SKKN PHÂN LOẠI VÀ PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TẬP GIAO THOA SÓNG CƠ HỌC

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HOA BÌNH
TRƯỜNG THPT 19-5

SÁNG KIẾN
PHÂN LOẠI VÀ PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TẬP
GIAO THOA SÓNG CƠ HỌC

Tỏá giả:Bựi Thu Hà
Trình độ chuyên môn: Đại Học Sư Phạm Vật Lý
Chức vụ: Giỏo Viên
Đơn vị cụng tỏc: Trường THPT 19-5

HÒA BÌNH 2016
1


CHƯƠNG I
TỔNG QUAN
I.CƠ SỞ LÍ LUẬN
Bài tập vật lý với tư cách là một phương pháp dạy học, nó có ý nghĩa hết
sức quan trọng trong việc thực hiện nhiệm vụ dạy học vật lý ở nhà trường phổ
thông. Thông qua việc giải tốt các bài tập vật lý các học sinh sẽ có được những
kỹ năng so sánh, phân tích, tổng hợp … do đó sẽ góp phần to lớn trong việc phát
triển tư duy của học sinh. Đặc biệt bài tập vật lý giúp học sinh củng cố kiến thúc
có hệ thống cũng như vận dụng những kiến thức đã học vào việc giải quyết
những tình huống cụ thể, làm cho bộ môn trở nên hấp dẫn, lôi cuốn các em hơn.
Trong những năm gần đây, bộ môn vật lí là một trong số các môn học được Bộ
Giáo dục và Đào tạo chọn hình thức kiểm tra và thi theo phương pháp trắc
nghiệm khách quan. Với hình thức thi này, thời gian dành cho mỗi câu hỏi và bài
tập là rất ngắn, khoảng 1,5 phút. Nếu học sinh không được cung cấp các công
thức tổng quát và các công thức hệ quả của mỗi dạng bài tập để tìm ra kết quả

nhanh nhất thì không thể đủ thời gian để hoàn thành tốt bài làm trong các kỳ thi
và kiểm tra.
Với hình thức đề thi trắc nghiệm môn vật lý của những năm gần đây ngày
một dài và khó hơn, cứ năm sau khó hơn năm trước kể từ khi thay sách giáo
khoa lớp 12 năm học 2008-2009 đến năm học này 2016-2017 là 9 năm nhưng cả
thầy và trò hình như vẫn bị choáng ngợp với sự đa dạng và phong phú của hình
thức trắc nghiệm. Hơn thế nữa, yêu cầu của xã hội ngày càng cao nên nội dung
đề thi luôn phải đáp ứng đựơc sự sàng lọc và phân hóa rõ nét, chính vì vậy yêu
cầu kiến thức ngày một cao là tất yếu
2


Vì những lý do trên, để giúp các em học sinh có đựơc nhận thức đầy đủ về
lĩnh vực giao thoa sóng cơ và giúp các em giải được các bài toán khó trong lĩnh
vực này một cách nhanh nhất, tôi đã nghiên cứu các tài liệu và tham khảo các
sách bài tập để đưa ra một số phương pháp giải một số dạng bài tập phần này.
Phương pháp này cũng giúp các em rèn luyện kĩ năng giải nhanh một số bài tập
trắc nghiệm trong các bài kiểm tra định kỳ và làm hành trang cho các em bước
vào kỳ thi THPT Quốc Gia sắp tới.
II.PHƯƠNG PHÁP TIẾP CẬN TẠO RA SÁNG KIẾN, CÁC MỤC TIÊU
CẦN ĐẠT ĐƯỢC
Xác định về nhận thức tầm quan trọng của Sóng cơ trong chương trình
vật lý 12 THPT để định hướng HS trong việc rèn luyện kỹ năng vận dụng.
Nắm lại một cách kỹ lưỡng về cơ sở lý thuyết của Sóng cơ, chú ý đến
một số dạng bài tập cụ thể . Mỗi dạng bài tập thì phải nắm lý thuyết gì, phương
pháp giải như thế nào, trên cơ sở lý thuyết của sách giáo khoa vật lý 12 và kiến
thức tôi bổ sung, nhằm mục đính giúp học sinh hệ thống kiến thức và rèn luyện
kỹ năng tính nhanh, đáp ứng theo hướng làm bài trắc nghiệm và bài tập tự luận.
Cụ thể tôi hệ thống kiến thức chung của chương, phân dạng bài tập, bổ
sung kiến thức, phương pháp và kỹ năng để giải dạng bài tập này. Đồng thời

tôi sưu tầm dạng bài tập tương tự để HS tự giải và rèn luyện kỹ năng.
Sáng kiến được dạy thực nghiệm trên một số lớp và có kiểm tra khảo sát,
đánh giá và so sánh với các lớp .
Trong sáng kiến thực hiện mỗi dạng bài tập tôi có đưa ra phương pháp
chung, kiến thức cần nhớ, ví dụ minh họa và chỉ hướng dẫn lược giải những bài
tập minh họa.
Yêu cầu tối thiểu là học sinh phải nắm được kiến thức cơ bản của
chương, hiểu được bài giải minh họa, nắm được phương pháp chung của từng
dạng bài.

3


CHƯƠNG II
MÔ TẢ SÁNG KIẾN
I.NÊU VẤN ĐỀ CỦA SÁNG KIẾN
Bộ môn vật lý được đưa vào giảng dạy trong nhà trường phổ thông nhằm
cung cấp cho học sinh những kiến thức phổ thông, cơ bản, có hệ thống toàn diện
về vật lý. Hệ thống kiến thức này phải thiết thực, có tính tổng hợp và đặc biệt
phải phù hợp với quan điểm vật lý hiện đại. Để học sinh có thể hiểu được một
cách sâu sắc những kiến thức và áp dụng các kiến thức đó vào thực tiễn cuộc
sống thì cần phải rèn luyện cho các học sinh những kỹ năng, kỹ xảo thực hành
như: Kỹ năng kỹ xảo giải bài tập, kỹ năng đo lường, quan sát ….
Bài tập vật lý với tư cách là một phương pháp dạy học, nó có ý nghĩa hết
sức quan trọng trong việc thực hiện nhiệm vụ dạy học vật lý ở nhà trường phổ
thông. Thông qua việc giải tốt các bài tập vật lý các học sinh sẽ có được những
kỹ năng so sánh, phân tích, tổng hợp … do đó sẽ góp phần to lớn trong việc phát
triển tư duy của học sinh. Đặc biệt bài tập vật lý giúp học sinh củng cố kiến thúc
có hệ thống cũng như vận dụng những kiến thức đã học vào việc giải quyết
những tình huống cụ thể, làm cho bộ môn trở nên hấp dẫn, lôi cuốn các em hơn.

Trong quá trình giảng dạy, khi tìm hiểu tâm tư nguyện vọng của một số
học sinh lớp 12 tôi được biết có rất nhiều học sinh thích học môn vật lí, nhiều
học sinh có nguyện vọng thi vào đại học khối A và đăng kí học các ngành vật lí.
Theo cấu trúc của chương trình và sách giáo khoa vật lí lớp 12 thì trước
khi học bài giao thoa sóng cơ, học sinh đã được học một số kiến thức cơ bản
4


như: tổng hợp hai dao động điều hoà cùng phương cùng tần số, các phương trình
sóng và các tính chất của sóng ....

II.GIẢI PHÁP THỰC HIỆN SÁNG KIẾN
1. Hệ thống kiến thức cơ bản
1.1. Hiện tượng giao thoa
1.2.Phương trình sóng
1.3. Vị trí các cực đại giao thoa
1.4. Vị trí các cực tiểu giao thoa
1.5. Điều kiện giao thoa.Sóng kết hợp
2. Phân loại và phương pháp giải
2.1. Dạng 1: Viết phương trình sóng
2.2. Dạng 2: Tìm vận tốc truyền sóng, bước sóng, tần số.
2.3. Dạng 3: Cách tìm số cực đại giao thoa trên đường thẳng nối hai nguồn.
2.4. Dạng 4: Cách tìm số cực tiểu giao thoa trên đoạn thẳng nối hai nguồn.
2.5.Dạng 5: Xét tại 1 điểm nằm trên mặt nước trong vùng giao thoa nằm trên
đường dao động cực đại hay đứng yên.
3. Bài tập vận dụng
3.1. Bài tập trắc nghiệm:
3.2.Bài tập tự luận:
III. KHẢ NĂNG ÁP DỤNG, NHÂN RỘNG SÁNG KIẾN

5


CHƯƠNG III
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT
I.KẾT LUẬN
II. ĐỀ XUẤT
1. Đối với giáo viên
2. Đối với nhà trường
3 Đối với Sở giáo dục

6


XÁC NHẬN CỦA

Kim Boi, ngày 20 tháng 09 năm 2016

THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Bùi Thu Hà

7


8