Nghiên cứu ảnh hưởng của chế độ ánh sáng đến sinh trưởng của cây Sa Mộc Dầu (Cunninghamia Konishi Hayata) Giai đoạn vườn ươm tại trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

I H C NÔNG LÂM

NGUY N TH LANH
Tên

tài:
NGHIÊN C U NH H

TR

NG C A CH

ÁNH SÁNG

N SINH

NG C A CÂY SA M C D U (Cunninghamia Konishi Hayata) GIAI

O NV

N

M T I TR

NG

I H C NÔNG LÂM THÁI NGUYÊN

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

: Chính quy

Chun ngành

: Lâm Nghi p

Khoa

: Lâm Nghi p

Khóa h c

: 2011 – 2015

Thái Nguyên, n m 2015

IH C


I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

I H C NÔNG LÂM

NGUY N TH LANH
Tên

tài:
NGHIÊN C U NH H

TR

NG C A CH

ÁNH SÁNG

N SINH

NG C A CÂY SA M C D U (Cunninghamia Konishi Hayata) GIAI

O NV

N

M T I TR

NG

I H C NÔNG LÂM THÁI NGUYÊN

KHÓA LU N T T NGHI P
H

ào t o

IH C

: Chính quy

Chuyên nghành 0: Lâm Nghi p
L p

: K43 – LN N01

Khoa

: Lâm Nghi p

Khóa h c

: 2011 – 2015

Gi ng viên h

ng d n

Khoa Lâm Nghi p – Tr

ng

: ThS. L

ng Th Anh

i H c Nông Lâm Thái Nguyên

Thái Nguyên, n m 2015


i

L I CAM OAN
Tơi xin cam oan khóa lu n t t nghi p: “nghiên c u nh h
ánh sáng

n sinh tr

giai o n v

n

ng c a cây Sa M c D u (cunninghamia Konishi Hayata)

m t i tr

i h c Nơng Lâm Thái Ngun” là cơng trình

ng

nghiên c u khoa h c c a b n thân tôi, công trình

c a Th.S L
ã

ng c a ch

c th c hi n d

is h

ng d n

ng Th Anh. Nh ng ph n s d ng tài li u tham kh o trong khóa lu n

c nêu rõ trong ph n tài li u tham kh o. Các s li u và k t qu nghiên c u

trình bày trong khóa lu n là q trình theo dõi hồn tồn trung th c, n u có sai sót
gì tơi xin ch u hoàn toàn trách nhi m và ch u m i hình th c k lu t c a khoa và nhà
tr

ng

ra.
Thái Nguyên, tháng….. n m 2015
XÁC NH N C A GVHD
ng ý cho b o v k t qu tr
h i

Th.s L

Ng

i vi t cam oan

c

ng khoa h c

ng Th Anh

Nguy n Th Lanh

XÁC NH N C A GV CH M PH N BI N
Xác nh n ã s a ch a sai sót sau khi H i
(Ký, h c và tên)

ng ánh giá ch m.


ii

L IC M
Tài nguyên th c v t r ng n
Nam ang ph i

N

c ta r t phong phú và a d ng. Tuy nhiên Vi t

i m t v i th c tr ng áng lo ng i, ó là con ng

i l m d ng quá

m c vi c khai thác s d ng các ngu n tài nguyên này và k t qu là nhi u loài th c
v t b suy gi m, th m chí ã tuy t ch ng ho c ang
Vì v y vi c b o t n ngu n gen cây r
bi t là sinh viên ã
n ng c b n

ng

c nguy c tuy t ch ng.

c coi là nhi m v c p bách hi n nay.

c h c t p và rèn luy n, ã

chu n b hành trang b

ng tr

c trang b

y

c

ki n th c, k

c vào cu c s ng, góp m t ph n s c l c nh bé

c a mình vào cơng cu c l u gi các ngu n gen cây r ng q hi m hi n có, ph c v
cho cơng tác cung c p gi ng cây tr ng r ng tr
t

c nh ng m c tiêu trên,

nhi m khoa Lâm Nghi p tr
th c t p t t nghi p v i
sinh tr

ng

c m t và lâu dài.
c s nh t trí c a nhà tr

ng, ban ch

i h c Nông Lâm Thái Nguyên tôi ã ti n hành

tài: “Nghiên c u nh h

ánh sáng

n

ng c a cây Sa M c D u (Cunninghamia Konishi Hayata) Giai o n v

n

m t i tr

ng c a ch

i h c Nông Lâm Thái Ngun”. Hồn thành

ng

này tơi ã nh n

c s giúp

t n tình c a các cán b cơng nhân viên v

Trung tâm nghiên c u và phát tri n Lâm Nghi p vùng núi phía B c, tr
Nơng Lâm, cùng các th y cô giáo trong khoa Lâm Nghi p,
d n ch

o t n tình c a cơ giáo h

q trình làm

c khóa lu n

ng d n ThS. L

n

ng

ng

ng Th Anh ã ch b o tôi su t
n Ban

ng, Ban ch nhi m khoa Lâm Nghi p và t t c các th y cơ giáo

cùng gia ình, b n bè ã giúp

tơi hồn thành khóa lu n này.

Th c t p t t nghi p có vai trị r t quan trong
trình h c t p t i tr

ih c

c bi t h n là s h

tài. Qua ây tơi xin bày t lịng bi t n chân thành nh t

giám hi u nhà tr

m

ng.

ây là th i gian

i v i m i sinh viên sau quá

m i sinh viên c sát v i nh ng th c t ,

ng th i qua th c t p giúp sinh viên h th ng l i nh ng ki n th c ã h c
d ng vào th c ti n nghiên c u và có

c nh ng kinh nghi m t th c ti n, t

nâng cao n ng l c c a b n thân nh m ph c v t t cho cơng vi c.

áp
ó


iii

Vì n ng l c c a b n thân và th i gian có h n, b
ph

c

u làm quen v i th c t và

ng pháp nghiên c u nên b n khóa lu n t t nghi p c a tôi không th tránh kh i

nh ng sai xót. Chính vì v y tơi r t mong nh n
cơ giáo và các b n

c ý ki n óng góp c a các th y giáo,

b n khóa lu n t t nghi p c a tơi

c hồn ch nh h n.

Tôi xin chân thành c m n!
Thái Nguyên, ngày 15 tháng 6 n m 2015
Sinh viên

Nguy n Th Lanh


iv

DANH M C CÁC B NG
B
B
B
B
B
B

ng 2.1. K t qu phân tích m u t ..................................................................... 10
ng 2.2. M t s y u t khí h u t i thành ph Thái Ngun .................................. 11
ng 3.1: S
b trí các cơng th c thí nghi m ch
ánh sáng .......................... 13
ng 3.2: Các ch tiêu sinh tr ng Hvn, Doo ........................................................ 14
ng 3.3: B ng s p x p các tr s quan sát phân tích ph ng sai 1 nhân t ............ 15
ng 3.4: B ng phân tích ph ng sai m t nhân t ANOVA .................................. 18

B ng 4.1: K t qu sinh tr ng H vn c a cây Sa m c d u các cơng th c thí nghi m
giai o n 3 tháng tu i ........................................................................... 20

B ng 4.2: S p x p các ch s quan sát H vn trong phân tích ph ng sai m t nhân t
............................................................................................................. 21
B ng 4.3: Phân tích ph ng sai m t nhân t
i v i s sinh tr ng c a Hvn cây Sa
m c d u ................................................................................................ 22
B ng 4.4: B ng sai d t ng c p

xi - xj

c a cây Sa m c d u giai o n v

cho s sinh tr
n

ng chi u cao vút ng n

m .............................................. 24

B ng 4.5: K t qu sinh tr ng H vn c a cây Sa m c d u các cơng th c thí nghi m
giai o n 6 tháng tu i ........................................................................... 24
B ng 4.6: S p x p các ch s quan sát H vn trong phân tích ph ng sai m t nhân t ... 26
B ng 4.7: Phân tích ph ng sai m t nhân t
i v i s sinh tr ng c a Hvn cây Sa
m c d u ................................................................................................ 26
B ng 4.8: B ng sai d t ng c p

xi - xj

c a cây Sa m c d u giai o n v
B ng 4.9: K t qu sinh tr

giai o n v n

cho s sinh tr
n

ng chi u cao vút ng n

m .............................................. 28

ng D oo c a cây Sa m c d u cu i thí nghi m trong
m .............................................................................. 29

B ng 4.10: S p x p các ch s quan sát D oo trong phân tích ph ng sai m t nhân t ..... 30
B ng 4.11: B ng phân tích ph ng sai m t nhân t
iv i
ng kính c r c a
cây Sa m c d u ..................................................................................... 31
B ng 4.12: B ng sai d t ng c p

xi - xj

iv i

ng kính c r cây Sa m c

d u giai o n v n m ....................................................................... 32
B ng 4.13: K t qu t l cây t t, trung bình, x u và cây
tiêu chu n xu t v n c a
cây Sa m c d u ..................................................................................... 33

v

DANH M C CÁC HÌNH
Hình 4.1.

th bi u di n sinh tr

ng H vn c a cây Sa m c d u

các cơng

th c thí nghi m ...........................................................................20
Hình 4.2:

th bi u di n sinh tr

ng H vn c a cây Sa m c d u

các cơng th c thí

nghi m.................................................................................................. 25
Hình 4.3:

th bi u di n sinh tr
m cd u

Hình 4.4: Bi u

ng v

ng kính c r trung bình c a cây Sa

các cơng th c thí nghi m ..................................................... 29

bi u di n t l cây t t, trung bình, x u c a cây Sa m c d u

các

cơng th c thí nghi m ............................................................................ 34
Hình 4.5: Bi u

bi u di n cây

tiêu chu n xu t v

n c a cây Sa m c d u

các

công th c thí nghi m. ........................................................................... 34
Hình 4.6.

nh h
o nv

ng c a s che sáng
n

n sinh tr

ng c a cây Sa m c d u giai

m..................................................................................... 36


vi

DANH M C CÁC C M T

VI T T T

BTNT

: B o t n thiên nhiên

Hvn

: Chi u cao vút ng n

CT

: Cơng th c

CTTN

: Cơng th c thí nghi m

IUCN

: Danh sách v tình tr ng b o t n và a d ng c a
các loài

ng v t và th c v t trên th gi i.

D00

:

ng kính c r

PTPSMNT

: Phân tích ph
: T ng

ng sai m t nhân t


vii

M CL C
Trang
PH N 1. M
U ................................................................................................ 1
1.1. t v n ..................................................................................................... 1
1.2. M c ích nghiên c u ..................................................................................... 1
1.3. M c tiêu nghiên c u ...................................................................................... 2
1.4. Ý ngh a c a tài .......................................................................................... 2
PH N 2. T NG QUAN TÀI LI U ...................................................................... 3

2.1.C s khoa h c ............................................................................................... 3
2.2. Các k t qu nghiên c u v nh h ng c a nhân t ánh sáng n sinh tr ng
c a cây Sa m c d u và cây r ng trong giai o n v n m. ................................ 5
2.3. K t qu nghiên c u nh h ng c a ch
che bóng n sinh tr ng c a cây
Sa m c d u và cây r ng trong giai o n v n m. ............................................ 7
2.4. i u ki n t nhiên c a khu v c nghiên c u ................................................ 10
Ph n 3.
IT
NG, N I DUNG VÀ PH
NG PHÁP NGHIÊN C U ...... 12
3.1. i t ng, ph m vi nghiên c u ................................................................... 12
3.2. a i m và th i gian nghiên c u ................................................................ 12
3.3. N i dung nghiên c u ................................................................................... 12
3.4. Ph ng pháp nghiên c u ánh giá chi u cao cây con và d tính t l xu t v n ...... 12
3.4.1. Ngo i nghi p ......................................................................................... 12
3.4.2. N i nghi p ............................................................................................ 14
Ph n 4. K T QU VÀ PHÂN TÍCH K T QU ............................................... 20
4.1. K t qu nghiên c u sinh tr ng v chi u cao c a cây Sa m c d u các cơng
th c thí nghi m giai o n 3 tháng tu i................................................................ 20
4.2. K t qu nghiên c u sinh tr ng v chi u cao c a cây Sa m c d u các cơng
th c thí nghi m giai o n 6 tháng tu i................................................................ 24
4.3. K t qu nghiên c u sinh tr ng v
ng kính c r D oo cu i giai o n thí
nghi m ............................................................................................................... 28
4.4. D tính t l xu t v n c a cây Sa m c d u các cơng th c thí nghi m. .... 33
PH N 5. K T LU N, KI N NGH ................................................................... 37
5.1. K t lu n ....................................................................................................... 37
5.2. Ki n ngh ..................................................................................................... 38
TÀI LI U THAM KH O ................................................................................... 39

1

PH N 1
M
1.1.

U

tv n
Có r t nhi u Trung tâm nghiên c u phát tri n ngu n cây r ng, Khu b o t n

thiên nhiên

n

c ta và trên th gi i ang l u tr , xây d ng các mơ hình tr ng cây

Lâm Nghi p nh m mang l i giá tr kinh t cao cho m i h gia ình và c ng
dân c . Ngồi ra tr ng r ng cịn góp ph n b o v
h u, i u hòa ngu n n
th c n, d

ng

a d ng sinh h c, i u hịa khí

c, cung c p các lo i lâm s n ngoài ngoài g nh : G , c i,

c li u ph c v cho

i s ng con ng

i.

Bên c nh các loài cây nh : S a, nghi n, Gù h
m t kinh t , th m m , th

ng, P mu,… có giá tr v

ng m i thì cây Sa m c d u c ng là m t lồi cây lâm

nghi p có giá tr nh v y.
Các thông tin, d n li u khoa h c và nghiên c u chuyên sâu v loài cây Sa
m c d u có khá nhi u. Sa m c d u có tên khoa h c là Cunninghamia Konishi
Hayata thu c ngành Thông (Pinophyta). Theo ngh
30/ 3/ 2006 c a chính ph quy

nh s 32/ 2006/ N

- CP ngày

nh Sa M c D u là loài th c v t thu c nhóm IIA là

lồi h n ch khai thác, s d ng vì m c ích th

ng m i (Chính ph - Ngh

nh

32/2006/N /CP) [6].
Nh v y,

góp ph n vào b o v loài cây này, ngay t trong giai o n v

m c n tìm hi u nhân t ánh sáng nh h

ng

thu t phù h p nh m

m b o cho cây phát tri n

ti n hành th c hi n

tài: “Nghiên c u nh h

tr

n sinh tr
t ch t l
ng c a ch

ng c a cây

có các k

ng, chính vì v y tơi ã
ánh sáng

n sinh

ng c a cây Sa m c d u (Cunninghamia Konishi Hayata) giai o n v
m t i tr

ng

n

n

i H c Nơng Lâm Thái Ngun”.

1.2. M c ích nghiên c u
K t qu nghiên c u góp ph n t o gi ng t t, ph c v cho công tác tr ng r ng
nh m b o t n và phát tri n loài cây Sa m c d u. Ch n ra cơng th c thí nghi m có t
l cây s ng cao nh t trong sinh tr

ng c a cây Sa m c d u

Áp d ng cơng th c ó cho các l n

m cây gi ng sau này.

giai o n v

n

m.

2

1.3. M c tiêu nghiên c u
-

ánh giá

cm c

d u trong giai o n v

n

nh h

ng c a nhân t ánh sáng

m.

- L a ch n công th c che sáng phù h p cho sinh tr
v

n

n cây Sa m c

ng t t nh t

giai o n

m.

1.4. Ý ngh a c a

tài

- Ý ngh a trong h c t p và nghiên c u khoa h c
+ ây là m t gi i pháp b o t n và phát tri n loài cây Sa m c d u.
+ Áp d ng

c lý thuy t ã h c vào th c ti n, t o cho sinh viên tác phong

làm vi c t l p khi ra th c t .
+ Nghiên c u th c ti n

tài giúp làm quen v i công tác nghiên c u khoa

h c, c ng c ki n th c c s và chuyên ngành.

ng th i ánh giá

c a các công th c giàn che v i các t l khác nhau t i sinh tr
d u giai o n v

n

c nh h

ng

ng c a cây Sa m c

m.

- Ý ngh a trong th c ti n s n xu t
Áp d ng k t qu nghiên c u
Sa m c d u giai o n v
m b o ch t l

ng s l

giá thành s n xu t.

n

ph c v cho công tác s n xu t cây con

m cho t l s ng cao, cây sinh tr

ng cây con, t ng t l xu t v

ng nhanh,

n, gi m chi phí, h


3

PH N 2
T NG QUAN TÀI LI U

2.1.C s khoa h c
Sinh tr

ng và phát tri n c a cây r ng luôn ch u nh h

ng t ng h p c a

nhi u nhân t sinh thái, trong ó m t s nhân t gi vai trò l n h n nh ng nhân t
khác. Trong i u ki n v
và n

n

m, nhân t sinh thái ch

o là

tàn che (ánh sáng)

c.
Vai trò c a ánh sáng

i v i cây

Ánh sáng là y u t vô cùng quan tr ng cho s sinh tr

ng c a cây vì nó r t

c n cho quá trình quang h p. Nh quá trình quang h p mà cây t ng h p các h p
ch t h u c làm nguyên li u
cây

ti n hành sinh tr

xây d ng nên c th và tích l y n ng l

ng phân b d

n

c ta là cây a sáng , Còn nh ng cây a bóng

i tán cây r ng, d

y u ánh sáng tán x

thơng qua quang h p mà cịn tác
ng

i tán cây n qu lâu n m, chúng s d ng ch

quang h p.

Ánh sáng không nh ng nh h

C

ng

n s sinh tr

ng tr c ti p

ng m t cách gián ti p

n s sinh tr

ng c a t bào.

ánh sáng m nh c ch pha giãn c a t bào làm cho giai o n này

k t thúc s m h n nên cây

n i có ánh sáng chi u m nh th

ng có chi u cao cây

th p. Cịn trong bóng t i ho c bóng dâm giai o n giãn kéo dài h n, cây v
và gây ra hi n t

trong

ng..

Ð i b ph n cây tr ng
th

ng

ng “v ng”. Cây b v ng có m t s

thái khác v i cây s ng trong i u ki n ánh sáng

n dài

c i m v gi i ph u và hình

y

.

V gi i ph u: Mơ x p, t bào giãn m nh dài ra, thành t bào m ng, gian bào l n...
V hình thái: màu s c nh t và thi u di p l c, cây phát tri n không cân
cây cao g y y u, d
thì ch t l

ngã, r phát tri n khơng

ng ánh sáng c ng có nh h

Ánh sáng có b

ng

y

. Ngồi c

n s sinh tr

c sóng dài nh ánh sáng

ng

i,

ánh sáng

ng.

hay tia h ng ngo i kích thích

giai o n giãn c a t bào làm t ng chi u cao, chi u dài c a cây. Ng

c l i nh ng tia


4

sáng có b

c sóng ng n nh tia xanh tím, tia t ngo i thì kích thích s phân chia t

bào và c ch giai o n giãn c a chúng, làm cho cây th p lùn. Ðây là m t trong
nh ng lý do mà cây

trên núi cao th

cao giàu tia sáng có b

ng th p h n cây

d

i thung l ng vì

trên

c sóng ng n (Hồng Cơng ãng, 2000) [7].

Nhu c u v ánh sáng c a th c v t
Trong su t chu k s ng c a cây thì cây r t c n nhi u ánh sáng. Tùy theo nhu
c u ánh sáng

ng c a cây mà ng

i ta chia th c v t thành hai nhóm

là cây a sáng và cây a bóng. Cây a sáng sinh tr

ng m nh trong i u ki n ánh sáng

y

i v i s sinh tr

, còn cây a bóng sinh tr

ng t t trong i u ki n bóng râm thích h p.

Vai trị c a ánh sáng v i cây con giai o n v
Ánh sáng là ngu n n ng l
nh h

ng c n b n

cây con . Khi
nh ng

n s phân ph i l

c che bóng, t ng tr

ng t ng tr

c nh ng tác

thoát h i n

ng th i làm gi m nhi t

s ng sót ban

ngã khi g p gió l n. Trái l i,

ng chi u cao c a cây con di n ra ch m,

c,

u c a cây con

ng c c oan c a môi tr

ng, làm gi m kh n ng

c a cây và c a h n h p ru t b u. S

i u ki n

i u ch nh ánh sáng trong giai o n v

t tr ng r ng c ng ph thu c vào vi c
n

m. Nh ng cây con sinh tr

ánh sáng th p s hình thành các lá ch u bóng. N u b t ng

ngoài ánh sáng và kèm theo i u ki n m
b i ánh sáng m nh.
tr

ng b

ng kính l n, thân cây c ng và nhi u cành. Nói chung, vi c che bóng giúp

cây con tránh

ng

ng m i gi a các b ph n c a

ng chi u cao c a cây con di n ra nhanh,

khi g p i u ki n chi u sáng m nh, t ng tr

c

m

ng c n cho quang h p c a th c v t. Ánh sáng có

ng kính nh , s c s ng y u và th

nh ng

n

ng cho

, nhi t

thay

a chúng ra

i, chúng s b

c ch

i u này có th làm cho cây con b t vong ho c gi m t ng

n khi các lá ch u bóng

V n Thêm, 2002) [15]. Ch

ánh sáng

c thay th b ng các lá a sáng (Nguy n
c coi là thích h p cho cây con

m khi nó t o ra t l l n gi a r /chi u cao thân, hình thái tán lá cân
chi u cao/

ng v i

ng kính b ng ho c g n b ng 1 .

th s ng sót và sinh tr

v

n

i, t l

c i m này cho phép cây con có

ng t t khi chúng b ph i ra ánh sáng hoàn tồn. Vì th ,


5

trong gieo

m nhà lâm h c ph i chú ý

n nhu c u ánh sáng c a cây con

(Kimmins, 1998) [17].
2.2. Các k t qu nghiên c u v
tr

nh h

ng c a nhân t ánh sáng

ng c a cây Sa m c d u và cây r ng trong giai o n v

n

n sinh

m

2.2.1. Nghiên c u v cây Sa m c d u trên th gi i
Theo Warm (1980), loài cây Sa m c d u thu c h

Hoàng

àn

(Cupressaceae). Các lồi cây thu c h này có d ng g l n. Trên th gi i h này có 8
chi, kho ng 13 – 14 loài, trong th i

i c sinh và Ecơxen, các lồi c a h này ã

t o thành nh ng cánh r ng r ng l n

vùng B c bán c u. Hi n t i h u nh t t c

chúng ch cịn sót l i t i nh ng vùng r t nh v i nh ng loài m c t nhiên, a ph n
u t n t i

tr ng thái r ng tr ng. Các chi trong h là: Sequoia, Metasequaia,

Sequoiadendron, Taiwania, Cunninghamia, Taxodium, Glyptostrobus, Cryptomeria.
Phân b
r t l n nh

châu Á (Trung Qu c, Vi t Nam) và châu M . Nhi u lồi có kích th
Squoiadendron giganteum, g

c

Sequoia sempervirens, B t m c

Taxodium mucronatum có chi u cao t i 100m ho c h n và

ng kính t i 10m và

có th t n t i t i 3 -4 ngàn n m. M t i u rõ ràng r ng các loài thu c h này cho g
p, dáng cây cao r t th ng
v i m c

c tr ng r ng rãi

các vùng có khí h u ơn

i nóng

ích làm c nh và cho g . Riêng chi Taiwania ch có m t lồi

T.Cryptomerioides

c tìm th y

c coi là ch có phân b

ài Loan t n m 1906 và g n 100 n m chúng

ài Loan, Tây Nam Vân Nam.

Ngồi ra có tài li u nêu chi Sa m c d u (danh pháp khoa h c:
Cunninghamia) là m t chi có 1 lồi cây thân g , th
(Cupressaceae). Chúng có ngu n g c

ng xanh, thu c h Hoàng àn

khu v c Trung Qu c,

ài Loan và Vi t

Nam, các cây l n có th cao t i 50-55m. Tên g i khoa h c c a chi này
theo tên c a Dr. James Cunningham, m t bác s ng

i Anh ã

c

t

a các loài này vào

gieo tr ng n m 1702 (Lê Xuân Toàn, 2012) [16].
Các loài trong chi Cunninghamia có các lá kim v i ng nh m m, dai nh da,
c ng, màu xanh l c t i xanh l c-lam, m c vòng xung quanh thân theo hình cung i
lên; các lá này dài 2-7cm và r ng 3-5mm (t i ph n g c lá), và mang hai d i khí


6

kh ng màu tr ng hay tr ng ánh l c
lá có th tr thành màu nâu

phía d

i và ơi khi là

phía trên m t lá. Tán

ng khi th i ti t q l nh.

Các nón nh và khơng d th y khi th ph n vào cu i mùa ông, các nón
m c thành c m kho ng 10-30 nón, cịn các nón cái m c

c

n l ho c 2-3 nón cùng

nhau (Lê Xn Tồn, 2012) [16]. Các nón h t chín sau 7-8 tháng, dài kho ng 2,54,5cm, hình tr ng ho c hình c u, v i các v y m c xo n, m i v y ch a 3-5 h t.
Chúng th

ng phát tri n nhanh (v i ch i sinh d

các cây do ng
tr ng

i tr ng; nh ng l i hi m

c ch n l c

ng m c trên

nh c a nón) trên

cây m c hoang, và có th là gi ng cây

d dàng nhân gi ng b ng ph

ng pháp sinh d

ng trong

tr ng r ng.
Khi cây càng l n thì thân c a nó có xu h
quanh g c, c th là sau khi b các v t th
này sau ó có th phát tri n
có màu nâu d dàng b l t ra

ng

ng t o ra các ch i r mút xung
thân hay r , và các ch i r mút

t o thành cây nhi u thân. V c a các thân cây l n
l ph n v bên trong màu nâu

(Lê Xuân Toàn,

2012) [16].
G Sa m c d u là lo i g
m m có h

c ánh giá cao t i Trung Qu c, do nó là lo i g

ng th m và khá b n, t

ng t nh c a H ng sam B c M (Sequoia

sempervirens) và Bách Nh t B n (Cryptomeria japonica).
Ngu n gen Sa m c d u t i

ài Loan ang

c l u gi b o t n trong Ngân

hang h t gi ng (Tree Seed Bank) cùng v i 152 loài th c v t khác. Bên canh ó
ngu n gen Sa m c d u còn

cl ut im ts V

n th c v t

Loan, sau nhi u th p k khai thác c n ki t, t n m 1950 ch
quy mơ l n
T i
nhi t

ài

ng trình tr ng r ng

c th c hi n ã góp ph n b o t n và phát tri n ngu n gen loài này.

ài Loan Sa m c d u phân b
trung bình n m 17-220C và l

cao 1300-2800m. Sinh tr

nâng cao ch t l

ng g và sinh tr

ng t t nh t

ng m a 2000-3500mm/n m. Trên các i u

ki n phù h p cây có th t ng 1m v chi u cao và 1cm

nghi m ã

Châu Âu.T i

ng thì nhi u ch

ng kính m t n m. Nh m
ng trình nghiên c u, kh o

c th c hi n t nh ng n m 1970. T nh ng n m 1990 chính ph

ã


7

óng c a r ng nh m ng n ch n suy gi m ngu n gen lâm nghi p

ng th i nâng cao

giá tr gi i trí c a r ng (tongcuclamnghiep) [18].
2.2.2. Nghiên c u v cây Sa m c d u
Vi t Nam h Hoàng

Vi t Nam

àn có ba chi v i 3 lồi m c hoang d i nh : Th y

tùng Glytostrobus pensilis (Staunt. Ex D. Don) K. Koch, Sa m c d u Cunninghamia
konishii Hayata và Bách tán

ài loan kín Taiwania cryptomerioides Hayata và m t

s loài nh p tr ng làm c nh l y bóng mát hay tr ng nh : Sa m c Cunninghamia
lanceolata (Lamb.) Hook, B t m c Taxodium distichum (L.) Rich. và Cryptomeria
japonica. Vi c phát hi n lồi cây Sa m c d u có ý ngh a khoa h c và th c ti n l n,
khơng ch b sung thêm m t lồi cho h th c v t Vi t Nam, m r ng phân b c a
lồi trên th gi i mà cịn óng góp ngu n gen ph c v cho vi c tr ng r ng (Lê
Xuân Toàn, 2012) [16].
Vi n Khoa h c lâm nghi p Vi t Nam là c quan
và phát tri n ngu n gen

Vi t Nam v i nhi u ch

u ngành trong nghiên c u

ng trình d án do chính ph

c ng nh t ch c qu c t tài tr trong ó có CSIRO (Úc). Ví d d án “B o t n
ngu n gen lâm nghi p” do Vi n Khoa h c lâm nghi p th c hi n t n m 2001-2005
v i kho ng trên 100 loài quan tr ng trên di n tích kho ng 150ha t i C u Hai (Phú
Th ), Tr ng Bom (

ng Nai), Lang Hanh (Lâm

ng), Cúc Ph

Ngoài ra vi c b o t n ngo i vi các lâm phân gi ng cây r ng c ng

ng (Ninh Bình).
c th c hi n

v i 9 loài cây g quan tr ng nh Lim xanh, V i thu c, P mu, Trò ch , Sao v i g n
10.000 cây cá th t h t ho c hom. Trong d án “ a d ng loài và b o t n ngo i vi
các loài tre
xác

nh

Vi t Nam” do Biodiversity International tài tr t n m 2003-2005 ã
c danh sách 216 loài tre và h t tr n b

(Cunninghamia konishii Hayata)

e d a, trong ó có Sa m c d u

c x p vào nhóm b

Hồng Ngh a, 2008). Vì th Sa m c d u r t

e d a (VU A1cd) (Nguy n

c quan tâm b o t n ngu n gen v a

góp ph n khai thác nh m phát tri n kinh t xã h i. Ví d nh : Các ch
tr ng r ng tr
m ts

c ây,

c bi t là Ch

ng trình 327 và ch

ng trình

ng trình 5 tri u ha ã có

xu t danh m c các lồi cây tr ng r ng áp d ng cho 9 vùng lâm nghi p

g m: Tây B c,

ông B c, Trung du B c B , B c Trung B , Trung Trung B , Nam


8

Trung B , Tây Nguyên,

ông Nam B , và Tây Nam B g m 104 loài. Trong danh

sách các loài cây tr ng r ng có nhi u lồi thu c nhóm
gen là các lồi b n
sách

Vi t Nam.

a,

it

ng c n b o t n ngu n

c bi t là các lồi có nguy c tuy t ch ng,

c ghi vào

ó là nh ng lồi q hi m có giá tr khoa h c, kinh t cao nh :

Hoàng àn (Cupresus torulosa), Thơng

b c (Taxus chinensis), Thơng pà cị

(Pinus kwangtungensis) hay Sa m c d u (Cunninghamia konishii Hayata) (Nguy n
Ti n Hi p, Phan K L c, Nguy n

c T L u, Philip Ian Thomas, Aljos Farjon,

Leonid Averyanov và Jacinto Regalado Jr) [8].
Sa m c d u

c x p vào Nhóm IIA trong Danh m c các lồi

th c v t quí hi m và vi c s d ng b h n ch .
hành

xác

Ngh An nghiên c u ã

c ti n

nh toàn b khu v c phân b c a loài trong t nh và nghiên c u các

i m sinh h c và sinh thái c a lồi (Chính ph - ngh
Th nghi m thi t l p khu tr ng b o t n
qu .V n

ng v t và

chính là thu hái

c

nh 32/2006/N -CP) [6].

K S n ã không thu

c h t gi ng và l a ch n

c

c nhi u k t

a i m tr ng thích

h p. Hi n tr ng qu c t “s p b tuy t ch ng A1c ”, hi n tr ng qu c gia hi n t i
“hi m”. Hi n tr ng qu c gia
(iv)” (Sách

xu t qua ánh giá “ ang b tuy t ch ng A2c, B2ab

Vi t Nam, 2007) [14].

trên th gi i Sa m c d u

m c S p b tuy t ch ng A1c, tuy nhiên hi n tr ng qu c t này
trong tài li u này là
Nam do kích th

ang b tuy t ch ng A1c (Công

c các qu n th nh , phân b h n ch

và và các khu r ng này b phá do phát n
chu n IUCN 2001

c ánh giá
c ánh giá l i

c CITES, 2008) [5].
m ts

Vi t

a i m t i ba t nh

ng làm r y nên loài này áp ng tiêu

m c S p b tuy t ch ng (B nông nghi p và phát tri n nông

thôn, 2009) [3].
Sa m c d u là cây g

ng có tán hình tháp, cao t i 50m và

ngang ng c t i 2,5m ho c h n. Cây
nguyên sinh r m th
bình (nhi t

ng kính

c th y r i rác thành các ám nh trong r ng

ng xanh h n giao nhi t

trung bình n m 13-190c, l

hố t granít ho c các á m silicát khác

i gió mùa núi th p ho c núi trung

ng m a trên 1500mm) trên

t phong

cao 960-2000m trên m t bi n. Các


9

lồi Thơng m c kèm g m P mu (Fokienia hodginsii), Kim giao núi

t (Nageia

wallichiana) và Thông nàng (Dacrycarpus imbricatus). Tái sinh t nhiên không
th y

khu BTTN Pù Hu ng ho c

khác s tái sinh th

ng g p

núi Pù Mát c a K S n, Ngh An.

nh ng n i

nh ng n i

t b s t l ho c các khu m i b cháy, và nh

v y c n có kho ng r ng tr ng thì cây m i tái sinh (Nguy n V n Thêm, 2002) [13].
2.3. K t qu nghiên c u nh h

ng c a ch

che bóng

cây Sa m c d u và cây r ng trong giai o n v
T tr

c

c a ch

m cây g . Nhìn

m cây g , m t m t các nhà nghiên c u h

nh nh ng nhân t sinh thái có nh h

con, nhân t

ng quy t

nh

n sinh tr

ng vào

ng c a cây

c quan tâm nhi u là ánh sáng. Khi b trí thí nghi m v

nh h

ng

che sáng, ã phân chia ra 5 m c che sáng: không che sáng, che sáng

25%, che sáng 50%, che sáng 75%, che sáng 100% (Hồng Cơng
Nghiên c u nh h

ng c a t

l che sáng

n sinh tr

(Dalbergia bariaensisPierre) trong giai o n v
ch ng t r ng:
75%)

ng c a

m.

n nay ã có nhi u cơng trình nghiên c u v gieo

chung, khi nghiên c u gieo
xác

n

n sinh tr

n

giai o n t 1-4 tháng tu i, m c

m b o cho C m lai, sinh kh i, sinh tr

ch ng (không che sáng), nh ng

ãng, 2000) [7].

ng c a cây C m lai

m, k t qu nghiên c u ã
che sáng 50-100% (t t nh t

ng chi u cao

u l n h n so v i

n tháng th 6, các ch tiêu trên l i

i

t cao nh t

t l che sáng 50% (Nguy n Th M ng , 1997) [11]. Khi nghiên c u v gieo

m

D u song nàng (Dipterocarpus dyeriPierre), Nguy n Tu n Bình (2002) [2] nh n
th y ch

che sáng 25% – 50% là thích h p cho sinh tr

ng c a D u song nàng

12 tháng tu i. Khi nghiên c u v cây Hu nh liên (Tecoma stans (L.) H.B.K) trong
giai o n 6 tháng tu i, Nguy n Th C m Nhung (2006) [12] nh n th y
thích h p là 60%. Khi nghiên c u v
tr

ng rõ r t

. Sau 6 tháng,

n sinh tr

ng

ng kính c a gõ

che sáng 25%. Chi u cao thân cây gõ
thí nghi m th c

che sáng

n sinh

tàn che thay

i có

ng kính, chi u cao và sinh kh i c a cây con g
d

i các ch

phân hóa thành 4 nhóm, trong ó th p nh t
ó th p nh t

ng c a ch

(Afzelia xylocarpa Craib) nh n th y r ng

ng c a g

nh h

nh h

che sáng

che sáng khác nhau có s

tàn che 100%, cao nh t

ch

6 tháng tu i phân hóa thành 3 nhóm; trong

i ch ng, k

n

ch

che sáng 25% – 75%,


10

cao nh t

ch

che sáng 100%, K t qu nghiên c u c ng ã ch ng t r ng, giá tr

l n nh t v sinh kh i c a gõ
25%, th p nh t

ch

6 tháng tu i ch

t

cd

i ch

che sáng

che sáng 100% (Nguy n V n Thêm, 2006) [15].

2.4. i u ki n t nhiên c a khu v c nghiên c u
V trí

a lí

tài

c th c hi n t i v

nghi p vùng núi phía B c, tr

n

ng

m Trung tâm nghiên c u và phát tri n Lâm

i h c Nông Lâm Thái Nguyên thu c

Quy t Th ng, thành ph Thái Nguyên, c n c vào b n

a bàn xã

a lý Thành Ph Thái

Ngun thì v trí c a Trung tâm nh sau:
- Phía B c giáp v i ph

ng Quán Tri u

- Phía Nam giáp v i ph

ng Th nh

án

- Phía Tây giáp v i xã Phúc Hà
- Phía ơng giáp v i khu dân c tr

ng

i H c Nơng Lâm Thái Ngun.

a hình
a hình c a xã ch y u là

15°,

i bát úp khơng có núi cao.

d c trung bình là 10 –

cao trung bình 50 - 70m, a hình th p d n t Tây B c xu ng ông Nam.
N m khu v c chân

i, h u h t

Theo k t qu phân tích m u

t

ây là

t c a tr

t Feralit phát tri n trên á sa th ch .

ng ta nh n th y:

B ng 2.1. K t qu phân tích m u
ch tiêu

ch tiêu d tiêu/100g

t

K2O

N

P2O5

K2O

PH

0.241

0.035

3.64

4.56

0.90

3.5

0.058

0.211

0.060

3.06

0.12

0.12

3.9

0.034

0.131

0.107

0.107

3.04

3.04

3.7

sâu t ng
t (cm)

Mùn

N

P2O5

1 – 10

1.766

0.024

10 -30

0.670

30 -60

0.711

(Ngu n: Theo s li u phân tích
-

PH c a

t

t th p ch ng t

t

ây là

t c a tr

ng HNL Thái Nguyên)

t chua.

t nghèo mùn, hàm l ng N, P2O5 m c th p ch ng t

t nghèo dinh d ng.


11

c i m khí h u th y v n
Do v
y
t

n

m n m trong khu v c c a thành ph Thái Ngun nên nó mang

tính ch t chung c a khí h u thành ph . Qua tham kh o s li u c a ài khí

ng th y v n Gia B y Thành Ph Thái Nguyên ta có th th y di n bi n th i ti t

c a khí h u trong vùng

th i gian nghiên c u nh sau:

B ng 2.2. M t s y u t khí h u t i thành ph Thái Ngun
Nhi t

Tháng

trung bình

m

khơng khí

L

(%)

1

11.9

73

4.4

2

17.3

87

10.8

3

16.7

95

9.3

4

23.4

85

30.1

(Ngu n: Trung tâm khí t
Hi n tr ng v
Do v

n
n

ng th y v n Gia B y Thành Ph Thái Nguyên)

m:
mm i

c chuy n

n gi a n m 2009 nên thành ph n s l

cây không nhi u, không phong phú và a d ng, nhìn chung v

khá r ng. Cây trong v

i tiêu

y

n

ng

m có quy mô

n ch y u là cây: Keo, M , Lát hoa, S u và giâm hom m t

s lo i cây nh Bị Khai, Cơ Tịng, Li u r , Chu i Ng c...v
t

ng M a (mm)

(°C)

, d ng c ph c v công tác gieo

m

y

nh ng công tác rèn ngh và th c t p c a sinh viên trong tr
ti n cho vi c v n chuy n cây.

n

m có h th ng

, áp ng ch y u cho
ng, giao thông thu n


12

Ph n 3
IT
3.1.

it

NG, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U

ng, ph m vi nghiên c u
i t ng nghiên c u là cây Sa m c d u

Ph m vi nghiên c u:

tài nghiên c u ch

c gieo t h t trong giai o n v n
che sáng các m c

m.

khác nhau:

che sáng 25%; che sáng 50%; che sáng 75%; che sáng 100%.
3.2.

a i m và th i gian nghiên c u
a i m:
tài

c ti n hành t i v

Nghi p vùng núi phía B c, tr

ng

n

m Trung tâm nghiên c u và phát tri n Lâm
i h c Nông Lâm Thái Nguyên

Th i gian nghiên c u:
tài

c th c hi n t tháng 04/2014 - 12/2014.

3.3. N i dung nghiên c u
áp ng m c tiêu,
- Nghiên c u nh h

tài th c hi n m t s n i dung sau:
ng c a nhân t ánh sáng

(Hvn) c a cây Sa m c d u

ng v chi u cao

giai o n ba tháng và sáu tháng tu i.

- Nghiên c u nh h

ng c a nhân t ánh sáng

(Doo) c a cây Sa m c d u

giai o n sáu tháng tu i.

3.4. Ph

n sinh tr

n sinh tr

ng v

ng pháp nghiên c u ánh giá chi u cao cây con và d tính t l xu t v
- S d ng ph

k t qu

- S d ng ph

n

ng pháp nghiên c u k th a có ch n l c các tài li u, s li u,

ã nghiên c u tr
- S d ng ph

ng kính

c.

ng pháp nghiên c u th c nghi m - b trí thí nghi m.
ng pháp t ng h p và phân tích s li u:

T s li u thu th p qua i u tra các ch tiêu v chi u cao,

ng kính c r c a

cây Sa m c d u các cơng th c thí nghi m, tơi ti n hành t ng h p và phân tích k t qu
thí nghi m b ng ph

ng pháp th ng kê toán h c trong lâm nghi p.

3.4.1. Ngo i nghi p
B

c 1: Chu n b d ng c , v t t ph c v nghiên c u.

Cây con Sa m c d u.


13

Th

c o cao, th

c dây, th

c kép.

B ng bi u, gi y, bút.
Bình phun n

c.

Cây, c c dào ph c v cho làm dàn che.
Dàn che
B

các t l khác nhau: 25%, 50%, 75%, 100%.

c 2: B trí thí nghi m
theo dõi

c ánh sáng nh h

ng

b trí thí nghi m là m t kh i ng u nhiên

n sinh tr
y

ng c a cây con SMD tơi

. Thí nghi m

c b trí thành 5

công th c và 3 l n nh c l i, t t c là 15 ơ thí nghi m, các cơng th c thí nghi m
b trí cách nhau 10cm. M i cơng th c thí nghi m có 90 cây, dung l
sát là 30 cây trong m t ơ, t ng tồn b thí nghi m
tr

c

ng m u quan

theo dõi các ch tiêu v sinh

ng là 450 cây. CT1 - không che; CT2 - che 25%;CT3 - che 50%; CT4 - che

75%; CT5 - che 100%. Thí nghi m
B ng 3.1: S

c b trí theo s

sau:

b trí các cơng th c thí nghi m ch

ánh sáng

L p1

CT1

CT3

CT2

CT5

CT4

L p2

CT2

CT4

CT5

CT1

CT3

L p3

CT3

CT2

CT1

CT4

CT5

Lu ng cây và giàn che
chéo vào bu i chi u.
tháng o ch tiêu

B

ông – Tây

tránh ánh n ng

nh k 2 tháng 1 l n o ch tiêu v chi u cao (Hvn) và 6

m s cây ch t t i các cơng th c thí nghi m;

ng (Hvn, Doo): b ng th

c o cao và th

c k p Panme;

c 3: Ch m sóc thí nghi m

+T
T

ng

ng kính c r (Doo):

T l s ng:
Sinh tr

c làm theo h

cn
i

c
m cho cây con vào sáng s m và chi u mát. S l n t

i u ki n th i ti t và

mc a

t o i u ki n cho cây sinh tr

t trong b u. Thí nghi m ln gi

ng. Bình quân n

i tùy thu c vào
m cho cây,

c t i cho m i l n là 3-5 lít/m².

+ Nh c phá váng
Tr
n

c (tr

c khi nh c phá váng cho cây thí nghi m, tr
c kho ng 1 - 2 ti ng) cho b u cây ng m

c khi th c hi n, tôi t
m.

i


14

Nh h t c trong b u và quanh lu ng, k t h p x i nh , phá váng b ng m t
que nh , x i xa g c, tránh làm cây b t n th

ng, trung bình 10 - 15 ngày/1l n.

+ Sâu b nh h i
Trong q trình ch m sóc thí nghi m nh kì phun thu c phịng b nh cho cây.
B

c 4: Theo dõi thí nghi m và thu th p s li u.

Th i gian o

m các ch tiêu v sinh tr

ng

c ti n hành vào cu i

t thí nghi m. Trong m i ô tiêu chu n theo dõi i u tra 30 cây
t cây 1

c ánh s

n cây 30.

Cách o: M i ơ thí nghi m ch n 3 cây tiêu chu n trung bình v chi u cao,
m i cây tiêu chu n o 1 m u, ch
o cao: S d ng th
sát mi ng b u
o

o

c l p l i 3 l n cho 1 m u.

c o chi u cao và

chính xác là ± 0,1cm.

t th

c

n h t ng n cây.
ng kính c r (Doo): Dùng th

K t qu

c k p Panme.

c ghi vào b ng 3.2
B ng 3.2: Các ch tiêu sinh tr

STT

CTTN

Doo

ng Hvn, Doo
Hvn

Ghi chú

1
….
3.4.2. N i nghi p
S d ng ph
trung bình,

ng

tính chi u cao vút ng n

ng kính c r trung bình, s lá trung bình thơng qua các cơng th c:

1
H vn =
n
D oo =

ng pháp tính tốn thơng th

1
n

n

Hi
i 1
n

Di
i 1

15

Trong ó H vn là chi u cao vút ng n trung bình.
D oo là

ng kính g c trung bình

Di

là giá tr

ng kính g c c a m t cây

Hi

là giá tr chi u cao vút ng n c a m t cây.

n

là dung l

i

là th t cây th i.

ng m u i u tra.

Phân tích và x lí s li u trên excel:

+ Các ch s th ng kê nh ch s trung bình H vn, D oo

c th

c hi n

b ng ph n m m excel v i hàm sum ( ), average ( ),...
+
tr

ki m tra xem m c

ng chi u cao,

phân tích ph

nh h

ng c a m i cơng th c che bóng t i sinh

ng kính c r c a cây SMD nh th nào tôi dùng ph

ng pháp

ng sai m t nhân t v i 3 l n l p [4; 9].

B ng 3.3: B ng s p x p các tr s quan sát phân tích ph

ng sai 1 nhân t

Các tr s quan sát
A

K t qu trung bình c a các l n nh c l i
1

SiA

Xi A

2 ................................................

1

X11 X12…………………………X1b1

S1A

X1

2

X21 X22.........................................X2b2

S2A

X2

3

X31 X32…………………………X3b3

S3A

X3

…

………………………

….

….

Xi1 Xi2…………………………Xibi

SiA

…

……………..

….

A

Xa1 Xa2………………………….Xaba

….

I

S

Xi A

….
Xa A
X

- C t 1: Các c p c a nhân t A
- C t 2: Các tr s quan sát (s l n nh c l i cho m i công th c c a nhân t A)
- C t 3: T ng giá tr quan sát trong m i c p
- C t 4: S trung bình chung c a n tr s quan sát


16

- X s trung bình chung c a n tr s quan sát
t gi thuy t H0:

1

=

2

=

3

……….=

3

……….

. Nhân t A tác

ng

ng

u

lên k t qu thí nghiêm
i thuy t H1:
ng

u

1

2

. Nhân t A tác

ng khơng

n k t qu thí nghi m, ngh a là có ít nh t 1 s trung bình t ng th

i

khác v i s trung bình t ng th cịn l i.
- Tính bi n

ng t ng s :

VT là bi n

ng c a n (ab) tr s quan sát trong tr

b ng nhau

c xác

nh b ng công th c:
a

a

2

b

xij

b

VT =

x

ng h p s l n nh c l i bi

2

C

C

S2
n

i 1 j 1

i 1 j 1

a b

(3.1)

n = b1 + b2 + …… + ba = a b
VT trong tr ng h p s l n nh c l i không b ng nhau b1
a

b

VT =

x

2

-

S2

b3………

bi:

(3.2)

a

i 1 j 1

b2

bi
i 1

Tính bi n
m u mà

ng do nhân t A: VA là bi n

i bi u là bi n

nhân t A). Lo i bi n

ng gi a các tr s quan sát

ng gi a các s trung bình m u (trung bình các c p c a
ng này có th là ng u nhiên nh ng c ng có th là khơng

ng u nhiên. Nó ng u nhiên n u nhân t tác

ng không rõ

t t c các c p. Nó khơng ng u nhiên n u nhân t A tác
thí nghi m.

n k t qu thí nghi m
ng khác nhau lên k t qu

c tính theo cơng th c:

+ N u s l n nh c l i các công th c là khác nhau: b1
a

VA =
i 1

các

Si 2 A
bi

S2
a

b2

b3……

bi

(3.3)

bi
i 1

+ N u s l n nh c l i

các công th c là nh nhau: b1 = b2……. = bi= b