Vai trò của nền kinh tế tri thức trong công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước

A. PHầN Mở ĐầU
Kinh tế tri thức: một sản phẩm mới cực kì quan trọng, có thể nói là hết sức
cơ bản của thời đai thông tin.Theo nhận định của Francis Bacon: Tri thức là sức
mạnhluôn đúng với mọi thời đại tuy nhiên, cha bao giờ vai trò của tri thức lại nổi
bật nh hiện nay. Kinh tế mới là động lực quyết định nhất thúc đẩy sự phát triển
của nhân loại, là thời cơ và thách thức đối với vận mệnh của các quốc gia lớn
nhỏGóp một phần rất quan trọng và tồn tại song song với nền kinh tế tri thức thì
không thể không nói đến khoa học công nghệ hiện đại và đây cũng là con đờng đi
đến công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nớc. Dự thảo văn kiện Đại hội Đảng IX đã
khẳng định nhiệm vụ đẩy mạnh hiện đại hoá, hiện đại hoá nhằm phấn đấu đến
năm 2020 đa nớc ta cơ bản thành nớc công nghiệp. Đó là nhiệm vụ hết sức nặng
nề bởi lẽ xét toàn cục,nớc ta cha thoát khỏi tình trạng nớc nghèo và kém phát
triển,trình độ phát triểnchung còn thấp kém, khoảng cách giữa nớc ta và các nớc
không những chậm đợc thu hẹp mà còn có nguy cơ mở rộng. Hiện nay GDP bình
quân đầu ngời của nớc ta bằng khoảng 1/12 mức bình quân chung của thế giới,
thuộc nhóm các nớc nghèo nhất thế giới. Trong điều kiện đó việc tìm ra con đờng
hợp lý, đa ra những giải pháp thích ứng để đạt mục tiêu đã xác định có ý nghĩa vô
cùng quan trọng. Dự thảo báo cáo chính trị tại Đại hội IX đã xác định: con đờng
công nghiệp hoá của nớc ta cần và có thể rút ngắn thời gian so với những nớc đi tr-
ớc, vừa có những bớc đi tuần tự vừa có những bớc đi nhảy vọt. Vì vậy công
nghiệp hoá - hiện đại là mục tiêu trớc tiên và cần thiết để đa nớc ta ngày một giàu
mạnh.
1
B. PhầN NộI DUNG
I- Cơ sở triết học của đề tài
1. Khái niệm nền kinh tế tri thức.
Kinh tế tri thức là nền kinh tế dựa trên công nghệ cao, đó là đặc trng rất tiêu
biểu của nền văn minh thông tin - sản phẩm của cách mạng thông tin,cách mạng
tri thức. Nói đến tri thức, học tập và lĩnh hội tri thức không thể không nói đến khoa
học công nghệ.
Những năm gần đây, trong nhiều công trình nghiên cứu, nhiều hội nghị, hội

thảo quốc tế và trong nhiều bản chiến lợc của các quốc gia ngời ta đã dùng nhiều
tên gọi khác nhau cho giai đoạn phát triển mới của nền kinh tế nh: kinh tế thông
tin hay kinh tế mạng hay kinh tế số để nói lên vai trò quyết định của công nghệ
thông tin trong phát triển kinh tế, nhng kinh tế tri thức là tên gọi thông dụng nhất,
tên gọi này nói lên đợc nội dung kết lõi của kinh tế mới, còn kinh tế thông tin hay
kinh tế số chỉ mới nói về công nghệ thông tin mặc dù công nghệ thông tin là nội
dung chủ yếu nhất nhng không bao gồm đợc các yếu tố tri thức và công nghệ
khác.
2. Vai trò của nền kinh tế tri thức trong công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nớc.
Kinh tế tri thức có vai trò hết sức quan trọng trong quá trình tiến hành hiện
đại hoá - công nghiệp hoá đất nớc. Nớc ta hiện nay cần phải xây dựng một nền
kinh tế vững chắc song song với quá trình hiện đại hoá - công nghiệp hoá đất nớc.
Từ những năm 80 đến nay, do tác động mạnh mẽ của cuộc cách mạng khoa học
công nghệ và hiện đại, đặc biệt là công nghệ thông tin,công nghệ sinh học, công
nghệ vật liệu, công nghệ năng lợng nền kinh tế thế giới đang biến đổi một cách
sâu sắc, nhanh chóng về cơ cấu, chức năng và phơng thức hoạt động. Đây không
phải là một sự biến đổi bình thờng mà là một bớc ngoặt lịch sử có ý nghĩa trọng
đại: nền kinh tế chuyển từ kinh tế công nghiệp sang kinh tế tri thức, nền văn minh
2
loài ngời chuyển từ văn minh công nghiệp sang văn minh trí tuệ. Những năm gần
đây nhiều công trình nghiên cứu, nhiều hội nghị, nhiều hội thảo quốc tế và trong
nhièu văn bản chiến lợc của nhiều tên gọi khác nhau nhng nền kinh tế tri thức là
tên gọi thờng dùng nhất, tên gọi này nói lên đợc nội dung cốt lõi của nền kinh tế
mới.chính vì vậy nớc ta cần phải đặc biệt chú ý đến vai trò quan trọng của nền
kinh tế tri thức trong quá trình tiến hành công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nớc đa
nền kinh tế nớc nhà bắt kịp và phát triển cùng thế giới.
II- Cơ sơ thực tiễn.
1. Những vấn đề đặt ra cho Việt Nam
Nguyên nhân ra đời của nền kinh tế mới và xã hội mới toàn diện. ở đây cùng
với vai trò của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ và của nền kinh tế thị trờng

hiện đại đang toàn cầu hoá, là 2 nguyên nhân đã đợc phân tích nhiều lần. Nhấn
mạnh tầm quan trọng của nguyên nhân chính trị và văn hoá: khủng hoảng toàn
diện của nền văn minh t bản chủ nghĩa, chính vì hiện đại nên càng lỗi thời, bất lực
và đầy tội ác, thất bại và chủ nghĩa tân tự do, phá sản của nền dân chủ đại diện
Âu-Mỹ, bế tắc của một hình thức tổ chức các Đảng chính trị, bắt chắc và xung đột
trong một thế giới đầy mâu thuẫn. Và mặt khác thức tỉnh của con ngời và của các
dân tộc, phát triển của dân tộc trực tiếp, xã hội dân sự và các hiệp hội phi chính
phủ tự khẳng định của các bản sắc dân tộc, trọng lợng của văn hoá và con ngời
trong phát triển, đấu tranh của các lực lợng hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ và
tiến bộ vì một xã hội tốt đẹp hơn.Tác động của quá trình xuất hiện mới là một xã
hội toàn diện, làm chuyển biến sâu sắc 10 nhân tố thờng đợc gọi là những nhân tố
hợp thành của xã hội. Đó là: giáo dục suốt đời; tăng trởng kinh tế; phát triển văn
hoá; công bằng xã hội; giữ gìn môi trờng; an ninh quốc phòng; bản sắc dân tộc;
hội nhập quốc tế; và cuối cùng là bùng nổ con ngời.
Điều đáng chú ý là ngày càng nhiều công trình của nhiều nhà nghiên cứu, từ
những chân trời chính trị khác nhau, công nhận rằng cách mạng khoa học và công
nghệ không chỉ là lực lợng sản xuất trực tiếp cực kì to lớn mà hơn thế nữa, đó
3
chính là sức mạnh bên trong và là chất keo kết dính tất cả 10 nhân tố của xã hội
mới nêu trên.
Theo chúng tôi, một cái nhìn tổng thể và toàn diện nh vậy giúp chúng ta
không bị rơi vào cái cảnh: Tránh vỏ da gặp vỏ dừa chuyển một cách nguy hại
không kém gì nhau từ sai lầm kinh tế luận phủ định sang sai lầm kinh tế luận sùng
bái thị trờng.
Kinh tế là trung tâm, điều ấy đúng, song nói tâm tức là nói phiến diện, không
có diện thì tâm chỉ là điểm chứ không còn là tâm. Quan hệ giữa tâm và diện không
phải là tâm trớc diện sau, cũng không chỉ là tâm chính, diện phụ, mà là quan hệ t-
ơng tác và phong phú. Để thuận tiện cho việc trình bày, sau đây tôi tạm dừng thuật
ngữ đã khá phổ biến là nền kinh tế tri thức đợc hiểu theo cách nhìn tổng thể và
trong mối quan hệ giữa tâm và diện nh vừa nêu trên.

Không có hai nền kinh tế tri thức nào giống nhau,tuy kinh tế tri thức có một
số đặc chng chung, đã đợc các nhà nghiên cứu trên thế giới và ở nớc ta giới thiệu
khá rõ. Mỗi bớc xây dựng nền kinh tế tri thức của mình, trong hoàn cảnh và với
đặc điểm của mình theo chiến lợc,chính sách, giải pháp và bớc di cùng mình. Cố
nhiên, có thể và cần học tập từ kinh nghiệm của nhiều nớc khác nhau.
Những nớc rất nghèo và rất chậm phát triển ở hạng chót của thế giới, cần hay
cha cần, có thể hay cha thể tính ngay đến việc chuẩn bị từ bây giờ và tiến lên thực
hiện nền kinh tế tri thức trong một triển vọng không xa? Nếu cần và có thể làm thì
làm những gì, nh thế nào, bằng nguồn lực nào, với những ai, vào lúc nào?... Việt
Nam ta cần và phải có câu trả lời của mình; chúng ta đã đặt ra câu hỏi này và đã
trả lời đúng hay cha?.
2. Vai trò của đội ngũ trí tuệ cao trong sự nghiệp công nghiệp hoá -hiện đại
hoá đất nớc.
Công nghiệp hoá - hiện đại hoá ở nớc ta hiện nay đòi hỏi tiép thu một cách
có hiệu quả những tri thức hiện đại của thế giới. Đồng thời phải phát huy đợc sức
mạnh nội sinh của dân tộc, phát huy đợc mọi tiềm năng của đất nớc, tiềm năng
4
của các vùng từ miền xuôi đến miền núi nhằm đảm bảo cho nền kinh tế nớc ta
phát triẻn cân đối và vững chắc, từng bớc giải quyết các vấn đề xã hội nảy sinh.
Tất cả những điều đó phụ thuộc rất lớn vào vai trò của đội ngũ tri thức - những ng-
ời lao động trí óc phức tạp - sáng tạo trong mọi lĩnh vực đời sỗng xã hội. Vì vậy,
việc đào tạo đội ngũ lao động trí tuệ cao để phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp
hoá - hiện đại hoá hết sức quan trọng.
Sự phát triển của một quốc gia, dân tộc phụ thuộc vào nhiều yếu tố có ý
nghĩa quyết địng đầu tiên là đờng lối phát triển đất nớc đúng đắn đảm bảo phát
huy đợc tiềm năng dân tộc. Điều đó phụ thuộc một phần rất quan trọng vào trình
độ của đội ngũ tri thức.Tri thức có nhiệm vụ cung cấp những luận chứng khoa học
cho đờng lối phát triển của đất nớc. Nghị quyết của đại hội đảng VII của Đảng
cộng sản Việt Nam đã chỉ rõ: khoa học và giáo dục đóng vai trò then chốt trong sự
nghiệp xây dựng xã hội chủ nghĩa và bảo vệ Tổ quốc, là động lực đa đất nớc thoát

khỏi nghèo nàn lạc hậu, vơn lên trình độ tiên tiến của thế giới.
Sau 10 năm đổi mới Đảng và nhân dân ta đã thu đợc những thành tựu rất
quan trọng cả về kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội Tuy nhiên nh vậy không có
nghĩa là đất nớc hết khó khăn. Trái lại chúng ta đang đứng trớc thách thức lớn
trong việc tìm ra lời giải đúng cho bài toán hội nhập thế giới, bài toán của sự
phát triển. Điều đó càng cho thấy phát triển đội ngũ tri thức là vấn đề cấp thiết
song cũng thật khó khăn, đòi hỏi sự nỗ lực rất lớn không chỉ của nhà nớc mà còn
của cả xã hội. Nó phải đợc tiến hành đồng thời cùng với quá trình phân bố lại cơ
cấu kinh tế, phân bố lại lực lợng lao động trong cả nớc. Trong điều kiện ngày nay
lĩnh vực nào, ngành nào cũng trở nên rất quan trọng đối với sự phát triển kinh tế xã
hội. Song việc xác định khâu căn bản nhất trên cơ sở đó có kế hoạch và chính
sách đầu t đúng đắn là vấn đề có ý nghĩa quyết định cho sự phát triển. Có lẽ không
ai phủ nhận rằng, đầu t cho phát triển giáo dục và đào tạo là cơ bản nhất, đảm bảo
cho sự phát triển kinh tế xã hội một cách bền vững nhất. Và đến một thời điểm
nhất định nó sẽ góp phần tạo ra một bớc nhảy vọt về kinh tế và xã hội. Chỉ có nh
vậy mới tránh khỏi nguy cơ tụt hậu, mới có thể thoát khỏi tình trạng nghèo và kém
5