sáng kiến kinh nghiệm xây dựng và quản lí nền nếp lớp chủ nhiệm

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc lập- Tự do- Hạnh phúc

MÔ TẢ SÁNG KIẾN
Mã số:…………………………..
1. Tên sáng kiến: Kinh nghiệm xây dựng và quản lí nền nếp lớp chủ
nhiệm.
2. Lĩnh vực áp dụng: Công tác chủ nhiệm của khối học sinh Trung
học cơ sở.
3. Mô tả bản chất của sáng kiến.
3.1 Tình trạng giải pháp đã biết
Tuổi thiếu niên là giai đoạn phát triển của trẻ từ 11-15 tuổi, các em
được vào học ở trường THCS (từ lớp 6-9). Lứa tuổi này có một vị trí đặc biệt
quan trọng trong thời kì phát triển của trẻ em, vì đó là thời kì chuyển tiếp từ
tuổi thơ sang tuổi trưởng thành và thường được phản ánh bằng những tên gọi
khác nhau như "tuổi khó bảo", "tuổi khủng hoảng", "tuổi bất trị", ... nên ta
khó có thể nắm bắt được tình cảm của các em.
Do có sự biến đổi về tâm sinh lí nên các em e ngại không trực tiếp
trao đổi các vướng mắc của bản thân qua người thân, thầy cô, bạn bè. Với sự
phát triển của truyền thông hiện nay, các em tìm đến truyền thông trước tiên
để tìm các câu trả lời, giải đáp thắc mắc; sau đó các em mới chia sẻ với bạn bè
sau cùng là người thân. Đôi khi truyền thông không xác thực, nhất là các em
chưa biết cách chọn lọc thông tin đâu là đúng, đâu là sai; còn thông tin từ bạn
1


bè là những người cùng trang lứa nên sự hiểu biết không tới, có lúc sai lạc.
Còn người thân trong gia đình nhiều khi kiến thức hạn hẹp hoặc cha mẹ làm
ăn ở xa hoặc gia đình đổ vỡ, ... nên sự gần gũi, chia sẻ, định hướng cho các
em chưa đúng, chưa kịp thời sẽ làm cho các em hiểu sai vấn đề. Từ đó các em

có những suy nghĩ lệch lạc về vấn đề học tập, học không nghiêm túc, chán
học,... và biểu hiện ra bên ngoài bằng các hành vi vi phạm nội quy nhà
trường. Từ đó kéo theo nền nếp lớp không tốt, chất lượng học lực, hạnh kiểm
của các em ngày càng sa sút.
Xuất phát từ các vấn đề nêu trên ta thấy rằng chỉ có tập thể mới
cuốn hút các em vào những công việc chung của lớp, của trường. Các em
được sống và học tập trong tình yêu thương gắn bó của thầy cô, bạn bè, nên
xây dựng được tập thể lớp có nền nếp tốt không chỉ giúp các em rèn luyện
đạo đức tốt mà còn là chỗ dựa tinh thần cho những học sinh có hoàn cảnh đặc
biệt. Do đó, tập thể lớp là sân chơi hấp dẫn nhất. Với những lí do trên, ngay từ
đầu năm học, từ giai đoạn ổn định cho đến khi giảng dạy, tôi luôn quan tâm
đến việc rèn cho mỗi học sinh trong lớp có tính tự giác, tích cực trong học tập
và trong sinh hoạt.
3.2. Nội dung giải pháp đề nghị công nhận sáng kiến:
Mục đích của giải pháp:
- Góp phần thực hiện thành công phong trào “Xây dựng trường học
thân thiện, học sinh tích cực”.
- Góp phần giải quyết bài toán chống bỏ học của học sinh.
- Phát huy tính tích cực và tinh thần tập thể của học sinh.
- Giúp giáo viên bộ môn an tâm hoàn thành công tác giảng dạy.
2


- Xây dựng tập thể lớp tiên tiến.
Những điểm khác biệt, tính mới của giải pháp.
Quản lí lớp chủ nhiệm một cách khoa học; xây dựng nền nếp lớp
vững chắc; thúc đẩy tích cực quá trình học tập; nâng cao chất lượng học lực,
hạnh kiểm của học sinh.
Mô tả chi tiết bản chất của giải pháp cụ thể:
Giải pháp được thực hiện bằng những việc làm cụ thể sau:

a) Lập kế hoạch công tác chủ nhiệm:
Kế hoạch công tác chủ nhiệm thực chất là bản thiết kế đảm bảo hiệu
quả và tính khả thi cho một tập hợp các hoạt động giáo dục mà giáo viên chủ
nhiệm cần tiến hành ngay từ đầu năm học, trên cơ sở đó góp phần xây dựng
lớp học trở thành một tập thể học sinh tự quản vững mạnh và góp phần đạt
được các mục tiêu giáo dục học sinh trong lớp.
Các loại kế hoạch công tác của giáo viên chủ nhiệm:
- Kế hoạch công tác giáo viên chủ nhiệm theo năm học
- Kế hoạch công tác giáo viên chủ nhiệm theo chủ đề
- Kế hoạch giáo viên chủ nhiệm theo tháng/tuần học
Các kế hoạch của giáo viên chủ nhiệm phải thật khoa học, phù hợp
với kế hoạch của trường và tình hình thực tế của tập thể lớp mà giáo viên
đang chủ nhiệm.
b) Công tác tổ chức lớp:
Một trong những công việc đầu tiên mà giáo viên chủ nhiệm phải tiến
hành ngay từ đầu năm học là tổ chức lớp học. Công tác tổ chức lớp học có ý
nghĩa lớn đối với sự thành bại của người giáo viên chủ nhiệm trong công việc
3


của mình. Công tác tổ chức lớp học gồm chia tổ, thành lập đội ngũ ban cán bộ
lớp, chi đội trưởng, cờ đỏ, thư kí,...
Việc chia tổ phụ thuộc vào sỉ số lớp học, số dãy bàn trong lớp. Các
học sinh trong tổ phải có sự đồng đều về năng lực, năng khiếu văn hóa văn
nghệ; phải có sự cân bằng về giới tính để đảm bảo việc thực hiện trôi chảy các
hoạt động như lao động, thi đua, ...
Lựa chọn đội ngũ ban cán bộ lớp, chi đội trưởng cần phải dựa trên các
tiêu chí cụ thể: Học sinh có năng lực khá- giỏi, năng động, nhiệt tình, sáng tạo
trong công việc, có khả năng tập hợp, thu hút các thành viên trong lớp, có
năng lực chỉ đạo và tổ chức các hoạt động tập thể, xây dựng được mối quan

hệ tốt đẹp với các thầy cô bộ môn và các lực lượng giáo dục trong nhà
trường.
Để chọn được ban cán bộ lớp, giáo viên cần nêu rõ các tiêu chí cho
học sinh biết và định hướng việc bình bầu nhưng không áp đặt cực đoan cho
học sinh, giáo viên chủ nhiệm cần tiến hành thăm dò học sinh, vạch kế hoạch,
thông báo cho học sinh thời gian, nội dung bầu cử giúp các em có ý thức sẵn
sàng bầu ban cán bộ lớp.
Quá trình bầu chọn ban cán bộ lớp là do các em trong lớp thực hiện vì
thế các em sẽ tin tưởng bạn mình và hợp tác có hiệu quả hơn trong mọi công
việc do trường hay Đội phát động.
c) Chỉ đạo các hoạt động của lớp:
Các hoạt động của lớp được tổ chức dựa trên kế hoạch hoạt động của
trường. Để làm tốt công tác chỉ đạo các hoạt động của lớp giáo viên chủ
nhiệm phải có sự phân công cụ thể trách nhiệm của từng thành viên trong ban
4


cán bộ lớp; chỉ đạo sát sao, hướng dẫn chi tiết, tránh hai trạng thái cực đoan:
hoặc là thiếu tin tưởng, gánh hết trách nhiệm; hoặc là phó thác trách nhiệm,
thờ ơ thiếu quan tâm.
Trong khi chỉ đạo các hoạt động của lớp cần lưu ý đến tính ngẫu
hứng, tự phát của học sinh trong tập thể lớp. Trước những đề nghị mang tính
ngẫu hứng, tự phát, không nằm trong kế hoạch đã được xây dựng cần có thái
độ rõ ràng, kiên quyết nhưng tâm lí để giáo dục các em về ý thức xây dựng kế
hoạch hoạt động và tuân thủ theo nền nếp đã có.
d) Tổ chức tốt các hoạt động của trường, lớp:
Tổ chức tốt khâu truy bài đầu giờ:
Ban cán bộ lớp phải làm việc tích cực trong giờ truy bài. Lớp trưởng
thường xuyên yêu cầu bốn hoặc năm đôi bạn lên bảng truy bài, thông thường
truy bài các môn: toán, anh văn. Tổ trưởng yêu cầu các tổ viên tự kiểm tra bài

lẫn nhau (theo đôi bạn học tập): kiểm tra việc chuẩn bị bài ở nhà, xem các bài
tập, bài làm được giáo viên yêu cầu đủ hay thiếu, lí do?... Kết quả sẽ được ghi
vào sổ theo dõi của tổ trưởng. Tổ trưởng báo cáo cho lớp phó học tập, lớp phó
học tập sẽ báo cáo kết quả truy bài vào mỗi giờ sinh hoạt lớp.
Để có được nếp truy bài nghiêm túc, giáo viên chủ nhiệm phải tập dần
cho các em từ buổi học đầu tiên, phải theo dõi sát lớp khoảng ba, bốn tuần
đầu. Khi các em đã thực hiện nghiêm túc thì mới có thể cho lớp tự truy bài.
Tuy nhiên, giáo viên chủ nhiệm vẫn phải thường xuyên đến lớp (nhất
là đầu và giữa giờ) để đôn đốc, theo dõi các em việc học- soạn- làm bài ở nhà.
Giáo viên chủ nhiệm phân công việc giám sát cho ban cán bộ lớp. Từ đó, học

5


sinh thấy thầy cô và các bạn nghiêm túc, nhiệt tình quan tâm thì bản thân các
em cũng sẽ nghiêm túc, chăm chỉ hơn trong học tập.
Tổ chức tốt giờ sinh hoạt lớp:
Trên cơ sở đã có đội ngũ ban cán bộ đã biết làm việc, tổ chức tốt giờ
sinh hoạt lớp là điều kiện để các em thể hiện tính chủ động, tự quản của mình.
Cán bộ lớp: (Lớp trưởng, lớp phó) thống kê báo cáo ngắn gọn về ưu,
khuyết điểm của lớp trong tuần qua và nêu ra phương hướng phấn đấu cụ thể
cho lớp trong tuần tới.
Học sinh: trung thực nhận lỗi để sửa sai, phát biểu ý kiến vướng mắc
của bản thân.
Giáo viên chủ nhiệm: thường theo dõi nền nếp lớp qua sổ đầu bài, sổ
cờ đỏ, báo cáo của học sinh, hỏi thăm giáo viên bộ môn, …từ đó có sự khen
thưởng, phê bình, nhắc nhở kịp thời. Trong giờ sinh hoạt lớp, thực hiện
nghiêm túc, giúp bản thân học sinh tự kiểm điểm lại bản thân đã đạt được gì,
cần khắc phục các hạn chế nào trong tuần, cần phấn đấu như thế nào trong
thời gian tới; tuần sau, giáo viên phải có sự so sánh, khen thưởng kịp thời.

Cuối cùng, giáo viên nêu ngắn gọn công việc chính của tuần sau.
Thời gian còn lại trong giờ sinh hoạt lớp, các em tự tổ chức sinh hoạt
chuyên đề, văn nghệ, đố vui,…nhằm phát huy năng khiếu, sự sáng tạo của
bản thân.
Lưu ý: Mỗi lứa tuổi học sinh đều có những nhu cầu riêng, hứng thú
riêng với từng hoạt động. Vì vậy sự thay đổi nội dung và các hình thức tổ
chức giờ sinh hoạt lớp cho phù hợp là đòi hỏi tất yếu. Do đó, nội dung tiết
sinh hoạt tập thể hàng tuần phải cụ thể, bổ ích, phải gắn với nhu cầu và hứng
6


thú của học sinh, phải phù hợp với kinh nghiệm và trình độ hiểu biết của cá
nhân, huy động đến mức cao nhất trí tuệ và tinh thần tập thể. Sự cùng tham
gia của tất cả học sinh vào giờ sinh hoạt lớp sẽ tạo ra môi trường chung để
học sinh cùng trải nghiệm những xúc cảm tích cực, tăng cường giao lưu giữa
các em, tạo ra môi trường lớp học mang bầu không khí tin tưởng, thân mật,
cởi mở, sẵn sàng giúp đỡ và lắng nghe ý kiến của nhau. Từ đó tình cảm gắn
bó chia sẻ giữa các em được hình thành và củng cố.
Nói các khác, học sinh phải là chủ thể của giờ sinh hoạt lớp, phải được
tham gia vào giờ sinh hoạt lớp từ những vai trò và nhiệm vụ khác nhau như:
người thực thi nhiệm vụ được giao, người tổ chức, người khám phá và đánh
giá hoạt động của họ, tập thể của họ.
Rèn tính tập thể thông qua các hoạt động khác:
Ngoài giờ học văn hóa trên lớp thì hoạt động ngoại khóa của Đội là
điều kiện rèn luyện tinh thần tập thể rất có hiệu quả. Mỗi lần tham gia là các
em có được một lần thể hiện tinh thần tập thể, tinh thần tự giác, ý thức tôn
trọng kỉ luật, giữ gìn danh dự cho lớp.
Các em tự nguyện tham gia chăm sóc đền thờ liệt sĩ của xã, tham gia
các buổi lao động dọn vệ sinh của trường, tự giác đăng kí tham gia các hoạt
động thể dục thể thao do trường tổ chức, tham gia dự mít-tinh phòng chống

HIV-AIDS, tham gia tìm hiểu về an toàn giao thông, tìm hiểu về pháp luật,
tham gia các tiết mục văn nghệ chào mừng các ngày lễ lớn,…
Vai trò của ban cán bộ lớp và các bạn thể hiện rất rõ, các em tự phân
công nhau hoàn thành tốt nhiệm vụ. Vậy là công tác Đội và hoạt động của lớp

7


được hài hòa, chặt chẽ để cuối cùng các em có tiến bộ rõ rệt về học tập và đạo
đức.
Ngoài ra giáo viên chủ nhiệm cần đề ra tiêu chí thi đua, khen thưởng,
phê bình sau mỗi hoạt động. Giáo viên chủ nhiệm cần liên hệ chặt chẽ với
giáo viên bộ môn, phụ huynh học sinh, các đoàn thể, tổ chức có liên quan để
kịp thời giáo dục học sinh. Giáo viên chủ nhiệm phải gương mẫu trước tập thể
lớp, có biện pháp khuyến khích, động viên tất cả mọi thành viên trong lớp
cùng tham gia và đạt được kết quả tốt nhất, tránh gây áp lực về tâm lí, mất đi
tính hồn nhiên nơi học sinh. Từ đó giáo viên chủ nhiệm nắm được tình hình
học sinh, công tác chủ nhiệm có hiệu quả và phát huy tính tự quản của học
sinh, tạo tình cảm thân thiện giữa thầy và trò. Và cái chính là đào tạo được thế
hệ học sinh có đầy đủ phẩm chất đủ đức, đủ tài sau này làm nòng cốt cho
công cuộc xây dựng đất nước.
e) Tìm hiểu hoàn cảnh học sinh:
Để xây dựng nền nếp lớp tốt, giáo viên chủ nhiệm không thể bỏ qua
quá trình tìm hiểu hoàn cảnh học sinh. Giáo viên chủ nhiệm cần tìm hiểu rõ,
chính xác về lớp, nhóm, mỗi các nhân học sinh: nghề nghiệp cha mẹ, mức
sống, hoàn cảnh sống của gia đình; các đặc điểm về thể chất, tâm sinh lí; các
đặc điểm về nhận thức, học tập; quan hệ cộng đồng, bạn bè; ….
Để nắm bắt các thông tin về học sinh chính xác thì ngay từ khi nhận
lớp, giáo viên chủ nhiệm cần gặp gỡ, trao đổi với giáo viên chủ nhiệm năm
học trước, với các giáo viên bộ môn; nghiên cứu hồ sơ, học bạ, sổ điểm, sổ

đầu bài; trò chuyện với học sinh, tự giới thiệu, làm quen; phiếu hỏi nhanh (ví
dụ: phát phiếu điều tra với những câu hỏi như: Trong cuộc sống điều gì làm
8


em vui nhất? Em thường chia sẻ niềm vui đó với ai? Điều gì làm em buồn
nhất? Khi buồn em giải quyết như thế nào? Em mong ước gì cho cuộc sống
mai sau? …). Từ đó giáo viên nắm bắt được các em nghĩ gì, cần gì để tìm ra
biện pháp giáo dục phù hợp.
Ngoài ra, giáo viên chủ nhiệm cần phải phân loại và theo dõi, quản lí
học sinh về các mặt: trình độ (học lực, hạnh kiểm); theo đặc điểm tính cách;
theo loại quan hệ; các đối tượng cần quan tâm đặc biệt;….
Các thông tin trên, giáo viên chủ nhiệm ghi chép, lưu trữ và bổ sung
thường xuyên trong quá trình quản lí lớp. Từ đó, giáo viên chủ nhiệm đưa ra
các biện pháp tác động phù hợp với đặc điểm tình hình của tập thể lớp.
f) Công tác phối hợp với phụ huynh học sinh:
Mỗi học sinh có một cá tính, một hoàn cảnh gia đình khác nhau.
Chính vì thế giáo viên chủ nhiệm phải biết quan tâm- hiểu- gần gũi- đồng cảm
với các em. Có như thế chúng ta mới có thể tiếp nhận được các thông tin quý
giá được cung cấp từ học sinh và các thông tin về gia đình học sinh, có như
thế chúng ta mới có thể phối hợp với gia đình và đưa ra giải pháp tối ưu cho
từng em. Từng lúc phụ huynh nắm bắt được việc học của con mình thông qua
sổ liên lạc gia đình hàng tháng, thư báo, thư mời,... phụ huynh sẽ yên tâm hơn
vì con em mình có được sự quan tâm thiết thực. Ngược lại các em thấy có
được sự phân công nhắc nhở thầy cô, cha mẹ, bạn bè, các em sẽ tự tin hơn,
phấn đấu hơn về mọi mặt.
* Những điều cần lưu ý:
- Buổi sinh hoạt lớp đầu tiên giáo viên chủ nhiệm nêu nội quy của
trường, từ đó xây dựng cụ thể các quy định của lớp, nhưng không nên nêu quá
9

nhiều quy định, vì như thế các em sẽ có nhiều áp lực ở đầu năm hoặc học sinh
sẽ không nhớ, sẽ phản tác dụng.Trong quá trình thực hiện, nếu có phát sinh
thêm vấn đề gì thì giáo viên chủ nhiệm thống nhất với tập thể lớp, tìm ra
hướng giải quyết tiếp theo. Nhưng nếu các em có vi phạm, bước đầu tiên
trước khi áp dụng các quy định ta nên cho các em một cơ hội sửa đổi.
- Giáo viên chủ nhiệm không chỉ là người thầy mà còn là người cha,
người mẹ thứ hai, là người anh, chị, người bạn của các em. Tùy theo từng
hoàn cảnh cụ thể mà người giáo viên xác định mình đang đóng vai trò gì để
dễ dàng gần gũi, tìm hiểu rõ các vấn đề còn vướng mắc giúp các em tìm ra
hướng tháo gỡ đúng đắn.
- Giáo dục cho học sinh tính trung thực: trung thực trong mọi việc,
đặc biệt nếu vi phạm, bản thân các em phải thật thà nhận lỗi. Nói về tính trung
thực tôi thường nhắc nhở học sinh: “Thành thật + thẳng thắn → tha thứ”, tha
thứ khi học sinh biết lỗi, biết sửa sai.
Những biện pháp nói trên được phối hợp hài hòa, chặt chẽ mà trong
suốt các năm học qua, lớp chủ nhiệm của tôi có sự chuyển biến đáng kể về
nền nếp.
3.3 Khả năng áp dụng của giải pháp:
Giải pháp có thể áp dụng cho tất cả giáo viên chủ nhiệm khối học sinh
trung học cơ sở và có thể mở rộng đối với các giáo viên giảng dạy lớp.
3.4 Hiệu quả, lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp
dụng giải pháp:
Nhờ áp dụng giải pháp trên mà nền nếp lớp tôi chủ nhiệm có chuyển
biến rõ rệt, chất lượng học lực, hạnh kiểm học sinh đạt kết quả cao.
10


Xếp loại học lực: (%)

Xếp loại
Năm
2013-2014
2014-2015

Giỏi

Khá

Trung bình

Yếu

Kém

35,5
34,5

38,7
34,5

25,8
31,0

00
00

00
00

Xếp loại hạnh kiểm: (%)
Xếp loại
Tốt

Khá

Trung bình

Yếu

Kém

2013-2014

77,4

19,4

3,2

00

00

2014-2015

82,8

13,8

3,4

00

00

Năm

Không có học sinh bỏ học.
Không có học sinh lưu ban.
Không có học sinh hạnh kiểm yếu, không có học sinh vi phạm kỉ luật
ở mức trường.
Học sinh có tinh thần, thái độ học tập tốt, biết phát huy năng lực của
bản thân, biết vâng lời thầy cô, hòa nhã với bạn bè.
Xây dựng mối quan hệ tốt giữa ba môi trường giáo dục: nhà trường gia đình - xã hội.
4. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến:
- Giáo viên chủ nhiệm phải có tố chất của một con người hành động,
cần nghiêm túc và có một bộ óc kế hoạch hóa.
- Giáo viên chủ nhiệm phải có các phẩm chất: nhiệt tình, sâu sát, tâm
lí giỏi; có tâm với nghề, biết yêu thương con người, có lòng nhân ái; có khả
năng xây dựng đội ngũ cán bộ học sinh.
11


- Giáo viên chủ nhiệm làm tốt công tác chủ nhiệm không phải bằng
thủ thuật, mưu mẹo mà phải bằng tấm lòng nhân hậu của người thầy.
- Giáo viên chủ nhiệm phải kiên trì và nhẫn nại, không ngại khó,
không ngại khổ thì mới làm tốt được công việc giáo dục những thế hệ tương
lai của đất nước.
5. Tài liệu kèm theo: không có./.

12