Nghiên cứu sinh trưởng của cây Chùm ngây (Moringa oleifera Lam.) tại phường Lương Châu thị xã Sông Công, tỉnh Thái Nguyên (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

I H C NÔNG LÂM

TR N QUANG D NG

NGHIÊN C U SINH TR

NG C A CÂY CHÙM NGÂY

(MORINGA OLEIFERA LAM.) T I PH

NG L

NG CHÂU,

TH XÃ SÔNG CÔNG, T NH THÁI NGUYÊN

KHOÁ LU N T T NGHI P

H ào t o
Chuyên ngành

: Chính quy
: Lâm nghi p

Khoa
Khoá

: Lâm nghi p
: 2011 – 2015

Thái Nguyên, 2015

IH C


I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

I H C NÔNG LÂM

TR N QUANG D NG

NGHIÊN C U SINH TR

NG C A CÂY CHÙM NGÂY

(MORINGA OLEIFERA LAM.) T I PH

NG L

NG CHÂU,

TH XÃ SÔNG CÔNG, T NH THÁI NGUYÊN

KHOÁ LU N T T NGHI P

IH C

H ào t o
Chuyên ngành

: Chính quy
: Lâm nghi p

L p
Khoa

: LN – N01
: Lâm nghi p

Khoá
Gi ng viên HD

: 2011 – 2015
: TS. V V n Thông

Thái Nguyên, 2015


i

L I CAM OAN

Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u khoa h c c a b n thân

tôi. Các s li u và k t qu nghiên là quá trình i u tra trên th c

a hoàn toàn

trung th c, ch a công b trên các tài li u, n u có gì sai tôi xin ch u hoàn toàn
trách nhi m.

Thái Nguyên, ngày 30 tháng 01 n m 2015
XÁC NH N C A GVHD
ng ý cho b o v k t qu
tr

cH i

Ng

i vi t cam oan

ng khoa h c!

TS: V V n Thông

Tr n Quang D ng


ii

L I NÓI

U

Sau m t th i gian h c t p và nghiên c u t i tr

ng

i h c Nông Lâm

Thái Nguyên, tôi ã trang b cho mình ki n th c c b n v chuyên môn d
s gi ng d y và ch b o t n tình c a toàn th th y cô giáo.

i

c ng c l i

nh ng khi n th c ã h c c ng nh làm quen v i công vi c ngoài th c t thì
vi c th c t p t t nghi p là m t giai o n r t quan tr ng, t o i u ki n cho sinh
viên c sát v i th c t nh m c ng c l i ki n th c ã tích l y
tr

ng

ng th i nâng cao t duy h th ng lý lu n

c trong nhà

nghiên c u ng d ng

m t cách có hi u qu nh ng ti n b khoa h c k thu t vào th c ti n s n xu t.
Xu t phát t nguy n v ng c a b n thân,
ban ch nhi m khoa Lâm Nghi p và s h

V V n Thông tôi ti n hành nghiên c u

c s nh t trí c a nhà tr

ng,

ng d n tr c ti p c a th y giáo TS.
tài: “Nghiên c u sinh tr

c a cây Chùm ngây (Moringa oleifera Lam.) t i ph

ng L

ng

ng Châu th

xã Sông Công, t nh Thái Nguyên”.
có

c k t qu này em xin g i l i c m n UBND Ph

ng L

ng

Châu cùng toàn th nhân dân trong xã ã t o m i i u ki n t t nh t cho em
trong quá trình v

a ph

ng.

c bi t g i l i c m n chân thành t i th y giáo TS. V V n Thông ã
quan tâm giúp

, h

ng d n em hoàn thành m t các t t nh t khoá lu n th c

t p trong th i gian qua.
Do trình

chuyên môn và kinh nghi m th c ti n còn h n ch do v y khóa

lu n không tránh kh i nh ng thi u sót. Tôi kính mong nh n
các th y cô giáo cùng toàn th các b n

ng nghi p

c s giúp

khóa lu n này

c a
c hoàn

thi n h n.
Tôi xin chân thành c m n!
Thái Nguyên, ngày 30 tháng 01 n m 2015

Sinh viên
Tr n Quang D ng


iii

DANH M C B NG
Trang
B ng 4.1: Sinh tr

ng v

ng kính c r cây Chùm ngây ......................... 29

B ng 4.2: S p x p s li u tính toán k t qu trung bình c a các l n nh c l i
..................................................................................................... 31
B ng 4.3: B ng sai d t ng c p Xi xj cho s sinh tr
B ng 4.4: Sinh tr

ng v

ng kính. ... 32

ng v chi u cao vút ng n c a cây Chùm ngây ............... 33

B ng 4.5: S p x p s li u tính toán k t qu trung bình c a các l n nh c l i
Hvn ............................................................................................... 35
B ng 4.6: B ng sai d t ng c p Xi Xj cho s sinh tr

ng v chi u cao vút

ng n.............................................................................................. 37


iv

DANH M C HÌNH
Trang
Hình 4.1: Bi u

th hi n s sinh tr

ng v

ng kính cây Chùm ngây

các tháng tu i khác nhau ............................................................... 30
Hình 4.2: Bi u

th hi n s sinh tr

ng v chi u cao c a cây Chùm ngây

các tháng tu i khác nhau ............................................................... 35


v

DANH M C CÁC T

VI T T T

STT

Vi t t t

Ch vi t hoàn ch nh

1

Hvn

2

CT1,2,3

3

D00

4

STT

S th t

5

N

S cây

6

TB

Trung bình

Chi u cao vút ng n
Công th c m t
ng kính c r


vi

M CL C
Trang
L I CAM OAN ........................................................................................... i
L I NÓI

U ............................................................................................... ii

DANH M C B NG ..................................................................................... iii
DANH M C HÌNH ...................................................................................... iv
DANH M C CÁC T

VI T T T ................................................................ v

M C L C .................................................................................................... vi
U ....................................................................................... 1

PH N 1: M
1.1.

tv n

............................................................................................... 1

1.2. M c tiêu nghiên c u ................................................................................ 4
1.2.1. M c tiêu chung ..................................................................................... 4
1.2.2. M c tiêu c th ..................................................................................... 4
1.3. Ý ngh a c a

tài .................................................................................... 4

Ph n 2: T NG QUAN V N

NGHIÊN C U ....................................... 6

2.1. Trên th gi i ............................................................................................ 6
2.2. T i Vi t Nam ........................................................................................... 9
2.2.1. Nghiên c u v

c i m sinh lý, sinh thái............................................. 9

2.3. T ng quan khu v c nghiên c u.............................................................. 12
2.3.1. i u ki n t nhiên .............................................................................. 12
2.3.2. i u ki n kinh t - xã h i ................................................................... 15
2.3.3. Tình hình s n xu t .............................................................................. 17
PH N 3:

I T

NG, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN

C U ............................................................................................................ 20
3.1.

it

ng nghiên c u ............................................................................ 20

3.2.

a i m và th i gian ti n hành ............................................................. 20

3.3. N i dung nghiên c u ............................................................................. 20


vii

3.4. Ph

ng pháp ti n hành .......................................................................... 20

3.4.1. Công tác chu n b ............................................................................... 20
3.4.2. Ph

ng pháp ngo i nghi p ................................................................. 20

3.4.3. Ph

ng pháp n i nghi p ..................................................................... 22

PH N 4: K T QU VÀ PHÂN TÍCH K T QU NGHIÊN C U ........ 27
4.1.

c i m sinh v t h c, sinh thái h c cây Chùm ngây ........................... 27

4.1.1.

c i m sinh v t h c ........................................................................ 27

4.1.2.

c i m sinh thái h c ...................................................................... 28

4.2. Sinh tr

ng v

ng kính các công th c m t

tr ng........................... 28

4.3. Sinh tr

ng v chi u cao vút ng n các công th c m t

tr ng. ............... 33

4.4. Nghiên c u v tình hình sâu b nh h i cây Chùm ngây t i khu v c nghiên
c u ............................................................................................................... 38
4.5.

xu t m t s bi n pháp cho cây Chùm ngây trên

a bàn. .................. 38

PH N 5: K T LU N VÀ KI N NGH .................................................... 40
5.1. K t lu n ................................................................................................. 40
5.2. T n t i ................................................................................................... 42
5.3. Ki n ngh ............................................................................................... 42
TÀI LI U THAM KH O.......................................................................... 43
PH L C


1

PH N 1
M
1.1.

U

tv n
Vi t Nam n m

vành ai khí h u nhi t

bình n m khác nhau gi a các
h u a d ng, do v y n

a ph

i m gió mùa, nhi t

ng…. Nh có y u t v

th i

i

u tranh v i thiên nhiên, b nh t t b o v cu c s ng, ng

dùng cây c quanh mình

a hình và khí

c ta có th m th c v t phong phú và ngu n cây làm

thu c d i dào. Ngay t thu nguyên s , khi còn
trình

trung

á, trong quá
i x a ã bi t

làm thu c và bi t sáng t o ra nh ng cách ch a

b nh không dùng thu c.
Trên c s nh n th c t m quan tr ng v công d ng làm thu c c a các
cây c hi n có

n

c ta, chúng tôi ch n m t loài cây có nhi u giá tr kinh t ,

c bi t dùng làm thu c, là cây Chùm ngây (Moringa oleifera Lam.) trong h
Chùm ngây (Moringaceae R. Br. ex Dumort.)

nghiên c u.

Cây Chùm ngây (Moringa oleifera Lam.) v a là ngu n d

c li u v a là

ngu n th c ph m phong phú và quý hi m. Lá, hoa, trái, thân, v , r c a cây
ch a ch t khoáng, ch t

m, vitamin, beta-carotene, acid amin và nhi u h p

ch t khác. Ngoài kh n ng thanh l c n

c và giá tr dinh d

Chùm ngây (Moringa Oleifera Lam.) còn là ngu n d

ng cao, cây

c th o quan tr ng

trong vi c ng n ng a và i u tr r t nhi u c n b nh, các b ph n c a cây có
nh ng ho t tính nh kích thích ho t
ch ng ung b

ng c a tim và h tu n hoàn, ho t tính

u, h nhi t, ch ng kinh phong, ch ng s ng viêm, tr ung loét,

ch ng co gi t, l i ti u, h huy t áp, h cholesterol, ch ng oxy hóa, tr ti u
ng, b o v gan, kháng sinh và ch ng n m…
Các nhà khoa h c ã th ng kê
l n

n

c ta có 3.948 loài th c v t và ph n

c dùng làm thu c, thu c 307 h c a chín ngành th c v t khác nhau.

Trong ó có 52 loài t o bi n, 22 loài n m, 4 loài rêu và 3.870 loài th c v t có


2

m ch. M i loài l i có b gen a d ng riêng c a mình. Ði u này làm cho kho

tàng ngu n gen cây thu c

Vi t Nam vô cùng a d ng, t c p h sinh thái

n c p loài và trong loài. Ph n l n s loài cây thu c
d a trên tri th c và kinh nghi m s d ng c a c ng
a ph

n

c ta

c ghi nh n

ng dân t c

kh p các

ng trên toàn qu c.
M c dù có ngu n tài nguyên th c v t phong phú và kinh nghi m s

d ng d

c li u làm thu c t xa x a, nh ng hi n t i h th ng b o t n, gìn gi ,

xây d ng và phát tri n ngu n gen và gi ng cây thu c m i phát hi n ch a
c qu n lý ch t ch , a s các cây thu c quý hi m l i ang có nguy c
tuy t ch ng. Trong khi ó, theo s li u c a các c quan ch c n ng, thì trên
50% nguyên d

c li u c a n

c ta nh p v t n

c ngoài...

Cây Chùm ngây (Moringa Oleifera Lam.) hi n

c 80 qu c gia

trên th gi i, nh ng qu c gia tiên ti n s d ng r ng rãi và a d ng trong
công ngh d

c ph m, m ph m, n

c gi i khát dinh d

ng và th c ph m

ch c n ng.
M : Hi n nay là n

c nh p nguyên li u Moringa thô nhi u nh t, s

d ng trong công nghê m ph m cao c p, n

c u ng và quan trong h n là

chi t su t thành nguyên li u tinh cung ng cho công nghi p d

c ph m,

hóa ch t.
n

: Chùm ngây

c g i là sainjna, mungna (Hindi, Asam,

Bengal..) Ph n ng : Shobhanjana. Là m t trong nh ng cây thu c “dân gian”
r t thông d ng t i

n

. V thân

c dùng tr nóng s t, au bao t , au

b ng khi có kinh, sâu r ng, làm thu c thoa tr hói tóc, tr
(dùng chung v i hoa c a cây ngh , h t tiêu

au trong c h ng

en, r

oppositifolia), tr kinh phong (dùng chung v i thu c phi n).

c

Dioscorea

3

Pakistan: Cây

c g i là Sajana, Sigru. C ng nh t i

c dùng r t nhi u

làm các ph

ng thu c tr b nh trong dân gian. Ngoài

các cách s d ng nh t i

n

Lá giã nát

ng, tr s ng và nh t,

p lên v t th

s ng, tr n v i m t ong

, các thành ph n c a cây còn

p lên m t

Trung M : H t Chùm ngây
Saudi Arabia : H t
t y ngoài da, ti u

tr m t s ng

c dùng nh :

p và b ng d ch hoàn

tr

.

c dùng tr táo bón, m n cóc và giun sán.

c dùng tr

au b ng, n không tiêu, nóng s t, s ng

ng và au th t ngang hông…

Không ch
Chùm ngây còn

n, Chùm ngây

c nghiên c u và phát tri n trên th gi i mà ngày nay cây
c tr ng r t nhi u

Vi t Nam. R Chùm ngây

c cho là

có tính kích thích, giúp l u thông máu huy t, làm d tiêu hóa, tác d ng trên h
th n kinh, làm d u au. Hoa có tính kích d c. H t làm gi m au. Nh a
(gomme) t thân có tác d ng làm d u au.
Cây Chùm ngây (Moringa oleifera Lam.) có kh n ng s ng t vùng
r ng m, c n nhi t

i khô hay m cho

m a t 480 - 4000 mm/n m, nhi t
c h n và có th sinh tr
n

n vùng nhi t
18,7 - 28,50C và

ng t t trên

i r t khô, ch u l

ng

pH 4,5 – 8, ch u

t cát khô (r t phù h p v i khí h u

c Vi t Nam ta).

Chùm ngây phân b ch y u

các t nh Ninh Thu n, Bình Thu n và

ng Nai, An Giang. Theo i u tra s b c a Phòng Nông nghi p và Phát
tri n Nông thôn huy n Tri Ôn - An Giang thì hi n nay trên các núi thu c qu n
th Th t S n có kho ng 20 cây chùm ngây c th và kho ng vài héc-ta cây
chùm ngây còn nh .
Ngoài các t nh mi n trung thì
gây tr ng r i rác trên
quy mô nh h p.

mi n b c n

c ta Chùm ngây ã

c

a bàn các t nh thành nh : B c Giang, Thái Nguyên v i


4

ây là m t loài cây có giá tr kinh t cao, nhi u nhà ho ch
l

nh chi n

c còn cho r ng ây có th g i là “cây xóa nghèo”. Là loài cây có th thích
ng v i nhi u i u ki n sinh thái khác nhau, không ch cho hi u qu v kinh

t , c i thi n

i s ng ng

i dân t i các vùng

Chùm ngây còn góp ph n ph xanh nh ng vùng
v môi tr

ng (T

i khô h n, c i t o

t, b o

ng, 2006, Satish, 2006). Không nh ng v y, ây là cây d

tr ng và ch m sóc nên vi c ti p c n c a ng
h

t b c màu, phát tri n cây

i dân là d dàng, vi c m ra m t

ng m i trong phát tri n kinh t h gia ình nh m nâng cao thu nh p là

hoàn toàn có c s .
Xu t phát t nh ng lý do ó, chúng tôi
sinh tr

L

xu t

tài: “Nghiên c u

ng c a cây Chùm ngây (Moringa oleifera Lam.) t i ph

ng

ng Châu, th xã Sông Công, t nh Thái Nguyên”.

1.2. M c tiêu nghiên c u
1.2.1. M c tiêu chung
Nh m xác

nh tình hình sinh tr

oleifera Lam.) t i Ph
Làm c s

ng L

ng c a cây Chùm ngây (Moringa

ng Châu, th xã Sông Công, t nh Thái Nguyên.

xu t gi i pháp phát tri n loài cây này

Ph

ng L

ng Châu,

th xã Sông Công, t nh Thái Nguyên.
1.2.2. M c tiêu c th
- Xác

nh kh n ng sinh tr

cây Chùm Ngây

ng v chi u cao và

ng kính c r c a

các công th c tr ng khác nhau, trên c s

ó

xu t gây

tr ng cây Chùm ngây v i công th c tr ng h p lý.
-B

c

u

xu t gi i pháp phát tri n loài cây này

Châu, th xã Sông Công, t nh Thái Nguyên.
1.3. Ý ngh a c a

tài

- Ý ngh a trong h c t p và nghiên c u khoa h c.

Ph

ng L

ng


5

+ Qua quá trình th c hi n
ph

tài t o c h i cho sinh viên ti p c n

ng pháp nghiên c u khoa h c, gi i quy t v n

khoa h c ngoài

th c ti n.
+ Làm quen v i m t s ph

ng pháp

c s d ng trong nghiên c u

tài c th .
+ H c t p và hi u bi t thêm kinh nghi m, k thu t trong th c ti n t i

a

bà nghiên c u.
- V m t th c ti n
+ Trang b cho sinh viên cách ti p c n th c ti n nh ng v n

trong s n

xu t, kinh doanh r ng nâng cao tính b n v ng c a h sinh thái.
+ Giúp cho sinh viên hi u rõ h n c s

ra nh ng bi n pháp lâm sinh

trong tái t o r ng.
+ Là c s khoa h c
v c nghiên c u.

xu t k thu t tr ng cây Chùm ngây t i khu


6

Ph n 2

T NG QUAN V N

NGHIÊN C U

Cây Chùm ngây có tên khoa h c là (Moringa oleifera Lam.), thu c chi
Chùm ngây (Moringaceae R. Br. ex

Chùm ngây (Moringa Adans), h
Dumort.), ã

c bi t

n và dùng nhi u h n nghìn n m nay

n n v n minh c nh Hy L p, Ý,

n

các n

. Nó có ngu n g c

c có

B c

n

,

Pakistan, và Nepal.
2.1. Trên th gi i
Chùm ngây
gia nghèo, vì v y nó

c xem là m t cây a d ng, r t h u ích t i nh ng qu c
c nghiên c u r t nhi u v tr ng tr t, thu hái, c ng

nh nghiên c u v các ho t tính y d
nghiên c u

c th c hi n t i n

c h c, giá tr dinh d

ng...

a s các

, Philippines, và Châu Phi.

Nghiên c u nhi u nh t v giá tr c a (Moringa oleifera Lam.)
th c hi n t i

c

i H c Nông Nghi p Falsalabad- Pakistan. Theo nghiên c u t i

i h c Nông Nghi p Falsalabad- Pakistan: Moringa oleifera Lam.
(Moringaceae) v a là m t ngu n d

c li u v a là m t ngu n th c ph m r t

t t. Các b ph n c a cây ch a nhi u khoáng ch t quan tr ng, và là m t ngu n
cung c p ch t

m, vitamin, beta - carotene, acid amin và nhi u h p ch t

phenolics…
Nghiên c u t i Institute of Bioagricultural Sciences, Academia Sinica,
ài B c: d ch chi t t lá và h t Chùm ngây có các ho t tính di t

cn m

gây b nh lo i Trichophyton rubrum, Trichophyton mentagrophytes,
Epidermophyton floccosum và Microsporum canis, d u trích t
Ngây có

lá Chùm

n 44 hóa ch t (Bioresource Technology S 98-2007).

Nghiên c u t i H Baroda, Kalabhavan, Gujarat ( n

): K t qu cho

th y Chùm ngây có tác d ng gây h cholesterol, phospholipid, triglyceride,


7

làm t ng s th i lo i cholesterol qua phân (Journal of Ethnopharmacology S
86 - 2003). Nghiên c u t i Trung Tâm Nghiên c u K Thu t (CEMAT) t i
th
n

ô Guatemala, n

c Guatemala

phía Nam Mêhicô: D ch trích b ng

c nóng c a hoa, lá, r , h t..v thân Chùm ngây có ho t tính ch ng co gi t,

ho t tính ch ng s ng và tác d ng l i.
N

c trích t h t cho th y tác

acetylcholine

li u ED50 = 65.6 mg/ml môi tr

ra do carrageenan
mg/kg. N

ng c ch khá rõ s co gi t gây ra b i

c

nh

c trích t

r

ng, tác

ng c ch ph gây

1000mg/kg và ho t tính l i ti u c ng
c ng cho m t s

k t qu

1000

(Journal of

Ethnopharmacology S 36 - 1992).
M t s các h p ch t, các ch t gây

t bi n gen ã

h t Chùm Ngây rang chín: Các ch t quan tr ng nh t

c tìm th y trong

c xác

nh là 4 (alpha

Lrhamnosyloxy) phenylacetonitrile, 4 - hydroxyphenylacetonitrile và 4 –
hydroxyphenyl - acetamide(Mutation Research S 224-1989).
Nghiên c u t i H Jiwaji, Gwalior ( n
kháng estrogenic, n

) v các ho t tính estrogenic,

c chi t t r Chùm ngây có tác d ng ng a thai(Journal

of Ethnopharmacology S 22 - 1988). H t Chùm ngây có ch a m t s h p
ch t “ a i n gi i” (polyelectrolytes) t nhiên có th dùng làm ch t k t t a
làm trong n

c. Jed W. Fahey (2005) [18].

K t qu th nghi m l c n

c: N

c

c(

c 15 - 25 NTU, ch a

các vi khu n t p 280-500 cfu ml (-1), khu n coli t phân 280-500 MPN 100
ml (-1)) dùng h t Chùm ngây làm ch t t o tr m l ng và k t t ,
qu r t t t (

nk t

c còn 0.3 - 1.5 NTU, vi khu n t p còn 5 - 20 cfu, và khu n

coli còn 5-10 MPN..) Ph
thôn c a các n

a

ng pháp l c này r t h u d ng t i các vùng nông

c nghèo và

Water and Health S 3 - 2005).

c áp d ng khá r ng rãi t i

n

(Journal of


8

Th nghi m t i

HD

ghi nh n d ch chi t b ng n

rõ r t n ng

c K.L.E.S, Nehru Nagar, Karnakata ( n

c và alcohol r cùng lõi g Chùm ngây làm gi m

oxalate trong n

oxalate trong c th . ây

c ti u b ng cách can thi p vào s t ng h p

c xem nh m t m t bi n pháp phòng ng a b nh

s n th n. Dr. Reyes, 1990: ã nghiên c u tr ng tr t b ng h t
d

c li u theo ph

t 10

)

thu hái làm

ng pháp luân phiên nh sau: m i cây con tr ng cách nhau

n 50 cm, sau 75 ngày thu hái lá và cành non

phía trên b ng cách c t

ngang thân cây cách g c 20 - 30 cm, sau ó ch m sóc ti p và thu hái, cây s
cho ra nhánh và cành non sau ó. Trung bình m i n m thu ho ch
n ng xu t trung bình thu

c 100 t n/1 hecta/n m

c 4 l n,

u tiên và 57 t n /hecta/

n m th hai. Jed W. Fahey (2005) [18].
Theo J.S. Siemonsma and Kasem Pilauek et al (1994), ng

i ta có th

thu hái qu non làm rau sau 55 - 70 ngày k t ngày hoa n và qu chín sau
100 - 115 ngày .
ng d ng c a cây Chùm ngây trên th gi i
M hi n nay là n

c nh p nguyên li u Moringa thô nhi u nh t, s d ng

trong công ngh m ph m cao c p, n

c u ng và quan tr ng h n là chi t su t

thành nguyên li u tinh cung ng cho công nghi p d
n

: Chùm ngây

c ph m, hóa ch t.

c g i là sainjna, mungna (Hindi, Asam,

Bengal..), Ph n ng : Shobhanjana, là m t trong nh ng cây thu c “dân gian”
r t thông d ng t i

n

. V thân

c dùng tr nóng s t, au bao t , au

b ng khi có kinh, sâu r ng, làm thu c thoa tr hói tóc, tr
(dùng chung v i hoa c a cây ngh , h t tiêu

au trong c h ng

en, r

c

oppositifolia), tr kinh phong (dùng chung v i thu c phi n), tr

Dioscorea
au quanh c

(thoa chung v i c n hành c a Melothria heterophylla, Cocci nia cordifolia, h t

m

p (Luffa) và h t Lagenaria vulgaris), tr ti u ra máu, tr th t (dùng

chung v i v thân Calotropis gigantea, Tiêu en, và Chìa vôi. Hoa dùng làm
thu c b , l i ti u. Qu giã k v i g ng và lá Justicia gendarussa

làm thu c


9

p tr g y x

ng. Lá tr

m còi, gây nôn và au b ng khi có kinh. D u t h t

tr phong th p. Lahjie, A. M.; Siebert, B.,(1987) [19].
Pakistan: Cây
c dùng r t nhi u

c g i là Sajana, Sigru. C ng nh t i
làm các ph

ng thu c tr b nh trong dân gian. Ngoài

các cách s d ng nh t i

n

Lá giã nát

ng, tr s ng và nh t,

p lên v t th

s ng và tr n v i m t ong
phá thai b ng cách
n

c tr

, các thành ph n c a cây còn
p lên m t

a vào t cung

au r ng, au tai. R t

n, Chùm ngây
c dùng nh :

p và b ng tinh hoàn

tr m t s ng

tr

.. .V thân dùng

gây giãn n . V r dùng s c l y

i c a cây non dùng tr nóng s t, phong

th p, gout, s ng gan và lá lách…Nh a t ch i non dùng chung v i s a tr
nh c

u, s ng r ng. Lahjie, A. M.; Siebert, B.,(1987) [19].
Trung M : H t Chùm ngây
Saudi Arabia: H t

s ng t y ngoài da, ti u

c dùng tr táo bón, m n cóc và giun sán.

c dùng tr

au b ng, n không tiêu, nóng s t,

ng và au th t ngang hông.

2.2. T i Vi t Nam
2.2.1. Nghiên c u v

c i m sinh lý, sinh thái

Theo Võ V n Chi (1997), (2003) [3], [4] vi t v cây Chùm ngây nh sau:
Tên khoa h c (Moringa oleifera Lam.), là m t l ai cây g nh , n a
r ng lá, thu c h Moringaceae. Cây Chùm ngây có d ng s ng là cây phân

cành th p, cao t 10 – 12 m. H th ng r phát tri n m nh, n u

c tr ng t

h t, r cái phình to nh c , màu tr ng v i h th ng nh ng r bên th a, dài,
âm sâu, lan r ng. N u tr ng b ng cách giâm cành, h th ng r s không
c nh v y.
Thân có v màu tr ng xám, dày, m m, s n sùi n t n , g m m và nh .
Khi b th

ng t n, thân r ra nh a màu tr ng, sau chuy n d n thành nâu. Lá

kép lông chim 3 l n, lá tr

ng thành có th dài

n 45 cm, r ng 20 – 30 cm.

Các lá ph dài kho ng 1.2 - 2.5 cm, r ng 0.6 - 1 cm.


10

C m hoa to, d ng h i gi ng hoa

u, tràng hoa g m 5 cánh, màu

tr ng, v nh lên, r ng kho ng 2,5 cm. B nh g m 5 nh th xen v i 5 nh
lép. B u noãn 1 bu ng do 3 lá noãn, ính phôi tr c mô. Hoa có mùi th m
thoang tho ng.

Qu d ng nang treo, dài 20 – 50 cm, có qu dài

n 1 m nh ng r t

hi m, r ng 2 – 2.5 cm, khi khô m thành 3 m nh dày. H t nhi u (kho ng 26
h t/trái), tròn d p, màu nâu ho c en,

ng kính kho ng 1 cm, m i h t có 3

góc c nh v i nh ng cánh m ng màu h i tr ng, tr ng l

ng m i h t khác

nhau, trung bình kho ng 3.000 - 9.000 h t/kg.
Cây Chùm ngây thu c loài m c nhanh, phát tri n nhanh chóng
vùng có i u ki n thu n l i, có th t ng tr
vòng 3

n4 n m

tr ng t h t có th
Cây b t

ng chi u cao t 1 - 2 m/n m trong

u. Tuy nhiên, trong m t th nghi m
t

nh ng

Tanzania, cây

c chi u cao trung bình 4,1 m trong n m

u cho qu t thân và nhánh sau 6

u tiên..

n 8 tháng tr ng, qu s chín

sau khi hoa n kho ng 3 tháng.
Theo Ph m Hoàng H (1999) [6] cây Chùm ngây có kh n ng phân b
r ng t vùng c n nhi t
vùng r ng m. Ch u l
28,5oC và
khô

i khô

n m cho

ng m a t

pH 4,5 - 8. Ch u

n vùng nhi t

i r t khô

480 - 4000 mm/n m, nhi t

c h n và có th sinh tr

18,7 -

ng t t trên

Vi t nam, Chùm ngây có th s ng và phát tri n t t trên nhi u lo i

t lo i

t

bazan

Tây Nguyên

n

t sét pha cát ho c trên

n

t cát
t,

t cát c a

vùng ven bi n (Trung b , Nam Trung b ).
Theo Giáo s - Ti n s Nguy n V n Lu t, vào nh ng n m cu i th k

20,

i s Hoàng gia Anh ã tài tr cho Vi n lúa

ng B ng Sông C u Long

nghiên c u tr ng cây Chùm ngây dùng làm rau xanh và thu c nam t i Ô Môn
và m t s t nh

Nam b . Gi ng cây Chùm ngây ã nghiên c u là Moringa

Oleifera Lam.

c nh p n i t

n

, Hà Lan….[21].


11

K s Nguy n H u Thành và c ng s (1997) nghiên c u và có k t lu n
cây Chùm ngây là cây d tr ng, có th tr ng b ng h t hay b ng cách giâm
cành, cây t ng tr

ng nhanh: Cao t 4 – 5 m,

ng kính c r t 5 – 6 cm

sau 1 n m tr ng và ra hoa k t trái ngay trong n m
ng kính c r t 7 – 9 cm khi cây
Theo nghiên c u c a L

u tiên và cao t 7 – 8 m,

c 2 n m tu i [23].

ng y Nguy n Công

c và L

ng Y V

Qu c Trung( 2006), lá Chùm ngây có ch a vitamin C g p 7 l n trong trái
cam, 4 l n vitamin A trong cà r t, g p 4 l n canxi trong s a, g p 0.75 l n hàm
l

ng s t trong c i bó xôi, g p 2 l n l

ng

m trong s a, g p 3 l n l

ng

kali trong trái chu i.
Theo [21], [22], qua i u tra kh o sát, tháng 2/2009 ngành ki m lâm
An Giang ã phát hi n cây Chùm ngây
Tôn và T nh Biên, m t s v

n nhà vùng ông

tr ng cây Chùm ngây nh ng ch là
tính quí hi m c a cây. T
ng

các v

n r ng

ng bào Khmer c trú có

làm hàng rào ch

ây ã m ra m t h

i núi hai huy n Tri

không bi t

ng m i cho

c

c

i s ng c a

i dân hai huy n này.

Theo [24], h i Làm V

c a h i và s

n & Trang Tr i TPHCM v i ngu n kinh phí

óng góp c a m t s ch trang tr i ã th c hi n d án nh “

Phát tri n cây Chùm ngây (Moringa oleifera Lam.) trong các h dân xã Tân
Phú Trung - Huy n C Chi làm ngu n rau xanh dinh d

ng”. D án có s

tham gia c a 144 h dân tr ng 1002 cây Chùm ngây và ã k t thúc giai o n
u r t thành công. Hi n H i ang tìm ngu n kinh phí ð h tr ngý i dân
nhân r ng mô hình m i h dân tr ng cây Chùm ngây s d ng trong gia ình.
Tr m khuy n nông liên qu n 12 - Gò V p ã xây d ng mô hình trình
di n “Tr ng cây Chùm ngây” t i ph
qu n 12 t tháng 8/2009
ã

ng Th nh Xuân và ph

n tháng 5/2010. T i T nh

c gia ình Th c s - D

ng Th nh L c

ng Nai, Chùm ngây

c s Ph m Quang Vinh (tr

ng

HD

c-


12

TPHCM) tr ng trên m t di n tích r ng, n i này không ch cung c p rau s ch
cho các siêu th trong thành ph H Chí Minh, mà còn m r ng thành công ty
Hanh Thông chuyên s n xu t trà Chùm ngây.
2.3. T ng quan khu v c nghiên c u
2.3.1. i u ki n t nhiên
2.3.1.1. V trí

a lí khu v c nghiên c u

Th xã Sông Công có v trí khá thu n l i, n m
N i, trong vùng công nghi p xung quanh th

phía B c th

ô Hà

ô Hà N i v i bán kính 60 km,

cách thành ph Thái Nguyên 20 km v phía Nam, cách sân bay qu c t N i
Bài 40 km, cách h Núi C c 17 km, có các tuy n
Thái Nguyên,
phía

ng Qu c l 3 và

ng cao t c Hà N i -

ng s t Hà N i - Quan Tri u ch y qua

ông th xã, là th xã công nghi p n m

phía Nam c a t nh Thái

Nguyên, là ô th b n l trung chuy n giao l u hàng hóa gi a t nh Thái
Nguyên v i các ô th xung quanh và nh t là vùng kinh t tr ng i m B c B .
a gi i hành chính th xã Sông Công:
- Phía ông, Tây, Nam giáp huy n Ph Yên.
- Phía B c giáp thành ph Thái Nguyên.
2.3.1.2.

a hình,

am o

Th xã Sông Công

c dòng sông Công chia làm 2 khu v c phía ông

và phía Tây t o 2 nhóm c nh quan chính:
- Khu v c phía
th p, có

ông có

a hình

ng b ng, xen l n gò

i nh và

cao trung bình t 25 - 30m, phân b d c theo thung l ng sông

thu c các xã Bá Xuyên, xã Tân Quang và các ph

ng L

ng Châu, Th ng

L i, C i an, Ph Cò, Bách Quang.
- Khu v c phía Tây có
80 - 100 m, m t s

a hình ch y u là gò

i và núi th p v i

cao

i cao kho ng 150 m và núi th p trên 300 m, phân b d c

theo ranh gi i phía Tây th xã trên

a ph n các xã Bình S n và Vinh S n.


13

2.3.1.3. Khí h u th y v n
a. Khí h u
Th xã Sông Công n m trong vùng nhi t
trung bình trong n m kho ng 22 0 C, nhi t

i gió mùa, nhi t

cao nh t vào các tháng 7,

tháng 8, trung bình kho ng 38 0 C, th p nh t là tháng 1, trung bình
kho ng t 15 0 C-16 0 C.
Th i ti t trong n m có hai mùa rõ r t: Mùa nóng t tháng 4
10, th

ng có gió

ông Nam th i v , mang theo h i n

gây ra nh ng tr n m a l n. Mùa l nh t tháng 11
th

ng có gió mùa ông B c tràn xu ng, nhi t

c t bi n

n tháng
ông vào,

n tháng 3 n m sau,

h th p, ti t tr i giá rét.

b. Th y v n
Ch y qua

a bàn th xã theo h

Công là con sông chính ch y qua

ng B c-Nam là dòng sông Công. Sông
a bàn th xã là m t trong 3 ph l u c a

sông C u, b t ngu n t m t s h p l u nh
phía

th

ng ngu n khu v c mi n núi

ông t nh Tuyên Quang, phía B c huy n

nh Hóa. Sông Công ch y

qua th xã có chi u dài14,8 km.
Dòng sông Công

c ch n l i t i huy n

i T , t o nên m t h Núi

C c nhân t o r ng l n. ây là ngu n cung c p n

c chính cho s n xu t công,

nông nghi p và n

c sinh ho t c a th xã Sông Công. Sông Công-h Núi C c

là công trình thu l i l n có ý ngh a trong phát tri n kinh t nông nghi p, b o
v môi sinh, t o th ng c nh n i ti ng trong
Ngoài ra, trên

a bàn th xã, h th ng sông Công còn có 7 su i l n

vào: Phía Tây có 2 su i l n ch y qua
phía
ph

ông có 5 su i ch y qua
ng L

a bàn t nh Thái Nguyên.

ng Châu và Th ng L i.

a ph n các xã Bá Xuyên và C i

a ph n các xã Bá Xuyên, C i

an,

an, các


14

2.3.1.4. Tài nguyên thiên nhiên
a. Tài nguyên n
Ngu n n

c

c m t c a th xã Sông Công ch y u t Sông Công dài

95km, b t ngu n t huy n

nh Hoá, qua huy n

i T , th xã Sông Công,

huy n Ph Yên, r i nh p vào sông C u t i khu v c a Phúc. Sông Công ch y

qua th xã theo h

ng B c-Nam v i t ng chi u dài là 14,8 km.

b. Tài nguyên khoáng s n
Trên

a bàn th xã không có các khoáng s n tr l

ng l n nh m t s

n i khác trong t nh, ch có các lo i á xây d ng, á phi n sét,
k t vón l n (trên 30%), các bãi cát s i

t giàu sét có

d c sông Công, có th khai thác

v i quy mô nh .
c. Ti m n ng du l ch, nhân v n
M c dù có di n tích t

ng

i nh , xong th xã Sông Công có tài

nguyên du l ch khá phong phú. Là vùng
o n i li n hàng tr m qu

t tho i thu c phía Tây c a dãy Tam

i bát úp màu xanh v i nh ng

và các thung l ng t nhiên, nh ng h n

i chè, r ng cây

c quanh n m trong xanh (h Gh nh

Chè, h Núc Nác), là ti m n ng l n cho phát tri n du l ch sinh thái và ngh
d

ng. Th xã n i ti ng v i khu di tích l ch s C ng Bá Vân, ây là m t trong

nh ng khu di tích l ch s

c B V n hoá công nh n. Nhà n

c ã công

nh n xã Bình S n là xã anh hùng trong th i k kháng chi n.
Cán b và nhân dân các dân t c th xã Sông Công v i truy n th ng
cách m ng kiên c

ng, l ch s v n hoá lâu

i, giàu b n s c, a d ng lo i

hình, chính vì th , tài nguyên nhân v n c a th xã r t

c áo giàu ch t dân

gian, có 26 di tích v n hóa l ch s v i nhi u l h i truy n th ng mang
b n s c dân t c
truy n th ng lao

c khôi ph c và t ch c hàng n m. Ng

i dân th xã có

ng sáng t o và kh n ng ti p c n nhanh các ti n b kinh t ,

khoa h c k thu t c a th i

i, ti p thu các tinh hoa v n hoá c a nhân lo i.

Nh ng truy n th ng ó t o nên các giá tr phi v t th
tri n c a th xã.

m

óng góp cho s phát


15

2.3.2. i u ki n kinh t - xã h i
2.3.2.1. Tình hình dân sinh kinh t
a. Di n tích t nhiên
Th xã Sông Công là 8.276,27 ha di n tích t nhiên. Trong ó:

Di n tích

t nông nghi p: 6.320,91 ha, chi m 76,4%.

Di n tích

t phi nông nghi p: 1.895,47 ha, chi m 22,9%.

Di n tích

t ch a s d ng: 59,89 ha, chi m 0,7%.

b. Dân s , lao
Tính
ng

ng

n ngày 31/12/2013, sau khi quy

i th xã Sông Công có 85.544

i, trong ó dân khu v c n i th là 59.568 ng

c a toàn th xã là 1.033 ng

i. M t

dân s trung bình

i/km2.

N m 2013, th xã có t l t ng dân s t nhiên là 1,701%. Nhìn chung
bi n

ng dân s c a th xã t n m 2006

t nhiên và t ng c h c có bi n

n nay khá l n, t l t ng dân s

ng m nh do quá trình ô th hóa c a th xã

Sông Công.
T ng s lao

ng toàn th xã là 34.892 ng

v c n i th 23.346 ng

i, ngo i th 11.546 ng

ng nông, lâm, ng nghi p có 3.186 ng
nông nghi p 20.160 ng

i, trong ó lao

ng khu

i. Trong khu v c n i th , lao

i (chi m 13,65%), lao

ng phi

i (chi m 86,35%).

2.3.2.2. V n hóa xã h i
a. V v n hoá: Trong nh ng n m g n ây, công tác v n hoá thông tin
tuyên truy n c a th xã sông công
ho t

c quan tâm rõ r t. xã ã t ch c t t các

ng v n hoá thông tin, th d c th thao nh m nâng cao s c kho , th

l c và tinh th n cho nhân dân. T ch c các bu i dao l u v n ngh , m i các
oàn ngh thu t v ph c v
dân. An ninh qu c phòng
c

áp ng nhu c u v n hoá tinh th n c a nhân
c d v ng và n

nh. T n n xã h i t ng b

y lui. V công tác xã h i, xã t p chung ch

c

o v th c hi n công tác

th m h i, t ng quà các gia ình chính sách, tr c p cho các h nghèo có hoàn
c nh khó kh n.


16

b. V giáo d c: Trong nh ng n m qua l nh v c giáo d c, ào t o c a
th xã có b

c phát tri n toàn di n, ch t l

nâng cao, quy mô tr
tu i

n tr

ng l p

c m r ng, huy

ng, công tác xây d ng tr

c coi tr ng, duy trì th

ng d y và h c không ng ng

c

ng t i a tr em trong

ng chu n qu c gia, ph c p giáo d c

ng xuyên và hi u qu phong trào thi ua d y t t,

h c t t,

i ng cán b qu n lý, giáo viên th

ng xuyên

m i ph

ng pháp d y và h c, làm t t công tác b i d

c t ng c

ng,

i

ng h c sinh gi i, h c

sinh n ng khi u. Th xã ã hoàn thành ph c p ti u h c úng

tu i, ph c p

giáo d c trung h c c s n m 2001, t l huy

ng tr trong

tu i

tr

t 99,8%.

t 100%, t l h c sinh t t nghi p các c p

ã có 28 tr

ng (05 tr

ng THCS, 10 tr

n nay, toàn th xã

ng Ti u h c, 13 tr

v i 312 l p h c và 9.673 h c sinh), trong ó có 24/28 tr

n nhà

ng

ng M m non
t chu n qu c

gia, chi m 85,7%.

H th ng tr

ng l p các c p h c

c s p x p và

u t xây d ng ngày

càng khang trang h n, c s v t ch t ph c v cho vi c d y và h c
c

ng. C c u các ngành h c

c t ng

c nâng c p b sung. Ngoài h th ng giáo

d c ph thông, ã hình thành nhi u lo i hình ào t o nh các l p d y ngh ,
trung tâm ngo i ng , tin h c, h

ng nghi p...

c. V y t : H th ng y t t xã, ph

ng

c v c s v t ch t và trang thi t b y t hi n
có trình

chuyên môn, có y

sóc s c kho ban

n th xã
i cùng v i

c

u t m r ng

i ng th y thu c

c áp ng ngày càng t t h n nhu c u ch m

u và i u tr b nh cho nhân dân. Trên

a bàn th xã có

B nh vi n C, Trung tâm y t th xã và các Tr m Y t c a các xã, ph
Hàng n m, ã th c hi n t t các ch
t trên
c

a bàn. Xây d ng xã

ng.

ng trình m c tiêu qu c gia t i các c s y

t chu n v y t theo B tiêu chí Qu c gia, t ng

ng công tác ki m tra, qu n lý nhà n

sinh th c ph m. Nâng cao ch t l

c v y, d

c,

m b o an toàn v

ng ch m sóc, s c kh e cho nhân dân.

y