Bảo đảm an ninh văn hóa ở việt nam trong bối cảnh toàn cầu hóa (tt)

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

KHÚC THỊ HOÀN

BẢO ĐẢM AN NINH VĂN HÓA Ở VIỆT NAM
TRONG BỐI CẢNH TOÀN CẦU HÓA

C u nn n

Tr t ọc

Mã số 60.22.03.01

TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ TRIẾT HỌC

HÀ NỘI - 2017


Công trình được hoàn thành tại: Học viện Khoa học xã hội.
Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. BÙI QUẢNG BẠ

Phản biện 1: ....................................
Phản biện 2: ....................................

Luận văn sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận văn thạc sĩ
họp tại: Học viện Khoa học Xã hội vào lúc:
.. giờ 00 , ngày ... tháng .... năm 2017

Có thể tìm hiểu luận văn tại:

Thư viện Học viện khoa học xã hội


MỞ ĐẦU
1. Tín cấp t

t của đề t

Văn hóa với tư cách là một thực thể bao trùm mọi hoạt động
của xã hội, thực hiện chức năng tổ chức xã hội. Chính văn hóa là yếu
tố thường xuyên làm tăng độ ổn định của xã hội, cung cấp cho xã hội
mọi phương tiện cần thiết để thích ứng, xử lý những biến đổi của môi
trường tự nhiên và xã hội. Thực tiễn lịch sử chứng minh rằng, văn
hóa không chỉ là linh hồn của một dân tộc, nền tảng tinh thần để phát
triển dân tộc, quốc gia mà còn là công cụ để bảo vệ quốc gia dân tộc.
Một quốc gia hay dân tộc muốn giữ vững độc lập của mình, trước hết
phải giữ gìn tính độc lập về văn hóa. Một dân tộc nếu đánh mất đi
văn hóa của mình sẽ mất đi tất cả.
Trong những năm gần đây, toàn cầu hóa, sự phát triển của
công nghệ thông tin cùng nhiều nhân tố khác, đã tác động tới sự phát
triển văn hóa của mỗi quốc gia, cộng đồng xã hội. Một mặt, các quá
trình này tạo ra những nhân tố tích cực, làm gia tăng sự phát triển ổn
định và bền vững về văn hóa của mỗi quốc gia, dân tộc. Mặt khác,
chúng cũng làm nảy sinh những vấn đề văn hóa trong các cộng đồng
quốc gia, dân tộc đó. Đó là sự xói mòn bản sắc dân tộc, chệch hướng phát
triển của quốc gia, …Tất cả những điều này gây tác động trở lại đối
với sự phát triển văn hóa nói riêng, các lĩnh vực khác của đời sống xã
hội nói chung, như kinh tế, chính trị, … Nhiều nước trên thế giới, do
ảnh hưởng xấu của lĩnh vực văn hóa mà có sự phát triển không bền
vững, làm cho tính cố kết cộng đồng giảm sút và trong chừng mực

nào đó, làm nảy sinh những mâu thuẫn, xung đột trong cộng đồng.
Vấn đề an ninh văn hóa, với tư cách một lĩnh vực của an ninh
quốc gia, nhằm bảo đảm cho sự phát triển ổn định, bền vững của văn
hóa quốc gia trước tác động bên trong và bên ngoài, đã nhận được
1


nhiều quan tâm chú ý. Việt Nam đã có những thành công đáng kể
trong việc bảo đảm an ninh văn hóa. Đó là tính định hướng xã hội
chủ nghĩa được bảo đảm trong các lĩnh vực đời sống xã hội, truyền
thống văn hóa dân tộc được bảo tồn và phát huy; văn học, nghệ thuật
bước đầu có sự phát triển, … Tuy nhiên, bên cạnh đó, việc xây dựng
nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc chưa đạt yêu cầu.
Nhiều biểu hiện xuống cấp về đạo đức, lối sống gây bức xúc trong xã
hội. Nhiều sản phẩm văn hóa, nghệ thuật chất lượng thấp…Tất cả
những điều này gây nguy cơ “chệch hướng”, “tự diễn biến”, “tự
chuyển hóa” trong quá trình phát triển, ảnh hưởng tới an ninh văn
hóa nói riêng, an ninh quốc gia nói chung ở Việt Nam hiện nay.
Vì vậy, việc nghiên cứu vấn đề an ninh văn hóa trong bối
cảnh toàn cầu hóa, từ đó đề xuất một số biện pháp nhằm bảo đảm an
ninh văn hóa ở Việt Nam hiện nay là cần thiết.
2. Tìn

ìn n

n cứu đề t

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, hợp tác quốc tế và giao lưu văn
hóa hiện nay, các quốc gia có cơ hội tiếp thu văn hóa nhân loại, đồng
thời cũng phải giải quyết những vấn đề mới hết sức phức tạp khó

khăn, trong đó có vấn đề bảo đảm an ninh văn hóa. Đây là vấn đề
dược các học giả quan tâm nghiên cứu và có các công trình tiêu biểu
sau đây. Tuy nhiên chưa có công trình nghiên cứu nào nghiên cứu
bảo đảm an ninh văn hóa trong bối cảnh toàn cầu hóa dưới góc độ
triết học.
3. Mục đíc v n ệm vụ n

n cứu

Mục đích: Trên cơ sở nghiên cứu làm rõ những vấn đề lý
luận và thực tiễn về an ninh văn hóa, đưa ra một số giải pháp nhằm
góp phần nâng cao hiệu quả bảo đảm an ninh văn hóa trong bối cảnh
toàn cầu hóa.
2


Nhiệm vụ: Từ mục đích trên, nhiệm vụ của đề tài là
- Phân tích, làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản về an ninh
văn hóa và bảo đảm an ninh văn hóa.
- Đánh giá thực trạng bảo đảm an ninh văn hóa thời gian qua.
Từ đó làm rõ những hạn chế, tồn tại và nguyên nhân của những hạn chế
tồn tại đó.
- Phân tích các yếu tố ảnh hưởng, các mối đe dọa đến an ninh
văn hóa trong bối cảnh toàn cầu hóa.
- Đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả bảo đảm an
ninh văn hóa trong bối cảnh toàn cầu hóa.
4. Đố tượn v p ạm v n

n cứu

- Đối tượng nghiên cứu: Các vấn đề lý luận và thực tiễn về
an ninh văn hóa và bảo đảm an ninh văn hóa.
- Phạm vi nghiên cứu:
Về nội dung: Các vấn đề lý luận và thực tiễn về an ninh văn
hóa và bảo đảm an ninh văn hóa.
Về thời gian: Từ năm 2010 đến nay.
Về không gian: Vấn đề an ninh văn hóa và bảo đảm an ninh văn
hóa ở Việt Nam.
5. P ươn p áp luận v p ươn p áp n

n cứu

Phương pháp luận: Đề tài được nghiên cứu trên cơ sở
phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh
và quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về văn hóa và bảo đảm
an ninh văn hóa.
Phương pháp nghiên cứu: Đề tài sử dụng các phương pháp
nghiên cứu chung của khoa học xã hội, như: phương pháp quy nạp và
diễn dịch, phương pháp phân tích - tổng hợp, phương pháp thống kê,
so sánh, phương pháp tổng kết thực tiễn, …
3


6. Ý n

ĩa lý luận v t ực t ễn của luận văn

Ý nghĩa lý luận:
- Luận văn hệ thống, khái quát, phân tích, làm rõ các vấn đề
chung về an ninh văn hóa và bảo đảm an ninh văn hóa; góp phần bổ

sung, phát triển lý luận về vấn đề này.
- Đánh giá thực trạng bảo đảm an ninh văn hóa ở Việt Nam
hiện nay, những thành tựu, hạn chế và nguyên nhân của những tồn
tại, hạn chế đó.
- Đưa ra một số giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả bảo
đảm an ninh văn hóa trong bối cảnh toàn cầu hóa.
Ý nghĩa thực tiễn:
Luận văn có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo trong nghiên
cứu văn hóa và an ninh văn hóa; giảng dạy các chuyên đề lý luận
chính trị trong và ngoài lực lượng công an nhân dân.
7. K t cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo,
luận văn gồm 3 chương.

4


C ươn 1
NHẬN THỨC CHUNG VỀ AN NINH VĂN HÓA VÀ
BẢO ĐẢM AN NINH VĂN HÓA
1.1. N ữn vấn đề lý luận c un về bảo đảm an n n văn óa
1.1.1. An ninh văn hóa
1.1.1.1. Các quan niệm về văn hóa
Có rất nhiều nhà nghiên cứu về văn hóa đưa ra những khái
niệm khác nhau về văn hóa như: E.B. Taylor, C. Mác và Ph. Ăng
ghen, PGS, VS. Trần Ngọc Thêm, Hồ Chí Minh, UNESCO. Nhìn
chung, các định nghĩa về văn hóa hiện nay rất đa dạng. Mỗi định
nghĩa đề cập những dạng thức hoặc những lĩnh vực khác nhau trong
văn hóa.
Khái quát các quan niệm trên về văn hóa nêu trên có thể

hiểu: Văn hóa là hệ thống các giá trị vật chất và tinh thần do loài
người sáng tạo và tích lũy trong hoạt động thực tiễn, trong sự tương
tác giữa con người với tự nhiên và xã hội, phản ảnh trình độ phát
triển của lịch sử xã hội và phát triển của con người. Đảng ta xác định
văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, văn hóa vừa là mục tiêu,
vừa là động lực của sự phát triển kinh tế xã hội. Theo đó, trong đề tài
luận văn này, văn hóa trong khái niệm “an ninh văn hóa” được hiểu
theo nghĩa là nền văn hóa cộng đồng - quốc gia, dân tộc.
1.1.1.2. Khái niệm an ninh
Theo định nghĩa của Từ điển Oxford, thì “an ninh” (security)
nghĩa là trạng thái không bị nguy hiểm hay đe dọa. Nghĩa là an ninh
là trạng thái mà ở đó cần đến sự an toàn như là một điều kiện thiết
yếu để không bị lệ thuộc vào sự lo sợ và hiểm nguy.
Khái niệm an ninh đã có nhiều biến đổi theo thời gian, nhưng
có một điều hầu như không thay đổi, đó chính là việc bảo đảm an ninh
5


vẫn là một mục tiêu tối thượng của mỗi quốc gia cũng như mọi cá nhân
con người. Theo đó, có thể hiểu an ninh là sự ổn định và phát triển của
các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội của mỗi quốc gia. An ninh
và phát triển là hai vấn đề chiến lược.
1.1.1.3. Khái niệm an ninh văn hóa
Ở Việt Nam, khái niệm an ninh văn hóa vẫn là một khái niệm
còn mới mẻ. Thường có hai cách tiếp cận: tiếp cận từ góc độ văn hóa
và tiếp cận từ góc độ an ninh.
Từ cách tiếp cận an ninh văn hóa đặt trong bối cảnh toàn cầu
hóa hiện nay, khái niệm an ninh văn hóa được hiểu là sự ổn định và
phát triển của nền văn hóa dân tộc theo hướng khoa học, dân chủ,
tiến bộ, nhân văn, bảo đảm quyền sáng tạo và hưởng thụ của người

dân, chống lại các phản văn hóa, phản giá trị.
1.1.2. Bảo đảm an ninh văn hóa
1.1.2.1. Khái niệm bảo đảm an ninh văn hóa
Bảo đảm an ninh văn hoá, tư tưởng là hoạt động phòng ngừa,
phát hiện, đấu tranh chống âm mưu, hoạt động phá hoại văn hóa, tư
tưởng của các thế lực thù địch và bọn tội phạm, loại trừ các yếu tố
xâm hại hoặc đe dọa xâm hại an ninh văn hóa, tư tưởng; bảo đảm an
ninh, an toàn cho các dịch vụ văn hóa; bảo vệ cơ sở vật chất - kỹ
thuật và đội ngũ cán bộ hoạt động trên lĩnh vực văn hóa góp phần bảo
vệ chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường
lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, bảo tồn và phát huy bản
sắc văn hóa dân tộc Việt Nam.
1.1.2.2. Nội dung bảo đảm an ninh văn hóa
- Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng cộng sản Việt Nam là
chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; bảo vệ đường lối, quan

6


điểm của Đảng; chính sách, pháp luật của Nhà nước trên lĩnh vực văn
hóa, tư tưởng.
- Giữ gìn, kế thừa và phát huy truyền thống và bản sắc văn hóa
dân tộc; tăng cường giáo dục truyền thống lịch sử và truyền thống
cách mạng của dân tộc; xác lập bản lĩnh văn hoá Việt Nam trong quá
trình hội nhập quốc tế.
- Bảo đảm an ninh, an toàn cho các hoạt động và dịch vụ văn
hóa, tạo điều kiện cho sự sáng tạo, phổ biến, truyền bá văn hóa theo định
hướng tư tưởng của Đảng, luật pháp của nhà nước và truyền thống, bản
sắc văn hóa dân tộc.
- Đấu tranh chống âm mưu, hoạt động phá hoại về tư tưởng văn hóa của các thế lực thù địch; phòng chống tội phạm, vi phạm pháp

luật và tình trạng vi phạm, sai phạm gây mất trật tự an ninh trong các
hoạt động và dịch vụ văn hóa.
- Các nội dung của việc bảo đảm an ninh văn hóa nêu trên
cần được xem xét thực hiện như một chỉnh thể thống nhất, có quan hệ
chặt chẽ với nhau và có quan hệ chặt chẽ với an ninh chính trị, an
ninh kinh tế, an ninh con người.
1.1.2.3. Biện pháp bảo đảm an ninh văn hóa
Vận dụng tổng hợp các biện pháp bảo vệ an ninh quốc gia
theo quy định của pháp luật. Trọng tâm là
- Biện pháp vận động quần chúng
- Biện pháp pháp luật
- Biện pháp nghiệp vụ
- Biện pháp khoa học - kỹ thuật
1.2. Va trò của bảo đảm an n n văn óa
- Bảo đảm an ninh văn hóa góp phần bảo đảm các quyền văn
hóa của con người, của công dân
7


- Bảo đảm an ninh văn hóa góp phần xây dựng môi trường
văn hóa lành mạnh làm nền tảng và động lực cho an ninh quốc gia và
sự phát triển bền vững của quốc gia - dân tộc
- Bảo đảm an ninh văn hóa góp phần kiểm soát quá trình giao
lưu và hợp tác quốc tế về văn hóa
- Bảo đảm an ninh văn hóa góp phần đấu tranh chống lại các
phản văn hóa, phản giá trị, phản nhân văn.
1.3. Cở sở c ín trị v p áp lý của bảo đảm an n n văn óa
1.3.1. Cơ sở chính trị của bảo đảm an ninh văn hóa
An ninh văn hóa với tư cách là một thuật ngữ khoa học, vẫn
còn khá mới mẻ ở Việt Nam. Những nội dung bảo đảm an ninh văn

hóa đó được thể hiện rõ trong đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam
về văn hóa, cụ thể các văn kiện quan trọng về văn hóa như: Đề cương
văn hóa Việt Nam năm 1943; Nghị quyết Đại hội VI; Cương lĩnh xây
dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội được Đại hội
VII thông qua năm 1991 xác định những đặc trưng của nền văn hóa
Việt Nam trong thời kỳ đổi mới là: tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc;
Đại hội X (2006) của Đảng; Nghị quyết Hội nghị lần thứ 9 - Ban Chấp
hành Trung ương Đảng khóa XI năm 2014; Đại hội XII (2016).
3.1.2. Cơ sở pháp lý của bảo đảm an ninh văn hóa
Văn bản pháp lý quan trọng nhất để thực hiện công tác bảo
đảm an ninh văn hóa là Hiến pháp quy định mọi người có quyền
hưởng thụ và tiếp cận các giá trị văn hóa, tham gia vào đời sống văn
hóa, sử dụng các cơ sở văn hóa. Tiếp đến là Luật an ninh quốc gia
cũng quy định rõ những hành vi đe dọa đến an ninh văn hóa cũng
chính là đe dọa đến an ninh quốc gia.

8


Ngoài ra trên một số lĩnh vực cụ thể của văn hóa được quy
định trong Luật di sản văn hóa, Luật sở hữu trí tuệ, Luật xuất bản,
Luật báo chí; các nghị định của Chính phủ về biểu diễn nghệ thuật.
T ểu k t c ươn 1
An ninh văn hóa được coi là một lĩnh vực an ninh phi truyền
thống, đang rất được quan tâm bởi trong bối cảnh toàn cầu hóa. Về
bản chất, an ninh văn hóa là bảo đảm an toàn cho phát triển văn hóa,
trong đó có các giá trị văn hóa, các quyền tham gia sáng tạo và hưởng
thụ các giá trị văn hóa của con người. Do đó, an ninh văn hóa cũng
bao gồm cả những biện pháp cảnh báo, phòng ngừa, răn đe đối với
những hành vi xâm phạm các giá trị văn hóa và các quyền văn hóa,

nhằm bảo đảm lợi ích của cộng đồng, quốc gia và dân tộc.
An ninh văn hóa có vai trò vô cùng quan trọng đối với mỗi
quốc gia, dân tộc. Nó là một bộ phận không tách rời của an ninh quốc
gia, an ninh cộng đồng. Trong điều kiện hội nhập quốc tế hiện nay,
an ninh văn hóa có thể được coi là “sức mạnh mềm” trong quan hệ
đối ngoại. Dựa vào chiến lược phát triển văn hóa, các quốc gia, dân
tộc có thể mở rộng phạm vi ảnh hưởng của mình trên các phương
diện chính trị, kinh tế - xã hội và an ninh quốc phòng.
C ươn 2
THỰC TRẠNG BẢO ĐẢM AN NINH VĂN HÓA
Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
2.1. N ữn t

n tựu bảo đảm an n n văn óa V ệt Nam

ện na
Trước hết, lực lượng an ninh đã chủ động tham mưu với
Ðảng, Nhà nước để thực hiện tốt việc bảo vệ an ninh văn hóa.
Hai là, lực lượng an ninh đã phối hợp hiệp đồng chặt chẽ với
các cơ quan, đơn vị chức năng của Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ
9


Thông tin và Truyền thông thực hiện tốt việc quản lý nhà nước trên
lĩnh vực văn hóa thông tin.
Ba là, đã tổ chức tốt công tác nắm tình hình, chủ động triển
khai các biện pháp phòng ngừa, phát hiện, đấu tranh vô hiệu hóa
nhiều âm mưu, hoạt động xâm hại an ninh văn hóa của các thế lực
thù địch; các hoạt động sai phạm, vi phạm pháp luật trong hoạt động
và dịch vụ văn hóa, đảm bảo cho các hoạt động dịch vụ văn hóa diễn

ra bình thường.
Bốn là, đã đổi mới tư duy nghiệp vụ, phương pháp công tác
bảo đảm an ninh văn hóa phù hợp với quá trình hội nhập kinh tế quốc
tế; thực hiện tốt cải cách hành chính, nâng cao hiệu quả quản lý nhà
nước về an ninh trật tự trên lĩnh vực văn hóa.
Với những thành tựu nêu trên công tác bảo đảm an ninh văn
hóa đã đạt nhiều kết quả quan trọng trên các lĩnh vực cụ thể sau đây:
2.1.1. Trên lĩnh vực tư tưởng, đạo đức, lối sống
Chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh được vận
dụng và phát triển sáng tạo ngày càng khẳng định giá trị bền vững
làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động của Đảng và của
cách mạng nước ta, nhân tố hàng đầu bảo đảm cho đời sống tinh thần
xã hội phát triển đúng hướng.
Ý thức phấn đấu cho độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội,
tinh thần trách nhiệm và năng lực tổ chức thực tiễn của cán bộ, đảng
viên được nâng lên một bước.
Việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh
diễn ra rộng khắp trong cả nước.
2.1.2. Trên lĩnh vực văn học, nghệ thuật
Những sáng tác văn học, nghệ thuật thời kỳ mới nhìn một
cách tổng thể đã nắm bắt được dòng mạch chính là chủ nghĩa yêu
10


nước và nhân văn, gắn bó với dân tộc, nỗ lực phản ánh chân thật cuộc
sống đấu tranh cách mạng và lao động sáng tạo của nhân dân.
Công tác lý luận văn học, nghệ thuật có bước đổi mới, lý giải
khoa học hơn quan hệ giữa văn học, nghệ thuật với chính trị, giữa
hiện thực và nghệ thuật.
Các phương tiện, phương thức sản xuất, trình diễn, sử dụng,

truyền bá sản phẩm văn học, nghệ thuật phát triển khá mạnh đã đưa
được nhiều tác phẩm đến với công chúng, góp phần đáp ứng nhu cầu
ngày càng đa dạng của nhân dân.
Đội ngũ văn nghệ sĩ được hình thành, phát triển, là lực lượng
nòng cốt trực tiếp tạo nên nền văn học, nghệ thuật cách mạng của dân
tộc trong thời kỳ mới.
Tư duy lý luận và quan điểm của Đảng về văn học, nghệ
thuật tiếp tục đổi mới, bổ sung, phát triển, góp phần cổ vũ, khích lệ,
tạo niềm tin cho văn nghệ sĩ.
Các cơ quan quản lý nhà nước đã cố găng nâng cao năng lực
và hiệu quả quản lý, chú trọng thể chế hoá, tạo hành lang pháp lý cần
thiết cho hoạt động văn học, nghệ thuật; bước đầu xã hội hoá có kết
quả một số hoạt động trong nhiều lĩnh vực.
2.1.3. Trên lĩnh vực truyền thông đại chúng
Các cơ quan báo chí đã tuân thủ sự lãnh đạo, định hướng
thông tin của Đảng, Nhà nước, hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị
được giao; là diễn đàn tin cậy của nhân dân; góp phần tích cực trong
công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Báo chí đã phát hiện, cổ vũ nhân tố mới, điển hình tiên tiến,
thành tựu công cuộc đổi mới; kiến nghị, đề xuất nhiều giải pháp,
hướng đi thiết thực; đấu tranh kiên quyết với những hành vi tham

11


nhũng, lãng phí, quan liêu, tiêu cực xã hội; tham gia giám sát, phản
biện xã hội, phát huy quyền làm chủ của người dân.
Các cơ quan báo chí đã tích cực đấu tranh khẳng định chủ
quyền biển đảo của Tổ quốc; đấu tranh phòng, chống “diễn biến hòa
bình”, nguy cơ “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”; phản bác các thông

tin, luận điệu sai trái của các thế lực thù địch, phản động, cơ hội
chính trị.
Báo chí đã phát huy tính chủ động, sáng tạo, tích cực tuyên truyền
chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước.
2.1.4. Trên lĩnh vực giao lưu, hội nhập quốc tế về văn hóa
Bằng các hình thức phong phú, nội dung đặc sắc, trong
những năm qua, hoạt động giao lưu văn hóa giới thiệu hình ảnh đất
nước, con người và văn hóa Việt Nam ra thế giới để tăng cường sự
hiểu biết đúng về Việt Nam đã không ngừng được đẩy mạnh.
Giao lưu văn hóa góp phần xây dựng ngành công nghiệp văn
hóa, đồng thời giúp đẩy mạnh xuất khẩu sản phẩm mang hàm lượng
văn hóa và thương hiệu Việt; hỗ trợ các bộ ngành và địa phương
trong việc quảng bá hình ảnh đất nước.
Ngoài ra, kết quả của giao lưu còn hướng tới việc khơi dậy
và củng cố lòng yêu nước của người dân Việt Nam trong và ngoài nước.
2.2. Hạn c

, n u n n ân v n ữn vấn đề đặt ra

2.1.2. Hạn chế và nguyên nhân
2.1.2.1. Hạn chế
Chưa hoàn thiện được hành lang pháp lý cho công tác bảo
đảm an ninh văn hóa, như chưa xây dựng và ban hành Luật An ninh
văn hóa; còn thiếu sự thống nhất trong văn bản pháp luật quy định xử
lý các vi phạm về văn hóa.

12


Hoạt động quản lý văn hóa còn bộc lộ những bất cập, hạn

chế: phương thức lãnh đạo còn chậm được đổi mới; sự phối hợp giữa
các cơ quan quản lý văn hóa chưa đồng bộ và thường xuyên
Công tác đấu tranh chống các quan điểm sai trái còn thụ
động và thiếu sắc bén, công tác nghiên cứu lý luận chưa theo kịp với
thực tiễn - đó là điều kiện để các quan điểm, tư tưởng sai trái, thù
địch nảy sinh và lan truyền, tác động đến các giai tầng xã hội, nhất là
lớp trẻ. Những hạn chế này được thể hiện cụ thể trên các lĩnh vực của
an ninh văn hóa như sau:
* Trên lĩnh vực tư tưởng, đạo đức, lối sống
Một số người dao động, hoài nghi về con đường xã hội chủ
nghĩa, phủ nhận thành quả của chủ nghĩa xã hội hiện thực trên thế
giới, phủ nhận con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta, phủ nhận
lịch sử cách mạng Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng. Không ít
người mơ hồ, bàng quan hoặc mất cảnh giác trước những luận điệu
xuyên tạc của các thế lực thù địch, bôi nhọ chế độ nhà nước ta.
Sự suy thoái về đạo đức, lối sống ở một bộ phận không nhỏ
cán bộ đảng viên, trong đó có cả cán bộ có chức, có quyền.
Cùng với những biểu hiện xuống cấp về đạo đức xã hội đó là
lối sống tiêu dùng, phô trương, coi trọng các giá trị vật chất hơn các
giá trị nhân văn, không phù hợp với thuần phong mỹ tục của dân tộc.
* Trên lĩnh vực văn học, nghệ thuật
Một là, các thế lực thù địch khoét sâu ảnh hưởng của các mặt
tiêu cực, lệch lạc trong hoạt động văn học, nghệ thuật cũng như trong
thị hiếu của một bộ phận công chúng.
Hai là, tâm lý “sính ngoại”, thiếu sự chọn lọc, phê phán tiếp
cận của sự du nhập của các lý thuyết, quan điểm, trường phái văn
học, nghệ thuật vào Việt Nam.
13

Ba là, trong đời sống nghệ thuật cũng đang tồn tại những
lệch lạc, giảm giá trị định hướng thẩm mỹ cho nhân dân.
* Trên lĩnh vực truyền thông đại chúng
Trong lĩnh vực truyền thông vẫn còn tồn tại khuynh hướng
xa rời tôn chỉ, mục đích, đối tượng phục vụ. Có những ấn phẩm báo
chí đăng tải nhiều thông tin giật gân, câu khách.
Một số cơ quan báo chí đăng, phát các thông tin nhạy cảm về
chính trị, đối ngoại, an ninh, quốc phòng, tác động xấu đến dư luận
xã hội, làm tổn hại đến lợi ích đất nước, tạo sơ hở để các thế lực thù
địch, phản động, cơ hội chính trị lợi dụng xuyên tạc, bôi nhọ, chống
phá Đảng và Nhà nước ta.
Vi phạm pháp luật về sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực báo chí có
xu hướng gia tăng, nhất là đối với báo điện tử, báo hình.
* Trên lĩnh vực giao lưu văn hóa quốc tế
Trong giao lưu và hội nhập quốc tế về văn hóa thì hạn chế
lớn nhất đó là sự chuẩn bị cho giao lưu văn hóa còn hời hợt và sự lấn
át của các sản phẩm văn hóa ngoại nhập. Điều đó dẫn đến nguy cơ
đồng hóa về văn hóa.
Quan hệ giữa văn hóa và chính trị có nguy cơ bị giãn cách
ngày càng xa, do vậy tác động tích cực vốn có của văn hóa vào đời
sống xã hội có nguy cơ bị xem nhẹ, giảm sút.
2.1.2.2. Nguyên nhân của những hạn chế, yếu kém
Nguyên nhân khách quan
Một là, do tính chất phức tạp của thời kỳ quá độ, tác động
tiêu cực của cơ chế thị tường, đặc biệt là khả năng kích thích lối sống
thực dụng của cơ chế này.

14

Hai là, “Các thế lực thù địch vẫn tiếp tục thực hiện âm mưu
“diễn biến hòa bình”, gây bạo loạn lật đổ, sử dụng các chiêu bài dân
chủ, nhân quyền hòng làm thay đổi chế độ chính trị ở nước ta”
Nguyên nhân chủ quan
Do chưa làm tốt công tác chính trị, tư tưởng, công tác tuyên
truyền, giáo dục; chưa nhận thức đầy đủ, sâu sắc vai trò nền tảng của
đạo đức trong ổn định, phát triển xã hội và tác đọng của cơ chế thị
trường đến đạo đức xã hội.
Sự quan tâm lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước về
quan điểm, chủ trương, chính sách, về đầu tư kinh phí, ngân sách cho
các lĩnh vực của văn hóa chưa đúng tầm và đúng mức.
Các sản phẩm văn hóa trong nước không thu hút và định
hướng thị hiếu người thưởng thức.
Có bộ phận nhân dân thờ ơ trong việc giáo dục các truyền
thống văn hóa của dân tộc cho con em.
2.2.2. Một số vấn đề đặt ra đối với công tác bảo đảm an
ninh văn hóa ở Việt Nam hiện nay
2.2.2.1. Vấn đề hiệu lực quản lý nhà nước
Một là, bám sát tình hình diễn biến hoạt động văn hóa trong
nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa để có chủ trương,
chính sách phù hợp, sát thực.
Hai là, đề ra chủ trương hoạt động văn hóa, nhất là các
doanh nghiệp văn hóa phải tích cực, chủ động, từng bước thích ứng
và đứng vững trong cơ chế thị trường, góp phần hình thành thị trường
văn hóa ở nước ta.
Ba là, Nhà nước đề ra chủ trương tập trung xây dựng một số
bộ luật quan trọng, tạo hành lang pháp lý cho một số lĩnh vực văn
hóa hoạt động nền nếp và phát triển trong nền kinh tế thị trường.
15

Bốn là, Nhà nước đề ra chủ trương, chính sách xã hội hóa
hoạt động văn hóa nhằm phát huy các nguồn lực xã hội đầu tư phát
triển sự nghiệp văn hóa.
Năm là, Nhà nước cần thể chế hóa, cụ thể hóa các quan điểm,
đường lối của Đảng về văn hóa trong tình hình hiện nay theo hướng:
Rà soát, điều chỉnh hoàn thiện cơ chế chính sách phù hợp với tính
đặc thù của văn hóa, nghệ thuật.
2.2.2.2. Vấn đề bảo tồn, phát huy bản sắc dân tộc
Một là, xây dựng bản lĩnh dân tộc bằng cách học hỏi kinh
nghiệm lịch sử của cha ông sẽ là một trong những giải pháp hàng đầu
để vượt qua thách thức trước xu thế toàn cầu hoá.
Hai là, xây dựng chiến lược bảo tồn và phát huy di sản văn
hóa dân tộc phải dựa trên cơ sở lấy chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hành động.
Ba là, xây dựng bản lĩnh dân tộc, chiến lược bảo tồn và phát
huy di sản văn hóa dân tộc phải được tiến hành đồng thời và đồng bộ
với chiến lược xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.
2.2.2.3. Vấn đề sáng tạo và hưởng thụ văn hóa của người dân
Chủ thể trong việc xây dựng và phát triển văn hóa Việt Nam
tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc trong thời đại ngày nay được Đảng
ta xác định đó là sự nghiệp của toàn dân do Đảng lãnh đạo, trong đó
đội ngũ tri thức giữ vai trò quan trọng.
T ểu k t c ươn 2
Trong giai đoạn hiện nay an ninh văn hóa đã đạt được những
thành tựu đáng kể: tư tưởng, đạo đức, lối sống được giữ vững, chủ
nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh được vận dụng và phát
triển sáng tạo; trên lĩnh vực văn học nghệ thuật, những tác phẩm
16

phản ảnh chân thực cuộc sống, mang tính nhân văn sâu sắc, định
hướng giá trị sống, lý tưởng sống cho nhân dân khi hưởng thụ; trên
lĩnh vực truyền thông đại chúng đã làm tốt công tác thông tin tuyên
truyền chủ trương đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của nhà
nước, bám sát đến đối tượng phục vụ; trên lĩnh vực giao lưu hợp tác
quốc tế đã mở ra cơ hội cho người dân có cơ hội tiếp thu tinh hoa văn
hóa nhân loại, hợp tác trong việc học tập kinh nghiệm quản lý, quảng
bá văn hóa, ngăn chặn vi phạm về trao đổi sản phẩm văn hóa, đồng
thời làm cho thế giới hiểu biết sâu hơn về các giá trị, bản sắc văn hóa
dân tộc Việt Nam.
Tuy nhiên, bên cạnh việc phát huy những vai trò tích cực,
lĩnh vực văn hóa, tư tưởng cũng còn nhiều tồn tại, hạn chế. Trước
những biến động chính trị phức tạp trên thế giới, một số người dao
động, hoài nghi về con đường xã hội chủ nghĩa, phủ nhận con đường
đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta; phủ nhận lịch sử cách mạng Việt
Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng. Không ít người còn mơ hồ, bàng
quan hoặc mất cảnh giác trước những luận điệu xuyên tạc, bôi nhọ
chế độ ta. Bên cạnh đó, tệ sùng bái nước ngoài, coi thường giá trị văn
hóa dân tộc, chạy theo lối sống thực dụng, cá nhân vị kỷ …cũng gây
hại đến thuần phong mỹ tục của dân tộc. Hoạt động giao lưu văn hóa
với nước ngoài chưa tích cực và chủ động, còn sơ hở. Số văn hóa
phẩm độc hại, phản động xâm nhập nước ta còn quá lớn, trong khi
đó, số tác phẩm văn hóa có giá trị của ta đưa ra bên ngoài còn quá ít…

17


C ươn 3

GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ BẢO ĐẢM AN NINH
VĂN HÓA TRONG XU THẾ TOÀN CẦU HÓA
3.1. Các

u tố tác độn đ n an n n văn óa v bảo đảm

an n n văn óa tron bố cản to n cầu óa
3.1.1. Yếu tố bên ngoài
Hoạt động tuyên truyền phá hoại văn hóa - tư tưởng của các
thế lực thù địch thông qua chiến lược “diễn biến hòa bình” thúc đẩy
quá trình “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ ta tiếp tục
được thực hiện với phương thức, thủ đoạn ngày càng tinh vi.
Hoạt động xâm nhập, truyền bá văn hóa phẩm có nội dung vi
phạm pháp luật từ nước ngoài vào trong nước
Tác động, lôi kéo văn nghệ sĩ, trí thức, phóng viên, biên tập
viên vào hoạt động xâm phạm an ninh quốc gia.
Tác động, chuyển hóa nội bộ cơ quan, tổ chức văn hóa, tư tưởng.
Tạo dựng “ngọn cờ” trong nội bộ các cơ quan, tổ chức hoạt
động trên lĩnh vực văn hóa, tư tưởng.
Sáng tác, phổ biến tác phẩm có nội dung chống Đảng, Nhà nước.
Lập hội, nhóm bất hợp pháp trên lĩnh vực văn hóa, tư tưởng.
3.1.2. Yếu tố bên trong
3.1.2.1. Tác động từ mặt trái của cơ chế thị trường và những
tồn tại trong công tác tư tưởng, lý luận, trong quản lý văn hóa, xã hội
Mặt trái của cơ chế thị trường tiếp tục tác động làm xuất hiện
xu hướng “thương mại hóa” trong hoạt động văn hoá, khai thác đề tài
chạy theo thị hiếu văn hóa thấp kém.
Công tác nghiên cứu, tổng kết lý luận chưa đáp ứng yêu cầu
thực tiễn. Công tác tư tưởng còn thiếu sức thuyết phục, tính chiến đấu

18


còn hạn chế, chưa sát thực tiễn và chưa linh hoạt; đấu tranh thiếu sắc
bén, chưa đủ mạnh để bẻ gãy được lập luận của các đối tượng.
Yếu tố “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong đội ngũ văn
nghệ sĩ, trí thức còn diễn biến phức tạp.
3.1.2.2. Những vi phạm pháp luật trên các lĩnh vực hoạt động văn
hóa, tư tưởng
Những vi phạm pháp luật trên các lĩnh vực văn hóa ngày
càng tinh vi, có thể được thực hiện ở nước ngoài, những người có
hành vi vi phạm thường có ảnh hưởng đối với công chúng. Vì vậy
công tác đấu tranh với những vi phạm này để bảo đảm an ninh văn
hóa đòi hỏi phải kiên quyết nhưng cần khôn khéo linh hoạt.
3.2. Quan đ ểm c ỉ đạo v
bảo đảm an n n văn óa ở V ệt Nam

ả p áp nân cao

ệu quả

ện na

3.2.1. Quan điểm chỉ đạo
Bảo đảm an ninh văn hóa là phát huy vai trò của văn hóa đối
với sự phát triển bền vững đất nước.
Nền văn hóa mà chúng ta xây dựng là nền văn hóa tiên tiến,
đậm đà bản sắc dân tộc. Quan điểm này xác định mô hình và đặc
trưng của nền văn hóa mà chúng ta xây dựng trong thời kỳ quá độ đi
lên chủ nghĩa xã hội. Đây cũng chính là yêu cầu, nhiệm vụ, nội dung

cốt lõi của bảo đảm an ninh văn hóa ở nước ta hiện nay.
Bảo đảm an ninh văn hóa hướng tới mục tiêu xây dựng một
nền văn hóa Việt Nam là nền văn hóa thống nhất trong đa dạng.
Chủ thể bảo đảm an ninh văn hóa là toàn thể nhân dân do
Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, trong đó đội ngũ trí thức giữ vai
trò quan trọng.
Bảo đảm an ninh văn hóa là một sự nghiệp cách mạng lâu
dài, đòi hỏi phải có ý chí cách mạng và sự kiên trì, thận trọng.
19


3.2.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả bảo đảm an ninh văn hóa ở
Việt Nam hiện nay
3.2.2.1. Nâng cao nhận thức về an ninh văn hóa và bảo đảm
an ninh văn hóa trong cán bộ, đảng viên, các cấp, các ngành
Về nội dung giáo dục cần tập trung quán triệt sâu sắc các
quan điểm, chủ trương của Đảng về phát triển văn hóa; làm rõ vị trí,
ý nghĩa, vai trò quan trọng của văn hóa đối với sự phát triển bền vững
đất nước; âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch chống phá ta
trên lĩnh vực tư tưởng, văn hóa; tình hình công tác bảo đảm an ninh
văn hóa và yêu cầu, nội dung, biện pháp phát triển văn hóa quốc gia
trong tình hình mới.
Vận dụng sáng tạo các hình thức giáo dục về bảo đảm an
ninh văn hóa cho phù hợp với từng đối tượng như: truyền thông, lồng
ghép trong các hoạt động thường ngày.
3.2.2.2. Hoàn thiện hệ thống pháp luật về văn hóa, tiến tới
xây dựng Luật An ninh văn hóa
Để nâng cao tính pháp lý, hiệu lực và hiệu quả quản lý nhà
nước về văn hóa trong thời gian tới, Quốc hội đưa vào chương trình
làm việc thông qua các bộ luật về văn hóa đặc biệt là xây dựng và

ban hành Luật an ninh văn hóa.
Luật an ninh văn hóa cần bao quát toàn bộ các lĩnh vực của
đời sống văn hóa, là căn cứ pháp lý để định hướng, điều chỉnh, xử lý
các vi phạm trong lĩnh vực văn hóa, đặc biệt là những vấn đề về tư
tưởng, đạo đức, lối sống, phát huy giá trị văn hóa truyền thống, bảo
đảm sáng tạo văn hóa …
3.2.2.3. Phát huy sức mạnh tổng hợp của hệ thống chính trị
và vận động toàn dân tham gia bảo đảm an ninh văn hóa.
Xây dựng quy chế phối hợp trên cơ sở các nội dung:
20


Cơ chế phối hợp theo dõi thi hành hệ thống pháp luật.
Phối hợp tuyên truyền, phổ biến nâng cao ý thức pháp luật.
Phối hợp phát huy được các nguồn lực
Phối hợp trong công tác tham mưu cho cấp có thẩm quyền
ban hành các văn bản pháp luật về lĩnh vực an ninh văn hóa.
3.2.2.4. Chủ động, tích cực phòng chống âm mưu, hoạt động
“diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch trên lĩnh vực văn hóa
- Trước hết cần làm tốt công tác giáo dục trong toàn Đảng,
toàn dân, toàn quân.
Thứ hai, tăng cường sự lãnh đạo của các tổ chức đảng và
phát huy vai trò, trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, toàn dân đấu
tranh có hiệu quả chống âm mưu “diễn biến hòa bình” của các thế lực
thù địch.
Thứ ba, phải có nội dung, biện pháp, hình thức và phương
pháp đấu tranh chống “diễn biến hòa bình” có hiệu quả.
Nội dung đấu tranh phải toàn diện trên các lĩnh vực, các mặt
của đời sống xã hội, cả kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, quốc phòng,
quân sự, an ninh, đối ngoại, cả về tư tưởng, tổ chức, chính sách.

Biện pháp đấu tranh phải tổng hợp, đồng bộ, cụ thể, thiết
thực, hiệu quả.
Hình thức đấu tranh phải phong phú, đa dạng; gắn với các
hoạt động xây dựng và lồng ghép với các chương trình phát triển
kinh tế, văn hóa, xã hội, củng cố quốc phòng, an ninh.
Phương pháp đấu tranh phải linh hoạt, uyển chuyển, kết hợp
chặt chẽ giữa tuyên truyền giáo dục, thuyết phục, vận động với hành
chính, cưỡng chế, pháp luật, kinh tế.

21


Thứ tư, tổ chức cơ chế phối hợp giữa các cấp, các ngành, các
lực lượng, phương tiện, trong đấu tranh có hiệu quả chống “diễn biến
hòa bình” của các thế lực thù địch.
3.2.2.5. Tiếp tục thực hiện chủ trương xã hội hóa trong hoạt
động văn hóa
Thứ nhất, cần cụ thể hóa các lĩnh vực ưu đãi đầu tư đối với
văn hóa dân tộc
Thứ hai, Nhà nước có cơ chế, chính sách khuyến khích thành
phần kinh tế tham gia đầu tư xây dựng các thiết chế văn hóa và tổ
chức kinh doanh dưới sự quản lý của Nhà nước.
3.2.2.6. Tăng cường hợp tác quốc tế nhằm bảo đảm an ninh
văn hóa
Về hình thức: Thông qua giao lưu, trao đổi đoàn hoạt động
văn hóa; kết hợp hợp tác kinh tế và quảng bá văn hóa.
Về nội dung:
Quán triệt quan điểm của Đảng trong hợp tác quốc để bảo
đảm an ninh văn hóa: giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc
Hợp tác trong chia sẻ thông tin trong công tác bảo đảm an

ninh văn hóa; trong đào tạo tài năng văn hóa, nghệ thuật, đào tạo cán
bộ chuyên môn trình độ cao; huy động tài chính và chia sẻ thành tựu
khoa học - công nghệ.
Đối tác hợp tác về an ninh văn hóa:
Hợp tác trong khung khổ của tổ chức giáo dục, khoa học và
văn hóa của Liên hợp quốc (UNESSCO); trong khu vực ASEAN;
hợp tác song phương với các nước có quan hệ ngoại giao với Việt
Nam; hợp tác giữa các tổ chức, các ngành, các viện nghiên các địa
phương của Việt Nam với các tổ chức, cá nhân các nước.

22


Tiểu k t c ươn 3
Trong bối cảnh toàn cầu hóa, Đảng, Nhà nước ta đã ý thức rõ
rằng văn hóa là một lĩnh vực dễ bị tổn thương, trong đó bản sắc văn
hóa, văn hóa truyền thống dễ bị tổn thương hơn cả. Từ nhận thức đó,
chúng ta xác định công tác bảo đảm an ninh văn hóa có ý nghĩa đặc
biệt quan trọng, là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị và của toàn dân
dưới sự lãnh đạo của Đảng. Chủ động hội nhập quốc tế về văn hóa,
tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại để hoàn thiện bản sắc văn hóa dân
tộc, để văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc của xã
hội, là sức mạnh nội sinh quan trọng bảo vệ vững chắc Tổ quốc vì mục
tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
Để đạt được mục tiêu đó, chúng ta chủ động triển khai thực
hiện các biện pháp đồng bộ trên lĩnh vực bảo đảm an ninh văn hóa để
xây dựng, phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc
dân tộc; kiên quyết đấu tranh phòng chống văn hóa độc hại, sự áp đặt
về văn hóa của các cường quốc, chống “diễn biến hòa bình” trên lĩnh
vực văn hóa với nước ta; chủ động đấu tranh với những biểu hiện lai

căng, phi văn hóa góp phần bảo vệ bản sắc văn hóa dân tộc và tính đa
dạng trong thống nhất của văn hóa Việt Nam.

23