XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC PHÒNG CHÁY VÀ CHỮA CHÁY TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NGÃI (LV thạc sĩ)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ NỘI VỤ

…………/…………

…../…..

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

NGUYỄN THỊ THANH HÒA

XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH
TRONG LĨNH VỰC PHÒNG CHÁY VÀ CHỮA CHÁY
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NGÃI

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH

Thừa Thiên Huế - Năm 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ NỘI VỤ

…………/…………

…../…..

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

NGUYỄN THỊ THANH HÒA

XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH
TRONG LĨNH VỰC PHÒNG CHÁY VÀ CHỮA CHÁY
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NGÃI

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH
Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính
Mã số: 60.38.01.02
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. BÙI THỊ THANH THÚY

Thừa Thiên Huế - Năm 2017


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn thạc sỹ đề tài “Xử lý vi phạm hành chính
trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi” là
công trình nghiên cứu của cá nhân tôi. Những số liệu, kết luận được nêu trong
luận văn là trung thực, chưa được công bố trong công trình nghiên cứu nào khác.
Quảng Ngãi, ngày

tháng

năm 2017

Học viên
Nguyễn Thị Thanh Hòa

LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình thực hiện luận văn, tôi luôn nhận được sự động viên,
giúp đỡ tận tình của các thầy cô giáo, bạn bè, đồng nghiệp và gia đình.
Trước hết tôi xin chân thành cảm ơn Cô giáo TS. Bùi Thị Thanh Thúy,
người đã hướng dẫn chỉ bảo tận tình trong quá trình nghiên cứu để hoàn thành
luận văn này.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến lãnh đạo Học viện Hành chính quốc gia,
các Khoa, Phòng cũng như các Giáo sư, Phó Giáo sư, các nhà khoa học, các
thầy, cô giáo đã tham gia quản lý, giảng dạy; Các anh/chị, các bạn đồng chí
đang công tác tại Cảnh sát phòng cháy và chữa cháy tỉnh Quảng Ngãi và gia
đình đã hỗ trợ, giúp đỡ và tạo mọi điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học
tập và quá trình nghiên cứu, thu thập số liệu và thông tin cần thiết tại Cảnh sát
phòng cháy và chữa cháy tỉnh Quảng Ngãi.
Cuối cùng tôi xin chân thành cảm các bạn học viên lớp Cao học Luật
Hành chính - Luật Hiến pháp LH2.T2 đã cùng tôi chia sẻ kiến thức và kinh
nghiệm trong quá trình học tập và thực hiện đề tài.
Trong quá trình thực hiện, mặc dù đã hết sức cố gắng để hoàn thiện
luận văn, trao đổi và tiếp thu những ý kiến đóng góp của quý thầy, cô và bạn
bè, tham khảo nhiều tài liệu, song không tránh khỏi những thiếu sót. Rất
mong nhận được những thông tin góp ý của thầy, cô và bạn đọc.
Xin chân thành cám ơn!
Quảng Ngãi, ngày

tháng

năm 2017

Học viên
Nguyễn Thị Thanh Hòa

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VI PHẠM HÀNH CHÍNH VÀ XỬ LÝ
VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC PHÒNG CHÁY VÀ
CHỮA CHÁY ................................................................................................... 9
1.1. Vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy................................ 9
1.1.1. Khái niệm vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy..9
1.1.2. Đặc điểm vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy12
1.1.3. Các yếu tố cấu thành vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và
chữa cháy ...................................................................................................................... 16
1.1.4. Phân loại vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy 23
1.2. Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy................... 27
1.2.1. Khái niệm xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy
và chữa cháy..................................................................................................... 27
1.2.2. Đặc điểm xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy
và chữa cháy..................................................................................................... 31
1.2.3. Các nguyên tắc xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng
cháy và chữa cháy ............................................................................................ 31

1.2.4. Ý nghĩa xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và
chữa cháy ........................................................................................................ 35
1.2.5. Thẩm quyền xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và
chữa cháy ......................................................................................................... 38
1.2.6. Hình thức xử lý vi phạm hành chính ................................................ 41
1.2.7. Thủ tục xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và
chữa cháy ......................................................................................................... 44
Tiểu kết Chương 1 .......................................................................................... 49
Chương 2. THỰC TRẠNG XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG
LĨNH VỰC PHÒNG CHÁY VÀ CHỮA CHÁY TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH

QUẢNG NGÃI................................................................................................ 50
2.1. Những yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động xử lý vi phạm hành chính trên địa bàn
tỉnh Quảng Ngãi ................................................................................................................. 50


2.1.1. Vị trí địa lý, tình hình kinh tế, xã hội tỉnh Quảng Ngãi ................... 50
2.1.2. Tình hình cháy, nổ trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi ........................... 53
2.2. Thực trạng vi phạm hành chính và xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực
phòng cháy và chữa cháy trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi ............................................... 57
2.2.1. Tình hình vi phạm trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy trên địa
bàn tỉnh Quảng Ngãi ........................................................................................ 57
2.2.2.Tình hình xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và
chữa cháy trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi ......................................................... 63
2.3.1. Ưu điểm và nguyên nhân ................................................................. 66
2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân .................................................................. 69
Tiểu kết Chương 2 .......................................................................................... 80
Chương 3. QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ XỬ
LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC PHÒNG CHÁY VÀ
CHỮA CHÁY TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NGÃI ............................ 81
3.1. Dự báo tình hình và quan điểm nâng cao hiệu quả xử lý vi phạm hành chính
trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy......................................................................... 81
3.1.1. Dự báo tình hình cháy, nổ và vi phạm về phòng cháy, chữa cháy
trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi .......................................................................... 81
3.1.2. Quan điểm nâng cao hiệu quả xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh
vực phòng cháy và chữa cháy trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi ......................... 84
3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng
cháy và chữa cháy trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi ........................................................... 86
3.2.1. Hoàn thiện quy định pháp luật về xử lý vi phạm hành chính trong
lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy ................................................................... 86

3.2.2. Tăng cường công tác tuyên truyền pháp luật về xử lý vi phạm
hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy ................................. 90
3.2.3. Nâng cao năng lực, trình độ, trách nhiệm của lực lượng Cảnh sát
phòng cháy và chữa cháy ................................................................................. 93
3.2.4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra hoạt động xử phạt vi phạm
hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy ...................................... 97

3.2.5. Nâng cao hiệu quả mối quan hệ phối hợp giữa lực lượng Cảnh
sát phòng cháy và chữa cháy với chính quyền địa phương........................ 98


3.2.6. Xây dựng và phát triển lực lượng dân phòng tham gia phòng cháy
và chữa cháy trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi .................................................. 100
Tiểu kết Chương 3 ........................................................................................ 103
KẾT LUẬN ................................................................................................... 104
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

KCN

: Khu Công nghiệp

KKT

: Khu Kinh tế

PCCC

: Phòng cháy và chữa cháy

PCCC và CNCH

: Phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn cứu hộ

QLNN

: Quản lý nhà nước

UBND

: Ủy ban nhân dân

VPHC

: Vi phạm hành chính

XL VPHC

: Xử lý vi phạm hành chính

XP VPHC

: Xử phạt vi phạm hành chính


DANH MỤC CÁC BẢNG, HÌNH VẼ

Hình 2.1. Bảng thống kê số vụ cháy, nổ và thiệt hại do cháy, nổ gây ra từ

năm 2012 đến năm 2016................................................................................. 53
Hình 2.2. Bảng phân tích số vụ cháy, nổ từ năm 2012 đến năm 2016 theo
nguyên nhân cháy, nổ..................................................................................... 56
Hình 2.3. Biểu đồ nguyên nhân cháy, nổ tại các cơ sở trên địa bàn tỉnh
Quảng Ngãi từ năm 2012 đến năm 2016 ...................................................... 59
Hình 2.4. Kết quả xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực PCCC trên
địa bàn tỉnh Quảng Ngãi từ năm 2012 đến năm 2016 ................................ 65


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Từ ngàn xưa ông cha ta luôn luôn coi công tác phòng cháy và chữa
cháy là công việc hết sức quan trọng nhằm bảo vệ tính mạng, sức khỏe con
người, bảo vệ tài sản của Nhà nước và nhân dân, góp phần bảo đảm an ninh
và trật tự an toàn xã hội. Trong giai đoạn hiện nay, khi đất nước đang thực
hiện hiệu quả đường lối đổi mới và sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa;
cùng với sự phát triển kinh tế xã hội đã dẫn đến tốc độ đô thị hóa nhanh,
nhiều khu dân cư, nhiều cơ sở sản xuất, kinh doanh nhanh chóng được hình
thành. Tại các đô thị, sự xuất hiện của các công trình nhà cao tầng, công trình
ngầm tại các trung tâm thương mại, bệnh viện, trường học, các trạm xăng
dầu, các khu chế xuất, khu công nghệ cao là những nơi sử dụng nhiều nguyên
nhiên vật liệu có tính chất nguy hiểm cháy, nổ tăng cao kéo theo nhiều yếu tố
dẫn đến nguy cơ về cháy, nổ là rất lớn và hậu quả khôn lường.
Trong điều kiện tình hình kinh tế - xã hội không ngừng phát triển, tốc
độ đô thị hóa nhanh, biến đổi khí hậu, tình hình thời tiết ngày càng khắc
nghiệt, khó lường, nguy cơ cháy, nổ ngày càng gia tăng và diễn biến phức tạp,
do đó yêu cầu đặt ra với công tác PCCC ngày càng cấp thiết. Những năm qua,
công tác phòng cháy và chữa cháy đã được cấp ủy, chính quyền, Mặt trận Tổ
quốc và đoàn thể nhân dân các cấp quan tâm chú trọng. Điều này thể hiện ở
chỗ, nhiều văn bản quan trọng trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy đã

được Nhà nước ban hành như: Ngày 25/6/2015, Ban Bí thư T.Ư Đảng đã ban
hành Chỉ thị số 47-CT/TW về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công
tác PCCC, trong đó yêu cầu các cấp, tổ chức đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ
quốc và đoàn thể các cấp tập trung thực hiện các nhiệm vụ lớn để nâng cao
hiệu quả phòng cháy, chữa cháy; bên cạnh đó Thủ tướng Chính phủ cũng ký
Quyết định số 1635/QĐ-TTg ngày 22/9/2015 ban hành “Chương trình hành
1


động thực hiện Chỉ thị số 47-CT/TW; Luật Phòng cháy và chữa cháy năm
2001 đã được sửa đổi bổ sung năm 2013, Nghị định số 79/2014/NĐ-CP ngày
31/7/2014 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật
Phòng cháy và chữa cháy và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật
Phòng cháy và chữa cháy; Nghị định số 167/2013/NĐ-CP ngày 12/11/2013
của Chính phủ quy định xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh, trật
tự, an toàn xã hội; phòng, chống tệ nạn xã hội; phòng cháy và chữa cháy;
phòng chống bạo lực gia đình (sau đây gọi là Nghị định 167/2017/NĐ-CP);
Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012…
Tuy nhiên trên thực tế, một số đơn vị, cá nhân vẫn còn chủ quan trong
công tác an toàn vệ sinh lao động, phòng chống cháy, nổ dẫn đến xảy ra các
vụ cháy, nổ không được kiểm soát kịp thời gây hậu quả nghiêm trọng. Theo
thống kê của Cục Cảnh sát phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ - Bộ
Công an, trong năm 2016, cả nước xảy ra 3006 vụ cháy, trong đó có 1229 vụ
cháy tại các cơ sở, 1290 vụ cháy nhà dân, 169 vụ cháy phương tiện giao
thông, và 318 vụ cháy rừng, làm chết 98 người, bị thương 180 người, thiệt
hại về tài sản trị giá ước tính trên 1240 tỷ đồng và 1800 ha rừng. Trong đó, có
những vụ cháy, nổ kinh hoàng gây thiệt hại lớn về người và tài sản.
Tỉnh Quảng Ngãi nằm ở duyên hải Nam Trung Bộ và nằm trong vùng
kinh tế trọng điểm miền trung, là địa phương năng động với chủ trương tạo ra
môi trường đầu tư tốt. Quảng Ngãi có nhiều lợi thế về tiềm năng đất đai và

lao động dồi dào. Trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội, những năm gần
đây trên địa bàn tỉnh đã hình thành KKT Dung Quất nổi bật là Nhà máy lọc
dầu Dung Quất, khu phức hợp đô thị-công nghiệp-dịch vụ Vsip Quảng Ngãi,
có 03 khu công nghiệp tập trung Tịnh Phong, Quảng Phú, Phổ Phong và 16
cụm công nghiệp làng nghề trên tổng diện tích 47.381ha. Quảng Ngãi tiếp tục
rà soát, điều chỉnh quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế- xã hội các huyện,
2


thành phố; quy hoạch ngành, đô thị. Trong đó chú trọng phát triển công
nghiệp là nhiệm vụ đột phá, hoàn thiện cơ chế, chính sách thu hút đầu tư để
phát triển hiệu quả KKT Dung Quất, các KCN, cụm công nghiệp trên địa bàn
tỉnh. Do đó, nếu không thực hiện tốt công tác phòng cháy và chữa cháy sẽ
dẫn đến thiệt hại về tài sản, gây tác động xấu đến sự phát triển kinh tế của
tỉnh nói riêng và của cả nước nói chung.
Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực PCCC nhằm đảm bảo an toàn
PCCC và hoạt động quản lý nhà nước về PCCC đúng mục đích, đúng nội
dung, là biện pháp đảm bảo công tác quản lý nhà nước về PCCC đạt hiệu quả
cao; là công cụ để bảo vệ và tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước, giữ vững
trật tự kỷ luật nhà nước, đảm bảo quyền làm chủ của nhân dân về PCCC.
Trong năm 2016, trên địa bàn tỉnh xảy ra 52 vụ cháy, 03 vụ nổ, làm chết 06
người, bị thương 12 người, thiệt hại tài sản ước tính trên 30 tỷ đồng. Lập biên
bản, ra quyết định xử lý vi phạm hành chính đối với 22 trường hợp vi phạm
(tăng hơn trường hợp so với năm 2015); phạt tiền 193.850.000 đồng (tăng
gần 96 triệu đồng) [13]. Tuy nhiên, thực tiễn hiện nay cho thấy tình trạng vi
phạm hành chính (VPHC) trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy trên địa
bàn tỉnh Quảng Ngãi vẫn xảy ra tương đối phổ biến, công tác xử lý vi phạm
về PCCC cũng chưa triệt để, có nhiều vụ vi phạm không được phát hiện kịp
thời hoặc được phát hiện nhưng xử lý chưa thỏa đáng. Nguyên nhân một
phần là do chấ t lươ ̣ng cán bô ̣ thực hiêṇ hoa ̣t đô ̣ng xử phạt vi phạm hành chính

trong lĩnh vực PCCC chưa cao; hoa ̣t đô ̣ng thanh tra xử pha ̣t vi pha ̣m hành
chiń h trong lĩnh vực PCCC chưa đầy đủ; chưa có nhiề u mố i quan hê ̣ phố i hơ ̣p
hiêụ quả giữa lực lươ ̣ng Cảnh sát PCCC với các đơn vi ̣ khác trong việc xử
phạt vi hành chính trong lĩnh vực PCCC; cán bộ làm công tác xử lý còn thiếu
kiên quyết, chưa triệt để; các văn bản quy phạm pháp luật về xử lý vi phạm
hành chính còn nhiều bất cập như: có những quy định chưa rõ ràng, cụ thể
3


dẫn tới việc áp dụng chưa thống nhất; quy định về thẩm quyền, các biện
pháp xử lý vi phạm hành chính, mức phạt trong một số hành vi vi phạm còn
chưa hợp lý…
Xuất phát từ thực tiễn đời sống, nhằm giúp cho hoạt động quản lý nhà
nước về PCCC thu được hiệu quả cao nhất, qua đó nâng cao hơn nữa ý thức
trách nhiệm về an toàn PCCC cho các tổ chức, cá nhân trên địa bàn tỉnh
Quảng Ngãi, hạn chế vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa
cháy. Đặc biệt, đáp ứng yêu cầu xây dựng và phát triển Nhà nước pháp quyền
xã hội chủ nghĩa Việt Nam, đẩy mạnh công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất
nước và hội nhập quốc tế. Với những lý do như trên, việc chọn đề tài: “Xử lý
vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn
tỉnh Quảng Ngãi” làm đề tài Luận văn tốt nghiệp là rất cần thiết, nó vừa có ý
nghĩa lý luận và vừa có ý nghĩa thực tiễn cấp bách trên địa bàn tỉnh Quảng
Ngãi trong giai đoạn hiện nay.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn
- Thứ nhất, một số một số đề tài nghiên cứu liên quan đến vấn đề xử
lý vi phạm hành chính:
+ Lê Thị Thu Lan (2012), Vi phạm hành chính và xử lý vi phạm hành
chính trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội ở Việt Nam hiện nay, Luận văn Thạc sĩ
Luật học, Trường Đại học Luật Hà Nội, Hà Nội.
+ Thiều Thị Thúy Ngân (2013), Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh

vực giao thông đường thủy nội địa - qua thực tiễn thành phố Hà Nội, Luận
văn Thạc sĩ Luật học, Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội.
Thứ hai, với lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy có một số đề tài
nghiên cứu chuyên sâu như:

4


- Mai Phương Lan (2013), Thực hiện pháp luật trong lĩnh vực phòng
cháy, chữa cháy trên địa bàn thành phố Hà Nội, Luận văn Thạc sĩ Luật học,
Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội.
- Nguyễn Đức Thắng (2013), Thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu
lực công tác xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa
cháy của lực lượng cảnh sát phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ,
Luận văn Thạc sĩ Luật học, Trường Đại học PCCC, Hà Nội.
- Nguyễn Thế Toàn (2015), Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực
phòng cháy, chữa cháy- qua thực tiễn thành phố Hà Nội, Luận văn Thạc sĩ
Luật học, Trường Đại học Quốc gia, Hà Nội.
Qua nghiên cứu cho thấy, trong các tài liệu nêu trên, có đề cập đến nội
dung xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy
nhưng chủ yếu ở dạng nêu vấn đề hay công tác xử lý vi phạm hành chính
của lực lượng Cảnh sát phòng cháy, chữa cháy nói chung mà chưa nghiên
cứu sâu về lý luận, thực trạng xử lý vi phạm hành chính trên địa bàn tỉnh
Quảng Ngãi. Đặc biệt từ khi chuyển đổi mô hình thành lập Cảnh sát phòng
cháy và chữa cháy tại tỉnh Quảng Ngãi và từ khi có Nghị định về xử phạt vi
phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy thì chưa có công
trình nào nghiên cứu trực diện về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực
phòng cháy và chữa cháy trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi. Vì vậy, đây vẫn là một
khoảng trống trong lĩnh vực nghiên cứu.
3. Mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ của luận văn

3.1. Mục đích:
Trên cơ sở nghiên cứu, làm rõ những vấn đề liên quan đến lý luận, cơ
sở pháp lý và thực trạng xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực PCCC ở
tỉnh Quảng Ngãi, từ đó đề xuất các giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả

5


công tác xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực PCCC trên địa bàn tỉnh
Quảng Ngãi.
3.2. Nhiệm vụ:
Để thực hiện mục đích trên, luận văn có những nhiệm vụ sau:
- Luận văn tìm hiểu những vấn đề lý luận cơ bản về xử lý vi phạm
hành chính trong lĩnh vực PCCC;
- Đánh giá thực trạng xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực
phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi gồm:
+ Thực trạng vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa
cháy và nguyên nhân của thực trạng đó;
+ Thực trạng xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực PCCC và
nguyên nhân của thực trạng đó.
- Đánh giá tổng quát các yếu tố tác động đến việc xử lý vi phạm
hành chính trong lĩnh vực PCCC trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi.
- Nêu ra một số giải pháp nâng cao hiệu quả việc xử lý vi phạm
hành chính trong lĩnh vực PCCC trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Luận văn nghiên cứu hoạt động xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh
vực phòng cháy và chữa cháy trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi nghiên cứu về nội dung: Xử lý vi phạm hành chính được

nghiên cứu với nghĩa hẹp bao gồm việc áp dụng các hình thức xử phạt vi
phạm hành chính và các biện pháp khắc phục hậu quả. Trong đó luận văn tập
trung nghiên cứu hoạt động xử phạt vi phạm hành chính của lực lượng Cảnh
sát phòng cháy và chữa cháy.
- Phạm vi không gian: tỉnh Quảng Ngãi.
6


- Phạm vi nghiên cứu về thời gian: từ năm 2012 đến nay.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn
- Phương pháp luận: Luận văn sử dụng phương pháp luận của chủ
nghĩa Mác - Lênin về nhà nước và pháp luật; các quan điểm, chủ trương của
Đảng và Nhà nước về nâng cao hiệu lực xử lý vi phạm hành chính về công
tác PCCC.
- Phương pháp nghiên cứu
Trên cơ sở phương pháp luận, luận văn sử dụng các phương pháp
nghiên cứu tài liệu; phân tích, tổng hợp; phương pháp lịch sử - logic;
phương pháp thống kê, so sánh; phương pháp chuyên gia; phương pháp
đánh giá pháp luật và phương pháp phân tích các quy phạm pháp luật.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
- Bổ sung, hoàn thiện lý luận về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh
vực phòng cháy và chữa cháy;
- Đánh giá, làm rõ thực trạng xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh
vực phòng cháy và chữa cháy trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi; những kết quả
đạt được, tồn tại và nguyên nhân. Từ đó, đưa ra những giải pháp góp phần
nâng cao hiệu quả xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực PCCC trên địa
bàn tỉnh Quảng Ngãi.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ
lục, nội dung của luận văn gồm 3 chương:

Chương 1: Những vấn đề lý luận và pháp luật về vi phạm hành
chính và xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy.
Chương 2: Thực trạng xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng
cháy và chữa cháy trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi.

7


Chương 3: Quan điểm và giải pháp nâng cao hiệu quả xử lý vi phạm
hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi.

8


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VI PHẠM HÀNH CHÍNH VÀ XỬ LÝ VI PHẠM
HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC PHÒNG CHÁY VÀ CHỮA CHÁY
1.1. Vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy
1.1.1. Khái niệm vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và
chữa cháy
Vi phạm pháp luật là hiện tượng xã hội, là những hành vi phản ứng tiêu
cực của một số cá nhân hay tổ chức đi ngược lại với ý chí nhà nước được quy
định trong pháp luật. Những hành vi có tính chất tiêu cực đó luôn gây hại cho
nhà nước, xã hội và nhân dân, do vậy chúng luôn bị nhà nước, xã hội và nhân
dân lên án, đấu tranh đòi hỏi phải loại bỏ ra khỏi đời sống xã hội. Vi phạm pháp
luật là hành vi trái pháp luật, có lỗi do chủ thể có năng lực trách nhiệm pháp lí
thực hiện, xâm hại các quan hệ xã hội được pháp luật bảo vệ [44, tr.211].
Hiện tượng vi phạm pháp luật trong xã hội rất đa dạng và được chia theo
từng loại quan hệ xã hội mà pháp luật bảo vệ bị xâm hại. Trong đó, VPHC là
một loại vi phạm xảy ra khá phổ biến trong đời sống xã hội. Nhà nước đã ban

hành rất nhiều văn bản pháp luật quy định về vi phạm hành chính và các biện
pháp xử lý đối với loại vi phạm này, trong đó phải kể đến: Pháp lệnh xử phạt vi
phạm hành chính ngày 30/11/1989; Pháp lệnh xử lí vi phạm hành chính ngày
06/7/1995; Pháp lệnh xử lí vi phạm hành chính ngày 02/7/2002 (được sửa đổi,
bổ sung năm 2007 và năm 2008) và văn bản đang có hiệu lực thi hành là Luật
Xử lý Vi phạm hành chính năm 2012. Cùng với đó, Chính phủ cũng đã ban
hành một loạt các Nghị định quy định cụ thể về việc xử lí VPHC trên các lĩnh
vực khác nhau của quản lí hành chính nhà nước.
Định nghĩa VPHC lần đầu tiên được nêu ra trong Pháp lệnh XP VPHC
ngày 30/11/1989. Khoản 2 Điều 1 Pháp lệnh này quy định: “Vi phạm hành
chính là hành vi do cá nhân, tổ chức thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý, xâm
9


phạm các quy tắc quản lí nhà nước mà không phải là tội phạm hình sự và theo
quy định của pháp luật phải bị xử phạt hành chính”.
Định nghĩa này cho chúng ta thấy được các dấu hiệu pháp lý cơ bản của vi
phạm hành chính là: hành vi, tính trái pháp luật của hành vi, có lỗi và bị xử phạt
hành chính. Ngoài mặt khách quan và mặt chủ quan thể hiện qua các dấu hiệu
trên, định nghĩa này cũng đề cập yếu tố chủ thể cấu thành pháp lý của vi phạm
hành chính.
Tuy nhiên định nghĩa trên vẫn chưa chính xác hóa một số khía cạnh như
yếu tố khách thể của vi phạm hành chính (những quan hệ xã hội bị vi phạm hành
chính xâm hại), chưa có căn cứ xác định “mà không phải là tội phạm hình sự”.
Pháp lệnh xử lí vi phạm hành chính năm 1995 không trực tiếp đưa ra
định nghĩa về vi phạm hành chính nhưng Khoản 2 Điều 1 của Pháp lệnh này
đã định nghĩa VPHC một cách gián tiếp: “Xử phạt vi phạm hành chính được áp
dụng đối với cá nhân, tổ chức có hành vi cố ý hoặc vô ý vi phạm các quy
tắc quản lí nhà nước mà chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự và theo
quy định của pháp luật phải bị xử phạt hành chính”.

Tại Khoản 2 Điều 1 Pháp lệnh xử lí vi phạm hành chính năm 2002 (được
sửa đổi, bổ sung năm 2007 và năm 2008), VPHC cũng được quy định một cách
gián tiếp thông qua việc xử phạt VPHC được áp dụng đối với cá nhân, tổ chức
có hành vi cố ý hoặc vô ý vi phạm các quy định của pháp luật về quản lý nhà
nước mà không phải là tội phạm và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt
hành chính.
Có thể thấy, định nghĩa vi phạm hành chính đã từng được nêu trong Pháp
lệnh XPVPHC năm 1989 nhưng sau này Pháp lệnh XLVPHC 1995 và Pháp lệnh
XLVPHC 2002 không nêu định nghĩa về VPHC mà chỉ định nghĩa về xử phạt
hành chính, do đó chỉ có thể xác định một cách gián tiếp khái niệm VPHC thông
qua khái niệm xử phạt VPHC- cách quy định như vậy không thật sự khoa học.
10


Luật XL VPHC 2012 đã trở lại kỹ thuật lập pháp của Pháp lệnh XP
VPHC năm 1989, đưa ra định nghĩa về vi phạm hành chính bằng cách giải thích
thuật ngữ này tại Khoản 1 Điều 2, theo đó VPHC là hành vi có lỗi do cá nhân, tổ
chức thực hiện, vi phạm các quy định của pháp luật về quản lý nhà nước, không
phải là tội phạm và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt VPHC.
Nhờ có định nghĩa của Luật mà xác định được các dấu hiệu chung của
VPHC, phân biệt VPHC với tội phạm, là căn cứ để Chính phủ quy định các vi
phạm hành chính cụ thể trong các lĩnh vực như người có thẩm quyền tiến hành
xử phạt VPHC. Từ định nghĩa của Luật, có thể hiểu VPHC về PCCC là các hành
vi trái với các quy định của các quy phạm pháp luật về PCCC và các quy chuẩn,
tiêu chuẩn về PCCC; khi sự vi phạm có các dấu hiệu pháp lý do pháp luật về
PCCC quy định và sẽ bị nhà nước truy cứu trách nhiệm pháp lý đối với cá nhân
hoặc tổ chức đã thực hiện hành vi vi phạm đó.
Vi phạm hành chính về PCCC bao gồm các dấu hiệu pháp lý cơ bản sau:
- Hành vi của các chủ thể được thực hiện bằng hành động hoặc không
hành động xâm hại đến trật tự QLNN trong lĩnh vực PCCC;

- Hành vi vi phạm phải là hành vi trái với quy định pháp luật về PCCC
của nhà nước, tức là hành vi đó được quy định trong các văn bản pháp luật về
xử lý VPHC;
- Hành vi nguy hiểm cho xã hội được coi là hành vi vi phạm pháp luật về
PCCC chỉ khi nào xác định được chủ thể thực hiện hành vi đó có lỗi;
- Hậu quả thiệt hại do hành vi vi phạm pháp luật về PCCC gây ra (đây
không phải là dấu hiệu bắt buộc đối với mọi hành vi vi phạm);
- Giữa hành vi vi phạm về PCCC và hậu quả xảy ra phải có mối quan hệ
nhân quả.
Từ định nghĩa vi phạm hành chính và những phân tích nêu trên, có thể
đưa ra khái niệm vi phạm hành chính trong lĩnh vực PCCC như sau:
11


Vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy là hành vi
có lỗi do cá nhân, tổ chức thực hiện, vi phạm quy định của pháp luật về quản lý
nhà nước về phòng cháy và chữa cháy mà không phải là tội phạm và theo quy
định của pháp luật phải bị xử phạt vi phạm hành chính.
1.1.2. Đặc điểm vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và
chữa cháy
Vi phạm hành chính trong lĩnh vực PCCC cũng mang đầy đủ các đặc
điểm của vi phạm hành chính nói chung. Đồng thời, nó có những đặc trưng
riêng để phân biệt với các vi phạm hành chính khác. Vì vậy, có thể chỉ ra vi
phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy có những đặc điểm
sau:
- Vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy là hành vi
trái với các quy định pháp luật về PCCC
Vi phạm hành chính trong lĩnh vực PCCC trước hết phải là hành vi của
con người hoặc là hoạt động của các cơ quan, tổ chức có tính nguy hiểm cho xã
hội. Hành vi đó có thể biểu hiện bằng hành động hoặc không hành động của

các chủ thể pháp luật PCCC. Pháp luật PCCC không điều chỉnh những suy
nghĩ, quan niệm, tư tưởng khi chưa biểu hiện thành các hành vi cụ thể thì dù tệ
hại thế nào cũng chưa phải là các hành vi vi phạm pháp luật về PCCC.
Hành vi trái pháp luật PCCC là hành vi được thực hiện không đúng
với những quy định của pháp luật PCCC như không làm những việc mà pháp
luật PCCC yêu cầu, làm những việc mà pháp luật PCCC cấm hoặc tiến hành
những hoạt động vượt quá giới hạn, phạm vi cho phép của pháp luật
PCCC,…
Như vậy, muốn xem xét hành vi nào đó xâm hại đến các quan hệ xã hội
do cá nhân hoặc tổ chức thực hiện có phải là vi phạm hành chính trong PCCC
hay không thì điều cần thiết là phải căn cứ vào các quy định, yêu cầu được
12


nêu ra trong các quy phạm pháp luật PCCC để xem xét. Điều này được khẳng
định tại Điểm d Khoản 1 Điều 3 Luật XL VPHC năm 2012 về nguyên tắc xử lý
VPHC như sau: “Chỉ xử phạt vi phạm hành chính khi có hành vi vi phạm hành
chính do pháp luật quy định”.
- Vi phạm hành chính trong lĩnh vực PCCC là hành vi có lỗi của chủ thể
Mỗi hành vi đều được hình thành trên cơ sở nhận thức và kiểm soát của
chủ thể, nghĩa là chủ thể nhận thức và điều khiển được hành vi của mình. Lỗi là
yếu tố chủ quan thể hiện thái độ của chủ thể đối với hành vi trái pháp luật
PCCC của mình. Đối với hành vi trái pháp luật PCCC mang tính khách quan,
không có lỗi của chủ thể thì không bị coi là vi phạm hành chính về PCCC.
- Vi phạm hành chính trong lĩnh vực PCCC xâm phạm trật tự quản lý
nhà nước về PCCC
Vi phạm hành chính trong lĩnh vực PCCC là hành vi phạm xâm hại hoặc
có nguy cơ xâm hại đến các quan hệ xã hội trong QLNN về PCCC. Những
quan hệ đó được Nhà nước tác động, điều chỉnh bằng Luật PCCC, bằng hệ
thống các nguyên tắc PCCC, bằng các quyền và nghĩa vụ pháp lý cụ thể về

PCCC, để các chủ thể tham gia các hoạt động PCCC, lựa chọn, điều khiển
hành vi của mình cho phù hợp với các yêu cầu đặt ra trong các quy phạm pháp
luật về PCCC.
- Tính chịu xử phạt hành chính
Một hành vi dù có tính xâm hại đến các quy định QLNN về PCCC, trái
pháp luật PCCC nhưng không được pháp luật quy định phải bị xử phạt hành
chính thì không thể gọi là vi phạm hành chính trong lĩnh vực PCCC.
Từ các đặc điểm trên cho thấy, VPHC là hành vi nguy hiểm cho xã hội
nhưng chưa đến mức phải truy cứu trách nhiệm hình sự. Sẽ không đầy đủ nếu
không xem xét vấn đề so sánh vi phạm hành chính và tội phạm, tức là xem
xét các điểm giống nhau và khác nhau giữa chúng, vì vấn đề này có ý nghĩa lý
13


luận rất quan trọng và nhất là trên thực tiễn trong nhiều trường hợp rất dễ lẫn
lộn, khó xác định ranh giới giữa vi phạm hành chính và tội phạm. Vì vậy, nếu
không giải quyết đúng đắn vấn đề này rất dễ xảy ra tình trạng để lọt tội phạm
hoặc xử lý oan người vi phạm chưa đến mức phạm tội.
Thứ nhất, giống nhau:
- Vi phạm hành chính và tội phạm trong lĩnh vực PCCC đều là hành vi
nguy hiểm cho xã hội. Đã có quan điểm cho rằng chỉ có tội phạm mới là hành vi
nguy hiểm cho xã hội, còn vi phạm hành chính thì không có tính chất đó. Quan
điểm này không chính xác vì đã là hành vi trái pháp luật đều nguy hiểm cho xã
hội. Một hành vi phạm hành chính có thể không gây hậu quả nghiêm trọng,
không gây nguy hiểm lắm cho xã hội nhưng nhiều hành vi phạm hành chính
cộng lại sẽ rất nguy hiểm, mà vi phạm hành chính lại xảy ra thường xuyên và
phổ biến.
- Vi phạm hành chính và tội phạm trong lĩnh vực PCCC là có chung
khách thể bị xâm hại, ví dụ như là quan hệ xã hội trong lĩnh vực PCCC, bảo vệ
tính mạng, sức khỏe, tài sản của cá nhân và tổ chức trong xã hội. VPHC và tội

phạm đều là hành vi vi phạm, xâm hại đến lợi ích của nhà nước, tập thể, công
dân, gây ảnh hưởng xấu đến đời sống xã hội, là biểu hiện tiêu cực cần phải loại
trừ. Trong nhiều trường hợp giữa vi phạm hành chính và tội phạm chỉ là ranh
giới mong manh mà vượt qua nó thì vi phạm hành chính sẽ trở thành tội phạm
trong điều kiện nhất định.
Thứ hai, khác nhau:
- Tuy vi phạm hành chính và tội phạm thường có chung khách thể, nhưng
có khi chúng không có chung khách thể. Do đó, tính chất của khách thể và loại
khách thể bị xâm hại lại là tiêu chí đầu tiên mà nhà làm luật thường sử dụng để
đánh giá mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi trái pháp luật tức là để phân

14


biệt tội phạm với vi phạm hành chính và với các vi phạm pháp luật khác. [38, tr.
394].
- Điểm khác biệt chủ yếu giữa VPHC và tội phạm là mức độ nguy hiểm
cho xã hội của tội phạm cao hơn vi phạm hành chính. Do đó các hình thức xử
phạt hành chính cũng ít nghiêm khắc hơn so với hình phạt áp dụng với tội
phạm. Đặc điểm này vô cùng quan trọng, có ý nghĩa thực tiễn to lớn. Nghĩa là
chúng đều là hành vi trái với quy định của nhiều lĩnh vực pháp luật khác nhau,
chứ không có nghĩa chúng chỉ trái với quy phạm pháp luật hành chính hay quy
phạm pháp luật hình sự, chỉ có do điều tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội
cụ thể mà chúng bị xử lý bằng chế tài hành chính hay chế tài hình sự. Bên cạnh
đó, đây cũng là dấu hiệu cơ bản để phân biệt vi phạm hành chính và tội phạm.
Mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi vi phạm được thông qua những dấu
hiệu nhất định như: mức độ gây thiệt hại cho xã hội, mức độ tái phạm, vi phạm
nhiều lần,…
- Tội phạm được quy định tại Bộ luật Hình sự do Quốc hội ban hành.
Trong Bộ luật Hình sự có 06 tội phạm liên quan đến lĩnh vực PCCC là Điều

307 - Tội vi phạm quy định về quản lý vũ khí, vật liệu nổ, công cụ hỗ trợ; Điều
308 - Tội thiếu trách nhiệm trong việc giữ vũ khí, vật liệu nổ, công cụ hỗ trợ gây
hậu quả nghiêm trọng; Điều 311 – Tội sản xuất, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng
hoặc mua bán trái phép chất cháy, chất độc; Điều 312 - Tội vi phạm quy định
về quản lý chất cháy, chất độc; Điều 313 - Tội vi phạm quy định về phòng
cháy, chữa cháy và Điều 314 – Tội vi phạm quy định về an toàn vận hành công
trình điện.
- Đối với hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực PCCC thì được quy
định tại Nghị định số 167/2013/NĐ-CP.

15


- Tòa án là cơ quan duy nhất có thẩm quyền xét xử người bị truy cứu
trách nhiệm hình sự, còn việc xử lý đối tượng vi phạm hành chính được giao
cho nhiều cơ quan và người có thẩm quyền xử lý vi phạm hành chính.
- Thủ tục xử lý vi phạm hành chính và tội phạm là hoàn toàn khác nhau.
Tòa án xét xử vụ án hình sự theo thủ tục tố tụng hình sự, có sự tham gia của
người bào chữa. Còn thủ tục xử phạt vi phạm hành chính phần nhiều mang
tính quyền lực đơn phương từ phía cơ quan nhà nước, dù pháp luật có quy
định quyền khiếu nại, tố cáo của đối tượng bị xử lý vi phạm hành chính.
- Mức độ của chế tài vi phạm hành chính và chế tài hình sự là khác nhau.
Chế tài hành chính chủ yếu tác động vào yếu tố vật chất, tinh thần của người
vi phạm, chế tài hình sự có mức độ nặng hơn chủ yếu là tước đoạt quyền tự
do của người phạm tội.
1.1.3. Các yếu tố cấu thành vi phạm hành chính trong lĩnh vực
phòng cháy và chữa cháy
1.1.3.1. Mặt khách quan
Mặt khách quan của vi phạm hành chính trong lĩnh vực PCCC là những
biểu hiện ra bên ngoài của vi phạm hành chính bao gồm: hành vi trái pháp

luật PCCC, hậu quả, mối quan hệ nhân quả giữa hành vi trái pháp luật PCCC
với hậu quả mà nó gây ra cho xã hội và các dấu hiệu khác như công cụ, phương
tiện, thời gian, địa điểm vi phạm.
- Hành vi trái pháp luật PCCC:
Hành vi vi phạm trong lĩnh vực PCCC là hành vi có tính chất trái pháp
luật PCCC, vi phạm các quy định của nhà nước trong lĩnh vực PCCC dưới
hình thức hành động hoặc không hành động. Hành động là trường hợp chủ thể
làm một việc mà các quy định của nhà nước về PCCC cấm làm, cấm xâm phạm
trật tự quản lý nhà nước trong lĩnh vực PCCC. Không hành động là trường hợp
chủ thể khi có điều kiện và có trách nhiệm thực hiện nhưng không thực hiện
16