Đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị cho đội ngũ cán bộ cấp xã ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội hiện nay

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

LÊ THỊ HẢI YẾN

ĐÀO TẠO, BỒI DƯỠNG LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ
CHO ĐỘI NGŨ CÁN BỘ CẤP XÃ Ở HUYỆN THẠCH THẤT,
THÀNH PHỐ HÀ NỘI HIỆN NAY

LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH TRỊ HỌC

HÀ NỘI, 2017


VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

LÊ THỊ HẢI YẾN

ĐÀO TẠO, BỒI DƯỠNG LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ
CHO ĐỘI NGŨ CÁN BỘ CẤP XÃ Ở HUYỆN THẠCH THẤT,
THÀNH PHỐ HÀ NỘI HIỆN NAY
Chuyên ngành: Chính trị học
Mã số: 60 31 02 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH TRỊ HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
TS. NGUYỄN THỊ HOÀI

HÀ NỘI, 2017


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam kết luận văn này là công trình nghiên cứu khoa học độc lập
của tôi. Các tài liệu, tư liệu được sử dụng trong luận văn có nguồn dẫn rõ ràng, các
kết quả nghiên cứu là quá trình lao động trung thực của tôi.
Tác giả luận văn

Lê Thị Hải Yến


LỜI CẢM ƠN
Lời đầu tiên Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất tới
TS. Nguyễn Thị Hoài - người hướng dẫn khoa học đã tận tâm, nhiệt tình, chỉ bảo
hướng dẫn tác giả trong suốt quá trình xây dựng và hoàn thành luận văn!
Tác giả cũng xin bày tỏ lòng biết ơn tới Quý thầy cô trong Khoa triết học Học Viện khoa học xã hội các đồng chí đang công tác tại Ban Tuyên giáo huyện
Thạch Thất, Văn phòng Đảng bộ huyện Thạch Thất, đã cung cấp tư liệu và góp
phần hướng dẫn tác giả tìm hiểu về lịch sử địa phương của huyện!
Đồng thời, Tác giả cũng xin bày tỏ lòng biết ơn đến những người thân trong
gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã động viên, ủng hộ, giúp đỡ tác giả trong suốt quá
trình học tập và thực hiện đề tài!
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 05 tháng 11 năm 2017
Tác giả luận văn

Lê Thị Hải Yến

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ...................................................................................................................1
Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ ĐÀO TẠO, BỒI DƯỠNG
LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ CHO ĐỘI NGŨ CÁN BỘ CẤP XÃ .......................8
1.1. Khái niệm lý luận chính trị và đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị ....... 8
1.2. Vị trí, vai trò của đội ngũ cán bộ cấp xã ............................................... 16
1.3. Sự cần thiết và những yêu cầu đối với việc đào tạo, bồi dưỡng lý luận
chính trị cho đội ngũ cán bộ cấp xã ............................................................. 22
Chương 2: ĐÀO TẠO, BỒI DƯỠNG LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ CHO ĐỘI
NGŨ CÁN BỘ CẤP XÃ Ở HUYỆN THẠCH THẤT HIỆN NAY –
THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP ......................................................................29
2.1. Khái quát về huyện Thạch Thất và đội ngũ cán bộ cấp xã ở huyện
Thạch Thất hiện nay ..................................................................................... 29
2.2. Thực trạng đào tạo bồi dưỡng lý luận chính trị cho đội ngũ cán bộ cấp
xã ở huyện Thạch Thất từ năm 2010 đến nay .............................................. 36
2.3. Một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng
lý luận chính trị cho đội ngũ cán bộ cấp xã ở Huyện Thạch Thất ............... 60
KẾT LUẬN ............................................................................................................70
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................72


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
BDCT

Bồi dưỡng chính trị

CNTT

Công nghệ thông tin

CCHC

Cải cách hành chính

CNH

Công nghiệp hóa

ĐTCB

Đào tạo cán bộ

HĐND

Hội đồng nhân dân

HĐH

Hiện đại hóa

KT –XH

Kinh tế-xã hội

TTHC

Thủ tục hành chính

UBND

Ủy ban nhân dân


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Công tác bồi dưỡng lý luận chính trị cho cán bộ, đảng viên là một trong
những nhiệm vụ rất quan trọng mang tính chiến lược, góp phần quyết định đến chất
lượng đội ngũ cán bộ của Đảng nói chung, đến phẩm chất chính trị, tư tưởng của
cán bộ, đảng viên nói riêng.
Trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng, đặc biệt là trong công cuộc đổi
mới đất nước, Đảng ta luôn chăm lo công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ; trong đó
có bồi dưỡng lý luận chính trị cho cán bộ các cấp, các ngành. Cùng với quá trình
đổi mới toàn diện công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công tác bồi dưỡng lý luận
chính trị cho cán bộ, đảng viên cũng có nhiều đổi mới cả về nội dung, hình thức,
phương pháp. Số lượng cán bộ được bồi dưỡng lý luận chính trị trong những năm
qua tăng lên đáng kể. Nhờ đó, nhận thức chính trị, ý thức chính trị của đội ngũ cán
bộ ngày càng được nâng cao.
Cấp xã có vị trí, vai trò quan trọng trong tổ chức thực hiện đường lối, chủ
trương của Đảng, chính sách, pháp luật của nhà nước và sự phát triển mọi mặt của
các địa phương. Thực tế cho thấy, cấp xã chỉ có thể đảm bảo được chức năng,
nhiệm vụ của mình khi có đội ngũ cán bộ có bản lĩnh chính trị vững vàng, có trình
độ lý luận chính trị, chuyên môn, nghiệp vụ và năng lực tổ chức thực tiễn… bởi đây
là những người dành phần lớn làm việc công để thực hiện chức trách, nhiệm vụ
được giao, giữ vai trò lãnh đạo, quản lý trực tiếp ở cơ sở, có mối liên hệ mật thiết
với nhân dân, giải quyết các công việc liên quan đến nhân dân. Để có đội ngũ cán
bộ cấp xã đáp ứng vai trò đó, phải thực hiện tốt tất cả các khâu của công tác cán bộ,
trong đó đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị là một nội dung và cũng là một nhiệm
vụ quan trọng được các cấp ủy đảng, địa phương đặc biệt quan tâm, nhất là trong
thời kỳ đổi mới hiện nay.

Thạch Thất là một huyện phía tây của Hà Nội, có vị trí, vai trò quan trọng
đối với sự phát triển của Thủ đô Hà Nội; bao gồm 1 thị trấn Liên Quan và 22 xã:
Bình Phú, Bình Yên, Cẩm Yên, Cần Kiệm, Canh Nậu, Chàng Sơn, Đại Đồng, Dị
Nậu, Đồng Trúc, Hạ Bằng, Hương Ngải, Hữu Bằng, Kim Quan, Lại Thượng, Phú

1


Kim, Phùng Xá, Tân Xã, Thạch Hòa, Thạch Xá, Tiến Xuân, Yên Bình, Yên Trung.
Trong thời gian qua, công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ nói chung và đào tạo, bồi
dưỡng lý luận chính trị cho đội ngũ cán bộ cấp xã nói riêng tại Thạch Thất đã thu
được nhiều kết quả đáng ghi nhận, góp phần quan trọng trong việc nâng cao mặt
bằng chung về trình độ và năng lực cho đội ngũ cán bộ cấp xã. Đội ngũ cán bộ sau
khi được đào tạo, bồi dưỡng có nhận thức chính trị vững vàng hơn, hiệu quả công
tác được nâng lên. Bộ phận cán bộ được đề bạt, bổ nhiệm hầu hết phát huy tốt chức
trách, nhiệm vụ của mình.
Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt được, công tác đào tạo, bồi dưỡng
lý luận chính trị cho đội ngũ cán bộ cấp xã tại huyện Thạch Thất vẫn còn một số
hạn chế về cơ chế, chính sách, nội dung, chương trình và phương pháp giảng dạy…
Mặt khác, một bộ phận cán bộ được cử đi đào tạo, bồi dưỡng chưa xác định được
động cơ, thái độ học tập đúng đắn, còn có tư tưởng học đối phó nhằm đạt chuẩn
chức danh cán bộ, công chức nên chưa phát huy tốt kiến thức được đào tạo, bồi
dưỡng vào thực tiễn công tác. Vì thế, không ít cán bộ cấp xã trên địa bàn Huyện còn
hạn chế về tư duy lý luận và năng lực thực tiễn, bản lĩnh chính trị vẫn có những tồn
tại nhất định.
Xuất phát từ thực tế trên, tác giả đã lựa chọn đề tài: “Đào tạo, bồi dưỡng lý
luận chính trị cho đội ngũ cán bộ cấp xã ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội
hiện nay” làm đề tài luận văn tốt nghiệp với mong muốn góp phần làm sáng tỏ thêm
một số nội dung nhằm nâng cao chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính
trị cho đội ngũ cán bộ cấp xã ở huyện Thạch Thất trong giai đoạn hiện nay.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Do tầm quan trọng đặc biệt của vấn đề đào tạo, bồi dưỡng trình độ lý luận
chính trị trong công tác tư tưởng của Đảng mà cho đến nay đã có rất nhiều tài liệu,
văn kiện, sách báo, bài nghiên cứu của Đảng, nhà nước, các cơ quan khoa học và
nhiều nhà nghiên cứu đã đề cập đến vấn đề ở những mức độ khác nhau. Những
công trình đó có thể chia thành các nhóm như sau:
* Nhóm các công trình nghiên cứu về đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị
cho đội ngũ cán bộ cấp xã:

2


- Đề tài cấp bộ năm 2004: “Nhu cầu đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị của
đội ngũ cán bộ lãnh đạo chủ chốt cấp xã hiện nay (qua khảo sát ở một số tỉnh, thành
phố phía Bắc nước ta)” do tiến sĩ Trần Hậu Thành [52] (Phân viện Hà Nội, Học
viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh) làm chủ nhiệm đề tài. Đề tài KX 10-08 năm
(2002) “Đổi mới phương pháp giảng dạy các môn khoa học Mác – Lênin ở Việt
Nam – những vấn đề chung” [85]do GS.TS Nguyễn Hữu Vui làm chủ nhiệm.
- Tô Huy Rứa, “Một số vấn đề về công tác lý luận, tư tưởng và tổ chức của
Đảng trong thời kỳ đổi mới"[54]. Công trình này là tập hợp hơn 70 bài viết và nói
của tác giả khái quát về những thành tựu mà đất nước ta đã đạt được dưới sự lãnh
đạo Đảng Cộng sản Việt Nam sau hơn 25 năm đổi mới. Trong đó, nổi bật là thành
tựu về mặt lý luận, đó là đã hình thành và phát triển những nhận thức lý luận mới về
CNXH và con đường đi lên xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta.
- Luận án tiến sĩ Triết học của tác giả Nguyễn Đình Trãi (2001): Nâng cao
năng lực tư duy lý luận cho cán bộ, giảng viên lý luận Mác – Lênin ở các trường
chính trị tỉnh. Trong luận án này, tác giả đã chỉ ra đặc thù của công tác giảng dạy
các môn lý luận chính trị, các môn khoa học Mác – Lênin, đồng thời tác giả tiến
hành khảo sát năng lực tư duy lý luận của đội ngũ cán bộ giảng dạy các môn lý luận
Mác – Lênin ở các trường chính trị tỉnh. Trên cơ sở đó, tác giả đã đề xuất một số

phương hướng và giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng cán bộ
quản lý và đội ngũ giảng viên giảng dạy các môn khoa học Mác – Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh.
Đề tài luận án tiến sĩ Chính trị học của tác giả Cầm Thị Lai (2012): “Đào
tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị, hành chính cho đội ngũ cán bộ chuyên trách cấp xã
ở các tỉnh Tây Bắc giai đoạn hiện nay”. Trong công trình này, tác giả đã phân tích
và làm rõ thực trạng công tác đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị, hành chính cho
đội ngũ cán bộ chuyên trách cấp xã ở các tỉnh Tây Bắc, đồng thời chỉ ra những ưu
điểm và hạn chế trong công tác này. Từ đó, đề xuất những giải pháp chủ yếu đẩy
mạnh đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị hành chính cho đội ngũ cán bộ cán bộ
chuyên trách cấp xã ở các tỉnh Tây Bắc đến năm 2020.

3


Những công trình này đã khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng và cũng
như nhu cầu đào tạo bồi dưỡng lực lượng chính trị của đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp
xã, chỉ ra được những động lực của việc đào tạo bồi dưỡng lý luận chính trị. Đồng
thời, những công trình này cũng đã trình bày một cách tổng quát về đội ngũ giảng
viên và phương pháp giảng dạy trong việc đào tạo, bồi dưỡng những môn khoa học
này. Trên cơ sở đó, xây dựng phương hướng và đề xuất những giải pháp cơ bản để
đổi mới phương pháp nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy, ứng với nhu cầu đào
tạo, bồi dưỡng cho các học viên nói chung và đội ngũ cán bộ lãnh đạo chủ chốt xã ở
nước ta hiện nay nói riêng.
Ngoài ra, còn rất nhiều công trình và bài viết đăng trên các báo, tạp chí có
liên quan đến đề tài như: “Xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo quản lý cấp xã trong
thời kỳ mới” của tác giả Ngô Kim Ngân, Tạp chí Giáo dục Lý luận, Số 7/2001. Tác
giả Nguyễn Thái Sơn với “Đổi mới công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ chủ
chốt” xuất bản năm 2001; Tác giả Trần Thành với “Tư duy lý luận đối với người
cán bộ lãnh đạo, chỉ đạo thực tiễn” [56]. Tạp chí lý luận chính trị, số 2/2001; Vũ

Ngọc Am (2003) “Đổi mới công tác giáo dục chính trị tư tưởng cho cán bộ, đảng
viên ở cơ sở”; tác giả Ngô Ngọc Thắng với công trình “Đào tạo, bồi dưỡng lý luận
chính trị cho đội ngũ cán bộ cấp cơ sở trong thời kỳ đổi mới” xuất bản năm 2004;
Đào Duy Quát, (2006): Đổi mới toàn diện, nâng cao chất lượng hiệu quả công tác
giáo dục Lý luận chính trị trong tình hình mới, Tạp chí tư tưởng - văn hóa số 6; Vũ
Hữu Ngoạn (2008) "Nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác tư tưởng trong giai
đoạn hiện nay”, tạp chí lý luận chính trị (số 12); Tác giả Mạch Quang Thắng với
“Phương pháp đào tạo, bồi dưỡng cán bộ lý luận chính trị theo quan điểm Hồ Chí
Minh”[58]. Tạp chí Tuyên giáo số 11/2008. Những công trình này đã làm rõ công
tác đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị cho cán bộ lãnh đạo trong tình hình mới. Từ
đó đưa ra các phương pháp cụ thể, định hướng cho việc nâng cao chất lượng đào
tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị trong thời gian tới.
* Nhóm các công trình nghiên cứu về địa bàn huyện Thạch Thất (Hà Nội).

4


Cho đến nay chưa có công trình nghiên cứu nào cụ thể và toàn diện về đào tạo, bồi
dưỡng lý luận chính trị cho đội ngũ cán bộ cấp xã. Tuy nhiên, đã có một số công trình, đề
cập đến một số mặt khác nhau của công tác này.
Một số những công trình nghiên cứu về Đảng bộ thành phố Hà Nội: PGS.TS
Lê Mậu Hãn (chủ biên), (1995), Lịch sử Đảng bộ thành phố Hà Nội 1954 –1975,
(nxb Hà Nội, Hà Nội). GS.TS Phùng Hữu Phú (chủ biên), (2004), Lịch sử Đảng bộ
thành phố Hà Nội (1930 –2000) (nxb Hà Nội, Hà Nội); GS.TS Phùng Hữu Phú,
(2004) HĐND Thành phố Hà Nội những chặng đường lịch sử(1945 –2004) (nxb Hà
Nội, Hà Nội),...
Lịch sử cách mạng của Đảng bộ và nhân dân huyện Thạch Thất (tập I (1938
–1954),tập II (1954 –1975), tập III (1975 –2008)) (in tại công ty Mỹ thuật
Hoàng Gia, Hà Nội) viết về quá trình hình thành và phát triển của huyện
Thạch Thất qua các thời kỳ cách mạng và công cuộc xây dựng kinh tế-xã hội của

huyện Thạch Thất.
Các công trình trên đều đã khái quát lịch sử của Hà Nội; của Đảng bộ thành
phố Hà Nội, một vài nét về Đảng bộ Thạch Thất trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo
xây dựng và củng cố chính quyền trên tất cả các mặt chính trị, kinh tế, văn hóa-xã
hội... trong đó có công tác giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng trình độ lý luận chính trị
cho các bộ cấp xã.
Như vậy, mặc dù đã có nhiều công trình nghiên cứu, đặt ra những vấn đề
rất cơ bản cả về lý luận lẫn thực tiễn, đề ra những phương hướng và giải pháp để
nâng cao trình độ lý luận chính trị cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý ở các cấp.
Tuy nhiên, do giới hạn về mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu, phạm vi nghiên cứu, nên
cho đến nay chưa có công trình nào nghiên cứu một cách chi tiết đầy đủ có hệ thống
và chuyên sâu về thực trạng cũng như nêu ra những giải pháp để nâng cao chất
lượng đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị cho cán bộ cấp xã huyện Thạch Thất.
Điều đó càng thôi thúc chúng tôi thực hiện đề tài “Đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính
trị cho đội ngũ cán bộ cấp xã ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội hiện nay”.
Chúng tôi tin rằng, việc nghiên cứu đề tài này sẽ góp phần tích cực vào việc nâng
cao chất lượng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã, đáp ứng yêu cầu của quá trình đổi

5


mới, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển bền vững ở huyện Thạch
Thất hiện nay.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1 Mục đích nghiên cứu
Làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn công tác đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính
trị cho cán bộ cấp xã, từ đó đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao chất
lượng đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị cho cán bộ cấp xã ở huyện Thạch Thất
giai đoạn hiện nay.
3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu

- Làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn của công tác đào tạo, bồi dưỡng lý luận
chính trị cho cán bộ cấp xã ở huyện Thạch Thất.
- Đánh giá đúng thực trạng công tác bồi dưỡng lý luận chính trị cho cán bộ
cấp xã ở huyện Thạch Thất từ năm 2010 đến nay.
- Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, bồi
dưỡng lý luận chính trị cho cán bộ cấp xã ở huyện Thạch Thất giai đoạn hiện nay.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Luận văn nghiên cứu công tác đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị cho cán
bộ cấp xã ở huyện Thạch Thất giai đoạn hiện nay.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Luận văn tập trung nghiên cứu công tác đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị
cho cán bộ cấp xã của trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện Thạch Thất từ năm 2010
đến nay.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
Luận văn chủ yếu sử dụng phương pháp luận biện chứng duy vật của
chủ nghĩa Mác - Lênin và các phương pháp nghiên cứu của các khoa học liên
ngành và chuyên ngành, trong đó đặc biệt chú trọng sử dụng các phương pháp
phân tích – tổng hợp, logic - lịch sử, phương pháp so sánh, thống kê, tổng kết
thực tiễn.

6


6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
6.1. Ý nghĩa lý luận
Kết quả nghiên cứu của luận văn góp phần làm rõ thêm cơ sở lý luận về công
tác bồi dưỡng lý luận chính trị cho cán bộ cấp xã ở huyện Thạch Thất trong bối
cảnh và điều kiện mới. Chỉ ra nét đặc thù riêng của công tác bồi dưỡng lý luận
chính trị cho cán bộ cán bộ cấp xã ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội.

6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Luận văn có thể được dùng làm tài liệu tham khảo để xây dựng chương trình,
kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị cho cán bộ cấp cơ sở ở Trường Đảng
Lê Hồng Phong, trung tâm bồi dưỡng chính trị các huyện và thành phố Hà Nội.
7. Cơ cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm 2
chương, 6 tiết.

7


Chương 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ ĐÀO TẠO, BỒI DƯỠNG
LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ CHO ĐỘI NGŨ CÁN BỘ CẤP XÃ
1.1. Khái niệm lý luận chính trị và đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị
1.1.1. Khái niệm lý luận chính trị
Để tồn tại và phát triển, con người luôn có xu hướng tìm hiểu mọi sự vật, hiện
tượng tồn tại trong thế giới tự nhiên. Muốn vậy thì con người phải có vốn tri thức nhất
định về nó. Nhưng những tri thức không thể có sẵn trong con người mà qua hoạt động
thực tiễn của con người với những hình thức như hoạt động sản xuất vật chất, hoạt
động đấu tranh giai cấp, hoạt động chính trị xã hội,… Trong đó sản xuất vật chất đóng
vai trò quyết định. Bời vì, chính thông qua hoạt động thực tiễn con người trực tiếp tác
động vào sự vật, hiện tượng, vào giới tự nhiên buộc nó bộc lộ ra những đặc điểm,
những quy luật, những thuộc tính, qua đó con người nhận biết, hiểu biết về chúng. Trên
cơ sở những kinh nghiệm được tích lũy dần dần trong quá trình hoạt động thực tiễn, từ
đó con người khái quát hóa, trừu tượng hóa thành lý luận. Lý luận là cấp độ phát triển
cao của quá trình nhận thức, là sự phản ánh hiện thực khách quan ở trình độ cao.
Với các cách tiếp cận khác nhau, người ta có thể đưa ra nhiều cách định
nghĩa khác nhau về lý luận, nhưng tựu chung thì các cách định nghĩa đều có sự
thống nhất với nhau về cách hiểu: Lý luận là sự khái quát những kinh nghiệm thực

tiễn, là tổng hợp những tri thức về tự nhiên, xã hội đã được tích lũy trong quá trình
hoạt động lịch sử của con người; phản ánh mối liên hệ bản chất, mang tính quy luật
của các sự vật, hiện tượng trong một lĩnh vực nào đó của hiện thực khách quan và
có vai trò hướng dẫn hoạt động thực tiễn.
Trong thời đại ngày nay, lý luận lại càng có vai trò quan trọng đối với sự
phát triển của xã hội. Bởi lẽ, thế giới mà chúng ta đang sống có vô vàn các sự vật,
hiện tượng mới nảy sinh. Trong xã hội cũng vậy, có rất nhiều lĩnh vực, ngành nghề
khác nhau mà mỗi ngành nghề, mỗi lĩnh vực cụ thể đều có một loại lý luận riêng
biệt nhất định. Do đó, muốn tránh được sự mò mẫm hoặc sai lầm trong quá trình
phát triển thì tất cả đều phải bắt đầu từ việc phát triển lý luận và lý luận đó ngày

8


càng được bổ sung, phát triển hoàn thiện. Chính vì vậy, cho đến nay nhân loại có rất
nhiều loại lý luận khác nhau trong mỗi ngành, mỗi lĩnh vực khác nhau. Trong phạm
vi luận văn, người viết (tác giả) cũng muốn xoay quanh làm rõ hơn vấn đề lý luận
chính trị trong việc đào tạo cán bộ cấp xã.
Khi đề cập đến chính trị thì cũng có rất nhiều quan điểm khác nhau, tùy theo
cách tiếp cận cũng như việc bảo vệ lợi ích cho giai cấp mình mà họ đưa ra các quan
điểm khác nhau. Nhưng theo quan điểm của các nhà kinh điển thì chính trị là mối quan
hệ giữa các giai cấp, dân tộc, quốc gia đối với quyền lực nhà nước.
Tư tưởng chính trị của C.Mác, Ph.Ăngghen được hình thành từ cuộc đấu
tranh của giai cấp vô sản chống giai cấp tư sản và chủ nghĩa tư bản đầu thế kỷ XIX.
Với tinh thần phê phán và cách mạng, C.Mác, Ph.Ăngghen đã xây dựng nên cơ sở
thế giới quan duy vật và phương pháp luận biện chứng cho việc hình thành quan
niệm khoa học mới về chính trị. Chính trị là vấn đề giai cấp, quan hệ giai cấp, đấu
tranh giai cấp và đỉnh cao của cuộc đấu tranh này là đấu tranh giành quyền lực của
một giai cấp nhất định. Bước ngoặt của cuộc đấu tranh chính trị là đi đến cách mạng
xã hội, giành lấy chính quyền nhà nước, lật đổ chế độ cũ và thiết lập nên chế độ

mới. Chính trị là vấn đề quyền lực, biểu hiện trực tiếp là quyền lực nhà nước và tính
hiện thực của quyền lực là lợi ích, mà trước hết là lợi ích kinh tế. “Quyền lực chính
trị theo đúng nghĩa của nó là bạo lực có tổ chức của một giai cấp để trấn áp giai cấp
khác [14, tr. 569].
Bằng con đường khoa học, Mác - Ăngghen đã vạch ra tính tất yếu của vận
động lịch sử mà trước hết là tính tất yếu về kinh tế. Từ đó dẫn đến đấu tranh xã hội
và cuối cũng là đấu tranh chính trị, chống lại sự thống trị của chủ nghĩa tư bản giành
lấy quyền lực nhà nước về tay giai cấp công nhân và nhân dân lao động, từ đó xây
dựng xã hội mới – xã hội cộng sản chủ nghĩa, giai đoạn đầu là xã hội xã hội chủ
nghĩa. Trong “Tuyên Ngôn của Đảng Cộng sản” C.Mác và Ph.Ăngghen viết “mục
đích trước mắt của những người cộng sản cũng là mục đích trước mắt của Đảng vô
sản khác: tổ chức những người vô sản thành giai cấp, lật đổ sự thống trị của giai cấp
tư sản, giai cấp vô sản giành lấy chính quyền” [14, tr. 569].

9


Kế thừa những tư tưởng của C.Mác và Ph.Ăngghen, V.I. Lênin đã nêu ra
những quan niệm rất cụ thể về chính trị. Chính trị trước hết là lĩnh vực quan hệ giữa
người với người, không phải tính từng cá nhân mà tính hàng triệu người. Chính trị
là biểu hiện tập trung của kinh tế, là tham gia vào việc nhà nước, định hướng cho sự
phát triển của đất nước, xác định hình thức, nhiệm vụ và nội dung hoạt động của
nhà nước. Chính trị theo V.I.Lênin là mối quan hệ giữa các giai cấp và tầng lớp
người trong xã hội và là cuộc đấu tranh giữa họ để giành, giữ và thực thi quyền lực.
Hay nói cách khác, Chính trị là cuộc đấu tranh giữa các giai cấp và tầng lớp người
có lợi ích mâu thuẫn với nhau – những mâu thuẫn không thể điều hòa được trong xã
hội có giai cấp và giai cấp đối kháng. Tóm lại chính trị là vấn đề quyền lực thuộc về
giai cấp nào; là việc giai cấp mới nào thay thế giai cấp thống trị cũ nắm lấy quyền
thống trị xã hội, nắm lấy nhà nước.
Hồ Chí Minh đã mở rộng và phát triển những luận điểm của chủ nghĩa Mác

– Lênin về chính trị với việc đưa nội dung đạo đức mới vào quan niệm về chính trị.
Người quan niệm chính trị với đúng ý nghĩa của nó, phải xuất phát từ mục tiêu của
hành động vì con người, vì nước, vì nhân loại tiến bộ. Trong quan niệm của Hồ Chí
Minh, đạo đức là cơ sở của chính trị, đạo đức cách mạng là gốc của người cách
mạng. Chính trị là đạo đức, là thanh khiết là to đến nhỏ. Mọi hoạt động chính trị
phải dựa trên cơ sở đạo đức, hướng tới những hành vi có đạo đức mà cụ thể xây
dựng và thực hiện quyền làm chủ của nhân dân.
Theo Từ điển tiếng Việt: “Chính trị là những vấn đề về tổ chức và điều khiển
bộ máy nhà nước trong nội bộ một nước và về quan hệ chính thức giữa các nước
với nhau” [77, tr.158].
Từ những quan niệm về chính trị như trên, chúng ta có thể hiểu theo một
quan niệm tổng quát về chính trị như sau: Chính trị là những vấn đề về điều hành
bộ máy nhà nước hoặc những hoạt động của giai cấp, chính đảng nhằm duy trì
quyền điều hành nhà nước.
Trên cơ sở của sự hiểu biết về lý luận và chính trị như đã trình bày ở trên, có
thể khẳng định lý luận chính trị là lý luận trong lĩnh vực chính trị. Lý luận chính trị
ra đời trong xã hội có giai cấp và đấu tranh giai cấp để đại diện cho lợi ích của một

10


đảng, một giai cấp nhất định trong xã hội. Trên góc độ tiếp cận khái niệm lý luận và
khái niệm chính trị có thể đưa ra một khái niệm lý luận chính trị như sau: Lý luận
chính trị là hệ thống các quan điểm, chủ trương, đường lối chính sách của một
đảng, một giai cấp để giành, giữ và thực thi quyền lực nhà nước.
Đảng Cộng Sản Việt Nam lấy chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh
làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho mọi hành động cách mạng. Đồng thời
Đảng ta căn cứ vào những điều kiện, hoàn cảnh cụ thể của đất nước trong từng giai
đoạn cách mạng để xây dựng, bổ sung, phát triển và vận dụng lý luận cho phù hợp
đối với thực tiễn nước ta hiện nay. Việc học tập bồi dưỡng, giáo dục lý luận chính

trị chính là nhằm: “Xây dựng, phát triển, truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh, các quan điểm, đường lối của Đảng, hình thành hệ chính trị cách
mạng và khoa học trong cán bộ, đảng viên và toàn xã hội”[8, tr.2] 18]
Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ IX cũng đã khẳng định: “Đảng và nhân dân
ta quyết tâm xây dựng đất nước Việt Nam theo con đường xã hội chủ nghĩa trên nền
tảng chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh”[13, tr.83].
Như vậy, lý luận chính trị ở nước ta hiện nay là chủ nghĩa Mác – Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và
pháp luật của Nhà nước. Do đó, việc nâng cao trình độ lý luận chính trị là nâng cao
trình độ hiểu biết về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, chủ
trương, đường lối, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước cho đội ngũ cán
bộ nói chung, cán bộ lãnh đạo, quản lý chủ chốt cấp xã nói riêng là điều cần thiết
mang tính cấp bách cũng như chiến lược phát triển lâu dài của Đảng ta
1.1.2. Khái niệm đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị
 Khái niệm đào tạo cán bộ
Theo Từ điển Tiếng Việt của Trung tâm Từ điển ngôn ngữ Hà Nội thì
“đào tạo” được hiểu là “dạy dỗ, rèn luyện để trở nên người có hiểu biết, có
nghề nghiệp” [71. tr.255].
Điều 5 Nghị định số 18/2010/NĐ-CP ngày 05/03/2010 của Chính phủ về
đào tạo, bồi dưỡng công chức định nghĩa: “Đào tạo là quá trình truyền thụ, tiếp

11


nhận có hệ thống những tri thức, kỹ năng theo quy định của từng cấp học, bậc
học” [39].
Dưới góc độ giáo dục học, đào tạo cán bộ là quá trình tác động có mục
đích, có kế hoạch, có phương pháp đến tâm lý, nhân cách con người, nhằm giáo
dục, rèn luyện những phẩm chất nhân cách đảm bảo cho con người có khả năng
thực hiện hiệu quả những hoạt động nghề nghiệp nhất định. Đào tạo là trang bị

những kiến thức, kỹ năng mới và có tính hệ thống cho đối tượng đào tạo.
Đào tạo cán bộ là một loại hình đào tạo con người chuyên biệt: Đó là
quá trình tác động đến những người đang làm việc cho một cơ quan, tổ chức
nhằm làm cho họ lĩnh hội và nắm vững những tri thức, kỹ năng cần thiết một
cách có hệ thống, chú trọng về phương pháp luận đảm bảo cho người đó có thể
đảm nhận và hoàn thành tốt những nhiệm vụ, công vụ được cơ quan, tổ chức
giao phó. Ở Việt Nam, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ được xác định là một khâu
trong công tác cán bộ của Đảng.
 Khái niệm bồi dưỡng cán bộ
Theo Từ điển Tiếng Việt của Trung tâm Từ điển ngôn ngữ Hà Nội thì “bồi
dưỡng” là “làm cho tốt hơn, giỏi hơn” [77, tr.285].
Theo Điều 5 Nghị định số 18/2010/NĐ-CP ngày 05/03/2010 của Chính phủ
về đào tạo, bồi dưỡng công chức đã nêu rõ: “Bồi dưỡng là hoạt động trang bị, cập
nhật, nâng cao kiến thức, kỹ năng làm việc” [39].
Như vậy, giống như đào tạo, bồi dưỡng cán bộ cũng là quá trình tác động
đến tâm lý, nhân cách của người cán bộ, làm cho họ tốt hơn về đạo đức và giỏi hơn
về năng lực chuyên môn nghiệp vụ. Xét một cách tổng quát thì khái niệm “đào tạo
cán bộ” bao hàm cả ý nghĩa “bồi dưỡng cán bộ”, vì vậy cụm từ “đào tạo, bồi dưỡng
cán bộ” thường được sử dụng trong thực tế.
Tuy nhiên, bồi dưỡng cán bộ có những đặc điểm cơ bản khác với đào tạo là:
Bồi dưỡng cán bộ chủ yếu là bổ sung, cập nhật kiến thức, thông tin vào những tri
thức mà cán bộ đã có.
Thời gian bồi dưỡng cán bộ trong thực tế thường trong khoảng một vài tuần
đến một vài tháng. Hình thức bồi dưỡng cán bộ có thể được tổ chức một cách mềm

12


dẻo hơn, thậm chí trong một số hoàn cảnh không nhất thiết phải tập trung (ví dụ
như thông qua việc cung cấp tài liệu, sách vở hoặc những lời chỉ dẫn...cho người

được bồi dưỡng).
 Đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị
Đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị là hoạt động trang bị, cập nhật, nâng cao
kiến thức về các quan điểm, chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, bồi dưỡng
kĩ năng làm việc cho cán bộ, nâng cao nhận thức, năng lực, khả năng vận dụng có
hiệu quả kiến thức đã học vào thực tiễn công tác, bồi dưỡng phẩm chất đạo đức
cách mạng, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ trong lãnh đạo, chỉ đạo, tuyên truyền, vận
động, tổ chức thực hiện nhiệm vụ, góp phần thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển, xây
dựng hệ thống chính trị ngày càng vững mạnh tại địa phương.
Hướng vào những quan điểm, chủ trương, chính sách mới của Đảng và Nhà
nước, cập nhật những kiến thức chuyên môn, nghiệp vụ quản lý hành chính. Hình
thức của đào tạo, bồi dưỡng rất đa dạng và linh hoạt: hình thức tự đào tạo bồi
dưỡng, hình thức đào tạo, bồi dưỡng theo trường lớp có hệ thống như: bồi dưỡng
nâng cao, cập nhật, chuyên sâu theo chức danh; đào tạo, bồi dưỡng nhiều lần, hàng
năm và được ghi nhận hoàn thành bằng văn bằng, chứng nhận, chứng chỉ.
Đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị góp phần trang bị nâng cao cho cán bộ
những hiểu biết về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, nắm được bản
chất quan điểm, đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà
nước. Giúp cho cán bộ cấp xã vận dụng một cách sáng tạo chủ trương, đường lối,
chính sách của Đảng và Nhà nước vào thực tiễn địa phương, cơ sở; có khả năng tiếp
nhận, xử lý thông tin một cách có hiệu quả và đề ra những quyết sách chính xác,
khoa học, kịp thời; nâng cao được năng lực tổ chức và tổng kết thực tiễn một cách
khoa học, khắc phục bệnh kinh nghiệm, giáo điều, máy móc trong hoạt động lãnh
đạo quản lý.
Từ những luận giải trên có thể hiểu: đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị cho
cán bộ là quá trình trang bị kiến thức cơ bản và cập nhật, bổ sung những kiến thức
mới về lý luận chính trị cho cán bộ nhằm nâng cao trình độ, năng lực lãnh đạo, quản

13

lý điều hành và thực thi công vụ, hoàn thành chức trách, nhiệm vụ được giao, đáp
ứng tốt yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.
 Đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị cho cán bộ cấp xã
Chủ thể tiến hành bồi dưỡng lý luận cho cán bộ cấp xã bao gồm: Ban
Thường vụ, Ban Chấp hành Đảng bộ quận, huyện, thành phố trực thuộc tỉnh, Ban
thường vụ các huyện uỷ.
Lực lượng tham gia công tác bồi dưỡng bao gồm: trường Chính trị tỉnh, các
trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện.
Đối tượng được đào tạo bồi dưỡng lý luận chính trị trong đề tài là cán bộ cấp
xã, phường, thị trấn. Đây là đối tượng bồi dưỡng đặc biệt có vai trò “kép”: khi theo
học họ là đối tượng bồi dưỡng, khi ra trường họ đóng vai trò chủ thể trong việc giải
thích, hướng dẫn nhân dân thực hiện chính sách pháp luật của Nhà nước. Việc đào
tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị cho cán bộ cấp xã phải đảm bảo các tiêu chuẩn cán
bộ xã, phường, thị trấn theo quy định hiện hành.
 Nội dung đào tạo, bồi dưỡng
Nội dung đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị dành cho đội ngũ cán bộ cơ sở
nói chung rất rộng, đó là những khối kiến thức cơ bản, có hệ thống về lý luận của
chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, lý luận về Đảng và xây dựng Đảng
cầm quyền; những kiến thức cơ bản về nghiệp vụ công tác đảng, chính quyền, đoàn
thể; các kĩ năng vận dụng, hoạt động xử lý tình huống cụ thể trong thực tiễn hoạt
động lãnh đạo quản lý của cán bộ.
Tùy theo đối tượng, nhu cầu thực tế, đòi hỏi của cơ sở mà nội dung đào tạo,
bồi dưỡng lý luận chính trị sẽ được cụ thể đối với từng loại cán bộ, với chương trình
cụ thể, nhằm trang bị những kiến thức phù hợp với vị trí, chức năng, nhiệm vụ và
phương thức công tác của cán bộ; đảm bảo tính thiết thực, đồng thời chú trọng cả
bồi dưỡng, rèn luyện về phẩm chất đạo đức cán bộ; tạo thành mối liên hệ mật thiết
giữa cả lý luận và thực tiễn, bồi dưỡng kiến thức cơ bản và kỹ năng thực hành.
Cán bộ xã, phường, thị trấn rất cần được đào tạo, bồi dưỡng các kiến thức
chung, cơ bản về lý luận chính trị giúp cho họ củng cố niềm tin vào lý tưởng cộng

sản, kiên định, trung thành với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ tổ

14


quốc, hình thành và phát triển thế giới quan và phương pháp luận khoa học. Hiểu
đúng, bảo vệ và vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh,
quan điểm, đường lối của Đảng vào thực tế công tác ở cơ sở. Đồng thời giúp cho
đội ngũ cán bộ ngày càng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất, đạo đức, lối sống
của người cán bộ, đảng viên, có đạo đức cách mạng trong sáng, có ý thức tổ chức
kỷ luật cao, có tinh thần đấu tranh tự phê bình và phê bình, có mối quan hệ gắn bó
với quần chúng nhân dân.
Thủ tướng Chính phủ đã quy định nội dung bồi dưỡng lý luận chính trị cho
cán bộ, công chức cấp xã được thể hiện tại Quyết định số 163/QĐ-TTg ngày
25/01/2016 đó là: Bồi dưỡng trình độ lý luận chính trị theo tiêu chuẩn quy định cho
cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp, cho các chức danh công chức, viên chức và cán
bộ, công chức cấp xã. Cập nhật nội dung các văn kiện, nghị quyết, đường lối của
Đảng; cập nhật nâng cao trình độ lý luận chính trị theo quy định. Nội dung bồi
dưỡng lý luận chính trị mà Quyết định trên đề ra đòi hỏi phải sát với thực tiễn, cụ
thể; phải phù hợp với vị trí, chức năng, nhiệm vụ của từng chức danh; phải chú
trọng kết hợp đào tạo, bồi dưỡng lý luận theo mục tiêu, chương trình cần đào tạo,
bồi dưỡng với từng nhóm cán bộ, công chức cấp xã theo đúng tiêu chuẩn chức danh
đề ra.
 Phương thức đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị
Phương thức đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị cho cán bộ cấp xã trong
mỗi giai đoạn có khác nhau. Nó chịu sự quy định của đường lối, mục tiêu, nhiệm vụ
của cách mạng đặt ra và điều kiện khách quan cũng như yêu cầu chủ quan đòi hỏi
của các khóa học. Đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị phải kết hợp giữa lý luận và
thực tiễn, phát huy tính tích cực, chủ động của người học, tăng cường trao đổi thông
tin, kiến thức giữa giảng viên với học viên, giữa học viên với nhau; chú trọng bồi

dưỡng lý luận chính trị cho cán bộ thông qua thực hành công việc.
Cho đến nay, việc đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị cho cán bộ cấp xã có
nhiều phương thức như: đào tạo, bồi dưỡng tập trung tại các cơ sở đào tạo như
trường chính trị tỉnh, các trung tâm bồi dưỡng chính trị các huyện; đào tạo, bồi
dưỡng thông qua các buổi sinh hoạt đảng, chính quyền, mặt trận tổ quốc và các

15


đoàn thể chính trị xã hội; đào tạo,bồi dưỡng thông qua các phương tiện thông tin đại
chúng như sách, báo, phát thanh, truyền hình...; đào tạo, bồi dưỡng thông qua hình
thức tự học, tự bồi dưỡng của đội ngũ cán bộ.
1.2. Vị trí, vai trò của đội ngũ cán bộ cấp xã
1.2.1. Khái niệm đội ngũ cán bộ cấp xã
Như thế nào được gọi là đội ngũ cán bộ lãnh đạo quản lý cấp xã
Theo Hiến pháp năm 2013, ở nước ta có cơ cấu tổ chức của hệ thống chính
trị chia làm 6 cấp: Trung ương (nhà nước); Chính phủ, (tối cao); Nông thôn, (đô thị
cấp cao); Tỉnh; Thành phố, (quận, huyện trực thuộc trung ương) và cơ sở. Cấp cơ sở
(xã, phường, thị trấn) là cấp cuối cùng trong sự phân cấp hành chính. Cấp cơ sở
(còn gọi là cấp xã ) là nơi nhân dân cư trú, sinh sống gắn bó chặt chẽ trong các quan
hệ kinh tế, văn hóa và dòng tộc. Cấp xã có một vị trí rất quan trọng, là nơi trực tiếp
giải quyết các mối quan hệ giữa nhà nước với nhân dân, là địa bàn tổ chức thực hiện
các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, là nơi
khởi đầu của những sáng kiến, kinh nghiệm nhằm bổ sung, điều chỉnh chủ trương,
đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước cho phù hợp với thực tiễn,
đồng thời là nơi trực tiếp sản xuất ra của cải vật chất cho xã hội, nơi có thể tổ chức,
huy động, phát huy cao độ nội lực của quần chúng nhân dân trong phát triển kinh tế xã hội. Ngoài ra, cấp xã còn là trường học thực tiễn để giáo dục, rèn luyện cán bộ, đảng
viên, giúp họ trưởng thành về mọi mặt và phát huy được năng lực trong thực tiễn công
tác, nhờ đó uy tín, ảnh hưởng của Đảng, Nhà nước đối với nhân dân ngày càng được
củng cố và nâng cao. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tổng kết và rút ra bài học có ý nghĩa vô

cùng quan trọng: “Cấp xã là gần gũi dân nhất, là nền tảng của hành chính. Cấp xã làm
được việc thì mọi công việc đều xong xuôi. Hồ Chí Minh (1995), Toàn tập, tập,5 Nxb
Chính trị quốc gia, Hà Nội[33]. Như vậy, dù là cấp thấp nhất, cấp cuối cùng trong hệ
thống chính trị của nước ta, nhưng cấp xã là một mắt khâu rất quan trọng đối với sự
hưng vong của đất nước.
Trong điều kiện Việt Nam hiện nay, cán bộ thường được hiểu theo 2 nghĩa:
Một là, cán bộ bao gồm những người trong biên chế nhà nước, làm việc
trong cơ quan Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc, các Đoàn thể chính trị - xã hội,

16


các Doanh nghiệp nhà nước và các lực lượng vũ trang nhân dân từ Trung ương đến
cơ sở địa phương.
Hai là, cán bộ là những người giữ chức vụ trong cơ quan hay một tổ chức để
phân biệt với người không có chức vụ trong cơ quan, tổ chức của hệ thống chính trị.
Mỗi loại cán bộ có vị trí, vai trò nhất định trong xã hội.
Trong phạm vi nghiên cứu của luận văn, khái niệm cán bộ cấp xã được hiểu
là những người lãnh đạo, quản lý, là những công chức, viên chức làm việc hưởng
lương hay phụ cấp từ ngân sách nhà nước hoặc từ các nguồn khác, được bầu cử,
tuyển dụng, bổ nhiệm, đề bạt và được phân công giữ một chức danh nào đó trong
bộ máy tổ chức của hệ thống chính trị cấp xã.
Luật Cán bộ, công chức khẳng định:cán bộ xã, phường, thị trấn (sau đây gọi
chung là cấp xã) là công dân Việt Nam, được bầu cử giữ chức vụ theo nhiệm kỳ
trong Thường trực Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, Bí thư, Phó Bí thư Đảng
ủy, người đứng đầu tổ chức chính trị - xã hội; công chức cấp xã là công dân Việt
Nam được tuyển dụng giữ một chức danh chuyên môn, nghiệp vụ thuộc ủy ban
nhân dân cấp xã, trong biên chế và hưởng lương từ ngân sách nhà nước [47].
Đội ngũ cán bộ, công chức xã, phường, thị trấn là những cán bộ trong bộ
máy lãnh đạo và quản lý ở cấp cơ sở. Theo Nghị định số 92/2009/NĐ-CP, ngày

22/10/2009 của Chính phủ, về chức danh, số lượng, một số chính sách đối với đội
ngũ cán bộ, công chức ở xã, phường, thị trấn và những người hoạt động không
chuyên trách ở cấp xã bao gồm “cán bộ chuyên trách, công chức và những người
hoạt động không chuyên trách”[15].
Cán bộ chuyên trách cấp xã: là những người giữ chức vụ bầu cử theo nhiệm
kỳ ở cấp xã (gọi chung là cán bộ cấp xã) bao gồm: Bí thư, Phó Bí thư Đảng uỷ; Chủ
tịch, Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân; Chủ tịch, Phó Chủ tịch Uỷ ban nhân dân;
Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; Bí thư Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ
Chí Minh; Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam; Chủ tịch Hội Nông dân Việt
Nam; Chủ tịch Hội Cựu chiến binh Việt Nam.
Công chức cấp xã: là những người được tuyển dụng gồm: Trưởng công an;
Chỉ huy trưởng quân sự; Văn phòng - Thống kê; Địa chính - Xây dựng - Đô thị và

17


Môi trường (đối với phường, thị trấn) hoặc Địa chính Nông nghiệp - Xây dựng và
Môi trường (đối với xã); Tài chính - Kế toán; Tư pháp - Hộ tịch; Văn hóa - Xã hội.
Những người hoạt động không chuyên trách cấp xã: gồm Chủ tịch Hội
người cao tuổi; Chủ tịch Hội chữ thập đỏ; Phó Chủ tịch Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc;
Phó Chủ tịch các đoàn thể; Phó Trưởng Công an, Phó Chỉ huy trưởng quân sự, cán
bộ Văn phòng Đảng uỷ, cán bộ Dân số - Gia đình - Trẻ em.
1.2.2. Vị trí và vai trò của cán bộ cấp xã
Vị trí của cán bộ cấp xã
Cán bộ cấp xã giữ một vị trí vô cùng quan trọng sống còn ở địa bàn cấp xã.
Họ phải chịu trách nhiệm giải quyết toàn bộ mối quan hệ, các vấn đề liên quan giữ
nhà nước và nhân dân. Là nơi thực hiện những chủ trương, chính sách, đường lối
của Đảng và nhà nước. Là nơi họ đưa ra những sang kiến kinh nghiệm để đưa ra
những điều chỉnh bổ sung chủ trương, đường lối ấy một cách toàn vẹn hiệu quả hơn
sau khi thi hành để phù hợp với tình hình thực tiễn tránh đưa ra những đường lối,

chủ trương sai lệch. Ngoài ra họ còn là đơn vị đi đầu trong việc chỉ đạo bà con nông
dân tạo ra của cải vật chất to lớn cho xã hội và trong phát triển công nghiệp hóa
hiện đại hóa đưa xã hội đi lên. Hơn nữa, cấp xã còn là ngôi trường thực tiễn để đào
tạo, tu dưỡng giáo dục cán bộ, đảng viên phát triển trưởng thành về mọi mặt trong
quần chúng. Phát huy năng lực để thực hiện nghĩa vụ mà Đảng, Nhà nước giao phó
nhờ đó ngày càng củng cố uy tín của Đảng lên một tầm cao mới.
Khi nói về vị trí, vai trò của cán bộ lãnh đạo đối với sự nghiệp cách mạng,
C.Mác và Ph.Ăngghen là người đầu tiên nêu ra quan điểm khoa học về vai trò của
cán bộ. Các ông coi cán bộ là những người sử dụng lực lượng thực tiễn và khẳng
định vai trò của họ. C.Mác viết: “Muốn thực hiện tư tưởng thì cần có những con
người sử dụng lực lượng thực tiễn” [14 tr. 23]. Như vậy, cán bộ là những người tiêu
biểu cho phong trào cách mạng; có tri thức và trình độ nhận thức cao, biết kết hợp,
biết vận dụng lý luận cách mạng với thực tiễn để tổ chức phong trào cách mạng của
quần chúng. Họ là những người trung thành tuyệt đối với lợi ích của giai cấp công
nhân, nhân dân lao động và toàn thể dân tộc, có trách nhiệm cao với nhiệm vụ cách
mạng và chịu sự giám sát của quần chúng, do đó được quần chúng tin yêu.

18


Kế thừa và phát triển tư tưởng của C.Mác và Ph.Ăngghen về cán bộ,
V.I.Lênin đã đề ra những quan điểm về cán bộ. Những quan điểm đó có ý nghĩa về
lý luận và thực tiễn đối với hoạt động của Đảng Công nhân Dân chủ - Xã hội Nga,
một đảng kiểu mới của giai cấp công nhân và Đảng Cộng sản Liên Xô trong suốt
thời gian dài[14]. Theo V.I.Lênin, cán bộ, nhất là các lãnh tụ chính trị, cán bộ, công
chức là người quyết định để Đảng Cộng sản giành chính quyền và trở thành đảng
cần quyền. Người viết: “Trong lịch sử, chưa hề có một giai cấp nào giành được
quyền thống trị, nếu nó không đào tạo ra được trong hàng ngũ của mình những lãnh
tụ chính trị, những đại biểu tiên phong có khả năng tổ chức và lãnh đạo phong trào”
[89,tr.473]. V.I.Lênin là lãnh tụ chính trị thiên tài, là tấm gương sáng về hoạt động

lý luận và thực tiễn đã lãnh đạo, tổ chức phong trào vô sản giành thẳng lợi to lớn.
Trở thành cầm quyền, lãnh đạo xây dựng CNXH và bảo vệ Tổ quốc, cán bộ lại càng
có vai trò quan trọng. Theo V.I.Lênin, những cán bộ tốt, có bản lĩnh chính trị vững
vàng là người quyết định trên thực tế đường lối, chủ trương, nghị quyết của Đảng
thành hiện thực. Người viết, nếu không có những cán bộ đó “thì tất cả mọi mệnh
lệnh và quyết định sẽ chỉ là mớ giấy lộn” [90, tr.449].
Ở nước ta, trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng và tiến hành công tác xây
dựng Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng ta đã luôn coi trọng công tác cán bộ,
luôn đào tạo, bồi dưỡng nhằm nâng cao bản lĩnh chính trị và năng lực công tác của
đội ngũ cán bộ, đáp ứng yêu cầu của cách mạng, lãnh đạo nhân dân thực hiện thắng
lợi mục tiêu độc lập dân tộc, tiến lên chủ nghĩa xã hội. Theo quan điểm của Người,
cán bộ là “người đem chính sách của Chính phủ, của đoàn thể thi hành trong nhân
dân, nếu cán bộ dở thì chính sách hay cũng không thể thực hiện được”; “cán bộ là
dây chuyền của bộ máy. Nếu dây chuyền không tốt, không chạy thì động cơ dù tốt,
dù chạy thì toàn bộ máy cũng tê liệt” [34, tr.273]. Để xứng đáng là người lãnh đạo,
dẫn dắt nhân dân thực hiện mục tiêu, lý tưởng của Đảng, theo Người, cán bộ phải là
người tận tụy phục vụ nhân dân, đem lại cuộc sống ấm no, hạnh phúc cho nhân dân,
có như vậy, cán bộ mới hoàn thành nhiệm vụ do Đảng giao phó.
Trong 30 năm đổi mới, các nghị quyết của Trung ương và Bộ chính trị về
công tác lý luận chính trị của Đảng trong tình hình mới đã đặc biệt nhấn mạnh tới

19