Áp dụng biện pháp tạm giam đối với người chưa thành niên phạm tội trong giai đoạn điều tra vụ án hình từ thực tiễn tỉnh gia lai tt

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

TRỊNH TUẤN ANH

ÁP DỤNG BIỆN PHÁP TẠM GIAM ĐỐI VỚI
NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN PHẠM TỘI
TRONG GIAI ĐOẠN ĐIỀU TRA VỤ ÁN HÌNH SỰ
TỪ THỰC TIỄN TỈNH GIA LAI

Chuyên ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự
Mã số: 60.38.01.04

TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI, 2017


Cơng trình được hồn thành tại: Học viện Khoa Học Xã Hội

Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Trung Thành

Phản biện 1: PGS.TS. Trần Đình Nhã

Phản biện 2: TS. Nguyễn Thanh Dương

Luận văn sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận văn
thạc sĩ họp tại: Học viện khoa học xã hội 11 giờ 15 phút,
ngày 10 tháng 10 năm 2017

Có thể tìm hiểu luận văn tại: Thư viện Học viện Khoa học
xã hội.


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Ngày nay, với xu thế hội nhập và đổi mới toàn diện trên tất cả
các lĩnh vực; kinh tế, chính trị, văn hố- xã hội mà trước hết là đổi
mới về kinh tế. Đảng và Nhà nước ta trong những năm qua đã chú
trọng phát triển nền kinh tế thị trường, định hướng xã hội chủ nghĩa
có sự quản lý của Nhà nước. Đó là nhân tố làm biến đổi sâu sắc nền
kinh tế nước ta. Phát triển kinh tế thị trường đã khắc phục được
những thiếu sót của thời kỳ nền kinh tế tập trung quan liêu bao cấp,
mặt khác nó phát huy tối đa khả năng năng to lớn, huy động có hiệu
quả cao những tiềm năng vật chất, tinh thần của nhân dân, phát huy
nội lực, tạo ra sự phát triển đáp ứng các nhu cầu của cuộc sống.
Hội nhập quốc tế, phát triển kinh tế thị trường với những mặt
tích cực và tiêu cực đang hàng ngày hàng giờ tác động tới mọi mặt
của đời sống xã hội, làm biến đổi đời sống xã hội nói chung, Pháp
luật nói riêng cũng đang chịu sự ảnh hưởng và chi phối. Cùng với sự
phát triển mạnh mẽ về kinh tế, các điều kiện về xã hội cũng chịu ảnh
hưởng và biến đổi sâu sắc. Một mặt đời sống xã hội ngày càng được
cải thiện, mọi người đều có cơ hội làm giàu và phát huy khả năng.
Song, khoảng cách giữa người giàu và người nghèo ngày càng cách
biệt, sự phân tầng xã hội ngày càng rõ nét. Tình hình xã hội diễn biến
phức tạp, tội phạm có chiều hướng gia tăng về số vụ, tội phạm có tổ
chức ngày càng phổ biến và tinh vi, phức tạp, nhất là các tội phạm có
tính chất chiếm đoạt tài sản (Tội cướp tài sản, lừa đảo chiếm đoạt tài
sản, lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản.. ) các tội xâm phạm tính
mạng, sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm của con người, các tội phạm về

1


ma tuý v.v. Đối tượng thực hiện tội phạm ngày càng đa dạng, phức
tạp về thành phần, nghề nghiệp, độ tuổi. Trong đó, tội phạm do người
chưa thành niên thực hiện ngày càng gia tăng, với tính chất và mức
độ phạm tội ngày càng nguy hiểm, sử dụng nhiều thủ đoạn phạm tội
tinh vi. Trong thời gian tới, tội phạm do người chưa thành niên thực
hiện sẽ tiếp tục gia tăng.
Thời gian qua, trên địa bàn cả nước nói chung và địa bàn tỉnh
Gia Lai nói riêng, tội phạm do người chưa thành niên thực hiện
thường xuyên xảy ra, với tính chất mức độ ngày càng nghiêm trọng
và xảy ra ở hầu hết các huyện, thị xã, thành phố trong tỉnh.
Trước tình hình đó, Cơ quan Cảnh sát điều tra trên cả nước nói
chung và Cơ quan Cảnh sát điều tra Cơng an tỉnh Gia Lai nói riêng
đã có nhiều cố gắng điều tra triệt phá được nhiều tội phạm do người
chưa thành niên thực hiện. Tuy nhiên, tỷ lệ điều tra khám phá vụ án
vẫn chưa được như chỉ tiêu đề ra, chưa đáp ứng kỳ vọng của nhân
dân, cùng với đó vẫn cịn tình trạng vi phạm thủ tục tố tụng, đặc biệt
là khi áp dụng biện pháp tạm giam.
Áp dụng các biện pháp ngăn chặn nói chung và áp dụng biện
pháp tạm giam nói riêng đối với người chưa thành niên phạm tội là
hoạt động quan trọng trong quá trình giải quyết vụ án hình sự. Tạm
giam là biện pháp ngăn chặn nghiêm khắc nhất trong Tố tụng hình
sự. Áp dụng biện pháp tạm giam khơng đúng quy định của pháp luật
Tố tụng hình sự sẽ trực tiếp xâm phạm tới các quyền cơ bản của
Công dân được ghi nhận trong Hiến pháp và các văn bản pháp luật,
ảnh hưởng tới uy tín của Cơ quan Cảnh sát điều tra đồng thời ảnh
hưởng tới kết quả giải quyết vụ án hình sự. Vấn đề then chốt ở chỗ:

2


Đây là loại đối tượng có nhân thân đăc biệt, nếu như khơng có biện
pháp tác động, xử lý linh hoạt phù hợp, mang tính giáo dục và nhân
đạo, chúng ta sẽ không những không giải quyết tốt được vụ án hình
sự mà cịn khơng đạt được mục đích giáo dục, cải tạo đối tượng này,
khơng thực hiện được chính sách hình sự nghiêm khắc nhưng đậm
tính nhân đạo của Nhà nước.
Từ phân tích trên cho thấy, việc nghiên cứu, nâng cao nhận
thức, hạn chế những thiều sót, áp dụng biện pháp tạm giam đối với
người chưa thành niên phạm tội đúng quy định của pháp luật Tố tụng
hình sự trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự của Cơ quan Cảnh sát
điều tra Công an tỉnh Gia Lai là cần thiết. Vì vậy học viên đã chọn
vấn đề “áp dụng biện pháp tạm giam đối với người chưa thành niên
phạm tội trong giai đoạn điều tra vụ án hình từ thực tiễn tỉnh Gia
Lai” để nghiên cứu làm luận văn tốt nghiệp.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Trong thời gian qua đã có một số cơng trình khoa học, một số
bài viết nghiên cứu việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn nói chung
và áp dụng các biện pháp ngăn chặn đối với người chưa thành niên
phạm tội nói riêng trong q trình giải quyết vụ án hình sự.
- Tiến sỹ Nguyễn Vạn Ngun có cơng trình “Các biện pháp
ngăn chặn và những vấn đề nâng cao hiệu quả của chúng” (Nhà xuất
bản Công an nhân dân, Hà Nội, 1995);
- Nguyễn Mai Bộ có cơng trình “ Những biện pháp ngăn chặn
trong tố tụng hình sự” (Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1997);

3

- Luận án tiến sỹ của Nguyễn Văn Điệp “Các biện pháp ngăn
chặn bắt, tạm giữ, tạm giam trong tố tụng hình sự Việt Nam. Thực
trạng, nguyên nhân và giải pháp”;
- Luận văn thạc sỹ của Trương Hồng Sơn “Áp dụng biện pháp
ngăn chặn đối với người chưa thành niên phạm tội của cơ quan cảnh
sát điều tra. Thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả”;
- Luận văn thạc sỹ của Nguyễn Thị Thu Hoài “Các biện pháp
ngăn chặn đối với người chưa thành niên phạm tội”…Ngồi ra cịn
một số cơng trình khoa học, một số bài viết đăng trên các tạp chí
Cơng an nhân dân, tạp chí Khoa học giáo dục Cảnh sát nhân dân, tạp
chí Kiểm sát, tạp chí Tịa án nhân dân cũng đề cập đến vấn đề này.
Tuy nhiên, cho đến nay vẫn chưa có cơng trình nghiên cứu việc
áp dụng biện pháp tạm giam đối với người chưa thành niên phạm tội
trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự trên địa bàn tỉnh Gia Lai.
Tình hình nghiên cứu trên cho thấy, vẫn đề “Áp dụng biện
pháp tạm giam đối với người chưa thành niên phạm tội trong giai
đoạn điều tra vụ án hình sự từ thực tiễn tỉnh Gia Lai” cần được
nghiên cứu, để có những giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng, hạn
chế những thiếu sót, bảo đảm quyền con người trong việc áp dụng
biện pháp tạm giam đối với người chưa thành niên phạm tội trên địa
bàn tỉnh Gia Lai và có thể tham khảo áp dụng trên phạm vi cả nước.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
- Mục đích nghiên cứu:
Trên cơ sở làm rõ những vấn đề lý luận và thực trạng áp dụng
biện pháp tạm giam đối với người chưa thành niên phạm tội trong

4

giai đoạn điều tra vụ án hình sự từ thực tiễn tỉnh Gia Lai trong giai
đoạn từ 2012 đến nay, phát hiện những khó khăn vướng mắc, những
thiếu sót trong việc áp dụng biện pháp tạm giam đối với người chưa
thành niên phạm tội trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự trên địa
bàn tỉnh Gia Lai. Từ đó đề xuất những giải pháp nâng cao hiệu quả
áp dụng biện pháp tạm giam đối với người chưa thành niên phạm tội
trên địa bàn tỉnh Gia Lai.
- Nhiệm vụ nghiên cứu:
Để đạt được mục đích trên, luận văn đặt ra và giải quyết các
nhiệm vụ chủ yếu sau đây:
+ Nghiên cứu, làm rõ những vấn đề lý luận về biện pháp ngăn
chặn nói chung và biện pháp tạm giam nói riêng theo quy định của
pháp luật Tố tụng hình sự Việt Nam, cũng như lý luận áp dụng biện
pháp tạm giam đối với người chưa thành niên phạm tội ở giai đoạn
điều tra vụ án hình sự.
+ Phân tích, đánh giá quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm
2003 và Bộ luật tố tụng hình sự 2015 về biện pháp ngăn chặn tạm giam
đối với người chưa thành niên phạm tội.
+ Làm rõ tình hình tội phạm do người chưa thành niên thực hiện
trong thờì gian qua trên địa bàn tỉnh Gia Lai. Những yếu tố tác động và
ảnh hưởng tới việc áp dụng những biện pháp ngăn chặn đối với người
chưa thành niên phạm tội của cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh
Gia Lai.
+ Khảo sát và đánh giá thực tiễn áp dụng những biện pháp ngăn
chặn đối với người chưa thành niên phạm tội của cơ quan Cảnh sát điều
tra Công an tỉnh Gia Lai. Chỉ ra những kết qủa đạt được, những hạn chế

5

thiếu sót, những vấn đề khó khăn, vướng mắc khi áp dụng biện pháp tạm
giam đối với người chưa thành niên phạm tội cũng như những vấn đề sẽ
phát sinh khi đối tượng phạm tội này ngày một gia tăng trong giai đoạn
hiện nay.
+ Trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng về tình hình tội phạm
ở người chưa thành niên, thực trạng áp dụng biện pháp tạm giam của cơ
quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Gia Lai đối với đối tượng này. Đưa
ra các yêu cầu và giải pháp bảo đảm áp dụng đúng quy định của pháp
luật Tố tụng hình sự về việc áp dụng biện pháp tạm giam đối với người
chưa thành niên phạm tội trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: Luận văn tập trung nghiên cứu về
những vấn đề lý luận quy định của pháp luật TTHS và thực tiễn liên
quan đến việc áp dụng biện pháp tạm giam đối với đối tượng đặc thù
là người chưa thành niên phạm tội.
- Phạm vi nghiên cứu:
+ Về nội dung: Luận văn chỉ nghiên cứu vấn đề áp dụng biện
pháp tạm giam đối với người chưa thành niên phạm tội ở giai đoạn
điều tra của cơ quan Cảnh sát điều tra.
+ Về không gian, thời gian: Luận văn tập trung nghiên cứu
thực trạng áp dụng biện pháp tạm giam đối với người chưa thành
niên phạm tội trên địa bàn tỉnh Gia Lai từ năm 2012 – 2016.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
Luận văn được nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận
của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối chính

6

sách của Đảng và Nhà nước về đấu tranh phòng ngừa tội phạm nói
chung và tội phạm do người chưa thành niên thực hiện nói riêng.
Để giải quyết nhiệm vụ đặt ra, tác giả còn sử dụng một số
phương pháp nghiên cứu cụ thể như: Phân tích, tổng hợp, so sánh,
thống kê và phương pháp chuyên gia.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
Luận văn đã góp phần làm rõ những vấn đề mang tính lý luận
về áp dụng biện pháp ngăn chặn nói chung và áp dụng biện pháp tạm
giam nói riêng đối với người chưa thành niên phạm tội.
Luận văn đã phân tích, làm rõ được thực trạng tình hình tội
phạm do người chưa thành niên thực hiện và những hạn chế thiếu sót
đồng thời chỉ ra được nguyên nhân, điều kiện của những hạn chế
thiếu sót trong việc áp dụng biện pháp tạm giam đối với người chưa
thành niên phạm tội trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự trên địa
bàn tỉnh Gia Lai.
Luận văn đã đưa ra những yêu cầu và giải pháp bảo đảm áp
dụng đúng quy định của pháp luật Tố tụng hình sự đối với người
chưa thành niên phạm tội ở giai đoạn điều tra vụ án hình sự trên địa
bàn tỉnh Gia Lai.
Luận văn có thể được dùng làm tài liệu tham khảo, nghiên cứu
trong các trường đại học, các Học viện, các cơ sở đào tạo chuyên
ngành luật. Kết quả nghiên cứu của luận văn cịn góp phần trang bị
những kiến thức chuyên sâu cho cán bộ làm công tác thực tiễn đang
công tác tại Cơ quan Cảnh sát điều tra Cơng an tỉnh Gia Lai nói riêng
cũng như các Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tịa án nói chung
trong q trình áp dụng biện pháp tạm giam đối với người chưa thành

7

niên phạm tội được chính xác, khách quan, hiệu quả, đảm bảo quyền
con người trong hoạt động tố tụng hình sự.
7. Cơ cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo,
nội dung của luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Những vấn đề lý luận về biện pháp ngăn chặn tạm
giam, về áp dụng biện pháp tạm giam đối với người chưa thành niên
phạm tội ở giai đoạn điều tra vụ án hình sự.
Chương 2: Quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2003 về
biện pháp ngăn chặn tạm giam đối với người chưa thành niên phạm
tội và thực tiễn áp dụng tại tỉnh Gia Lai.
Chương 3: Yêu cầu và giải pháp bảo đảm áp dụng đúng quy
định của pháp luật Tố tụng hình sự đối với người chưa thành niên
phạm tội ở giai đoạn điều tra vụ án hình sự.

8


Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ BIỆN PHÁP NGĂN CHẶN
TẠM GIAM, VỀ ÁP DỤNG BIỆN PHÁP TẠM GIAM ĐỐI VỚI
NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN PHẠM TỘI Ở GIAI ĐOẠN
ĐIỀU TRA VỤ ÁN HÌNH SỰ
1.1. Những vấn đề lý luận về các biện pháp ngăn chặn tạm
giam theo quy định của pháp luật Tố tụng hình sự Việt Nam
1.1.1. Khái niệm các biện pháp ngăn chặn
Xuất phát từ yêu cầu giải quyết vụ án hình sự là phát hiện
nhanh chóng, chính xác và xử lý công minh mọi hành vi phạm tội,
không để lọt tội phạm, không làm oan người vô tội, Nhà nước cho
phép các cơ quan tiến hành tố tụng (THTT) được áp dụng nhiều biện

pháp có tính cưỡng chế, trong đó có biện pháp ngăn chặn.
Khái niệm biện pháp ngăn chặn: Biện pháp ngăn chặn là biện
pháp mang tính cưỡng chế Nhà nước trong tố tụng hình sự được áp
dụng đối với bị can, bị cáo, người đang bị truy nã, người phạm tội
quả tang hoặc người bị nghi phạm tội có tính phịng ngừa do cơ
quan, người có thẩm quyền được quy định trong BLTTHS áp dụng,
nhằm ngăn chặn tội phạm, ngăn ngừa họ tiếp tục phạm tội, trốn
tránh pháp luật hoặc có những hành vi gây cản trở cho việc điều tra,
truy tố, xét xử và thi hành án hình sự.
1.1.2. Mục đích, ý nghĩa của biện pháp tạm giam
- Mục đích: Mục đích áp dụng là vấn đề mà các cơ quan tiến
hành tố tụng cần đạt được khi áp dụng biện pháp tạm giam. Ngồi mục
đích chung là ngăn chặn khơng để bị can, bị cáo có điều kiện tiếp tục
phạm tội hoặc có hành vi gây khó khăn cho việc giải quyết vụ án thì ở

9


mỗi giai đoạn tố tụng nhất định việc áp dụng biện pháp tạm giam cịn
có mục đích riêng nhằm đảm bảo thực hiện tốt chức năng tố tụng của
cơ quan áp dụng. Chẳng hạn, việc tạm giam đối với bị can trong giai
đoạn điều tra tạo điều kiện thuận lợi cho Cơ quan điều tra có thể tiến
hành hoạt động thu thập chứng cứ từ lời khai của bị can một cách
thuận lợi nhất, đồng thời cũng giúp cho việc quản lý giám sát bị can
được chặt chẽ, không để bị can có điều kiện thơng cung.
- Ý nghĩa của việc áp dụng biện pháp tạm giam: Với vai trò là
một biện pháp ngăn chặn, tạm giam có ý nghĩa rất lớn trong việc đấu
tranh và phòng chống các loại tội phạm cũng như bảo đảm các quyền
tự do dân chủ của công dân.
1.2. Quy định của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam về

biện pháp tạm giam
1.2.1. Về căn cứ áp dụng
1.2.2. Về đối tượng áp dụng
1.2.3. Chủ thể có thẩm quyền áp dụng
1.2.4. Thủ tục áp dụng
1.2.5. Thời hạn áp dụng
1.3. Những vấn đề lý luận về áp dụng biện pháp tạm giam
đối với người chưa thành niên phạm tội ở giai đoạn điều tra vụ
án hình sự
1.3.1. Khái niệm áp dụng biện pháp tạm giam đối với người
chưa thành niên phạm tội ở giai đoạn điều tra vụ án hình sự
Có thể đưa ra khái niệm áp dụng biện pháp tạm giam đối với
người chưa thành niên phạm tội ở giai đoạn điều tra vụ án hình sự
như sau:

10


Áp dụng biện pháp tạm giam đối với người chưa thành niên
phạm tội ở giai đoạn điều tra vụ án hình sự là việc Cơ quan điều tra
có thẩm quyền cách ly bị can từ đủ 14 tuổi đến dưới 18 tuổi khỏi đời
sống xã hội từ khi có Quyết định khởi tố vụ án hình sự đến khi kết
thúc việc điều tra khi có đủ căn cứ theo quy định của pháp luật nhằm
ngăn chặn tội phạm, ngăn ngừa họ tiếp tục phạm tội, trốn tránh pháp
luật hoặc có những hành vi gây cản trở việc điều tra giải quyết vụ án
hình sự của cơ quan điều tra.
1.3.2. Đặc điểm áp dụng biện pháp tạm giam đối với người
chưa thành niên phạm tội ở giai đoạn điều tra vụ án hình sự
- Đặc điểm về đối tượng áp dụng là người chưa thành niên
phạm tội

- Đặc điểm về chủ thể có thẩm quyền áp dụng - Cơ quan điều tra
- Đặc điểm về thủ tục áp dụng
- Đặc điểm về thời hạn áp dụng
Kết luận Chương 1
Trong Chương 1 luận văn đã làm sáng tỏ những vấn đề lý luận
về biện pháp ngăn chặn tạm giam, về áp dụng biện pháp tạm giam
đối với người chưa thành niên phạm tội ở giai đoạn điều tra vụ án
hình sự. Trong đó, luận văn đã tập trung làm sáng tỏ những vấn đề cơ
bản sau đây:
- Qua việc nghiên cứu, tham khảo nhiều quan điểm khác nhau
của các nhà khoa học luận văn đã phân tích, đi đến thống nhất nhận
thức về khái niệm các biện pháp ngăn chặn, khái niệm biện pháp tạm
giam, phân biệt biện pháp bắt tạm giam với biện pháp tạm giam từ đó

11


rút ra mục đích, ý nghĩa của biện pháp tạm giam và làm rõ các quy
định của pháp luật TTHS Việt Nam về biện pháp tạm giam.
- Trong Chương 1 luận văn đã làm rõ khái niệm áp dụng biện
pháp tạm giam đối với người chưa thành niên phạm tội ở giai đoạn
điều tra VAHS cũng như đặc điểm áp dụng biện pháp tạm giam đối
với người chưa thành niên phạm tội ở giai đoạn điều tra VAHS.
- Nội dung Chương 1 là cơ sở, tiêu chí để nghiên cứu, đánh giá
thực trạng áp dụng biện pháp tạm giam đối với người chưa thành
niên phạm tội và thực tiễn áp dụng tại tỉnh Gia Lai ở chương sau.

12

Chương 2:
QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ NĂM 2003
VỀ BIỆN PHÁP NGĂN CHẶN TẠM GIAM ĐỐI VỚI NGƯỜI
CHƯA THÀNH NIÊN PHẠM TỘI VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG
TẠI TỈNH GIA LAI
2.1. Quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2003 về
biện pháp ngăn chặn tạm giam đối với người chưa thành niên
phạm tội
2.1.1. Mặt tích cực
Quy định về áp dụng biện pháp tạm giam đối với người chưa
thành niên phạm tội cũng được quy định chặt chẽ, phù hợp với thực
tiễn, tạo điều kiện cho các cơ quan tiến hành tố tụng và người tiến
hành tố tụng trong việc giải quyết vụ án hình sự được nhanh chóng,
thuận lợi, khách quan, tồn diện, hạn chế việc vi phạm thủ tục tố tụng
nói chung và vi phạm thủ tục tố tụng với người chưa thành niên
phạm tội nói riêng trong việc áp dụng biện pháp tạm giam.
2.1.2. Những hạn chế bất cập
Việc tạm giam bị can, bị cáo là người chưa thành niên phạm
tội phụ thuộc vào độ tuổi của người chưa thành niên, loại tội phạm
mà người đó thực hiện. Theo quy định tại Điều 303 Bộ luật Tố tụng
Hình sự, thì chỉ được tạm giam người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi
nếu có đủ căn cứ quy định tại Điều 88 Bộ luật Tố tụng Hình sự, trong
những trường hợp phạm tội rất nghiêm trọng do cố ý hoặc phạm tội
đặc biệt nghiêm trọng. Chỉ được tạm giam người từ đủ 16 tuổi đến
dưới 18 tuổi nếu có đủ căn cứ quy định tại Điều 88 Bộ luật Tố tụng

13


Hình sự, trong những trường hợp phạm tội nghiêm trọng do cố ý,

phạm tội rất nghiêm trọng hoặc phạm tội đặc biệt nghiêm trọng.
Thực tiễn áp dụng quy định này cịn gặp nhiều khó khăn,
vướng mắc vì tại thời điểm xem xét, quyết định tạm giam một người
chưa xác định được chính xác tính chất tội phạm mà người đó thực
hiện là tội phạm loại gì.
2.1.3. Những sửa đổi bổ sung của Bộ luật Tố tụng hình sự
năm 2015 về biện pháp ngăn chặn tạm giam đối với người chưa
thành niên phạm tội
Bộ luật TTHS 2015 đã góp phần hồn thiện cơ chế tố tụng để
bảo vệ tốt nhất quyền và lợi ích hợp pháp của người dưới 18 tuổi;
khắc phục những bất cập, hạn chế trong thực tiễn xử lý các vụ án có
người dưới 18 tuổi tham gia tố tụng. Bảo đảm sự tương thích với
Cơng ước quốc tế về quyền trẻ em, đồng bộ với Luật Bảo vệ và chăm
sóc, giáo dục trẻ em. Pháp điển hóa Thông tư liên tịch số 01 ngày
12/7/2011 hướng dẫn thi hành một số quy định của BLTTHS đối với
người tham gia tố tụng là người chưa thành niên, bảo đảm tính cụ thể
hóa của Bộ luật. Đồng thời, tăng cường vai trị giáo dục, phịng ngừa
của gia đình, nhà trường và xã hội.
BLTTHS 2015 quy định theo hướng hạn chế hơn, chặt chẽ hơn
việc áp dụng biện pháp ngăn chặn nói chung và áp dụng biện pháp
tạm giam nói riêng đối với người bị buộc tội là người dưới 18 tuổi.
2.2. Thực trạng áp dụng biện pháp tạm giam đối với người
chưa thành niên phạm tội và thực tiễn áp dụng tại tỉnh Gia Lai
2.2.1. Những yếu tố tác động đến việc áp dụng biện pháp tạm
giam đối với người chưa thành niên phạm tội tại tỉnh Gia Lai

14


- Tình hình tội phạm của người chưa thành niên ở địa bàn tỉnh

Gia Lai.
Hiện nay, tình hình an ninh chính trị và trật tự an tồn xã hội
trên địa bàn tỉnh Gia Lai còn tiềm ẩn nhiều yếu tố phức tạp. Các đối
tượng phản động trong và ngoài nước ln tìm cách chống phá.
- Những thuận lợi, khó khăn đối với việc áp dụng biện pháp
ngăn chặn đối với người chưa thành niên phạm tội tại tỉnh Gia Lai
+ Thuận lợi:
Nhà nước đã có chính sách hình sự đối với người chưa thành
niên phạm tội, chủ yếu là giáo dục, giúp đỡ người chưa thành niên
sửa chữa sai lầm, tạo điều kiện cho họ phát triển lành mạnh để trở
thành cơng dân có ích cho xã hội.
Cơng tác lãnh đạo, chỉ đạo của lãnh đạo Công an địa phương tốt.
Sự phối hợp giữa các cơ quan THTT kịp thời, trên cơ sở tuân
thủ pháp luật, hạn chế sự phối hợp mang tính chất thỏa thuận.
Viện kiểm sát cũng thường xuyên và định kỳ tiến hành kiểm
sát việc tạm giữ, tạm giam tại các nhà tạm giữ, trại tạm giam trên địa
bàn tỉnh Gia Lai.
+ Khó khăn:
Phần lớn đồng bào dân tộc thiểu số vẫn còn nhiều hạn chế về
kiến thức văn hoá, khoa học hiện đại.
Vấn đề đi lại khó khăn trên địa bàn cũng làm cho sự phối hợp
giữa gia đình và nhà trường trong vấn đề giáo dục, quản lý người
chưa thành niên cũng rất hạn chế.

15


Các quy định của pháp luật TTHS về áp dụng biện pháp ngăn
chặn nói chung và áp dụng biện pháp ngăn chặn đối với người chưa
thành niên phạm tội nói riêng chưa chặt chẽ, rõ ràng.

2.2.2. Tình hình áp dụng biện pháp ngăn chặn tạm giam đối
với người chưa thành niên phạm tội tại tỉnh Gia Lai.
- Về chế độ ăn, ở, sinh hoạt
- Về chế độ thăm nuôi, tiếp tế, gửi quà, nhận – gửi thư
- Về chế độ khám chữa bệnh
- Về các chế độ khác
2.2.3. Những hạn chế, thiếu sót trong việc áp dụng biện
pháp ngăn chặn tạm giam đối với người chưa thành niên phạm tội
tại tỉnh Gia Lai và nguyên nhân
- Hạn chế, thiếu sót
Trong giai đoạn 2012- 2016 Cơ quan Cảnh sát điều tra trên địa
bàn tỉnh Gia Lai vẫn còn lạm dụng biện pháp tạm giam đối với người
chưa thành niên phạm tội.
Trong thời gian qua việc vi phạm thời hạn tạm giam trên địa
bàn tỉnh Gia Lai đã được chấn chỉnh nhưng tình trạng vi phạm thời
hạn tạm giam như tạm giam quá hạn đối với người chưa thành niên
vẫn còn.
Vẫn còn tình trạng bức cung, nhục hình đối với bị can là người
chưa thành niên.
Chính việc lạm dụng, áp dụng biện pháp tạm giam đối với
người chưa thành niên phạm tội trong giai đoạn điều tra VAHS đã
dẫn đến tình trạng quá tải ở các nhà tạm giữ, trại tạm giam trên địa
bàn tỉnh Gia Lai trong thời gian qua.

16


- Nguyên nhân của những hạn chế, thiếu sót
+ Nguyên nhân khách quan
Trên thực tế những quy định trong pháp luật còn nhiều vấn đề

chưa đồng bộ, chưa thống nhất, có khi cịn chồng chéo.
Sự lãnh đạo của Đảng về cơng tác tư pháp nói chung và thực
hiện các quy định về tạm giam người chưa thành niên phạm tội thời
gian trước đây chưa được quan tâm đúng mức.
Sự giám sát của Quốc hội, HĐND các cấp đối với việc thực thi
pháp luật trong việc tạm giam người chưa thành niên chưa thường xuyên.
Các điều kiện, cơ sở vật chất bảo đảm cho hoạt động áp dụng
biện pháp tạm giam người chưa thành niên chưa đáp ứng được sự
thay đổi của điều kiện kinh tế xã hội, trình độ khoa học kỹ thuật tiên
tiến hiện nay.
+ Nguyên nhân chủ quan
* Ngun nhân phát sinh từ phía người có thẩm quyền áp dụng
biện pháp ngăn chặn của cơ quan cảnh sát điều tra
* Nguyên nhân từ những hạn chế trong công tác thanh tra,
kiểm tra pháp luật của lực lượng Cảnh sát nhân dân
* Do số lượng tội phạm và người phạm tội ở người chưa thành
niên tăng cao.
* Do sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa cơ quan cảnh sát điều tra
với các cơ quan, lực lượng khác trong việc áp dụng biện pháp tạm
giam đối với người chưa thành niên
Kết luận Chương 2
Trong Chương 2 ngoài việc đánh giá quy định của BL TTHS
2003 về biện pháp ngăn chặn tạm giam đối với người chưa thành

17


niên phạm tội, những sửa đổi, bổ sung của BL TTHS 2015 về biện
pháp ngăn chặn tạm giam đối với người chưa thành niên phạm tội.
Khái quát tình hình tội phạm do người chưa thành niên thực hiện trên

địa bàn tỉnh Gia Lai, luận văn đã trình bày khá rõ nét về thực trạng áp
dụng biện pháp tạm giam đối với người chưa thành niên phạm tội của
cơ quan Cảnh sát điều tra. Trên cơ sở đó đánh giá thực trạng áp dụng
biện pháp tạm giam đối với người chưa thành niên phạm tội của cơ
quan Cảnh sát điều tra, rút ra những ưu điểm, những hạn chế, thiếu
sót và tìm ra ngun nhân của những hạn chế, thiếu sót đó để đưa ra
giải pháp khắc phục... hồn thiện những quy định của pháp luật tố
tụng hình sự cũng như bảo đảm áp dụng biện pháp tạm giam đối với
người chưa thành niên phạm tội trong giai đoạn điều tra VAHS đúng
quy định của pháp luật. Đảm bảo ngăn chặn kịp thời tội phạm, tạo
điều kiện thuận lợi cho quá trình điều tra, khám phá tội phạm do
người chưa thành niên gây ra.

18


Chương 3:
YÊU CẦU VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM ÁP DỤNG ĐÚNG QUY
ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ ĐỐI VỚI
NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN PHẠM TỘI Ở GIAI ĐOẠN
ĐIỀU TRA VỤ ÁN HÌNH SỰ
3.1. Yêu cầu
- Yêu cầu bảo vệ quyền con người của người chưa thành niên
phạm tội.
Do người chưa thành niên chưa có sự phát triển đầy đủ về thể
chất và tinh thần, nên hoạt động tố tụng liên quan đến người chưa
thành niên cần phải tiến hành để vừa bảo vệ các lợi ích cơ bản của xã
hội, đồng thời chú trọng bảo vệ quyền, lợi ích của người chưa thành
niên, phù hợp với đặc điểm về tâm, sinh lý của họ.
- Yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm do người chưa

thành niên thực hiện.
Do chưa phát triển hoàn thiện về mặt thể chất, tâm lý và nhân
cách nên việc bảo vệ, chăm sóc người chưa thành niên là nhiệm vụ
của tồn xã hội. Việc phịng ngừa và điều tra tội phạm, xử lý người
chưa thành niên phạm tội là vấn đề vừa mang tính pháp lý vừa mang
tính nhân văn.
- Yêu cầu điều tra, truy tố, xét xử đối với người chưa thành
niên phạm tội
Bộ luật TTHS là một đạo luật quan trọng quy định trình tự, thủ
tục giải quyết các vụ án hình sự, góp phần bảo vệ quyền trẻ em bằng
cách trao cho các em các quyền năng tố tụng để bảo vệ quyền và lợi
ích hợp pháp của mình.

19


- Yêu cầu khác
3.2. Giải pháp
3.2.1. Giải pháp Lập pháp
Thứ nhất: cần quy định cụ thể, rõ ràng việc áp dụng biện pháp
tạm giam đối với người chưa thành niên phạm tội trong những điều
luật riêng về khái niệm, căn cứ, điều kiện áp dụng, thẩm quyền áp
dụng và căn cứ thay đổi, hủy bỏ áp dụng biện pháp tạm giam đối với
người chưa thành niên phạm tội.
Thứ hai: cần quy định cụ thể việc gia hạn tạm giam đối với
người dưới 18 tuổi thực hiện hành vi phạm tội.
Thứ ba: cũng giống như BLTTHS 2003, BLTTHS 2015 vẫn
còn hạn chế cần khắc phục đó là cần quy định thời hạn gia hạn để
điều tra và thời hạn gia hạn tạm giam để điều tra theo hướng thống
nhất với nhau.

Thứ tư: về thẩm quyền áp dụng biện pháp tạm giam đối với
người dưới 18 tuổi thực hiện hành vi phạm tội.
3.2.2. Giải pháp áp dụng pháp luật
- Kịp thời hướng dẫn, giải thích áp dụng quy định của pháp
luật về biện pháp tạm giam đối với người chưa thành niên phạm tội
- Tổng kết, rút kinh nghiệm áp dụng
3.2.3. Giải pháp khác
- Thực hiện chun mơn hóa lực lượng điều tra đối với những
vụ án có đối tượng phạm tội là người chưa thành niên.
- Xây dựng cơ chế phối hợp giữa các cơ quan chức năng trong
việc áp dụng biện pháp tạm giam đối với người chưa thành niên
phạm tội.

20


- Đầu tư cơ sở vật chất, xây dựng cải tạo, sửa chữa trại tạm
giam, nhà tạm giữ
- Tăng cường sự giám sát xã hội đối với việc áp dụng biện
pháp tạm giam đối với người chưa thành niên phạm tội
Kết luận Chương 3
Từ thực tế nghiên cứu tại Chương 2 cùng với những cơ sở
khoa học khách quan, trong Chương 3 luận văn đã đưa ra một số yêu
cầu và giải pháp bảo đảm áp dụng đúng các quy định của pháp luật
TTHS đối với người chưa thành niên phạm tội ở giai đoạn điều tra
VAHS của Cơ quan Cảnh sát điều tra trên địa bàn tỉnh Gia Lai.
Trong đó, luận văn đã làm rõ yêu cầu bảo vệ quyền con người
của người chưa thành niên phạm tội, yêu cầu đấu tranh phòng, chống
tội phạm do người chưa thành niên thực hiện, yêu cầu điều tra, truy
tố, xét xử đối với người chưa thành niên phạm tội phải đảm bảo theo

trình tự, thủ tục TTHS thân thiện.
Từ những yêu cầu trên, luận văn đã đưa ra một số giải pháp
Lập pháp, giải pháp áp dụng pháp luật và một số giải pháp mang tính
tổ chức nhằm khắc phục những hạn chế, thiếu sót, góp phần hồn
thiện pháp luật cũng như bảo đảm áp dụng đúng các quy định của
pháp luật TTHS về biện pháp tạm giam đối với người chưa thành
niên phạm tội ở giai đoạn điều tra VAHS của Cơ quan Cảnh sát điều
tra Công an tỉnh Gia Lai.

21


KẾT LUẬN
Tạm giam người chưa thành niên phạm tội là một bộ phận hợp
thành các BPNC trong TTHS, là công cụ, phương tiện hữu hiệu để
các cơ quan THTT nói chung và CQĐT nói riêng áp dụng trong hoạt
động điều tra, giải quyết VAHS. Thực tiễn áp dụng biện pháp tạm
giam đối với người chưa thành niên phạm tội trên địa bàn tỉnh Gia
Lai trong giai đoạn 2012- 2016 về cơ bản đã tuân thủ đầy đủ các quy
định của BLTTHS năm 2003, đáp ứng được yêu cầu đấu tranh phòng
chống và ngăn chặn tội phạm do người chưa thành niên thực hiện.
Tuy nhiên, bên cạnh những thành quả đã đạt được, quá trình áp
dụng các biện pháp tạm giam đối với người chưa thành niên phạm
trên địa bàn tỉnh Gia Lai trong thời gian qua cũng đã bộc lộ một số
hạn chế, thiếu sót làm ảnh hưởng đến quá trình tố tụng, đến quyền và
lợi ích hợp pháp của người chưa thành niên, đến uy tín của các cơ
quan tố tụng đặc biệt là Cơ quan Cảnh sát điều tra.
Những tồn tại này do rất nhiều nguyên nhân, có nguyên nhân
khách quan, có nguyên nhân chủ quan. Song có thể nói những
nguyên này cơ bản thuộc về nhận thức của những người tiến hành tố

tụng trong CQĐT. Trước yêu cầu đổi mới tồn diện của q trình cải
cách tư pháp và diễn biến phức tạp của tình hình tội phạm do người
chưa thành niên thực hiện trên địa bàn tỉnh Gia Lai, địi hỏi phải
khơng ngừng nâng cao kiến thức pháp luật và nghiệp vụ của những
người THTT có thẩm quyền áp dụng biện pháp ngăn chặn nói chung
và áp dụng biện pháp tạm giam đối với người chưa thành niên phạm
tội trong giai đoạn điều tra VAHS nói riêng, tìm ra nguyên nhân, điều

22


kiện và khắc phục những hạn chế, thiếu sót trong q trình áp dụng,
đồng thời kiến nghị hồn thiện pháp luật và bảo đảm thực hiện đúng
các quy định của pháp luật TTHS trong việc áp dụng biện pháp tạm
giam đối với người chưa thành niên phạm tội trên địa bàn.
Luận văn đã nghiên cứu và làm rõ thực trạng áp dụng biện
pháp tạm giam đối với người chưa thành niên phạm tội trong gai
đoạn điều tra VAHS của Cơ quan Cảnh sát điều tra từ thực tiễn tỉnh
Gia Lai, chỉ ra những khó khăn, vướng mắc, những hạn chế, thiếu sót
trong q trình áp dụng những biện pháp này trong những năm gần
đây và nguyên nhân của nó.
Trên cơ sở đó, chúng tơi đã cố gắng đưa ra một số giải pháp
nâng cao hiệu quả của việc áp dụng các quy định của pháp luật
TTHS về biện pháp tạm giam đối với người chưa thành niên phạm
tội như hoàn thiện pháp luật; nâng cao trình độ chun mơn, nghiệp
vụ, chun mơn hóa đội ngũ cán bộ có thẩm quyền THTT trong
điều tra các vụ án do người chưa thành niên thực hiện; đầu tư xây
dựng, sửa chữa cơ sở vật chất kỹ thuật cho trại tạm giam, nhà tạm
giữ trên địa bàn…
Trong quá trình thực hiện luận văn, tác giả nhận được sự

giúp đỡ của nhiều đơn vị, cá nhân. Tác giả xin cảm ơn các nhà
khoa học của Trường Học viện khoa học xã hội, Công an tỉnh
Gia Lai, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Gia Lai, Tòa án nhân dân
tỉnh Gia Lai; đặc biệt tác giả xin chân thành cảm ơn Tiến sĩ
Nguyễn Trung Thành, người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tác
giả trong quá trình thực hiện luận văn.

23