch hầu
Bệnh bạ hầu (tiếng Anh: diphtheria) là một bệnh
truyền nhiễm cấp tính gây nên do ngoại độc tố của
vi khuẩn bạch hầu, tên khoa học là Corynebacterium
diphtheriae. Bạch hầu trong tiếng Anh diphtheria có
nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp là diphtherà có nghĩa là
“miếng da động vật” do bệnh thường đặc trưng bằng
một lớp màng giả (pseudomembrane) trong họng hầu
hay trong mũi, trên da.
trong việc gây miễn dịch ở chuột lang (guinea pig) bằng
cách tiêm độc tố đã làm giảm độc lực thông qua xử lý
nhiệt và hai nhà khoa học này cũng đã phát hiện rằng
khi dùng huyết thanh của con vật được gây miễn dịch
tiêm cho động vật thí nghiệm khác thì có tác dụng bảo
vệ chống lại bệnh. Dạng độc tố được biến đổi này thích
hợp cho việc gây miễn dịch ở động vật nhưng lại gây
nên các phản ứng tại chỗ khá nặng khi tiêm cho người
do đó nó không được dùng để tạo miễn dịch ở người.
Năm 1909, eobald Smith ở Hoa kỳ đã chứng minh
rằng độc tố (toxin) bị trung hòa bởi kháng độc tố
(antitoxin) tạo nên phức hợp Độc tố-Kháng độc tố
Bệnh được Hippocrates miêu tả lần đầu tiên vào thế kỷ (Toxin-Anti-Toxin complex, TAT) vẫn giữ nguyên tính
thứ 5 trước Công Nguyên. Một số tài liệu cũng gợi ý sinh miễn dịch nhưng lại không gây nên các phản ứng
đến sự hoành hành của bệnh bạch hầu ở Syria và Ai tại chỗ như độc tố biến đổi của von Bering và Katasato.
Cập cổ đại.
Vào năm 1910 TAT được dùng làm vaccine phòng ngừa
Aetius đã miêu tả các vụ dịch vào thế kỷ thứ 6 sau Công bệnh bạch hầu. Tuy nhiên TAT có hai đặc tính không
Nguyên.
mong muốn nên không thể là một loại vaccine lý tưởng
Vào thế kỷ 17 có rất nhiều vụ dịch gây chết người hàng được. ứ nhất, độc tố được dùng có độc tính rất cao
loạt đã tàn phá châu Âu. Ở Tây Ban Nha bệnh được biết nếu không được trung hòa hết bởi kháng độc tố (lượng
dưới tên gọi “El garatillo” (kẻ treo cổ) còn ở Ý và Silicy tồn dư sẽ còn trong TAT) thì sẽ gây nên tình trạng
nhiễm độc tố nặng đưa đến tử vong. ứ hai, hỗn hợp
bạch hầu có tên là “bệnh cổ họng”.
TAT này là huyết thanh ngựa cho nên có thể gây mẫn
Vào thế kỷ 18 bệnh bạch hầu lan rộng đến các thuộc địa cảm ở một số người.
ở châu Mỹ và gây nên vụ dịch vào khoảng năm 1735.
Vào thời điểm đó thường chỉ trong vòng vài tuần thì cả Năm 1913, Schick miêu tả một phương pháp thử phản
gia đình có người mắc bệnh đều lần lượt tử vong toàn ứng trên da (skin test) nhằm phát hiện đáp ứng miễn
dịch của người đối với bệnh bạch hầu. Độc tố bạch hầu
bộ.
có khả năng gây nên một phản ứng viêm khi tiêm một
Klebs lần đầu tiên vào năm 1883 quan sát được vi khuẩn lượng nhỏ trong da. Test Schick được thực hiện bằng
bạch hầu ở màng giả bạch hầu.
cách tiêm một lượng rất nhỏ độc tố bạch hầu dưới da
Một năm sau đó, 1884, Löffler dựa vào những suy đoán cẳng tay và quan sát đáp ứng sau 48 giờ. Test dương
của Robert Koch đã nuôi cấy được vi khuẩn bạch hầu tính (có phản ứng viêm) chứng tỏ người này có khả
này do đó tác nhân này còn có tên là trực khuẩn Löffler. năng mắc bệnh, nghĩa là không có miễn dịch với bạch
Cũng ngay trong năm này, chính Löffler đã đưa ra kết hầu. Test âm tính (không có phản ứng viêm) chứng tỏ
luận là vi khuẩn có khả năng sản xuất ra một loại độc người này có miễn dịch với bạch hầu (kháng thể trong
cơ thể đã trung hòa độc tố nên không xảy ra phản ứng).
tố hòa tan.
Năm 1888, Roux và Yersin miêu tả sự hiện diện của độc Năm 1929, Ramon miêu tả cách phương pháp biến đổi
tố bạch hầu trong dung dịch nuôi cấy vi khuẩn. Khi độc tố bạch hầu thành dạng không gây độc nhưng
dùng dung dịch sau khi đã loại bỏ vi khuẩn này đem vẫn có khả năng gây miễn dịch bằng cách xử lý với
tiêm cho các động vật thí nghiệm, hai ông đã quan sát formaldehyde. Sản phẩm này được gọi là giải độc tố
được các biểu hiện toàn thân đặc trưng của bệnh bạch (toxoid). Đây là một trong những loại vaccine bạch hầu
an toàn nhất mọi thời đại.
hầu.
Hai năm sau đó, von Bering và Kitasato đã thành công Năm 1951, Freeman đưa ra một phát minh quan trọng
2.1 Lịch sử
2
2.4. BỆNH SINH
rằng các chủng gây bệnh (có khả năng sản xuất độc
tố) có tính ly giải (lysogenic) (nghĩa là chúng bị nhiễm
một loại thực khuẩn bào), trong khi các chúng không
ly giải thì không có độc lực. Sau đó người ta phát hiện
rằng gene chịu trách nhiệm cho quá trình sản xuất độc
tố nằm trên ADN thực khuẩn bào này.
Vào đầu những năm 1960, Pappenheimer cùng nhóm
nghiên cứu tại Đại Học Harvard đã tiến hành các
nghiên cứu về cơ chế bệnh sinh của độc tố bạch hầu.
Các nhà khoa học này khảo sát tác động của độc tố
bạch hầu lên các tế bào Hela và đi đến kết luận độc tố
có khả năng ức chế quá trình tổng hợp protein thông
qua cơ chế phong tỏa sự vận chuyển các amino acid
của các ARN vận chuyển (tRNA) đến ribosome khi bào
quan này tiến hành tổng hợp chuỗi polypeptide. Họ
cũng phát hiện rằng tác động này của độc tố bạch hầu
có thể bị phong tỏa nếu trước đó kháng độc tố bạch hầu
được sử dụng.
Sau đó cơ chế chính xác về tác động của độc tố được
xác lập và trở thành mô hình kinh điển của ngoại độc
tố (exotoxin) vi khuẩn.
3
nề hơn.
Ổ ứa bệnh là người. Trong các vụ bùng phát trẻ em
thường là những cá thể mang mầm bệnh thoáng qua.
Phương thức lây truyền chủ yếu là từ người sang người
thông qua các hạt tiết cả đường hô hấp. Hiếm gặp hơn
là phương thức lây trực tiếp từ tổn thương của bạch hầu
da.
Khả năng lây nhiễm tùy thuộc vào sự hiện diện của vi
khuẩn sống độc lực trong các chất tiết hô hấp hay trong
các tổn thương bạch hầu. ời gian lây truyền của một
người mang vi khuẩn thường là trong khoảng 2 tuần
và hiếm khi kéo dài đến 4 tuần nếu không được điều
trị kháng sinh. Tuy nhiên những người mang vi khuẩn
mạn tính (chronic carrier) có thể phát tán vi khuẩn
trong 6 tháng. Điều trị kháng sinh nhanh chóng triệt
tiêu khả năng truyền bệnh này.
2.4 Bệnh sinh
Vi khuẩn có thể xâm nhập vào hầu họng ở những cá thể
nhạy cảm (không có miễn dịch chống bệnh bạch hầu).
2.2 Corynebacterium diphtheriae Tại đây tiết ra độc tố có khả năng ức chế quá trình tổng
hợp của tế bào do đó làm chết tế bào và hình thành
các màng giả tại chỗ. Từ đây độc tố bạch hầu có thể
Corynebacterium diphtheriae là một trực khuẩn gram
được hấp thu vào máu, theo tuần hoàn đi khắp cơ thể.
dương ái khí, không di động. Vi khuẩn chỉ sản xuất
Chính độc tố lưu hành này là nguyên nhân gây nên tổn
được độc tố (tính sinh độc tố: toxigenicity) khi chính
thương ở các cơ quan xa khác như viêm cơ tim, viêm
bản thân vi khuẩn này bị nhiễm một loại virus đặc biệt
dây thần kinh, giảm tiểu cầu và protein niệu.
gọi là thực khuẩn bào (bacteriophage) có mang thông
tin di truyền của độc tố (gọi là tox gene). Chỉ có những Độc tố bạch hầu là một ngoại độc tố cấu tạo bởi một
chủng vi khuẩn có khả năng sinh độc tố mới gây bệnh chuỗi polypeptide chứa Domain A (Active: hoạt tính,
hoạt động) và Domain B (Binding: gắn). Độc tố gắn
nặng.
với các thụ thể (receptor) đặc hiệu trên bề mặt tế bào
Dưới kính hiển vi, vi khuẩn rất mảnh có dạng hình dùi
(thụ thể này có tên HB-EGF receptor: heparin-binding
trống, hình que và sắp xếp đặc trưng như hình hàng
epidermal growth factor) và được vận chuyển vào nội
rào hay hình chữ Hán.
bào nhờ quá trình nhập bào (endocytossis) qua trung
Vi khuẩn bạch hầu có ba type sinh học là gravis, gian thụ thể. Trong các túi nhập bào này, phần A của
intermedius và mitis theo thứ tự khả năng gây bệnh độc tố sẽ bị cắt rời khỏi phần B và đi vào bào tương.
giảm dần. Cả ba type này đều có khả năng sinh độc Một khi đã vào được bào tương, phần A sẽ tái hình
tố nhưng thể bệnh nặng thường do type gravis (gravis: thành cấu trúc không gian của nó, nghĩa là hồi phục
nặng).
khả năng hoạt động của một enzyme và phát huy tác
động ức chế tổng hợp protein của tế bào.
Biểu hiện lâm sàng của bệnh bạch hầu do chủng không
sinh độc tố thường nhẹ nhàng hơn. Trong một số
trường hợp hiếm, bệnh cảnh lâm sàng nặng nề nhưng
Tỉ lệ mắc bệnh rất cao và có thể gây thành dịch trước không phát hiện được chủng sinh độc tố có thể là do
kỷ nguyên giải độc tố. Từ khi sản xuất được giả độc mẫu bệnh phẩm không đủ.
tố và việc thực hiện tiêm phòng theo chương trình
tiêm chủng mở rộng (EPI: Expanded Programme of
Immunisation) thì tỉ lệ này giảm xuống một cách ngoạn 2.5 Đặc điểm lâm sàng
mục. Tuy nhiên bệnh không phải đã được loại bỏ hẳn.
ỉnh thoảng vẫn có những trường hợp bệnh rải rác
được chẩn đoán. Chính vì có chương trình tiêm chủng ời kỳ ủ bệnh thường từ 2 đến 5 ngày (thay đổi từ 1
mở rộng nên tỉ lệ bệnh giảm xuống nhưng những người đến 10 ngày).
không tiêm chủng sẽ không có cơ hội phát triển miễn Hầu như tất cả các tổ chức niêm mạc đều có thể biểu
dịch tự nhiên do đó khi mắc bệnh, bệnh thường nặng hiện bệnh. Để thuận tiện trong thực hành lâm sàng,
2.3 Dịch tễ
4
CHƯƠNG 2. BẠCH HẦU
kèm theo sự hấp thu độc tố vào máu rất nhiều. Khởi
phát viêm họng thường âm ỉ. Bệnh có thể biểu hiện sớm
bằng các dấu hiệu như mệt mỏi toàn thân, đau cổ họng,
chán ăn, sốt nhẹ. Sau 2 đến 3 ngày, một lớp màng màu
trắng xanh xuất hiện và lan rộng dần. Màng giả có thể
chỉ khu trú ở khu vực hạnh nhân (tên gọi thông thường
là A-mi-đan) hoặc có thể lan rộng bao phủ cả màn hầu.
ường khi bệnh nhân đến với thầy thuốc thì lớp màng
giả này đã chuyển sang màu xanh xám hoặc màu đen
nếu có chảy máu. Chu vi của lớp màng giả này chỉ có
biểu hiện sưng nề nhẹ. Nếu cố gắng bóc lớp màng này
ra thì dễ dàng gây chảy máu. Nếu màng giả lan rộng
thì có thể gây tắc nghẽn đường hô hấp.
Bệnh nhân có thể lành bệnh nhưng nếu độc tố được
hấp thu với lượng nhiều thì có thể có những biểu hiện
nhiễm độc như phờ phạc, xanh tái, mạch nhanh, đờ đẫn,
hôn mê và có thể tử vong trong vòng 6 đến 10 ngày. Sốt
thường không cao mặc dù bệnh nhân biểu hiện nhiễm
độc cực kỳ nặng nề. Bệnh nhân mắc bệnh nặng có thể
biểu hiện phù nề vùng dưới hàm và sưng các hạch bạch
huyết vùng cổ tạo nên một dấu hiệu lâm sàng rất đặc
trưng gọi là dấu hiệu bạnh cổ bò (bullneck).
An adherent, dense, grey pseudomembrane covering the tonsils is
classically seen in diphtheria
Bạ hầu thanh quản có thể do bạch hầu họng lan
xuống nhưng cũng có thể do bệnh tại chỗ. Đây là thể
bệnh tiến triển nhanh và cực kỳ nguy hiểm. Dấu hiệu
lâm sàng gồm sốt, khàn giọng, ho giống ông ổng như
chó sủa (barking cough). Do thanh quản là nơi hẹp nhất
của đường thở nên nếu màng giả mạch hầu phát triển
ở đây, nguy cơ gây tắt nghẽn đường thở rất nhanh đưa
đến hôn mê và tử vong.
Bạ hầu da thường gặp ở những vùng nhiệt đới có thể
do nơi đây tỉ lệ bệnh lưu hành cao hơn và nhiều người
có miễn dịch tự nhiên với bệnh. Đây là một thể bệnh
nhẹ và chúng gây bệnh thường không sinh độc tố. Biểu
hiện có thể dưới hình thức một ban da bong vảy hoặc
một vết mạn tính có bờ rõ.
Bạ hầu ở các vị trí khác có thể gặp là kết mạc mắt,
niêm mạc vùng âm hộ-âm đạo hoặc lỗ tai ngoài.
A diphtheria skin lesion on the leg
2.6 Biến chứng
Tất cả các biến chứng của bệnh bạch hầu kể cả tử vong
đều là hậu quả của độc tố. Mức độ trầm trọng của bệnh
bệnh bạch hầu thường được phân chia thành các thể và biến chứng thường tương quan với mức độ lan tỏa
tùy theo vị trí biểu hiện.
của tổn thương tại chỗ. Độc tố tại vị trí tổn thương ban
Bạ hầu mũi trước thường khó phân biệt với các bệnh đầu này được hấp thu vào máu và gây nên biến chứng
lý viêm mũi họng cấp khác trên lâm sàng. Bệnh cũng ở các cơ quan xa. Biến chứng thường gặp nhất trong
biểu hiện bằng xuất tiết mủ-nhầy (chất xuất tiết chứa cả bệnh bạch hầu là viêm cơ tim và viêm dây thần kinh.
mủ lẫn dịch tiết niêm mạc) đôi khi có lẫn máu. ường Viêm cơ tim thường biểu hiện bằng các rối loạn nhịp.
sẽ phát hiện được một màng trắng ở vách ngăn mũi nếu Biểu hiện có thể là bloc nhĩ thất ở các mức độ khác
thăm khám cẩn thận. ể bệnh này thường tương đối nhau, đôi khi phân li nhĩ thất, rung thất kèm suy tim.
nhàng vì độc tố ở vị trí này ít được hấp thu vào máu. Điều trị cực kỳ khó khăn, đôi khi phải dùng máy tạo
Điều trị nhanh chóng bằng kháng độc tố và kháng sinh. nhịp: Biến chứng có thể xảy ra trong giai đoạn toàn
Bạ hầu họng và hạnh nhân là thể bệnh thường gặp phát của bệnh hoặc cũng có thể xảy ra chậm vài tuần
nhất của bạch hầu. Nhiễm trùng tại vị trí này thường sau khi bênh đã khỏi. Khi viêm cơ tim xuất hiện sớm
2.9. PHÒNG BỆNH
5
trong những ngày đầu của bệnh, tiên lượng thường rất năng xảy ra sốc phản vệ do đó trước khi dùng kháng
đen tối, tỉ lệ tử vong rất cao.
độc tố (thường là lượng lớn) cần phải thử test mẩn cảm.
Viêm dây thần kinh thường ảnh hưởng đến dây thần
kinh vận động và thường hồi phục hoàn toàn nếu bệnh
nhân không tử vong vì biến chứng khác. Liệt màn khẩu
cái (màn hầu) thường xuất hiện vào tuần thứ ba của
bệnh. Liệt các dây thần kinh vận nhãn, cơ chi và liệt cơ
hoành có thể xảy ra vào tuần thứ năm của bệnh. Viêm
phổi và suy hô hấp có thể xuất hiện do hậu quả của liệt
cơ hoành.
Các biến chứng khác có thể xảy ra như viêm kết mạc
mắt hoặc suy hô hấp do tắt nghẽn đường hô hấp có thể
xảy ra ở trẻ em, đặc biệt là nhũ nhi.
2.8.2 Kháng sinh
Liệu trình kháng sinh thường kéo dài trong 14 ngày.
uốc thường sùng là Erythromycine uống hoặc tiêm
(liều 40 mg/kg/ngày, tối đa 2 g/ngày). Một loại kháng
sinh khác cũng thể dùng là Procaine Penicilline G tiêm
hằng ngày (liều 300 000 đơn vị/ngày cho trẻ cân nặng
từ 10 kg trở xuống và 600 000 đơn vị/ngày cho bệnh
nhân cân nặng trên 10 kg).
Bệnh thường không lây sau khi dùng kháng sinh đúng
Tử vong vào khoảng 5 đến 10% có thể tăng cao đến liều 48 giờ. Tuy nhiên sau liệu trình kháng sinh cần cấy
20% ở trẻ em dưới 5 tuổi và người lớn trên 40 tuổi. Tỉ lệ lại bệnh phẩm ngay chỗ tổn thương cũ để xác định là
tử vong của bệnh bạch hầu dường như không thay đổi đã sạch vi khuẩn hoàn toàn chưa.
trong 50 năm qua.
2.7 Xét nghiệm cận lâm sàng
Ngay sau khi thăm khám bệnh nhân, nếu nghi ngờ
bệnh (dựa vào các yếu tố dịch tễ, miễn dịch, biểu hiện
lâm sàng) thì động tác quan trọng nhất là lấy giả mạc
hoặc phết bệnh phẩm ở chỗ tổn thương nghi ngờ bạch
hầu. Và nếu lâm sàng nghi ngờ bạch hầu thì nên tiến
hành điều trị ngay mà không chờ kết quả cận lâm sàng.
2.8.3 Điều trị dự phòng
Những người có tiếp xúc thân mật với nguồn lây như
người trong cùng một gia đình thì tùy theo lứa tuổi
có thể tiêm nhắc lại mũi vaccine bạch hầu (xem phần
phòng bệnh). những người này nhất thiết phải được
điều trị bằng kháng sinh. Kháng sinh có thể dùng liều
duy nhất bằng benzathine penicilline G (600 000 đơn vị
cho trẻ dưới 6 tuổi và 1 200 000 đơn vị cho người trên
6 tuổi. Hoặc có thể dùng kháng sinh erythromycine
đường uống trong 6 đến 10 ngày (liều 40 mg/kg/ngày
cho trẻ em và 1 g/ngày cho người lớn).
Xét nghiệm nhanh nhờ vào nhuộm Gram và nhuộm
Kennyon. Vi khuẩn có thể bắt màu nhuộm Gram
dương, mảnh, hình dùi trống, sắp xếp theo kiểu hình
hàng rào hoặc hình Hán tự. Không thấy C. diphtheriae Những người lành mang vi khuẩn (carrier) trong cộng
khi nhuộm cũng không thể loại trừ nguyên nhân bạch đồng cũng cần được điều trị kháng sinh như trên và
phải theo dõi sát. Nên dùng kháng độc tố ngay lập tức
hầu.
khi có những dấu hiệu đầu tiên của bệnh.
Chẩn đoán xác định nhờ vào việc cấy và định danh vi
khuẩn nhưng quá trình này thường đòi hỏi thời gian. Những người có tiếp xúc với bệnh nhân mắc bệnh bạch
Ngoài việc nuôi cấy nhằm phân lập C. diptheriae thì hầu ở da cũng nên được điều trị bằng kháng sinh như
bệnh phẩm cũng được nuôi cấy trên đĩa thạch chứa máu nêu trên. Tuy nhiên nếu chủng bạch hầu này không
để phát hiện liên cầu khuẩn tan máu vì loại vi khuẩn sinh độc tố thì việc kiểm soát nguồn lây không đặt ra.
này cũng có thể gây nên biểu hiện tại chỗ trong hầu
họng giống với bạch hầu.
2.9 Phòng bệnh
2.8 Điều trị
2.8.1
Điều trị bằng kháng độc tố
Kháng độc tố bạch hầu được điều chế từ huyết thanh
ngựa được sử dụng lần đầu tiên ở Hoa Kỳ vào năm 1891.
Trước đây kháng độc tố được dùng phòng bệnh cho
những người có tiếp xúc với nguồn lây tuy nhiên hiện
nay chỉ dùng cho những người mắc bệnh thật sự.
Kháng độc tố không có khả năng trung hòa phần độc
tố đã gắn vào tổ chức mà chỉ trung hòa được độc tố lưu
hành trong máu và ngăn ngừa bệnh không tiến tiển
nặng hơn. Một nguy cơ khi dùng kháng độc tố là khả
Phương pháp phòng bệnh hiệu quả nhất là tiêm ngừa
cho cộng đồng. Bạch hầu là một bệnh nằm trong
chương trình tiêm chủng mở rộng quốc gia.
ường Vaccine này được kết hợp với các vaccine khác
để giảm số lần tiêm cho trẻ. Loại vaccine thường dùng
là DTP (D-Diphtherria: Bạch hầu; T-Tetanus: uốn ván;
P-Pertussis: ho gà) tuy nhiên thành phần vaccine ho gà
thường gây phản ứng phụ cho trẻ như sốt cao, co giật
nên ngày này người ta chuộng vaccine DTaP hơn (Hai
thành phần đầu giống với loại vaccine kể trên còn phần
ho gà không dùng vi khuẩn ho gà nữa mà chỉ dùng
một thành phần của vi khuẩn này thôi: aP- acellular
pertussis).
6
CHƯƠNG 2. BẠCH HẦU
Lịch tiêm chủng thông thường là 4 mũi vào các tháng
tuổi 2, 4, 6 và 16 đến 18. Ba mũi đầu tiên nên cách nhau
ít nhất là 4 tuần. Mũi thứ tư nên cách mũi thứ ba ít nhất
là 6 tháng và không nên tiêm trước 12 tháng tuổi.
Nếu mũi tiêm thứ 4 thực hiện trước khi trẻ được 4 tuổi
(trước lần sinh nhật thứ 4) thì nên tiêm mũi tiêm nhắc
lại (mũi booster) khi trẻ được 5 đến 6 tuổi. Tuy nhiên
nếu mũi thứ tư tiêm sau sinh nhật lần thứ 4 thì không
cần tiêm mũi thứ năm.
Phản ứng phụ của vaccine bạ hầu:
• Phản ứng tại chỗ thường nhẹ nhàng như đau chỗ
bị tiêm, da chỗ tiêm cứng hơn nhưng không phù
nề lan tỏa. Những phản ứng này thường tự giới
hạn và không cần điều trị. Hạt sẩn chỗ tiêm có
thể tồn tại vài tuần nhưng không nguy hiểm.
• Phản ứng toàn thân như sốt thường ít xảy ra.
• Phản ứng tại chỗ nặng nề hay phản ứng kiểu
Arthur (Arthur-type reaction) có thể xảy ra khi
tiêm các vaccine chưa giải độc tố bạch hầu hoặc
uốn ván. Triệu chứng thường xuất hiện trong
vòng 2 đến 8 giờ sau khi tiêm. Biểu hiện là sưng
nề lan tỏa từ khuỷu tay đến khớp vai gây đau
nhức nhiều. Hiện tượng này thường xảy ra ở người
lớn đã có sử dụng giải độc tố trước đó. Những
người này thường có nồng độ kháng độc tố lưu
hành trong máu rất cao. Chính vì ậy ở những bệnh
nhân này người ta khuyên không nên dùng mũi
booster cấp cứu (như khuyến cáo trong phần điều
trị phòng ngừa).
• Phản ứng toàn thân nặng như nổi mề đay, sốc phản
vệ hay biến chứng thần kinh có ghi nhận nhưng
cực kỳ hiếm gặp.
Mặc dù các phản ứng phụ nêu trên có thể xảy ra, nhìn
chung vaccine giải độc tố bạch hầu là một vaccine an
toàn được Tổ chức Y tế ế giới khuyến cáo sử dụng
2.10 Tham khảo
[1] Atkinson, William (tháng 5 năm 2012). Diphtheria
Epidemiology and Prevention of Vaccine-Preventable
Diseases (ấn bản 12). Public Health Foundation. tr. 215–
230. ISBN 9780983263135.
2.11 Liên kết ngoài
• />html
• />fs089/en/
