Nghiên cứu một số đặc điểm dịch tễ, bệnh lý, lâm sàng bệnh giun móc ở chó tại một số xã thuộc huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên và biện pháp phòng trị (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM

TR

NGUY N V N TR

Tên

NG

tài:

"NGHIÊN C U M T S
B NH GIUN MÓC

C I M D CH T , B NH LÝ, LÂM SÀNG

CHÓ T I M T S XÃ THU C HUY N

NG H ,

T NH THÁI NGUYÊN VÀ BI N PHÁP PHÒNG TR "

KHOÁ LU N T T NGHI P

H

ào t o

: H chính quy

Chuyên ngành

: Ch n nuôi Thú y

Khoa

: Ch n nuôi Thú y

Khoá h c

: 2011 - 2015

Thái Nguyên, n m 2015

IH C


I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

I H C NÔNG LÂM

NGUY N V N TR

Tên

NG

tài:

"NGHIÊN C U M T S
C I M D CH T , B NH LÝ, LÂM SÀNG
B NH GIUN MÓC CHÓ T I M T S XÃ THU C HUY N
NG H ,
T NH THÁI NGUYÊN VÀ BI N PHÁP PHÒNG TR "

KHOÁ LU N T T NGHI P

H ào t o
Chuyên ngành
L p
Khoa
Khoá h c
Gi ng viên h ng d n

IH C

: H chính quy
: Ch n nuôi Thú y
: K43 - CNTY
: Ch n nuôi Thú y
: 2011 - 2015
: ThS. D ng Th H ng Duyên

Thái Nguyên, n m 2015

i

L IC M

cs

ng ý c a Ban giám hi u Nhà Tr

Ch n nuôi thú y, em ã th c hi n
Thái Nguyên.

N

ng, Ban ch nhi m Khoa

tài t t nghi p t i huy n

n nay, em ã hoàn thành

ng H - t nh

t th c t p t t nghi p và khóa lu n

c a mình.
Nhân d p này em xin bày t lòng bi t n sâu s c t i Ban giám hi u Nhà
tr

ng, Ban ch nhi m Khoa Ch n nuôi thú y, t p th các th y cô giáo trong

khoa Ch n nuôi thú y - Tr

ng

i h c Nông Lâm ã t n tình gi ng d y, dìu

d t em trong su t quá trình h c t p và

t th c t p t t nghi p này.

c bi t em xin chân thành c m n t i cô giáo Ths. D ng Th H ng Duyên
ã tr c ti p giúp

,h

ng d n em hoàn thành khóa lu n t t nghi p này.

Em c ng xin c m n tr m Thú y huy n
quan và các h gia ình thu c huy n

ã t o i u ki n

em hoàn

Nhân ây, em c ng xin bày t lòng bi t n t i gia ình, ng

i thân, b n

thành

bè,

ng H

ng H , các phòng ban liên

t th c t p t t nghi p này.

ng nghi p ã giúp

,

ng viên em trong su t

t th c t p và hoàn

thi n khóa lu n t t nghi p.
Em xin trân tr ng c m n!
Thái Nguyên, tháng 06 n m 2015
Sinh viên

Nguy n V n Tr

ng


ii

DANH M C CÁC B NG
Trang

B ng 4.1. Thành ph n loài giun móc c a chó nuôi
B ng 4.2. T l nhi m giun móc
B ng 4.3. T l và c

ng

nuôi chó t i

m t s lo i chó nuôi t i

B ng 4.5. T l nhi m giun móc theo tu i c a chó nuôi
B ng 4.6. T l nhi m giun móc

ng H ........... 25

chó (qua xét nghi m phân)...................... 27

nhi m giun móc

B ng 4.4. T l nhi m giun móc

huy n

ng H ......... 29
ng H ........... 30
ng H ............. 32

chó theo tháng ......................................... 33

B ng 4.7. Bi u hi n lâm sàng ch y u c a chó b b nh giun móc ................. 35

B ng 4.8. B nh

c quan tiêu hoá chó b b nh giun móc ............................. 36

B ng 4.9. Hi u l c c a m t s lo i thu c t y giun móc cho chó.................... 37
B ng 4.10.

an toàn c a m t s thu c t y giun móc cho chó ..................... 38


iii

DANH M C CÁC HÌNH

Trang
Hình 4.1. T l nhi m giun móc

chó (qua xét nghi m phân) ...................... 28

Hình 4.2. T l nhi m giun móc

chó nuôi t i

Hình 4.3. Bi u

v t l nhi m giun móc

ng H (qua m khám) ..... 30

m t s lo i chó nuôi t i huy n

ng H - t nh Thái Nguyên ........................................................... 31
Hình 4.4. Bi u

v t l nhi m giun móc theo tu i c a chó nuôi t i huy n

ng H - t nh Thái Nguyên ........................................................... 33
Hình 4.5. Bi u

v t l nhi m giun móc

chó theo tháng nuôi t i huy n

ng H - t nh Thái Nguyên ........................................................... 34


iv

DANH M C CÁC T

VI T T T

Acylostoma spp.

: loài Ancylostoma

A. caninum

: Ancylostoma caninum

A. braziliense

: Ancylostoma braziliense

cs

: c ng s

VT

:

n v tính

L

: Larvae

TT

: th tr ng

T. canis

: Toxocara canis

T. leonina

: Toxocara leonina

T. vulpis

: Trichocephalus vulpis

S. lupi

: Spirocerca lupi

U. stenocephala

: Uncinaria stenocephala

Nxb

: Nhà xu t b n


v

M CL C

L IC M

Trang
N ................................................................................................... i

DANH M C CÁC B NG .............................................................................. ii
DANH M C CÁC HÌNH .............................................................................. iii
DANH M C CÁC T

VI T T T ............................................................... iv

M C L C ........................................................................................................ v
Ph n 1: M
1.1

U ............................................................................................ 1

tv n

............................................................................................... 1

1.2. M c tiêu và yêu c u c a
1.3. Ý ngh a c a

tài ............................................................... 2

tài................................................................................... 3

1.3.1. Ý ngh a th c ti n .............................................................................. 3
1.3.2. Ý ngh a khoa h c.............................................................................. 3
Ph n 2: T NG QUAN TÀI LI U ................................................................. 4
2.1. C s khoa h c c a

tài ...................................................................... 4

2.1.1. V trí c a giun móc trong h th ng phân lo i
2.1.2.

c i m sinh h c c a giun móc ký sinh

ng v t h c............. 4

chó............................... 5

2.1.2.1.

c i m hình thái, c u t o ....................................................... 5

2.1.2.2.

c i m vòng

2.1.3.

i sinh h c ...................................................... 6

c i m d ch t b nh giun móc

2.1.3.1.

chó ............................................ 8

ng v t c m nhi m ................................................................ 10

2.1.3.2. Tu i c m nhi m ....................................................................... 10
2.1.3.3. Mùa v ..................................................................................... 11
2.1.4. C ch sinh b nh......................................................................... 11
2.1.5.

c i m b nh lý và lâm sàng b nh giun móc chó........................ 11

2.1.5.1. Bi u hi n lâm sàng................................................................... 11


vi

2.1.5.2. B nh tích .................................................................................. 12
2.1.6. Phòng tr b nh giun móc

ng tiêu hoá chó ................................ 12

2.1.6.1. i u tr b nh ............................................................................ 13
2.1.6.2. Phòng b nh .............................................................................. 15
2.2. Tình hình nghiên c u trong và ngoài n
2.2.1. Tình hình nghiên c u trong n

c .......................................... 17

c ................................................... 17

2.2.2. Tình hình nghiên c u trên th gi i ................................................. 19
Ph n 3:

IT

NG, V T LI U, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP

NGHIÊN C U ........................................................................................ 20
3.1.

it

ng, v t li u nghiên c u ............................................................ 20

3.1.1.

it

ng nghiên c u..................................................................... 20

3.1.2. V t li u nghiên c u ........................................................................ 20
3.2.

a i m, th i gian nghiên c u ............................................................ 20

3.3. N i dung nghiên c u ............................................................................ 21
3.3.1. Nghiên c u

c i m d ch t b nh giun móc

chó t i huy n

ng

H - t nh Thái Nguyên ............................................................................. 21
3.3.2. Nghiên c u

c i m b nh lý, lâm sàng b nh giun móc

3.3.3. Nghiên c u bi n pháp phòng tr b nh giun móc
3.4. Ph

chó ..... 21

chó chó ........... 21

ng pháp nghiên c u ..................................................................... 21

3.4.1. Ph

ng pháp thu th p m u............................................................. 21

3.4.2. Ph

ng pháp m khám................................................................... 21

3.4.3. Ph

ng pháp ki m tra m u ............................................................ 22

3.3.4. Ph

ng pháp

3.4.5. Ph

ng pháp xác nh hi u l c c a m t s lo i thu c t y giun móc .. 22

3.4.6. Quy
3.4.7. Ph

nh loài giun móc ................................................... 22

nh m t s y u t d ch t liên quan ...................................... 23
ng pháp x lý s li u .............................................................. 23


vii

Ph n 4: K T QU VÀ TH O LU N ........................................................ 25
4.1. Nghiên c u

c i m d ch t b nh giun móc

chó t i huy n

ng H

- t nh Thái Nguyên ...................................................................................... 25
4.1.1. Thành ph n loài giun giun móc c a chó nuôi
4.1.2. T l nhi m giun móc chó t i m t s
4.1.3. T l và c ng

huy n

a ph ng (qua xét nghi m phân) . 27

nhi m giun móc chó nuôi t i

ng H (qua m khám) 29

4.1.4. T l nhi m giun móc theo t ng lo i chó nuôi
4.1.5. T l nhi m giun móc theo tu i c a chó
4.1.6. T l nhi m giun móc

ng H .. 25

ng H ........... 30

ng H ..................... 32

chó theo tháng ......................................... 33

4.2. Nghiên c u b nh lý, lâm sàng c a chó b b nh giun móc ................... 35
4.2.1. T l và nh ng bi u hi n lâm sàng c a chó b b nh giun móc ...... 35
4.2.2. T l và b nh tích

i th

c quan tiêu hóa chó b b nh giun móc .... 36

4.3. Nghiên c u bi n pháp phòng tr b nh giun móc cho chó .................... 37
4.3.1. K t qu th nghi m các lo i thu c t y giun móc cho chó ............. 37
4.3.2.

an toàn c a m t s thu c i u tr b nh giun móc cho chó ....... 38

4.3.3.

xu t bi n pháp phòng ch ng b nh giun móc

Ph n 5: K T LU N VÀ
5.1. K t lu n và

chó .................. 39

NGH ............................................................. 40

ngh .............................................................................. 40

5.1.1. K t lu n .......................................................................................... 40
5.1.2. T n t i............................................................................................. 41
5.1.3.

ngh ........................................................................................... 41

TÀI LI U THAM KH O


1

Ph n 1
M

1.1

U

tv n
Trong s nh ng

chó là loài v t

ng v t

c con ng

i nuôi d

ng và thu n hoá thì

c thu n hoá s m nh t. V i kh n ng phát tri n

c bi t v

thính giác và kh u giác, loài chó r t nhanh nh n, m t khác trung thành v i
ng

i nuôi, vì th

ã ph c v

c l c cho các m c ích khác nhau c a con

ng

i nh trông nhà, i s n, kéo xe, làm xi c, làm c nh... do ó nhu c u v

phát tri n àn chó ngày càng
Chó
chó

c nuôi

t t c các n

ng và ch t l

c trên th gi i. T i các n

ng.

c phát tri n,

c nuôi, ch m sóc, khám ch a b nh r t c n th n và có c nh ng quy

nh b o v chó.

n

c ta, nh ng n m g n ây, khi kinh t phát tri n,

s ng nhân dân ngày càng
h n

c nâng cao, k c v s l

n vi c nuôi chó

c c i thi n h n, ng

i

i dân ã quan tâm nhi u

làm c nh, làm b n thân thi t c a con ng

i và ph c

v nh ng m c ích kinh t khác nhau.
Chó

c nuôi ngày m t nhi u thì v n

d ch b nh x y ra trên chó ngày

càng l n, không nh ng gây thi t h i cho chó nuôi mà còn nh h
kh e con ng

ng

ns c

i. Ngoài nh ng b nh truy n nhi m gây thi t h i cho chó nh các

b nh d i, Carê, b nh xo n khu n, b nh do Parvovirus…, b nh do ký sinh trùng
c ng gây nhi u thi t h i cho chó. Khí h u nóng m

n

c ta t o i u ki n

thu n l i cho các lo i m m b nh ký sinh trùng phát tri n.
Theo V Tri u An và Jean Claude Homberg (1977) [1], b nh ký sinh
trùng x y ra

gia súc, gia c m r t ph bi n, ã và ang gây ra nhi u t vong

h n b t c d ng nhi m trùng nào khác,
n

l

các vùng nhi t

i và các

c ang phát tri n.
Vi t Nam là n

T t

c bi t

c khí h u nhi t

c, 1993 [28]), ng

ng nhi u và c

ng

i và

i, gió mùa (Ph m Ng c Toàn, Phan

ng v t luôn t nhi m ký sinh trùng v i s

nhi m cao (Tr nh V n Th nh, 1977 [22]). Cho t i


2

nay các nhà khoa h c ã xác

nh

gây b nh cho chó nh giun

a, giun tóc, giun móc và sán dây, làm cho chó

suy dinh d

c r t nhi u loài ký sinh trùng ký sinh và

ng, d m c các b nh k phát gây nhi u thi t h i cho s c kh e và

s phát tri n c a àn chó. Theo Sally Gardiner (2006) [41] m t giun móc

(Ancylostoma caninum) tr

ng thành có th hút 0,8 ml máu/ ngày, n u m t

chó có kho ng 100 giun móc ký sinh s m t kho ng 80 ml máu/ ngày và n u
nhi m n ng m i ngày s m t 25% l
n

ng máu c a c th .

c ta hi n nay, vi c nuôi và phát tri n àn chó v n còn theo t p

quán c , chó

c nuôi th t do, th c n mang tính t n d ng nên tình

tr ng chó nhi m các loài ký sinh trùng là r t ph
caninum có t l nhi m cao nh t: (75,87%) (

D

bi n,

c bi t là A.

ng Thái và Tr nh V n

Th nh, 1978 [21]).
có c s khoa h c

ra nh ng bi n pháp phòng tr b nh giun móc

cho chó có hi u qu , phù h p v i i u ki n th c t t ng
h n ch tác h i do các b nh giun, sán ký sinh

a ph

ng, nh m

chó thì nghiên c u v thành

ph n loài, tình tr ng nhi m các loài giun, sán nói chung, các loài giun tròn
ng tiêu hoá nói riêng

chó là c n thi t.

Xu t phát t nh ng v n
"Nghiên c u m t s

nêu trên, em ti n hành th c hi n

tài:

c i m d ch t , b nh lý, lâm sàng b nh giun móc

chó t i m t s xã thu c huy n

ng H , t nh Thái Nguyên và bi n pháp

phòng tr ".

1.2. M c tiêu và yêu c u c a
- Xác

tài

nh thành ph n loài giun móc ký sinh

nuôi t i huy n

ng tiêu hoá c a chó

ng H .

- Nghiên c u m t s

c i m d ch t b nh giun móc

chó t i huy n

ng H .
- Nghiên c u
- Xác
cho chó.

c i m b nh lý, lâm sàng c a chó b b nh giun móc.

nh hi u l c và

an toàn c a m t s lo i thu c t y giun móc

3

1.3. Ý ngh a c a

tài

1.3.1. Ý ngh a th c ti n
- K t qu nghiên c u c a

tài là nh ng minh ch ng v tác h i c a m t

s loài giun móc ký sinh trên chó,
cho nh ng h gia ình nuôi chó
a ph

ng th i là nh ng khuy n cáo có ý ngh a
huy n

ng H - t nh Thái Nguyên và các

ng khác.

- Khuy n cáo lo i thu c t y giun móc cho chó v i hi u qu

t trên 90%.

1.3.2. Ý ngh a khoa h c
K t qu c a

tài là nh ng thông tin khoa h c b sung và hoàn thi n

thêm các nghiên c u v

c i m d ch t và b nh h c c a b nh giun móc nói

riêng và giun tròn ký sinh
ch n nuôi hi n nay

n

c ta.

ng tiêu hoá c a chó nói chung trong i u ki n


4

Ph n 2
T NG QUAN TÀI LI U

2.1. C s khoa h c c a

tài

2.1.1. V trí c a giun móc trong h th ng phân lo i
V trí c a giun móc trong h th ng phân lo i

ng v t h c
ng v t:

Theo Phan Th Vi t và cs (1977) [29
thì v trí c a giun móc trong h th ng phân ho i

ng v t nh sau:

L p giun tròn Nematoda
Phân l p Secernentea Linstow, 1905
B Rabditida Chitwood, 1993
Phân b Strongylata Railliet et Henry
H Ancylostomidae Loss, 1905
Gi ng Ancylostoma Dubini, 1893
Loài Ancylostoma caninum Ercolani, 1859
Loài Ancylostoma braziliense Faria, 1910
Gi ng Uncinaria Froelich, 1789
Loài Uncinaria stenocephal, Railliet, 1884
Giun móc ký sinh
móc có chu k
có nhi u ph
sang con).

ru t non c a chó, mèo, ôi khi th y

i. Giun

n gi n, u trùng phát tri n không qua ký ch trung gian nên
ng th c truy n b nh (qua da, qua

ng mi ng, truy n t m

u trùng trong quá trình di hành s gây t n th

nh da, ph i, niêm m c ru t, m ch máu... Giun tr
th

ng

D

c t phá v h ng c u,

ng Thái và Tr nh V n Th nh, 1978) [21].

L ch s phát hi n giun móc:
nghiên c u gi ng Uncinaria

các c quan

ng thành hút máu gây t n

ng niêm m c ru t và m ch máu. Giun còn ti t

làm máu ch m ông… (

ng

c phát hi n l n

ru t non c a cáo và tác gi

u tiên b i Froelich khi
t tên là “giun móc”


5

do

c i m c a nó. Sau ó, n m 1838, bác s Angelo Dubini ng

i Ý, ã phát

hi n loài Ancylostoma duodenale(A. duodenale) thu c h Ancylostomidae
ru t non c a m t t thi là ph n . N m 1884, Railliet ã ti n hành phân lo i và
tìm th y loài giun tròn Uncinaria stenocephala (U. stenocephala) gây b nh
Ancylostomiosis. N m 1948, Petrov xác

nh

c vòng phát tri n và

ng

xâm nh p c a u trùng vào c th v t ch là xuyên qua da ký ch , ho c qua
ng tiêu hóa (d n theo Phan Th Vi t và cs, 1977) [29].
Vi t Nam, theo k t qu
D

i u tra c a Houdemer (1938) [38],

ng Thái và Tr nh V n Th nh (1978) [21], Phan Th Vi t và cs, (1977)

[29] thì: Ancylostomiosis là m t b nh ph c h p, có s tham gia t n công c a
nhi u loài giun tròn khác nhau, bao g m c

Ancylostoma caninum (A.

caninum), Ancylostoma braziliense (A. braziliense) và U. stenocephala.
2.1.2.

c i m sinh h c c a giun móc ký sinh

2.1.2.1.

chó

c i m hình thái, c u t o
uy n V n

và cs (2009) [3] cho bi t,

chó th ng có 3 loài giun móc ký sinh và gây b nh sau:
- Loài Ancylostoma caninum: giun nh , màu h ng nh t ho c vàng nh t,
o n tr

c cong v phía l ng, túi mi ng r t sâu,

có 3 ôi r ng l n, cong hình l
giác. Giun

rìa mép phía d

i m t b ng

i câu, áy túi mi ng có m t ôi r ng hình tam

c dài 9 - 12 mm, túi uôi phát tri n, có gai giao h p m nh dài

0,75 - 0,87 mm, o n cu i nh n. Bánh lái gai giao h p h i m p, g c có vành
r ng, mút uôi nh n. Con cái dài 10 - 21 mm, âm h

o n 1/3 n a thân sau.

uôi có gai nh n, tr ng giun hình ô van, dài 0,06 - 0,066 mm, r ng 0,037 0,042 mm. Khi v a theo phân ra ngoài tr ng có 8 t bào.
- Loài Ancylostoma braziliense: loài này có kích th
Giun

c dài 6 - 7,75 mm,

c nh h n loài trên.

u h i cong v phía m t b ng, túi uôi phát

tri n, hai gai giao h p b ng nhau, dài 1,05 - 1,3 mm. Giun cái dài 7 - 10 mm,


6

hai rìa mép b ng

u có 3 ôi r ng, m t ôi to và hai ôi nh , l sinh d c h i

l i. Tr ng hình ô van, dài 0,075 - 0,095mm, r ng 0,041 - 0,045 mm.
- Loài Uncinari stenocephala: màu vàng nh t, hai àu h i nh n. Túi
mi ng r t l n, m t b ng c a túi mi ng có 2 ôi r ng hình bán nguy t x p
x ng nhau. Giun

c dài 6 - 11 mm, r ng 0,28 - 0,34 mm, có túi ôi phát

tri n, hai gai giao h p b ng nhau 0,65 - 0,75 mm,

u mút gai r t nh n. Giun

cái dài 9 - 16 mm, ch r ng nh t là 0,28 - 0,37 mm, l sinh d c
tr

i

c c th . Tr ng giun hình b u d c, có kích th

1/3 phía

c 0,078 - 0,083 mm x

0,052 - 0,059 mm.
Theo Nguy n Kim Lan (2012) [13], loài Ancylostoma caninum là loài
giun móc ph bi n ký sinh và gây ra b nh cho chó.
2.1.2.2.

c i m vòng

i sinh h c

Theo Chu Th Th m và cs (2006) [26], Phan Th Vi t và cs (1977) [29],
Ph m S L ng và cs (1993) [15]: toàn b quá trình phát tri n, thay
nh ng giai o n khác nhau c a
sinh v t

u tiên cho

i qua

i s ng ký sinh trùng, k t khi nó là m m

n khi có kh n ng sinh s n m m sinh v t m i, t o ra

m t th h m i thì toàn b quá trình ó g i là chu k .
Nguy n Th Kim Lan (2012) [13], cho bi t: sau khi th tinh, giun cái
tr ng

ru t non, tr ng theo phân ra ngoài. G p nhi t

và

m thích h p,

sau m t tu n tr ng n thành u trùng, u trùng qua hai l n l t xác thành u
trùng gây nhi m (có màng bao b c bên ngoài) dài 0,59 - 0,69 mm, ru t có 30
- 40 t bào.
chu ng ho c t

u trùng có kh n ng di chuy n m nh, chúng bò lên c , n n
ng. u trùng gây nhi m vào chó qua hai con

ng:

- Qua da (là ch y u): sau khi chui vào da, u trùng theo máu v tim,
ph i. Ph n l n di hành gi ng giun
khí qu n, t i h u r i v ru t. M t s

a, chui vào t bào, theo niêm d ch qua
u trùng theo máu di hành

quan gây nên nh ng i m xu t huy t sau ó u trùng ch t i.

n các c


7

Trong khi di hành, u trùng có th t m truy n sang bào thai làm cho
con non b nhi m tr
- Qua

c khi

ra.

ng tiêu hóa: u trùng l n vào th c n, n

tiêu hóa ký ch .
dày,

c

c u ng vào

ng

ng tiêu hóa, u trùng chui vào thành ru t và thành d

ó vài ngày r i v xoang ru t, bám vào ni m m c ru t, hút máu và phát

tri n thành giun tr
Vòng

ng thành.

i:

Giun tr ng th tinh Tr ng Theo phân ra ngoài
thành
t0, A0 thích h p
(Chó)

u trùng
k 1

L t
xác

2l n
Qua da
Máu
theo niêm d ch
Qua

Tim
h u

ph i,
ru t

u trùng k 3 (có s c gây b nh)

ng tiêu hóa

Th i gian giun móc A. caninum xâm nh p vào c th chó cho
phát tri n thành giun tr

ng thành, có kh n ng

trung bình là 17,4 ngày. Lê H u Kh
cho bi t, th i gian phát tri n t

ng và L

tr ng là 15 - 19 ngày,
ng V n Hu n (1998) [10]

u trùng gây nhi m

trong c th chó khi gây nhi m qua

n khi

n giun tr

ng thành

ng tiêu hóa là 16 - 20 ngày.

+ Ký ch , n i ký sinh:
Nh ng nghiên c u c a các tác gi trong và ngoài n
Th nh (1966) [20],

c nh Tr nh V n

Hài (1972) [5], Ph m S L ng, (1990) [14], Ph m S

L ng và cs, (1993) [15], Bowman (1999) [33], OIE (2005) [36],

u xác nh n:

v t ch c a A. caninum là chó, mèo r ng, h , s t , báo. Loài A. braziliense
th

ng ký sinh

ch ng 4

ru t non c a chó và mèo, giun tr

ng thành s ng kho ng

n 8 tháng trong c th chó. Loài U. stenocephala có v t ch là chó


8

ng ký sinh

và mèo, chúng th
Giun móc tr

ru t non, t p trung ch y u

ng thành s ng

tràng, k t tràng và

o n tá tràng.

ru t non c a chó, t p trung

tá tràng, không

tr ng t i ó, d ng u trùng có th n m im không ho t

ng trong các t ch c c ,

c bi t là d

i da khi chúng xâm nh p vào ng

N u v t ch cu i cùng nhi m ph i d ng u trùng này thì chúng có th

n giai o n tr

c gi i

ng thành. S phát tri n c a A. caninum trong

phóng và phát tri n t i d ng tr
ru t chó

i.

ng thành kéo dài 14 - 16 ngày. Các nghiên c u c a

(OIE, 2005) [36] ã xác nh n: th i gian s ng c a giun móc trong c th chó t
8 - 20 tháng. Nguy n Ph

cT

ng (2000) [25] cho bi t, ng

nhi m giun móc chó A. caninum, chu k phát tri n c a giun móc
t nh

ng

it

ng

chó, mèo. u trùng L3 có kh n ng xuyên qua l p da m ng m n gi a

ngón chân, da b ng

gây nhi m cho ng

i. ôi khi ng

ph i u trùng L3 có trong th c n th c v t, trong n
2.1.3.

i c ng có th

c i m d ch t b nh giun móc

Giun móc Ancylostoma caninum
1859. Giun tr

ng thành ký sinh

h ... Loài giun này phân b
Vi t Nam. Giun tr

i b b nh là do n

c n u ch a chín.

chó
c phát hi n l n

u tiên vào n m

ru t non c a v t ch chính là chó, mèo,

kh p n i trên th gi i và c ng r t ph bi n t i

ng thành có mi ng r ng v i 3 ôi r ng kh e, có th

ngo m vào thành ru t. Tr ng giun và u trùng giun gi ng nh các lo i giun
móc khác.
Nghiên c u

Vi t Nam và trên th gi i, nhi u tác gi

caninum và U. stenocephala phân b
caninum ph bi n

ã cho bi t: A.

nhi u n i trên th gi i. Trong ó A.

vùng khí h u nhi t

i và c n nhi t

i nh : Anh, M ,

Hungary, Tây Ban Nha, Mexico, Iran, Neiria, Vi t Nam (Lapage 1968) [34];
Eva Fok và cs (1988) [37], Phan Th Vi t và cs (1977) [29], OIE (2005) [36],
Landmann J. K. (2003) [39], Nguy n Ph
braziliese c ng

c phát hi n th y

c T

ng, (2000) [25]. Loài A.

kh p n i trên th gi i, nh : Trung M ,


9

Nam M , m t s vùng ông Nam Á nh Malayxia, Philipin, Nh t B n, n

,

Tây Phi. Loài U. stenocephala thích h p v i vùng khí h u l nh h n, nh
Canada, B c M và

Châu Âu. Vùng ôn

t l nhi m th p h n. Nghiên c u
phân b

i chó c ng có th m c b nh nh ng

Vi t Nam cho th y, b nh giun móc c a chó

h u h t các t nh, thành trong c n

c, tác gi ng

i Pháp Houdemer

(1938) [38] ã phát hi n loài A. braziliense, A. caninum ký sinh trên chó
Gòn, Hu . Các công trình nghiên c u c a nhi u tác gi :

Sài

Hài (1972) [5],

Ph m S L ng (1990) [14], Ph m V n Khuê và Phan L c (1993) [9], Ngô
Huy n Thuý (1996) [27] cho bi t, ã tìm th y giun móc chó
thu c B c b . Tr n Xuân Mai (1992) [19], Lê H u Kh
Hu n (1998) [10] tìm th y giun móc chó

m t s t nh

ng và L

ng V n

các t nh phía Nam và thành ph H

Chí Minh.
Giun móc Ancylostoma braziliense
1910.

c phát hi n l n

ây là lo i giun móc nh nh t, c ng ký sinh

u tiên vào n m

ru t non c a v t ch

chính là chó, mèo, mèo r ng, h , báo, c y giông... Lo i giun móc này c ng
phân b

nhi u n i trên th gi i nh Nh t B n,

M La Tinh...
bi n

n

, Malaysia, Tây Phi,

Vi t Nam, theo m t s nhà khoa h c chúng hi n di n ph

nhi u n i. Giun tr

ngoài, ôi r ng nh

ng thành có mi ng nh v i 2 ôi r ng l n

phía

phía trong. Tr ng giun và u trùng giun c a lo i giun

móc này r t gi ng v i các lo i giun móc khác nên khó phân bi t.
B nh giun móc r t ph bi n
và th y: chó s n 1 - 5 tháng tu i

loài n th t.
n

Hài (1972) [5] nghiên c u

c ta nhi m giun móc A. caninum t i

83,3 %. Theo k t qu nghiên c u c a Ph m S L ng (1990) [14], t l nhi m
giun móc A. caninum

chó là 72 %. Theo Nguy n Th Lê và cs (1996) [18],

b nh do A. braziliense ph bi n

các t nh phía B c Vi t Nam, b nh do A.

caninum ph bi n trên toàn qu c, b nh th y

kh p các vùng. Ph m V n

Khuê và cs (1996) [8] cho bi t, t l nhi m giun móc

chó s n là 75 - 82 %,


10

chó ngo i nhi m 83 %, chó n i nhi m 63 %, chó con th

ng nhi m t l cao

và m c b nh n ng h n chó tr

ng thành. Theo Hoàng Minh

Th Kim Lan (2008) [4], chó

Hà N i Nhi m giun tròn A. caninum v i t l

68 - 71 %, c
S c
300C, d

ng

c và Nguy n

nhi m n ng chi m t i trên 50 % s chó nhi m.

kháng c a tr ng: nhi t

thích h p

tr ng phát tri n là 25 -

i 220C tr ng phát tri n ch m, 12 - 170C tr ng ng ng phát tri n,

00C tr ng và u trùng
tr ng b ch t,

u ch t.

370C tr ng phát tri n nhanh nh ng m t s

400C toàn b tr ng ch t r t nhanh. Tuy nhiên u trùng

phát hi n th y th

ng xuyên, chúng có th s ng vài tu n trong

c

t m, mát

nh ng ch t nhanh trong b ng giá, ho c trong i u ki n nóng ho c khô.
Theo Landmann J. K. và cs (2003) [39], tr ng giun móc theo phân ra
ngoài phát tri n thành u trùng L1, u trùng L1 qua 2 l n l t xác s phát tri n
thành u trùng L3 có s c gây nhi m và ho t
Ph m vi ho t
xung quanh

th

ng c a u trùng giun móc t

ng thích h p

Giun A. caninum tr
2.1.3.1.

ng

i h p, ch y u

ng phân, do ó chó nuôi nh t trong chu ng ho c sân ch i h p

ng hay b tái nhi m giun móc.

và ho t

ng m nh.

nh ng ch

ng thành có th

u trùng giun móc có s c gây b nh s ng
m

t, trong i u ki n th i ti t m áp.

7000 - 28.000 tr ng/ ngày.

ng v t c m nhi m

Chó (chó n i, chó ngo i, chó lai), mèo, dã thú…
móc chó. ôi khi có th th y giun móc trên ng

có th nhi m giun

i (Bùi Quý Huy, 2006 [6]).

2.1.3.2. Tu i c m nhi m
Chó có th b nhi m giun móc
c a

m i l a tu i, tuy nhiên theo nghiên c u

Hài (1972) [5]; Ph m S L ng (1990, 1993) [14], [15], Ashraf và cs,

(2008) [32] thì chó t 2 - 6 tháng tu i nhi m v i t l cao và ch t nhi u. Tr nh
V n Th nh (1966) [20], Ph m V n Khuê và cs (1993) [8] nh n xét, chó non
nhi m giun

a và giun móc n ng, chó tr

ng thành nhi m ít h n. Tr nh V n


11

Th nh và cs (1982) [24] thông báo, chó s sinh

n 4 tháng tu i nhi m A.

caninum là 82%; chó t 6 - 12 tháng tu i nhi m 75%; chó >12 tháng tu i
nhi m 74%. Chó ngo i nh p nhi m 83%, chó

a ph

ng nhi m 63%. Ngô

Huy n Thuý 1996) [27], cho bi t, tình hình nhi m giun không ph thu c vào
tính bi t c a chó, nh ng l a tu i có nh h
l nhi m giun móc cao h n chó tr

ng

n t l nhi m, chó nh thì t

ng thành.

2.1.3.3. Mùa v
T l nhi m giun móc

chó cao vào mùa hè, thu, nh t là vào mùa hè.

T l nhi m th p vào mùa ông, xuân.
2.1.4. C ch sinh b nh
u trùng gây nhi m chui qua da làm con v t b t n th
viêm da.

u trùng còn gây ra nh ng t n th

ng

ph i. Giun tr

hút m t nhi u máu c a ký ch , r ng c a giun gây t n th
và m ch máu. Giun còn ti t
l

ng da, ng a và
ng thành

ng niêm m c ru t

c t , phá v h ng c u, làm máu khó ông, s

ng h ng c u và huy t s c t gi m, t l b ch c u ái toan t ng trong công

th c b ch c u.
2.1.5.

c i m b nh lý và lâm sàng b nh giun móc chó

2.1.5.1. Bi u hi n lâm sàng
Con v t g y còm, suy nh

c, có khi th y th y th ng. Niêm m c nh t

nh t ho c tr ng b ch do thi u máu. Khi nhi m n ng, con v t b

n, ki t l và

táo bón xen k nhau, trong phân có l n máu. Ch ng thi u máu n ng làm con
v t chuy n d n sang tr ng thái suy tim, m ch y u, d ch t n u không

c

ch a tr k p th i.
Theo Sally Gardiner (2006) [41] m t giun móc (Ancylostoma caninum)
tr

ng thành có th hút 0,8 ml máu/ ngày, n u m t chó có kho ng 100 giun

móc ký sinh s m t kho ng 80 ml máu/ ngày và n u nhi m n ng m i ngày s
m t 25% l

ng máu c a c th .


12

Bi u hi n lâm sàng

chó do giun móc gây ra ph thu c tr c ti p vào

giai o n phát tri n c a giun trong c th ký ch .
móc gây các b nh nh viêm da, các t n th
ph i…

giai o n giun tr

ng

ng thành gây t n th

các khí quan nh tim,
ng

niêm m c ru t, cùng

ng ru t nh E. coli gây các b nh tiêu ch y, viêm ru t…

v i các vi sinh v t
Giai o n này th

giai o n u trùng, giun

ng có nh ng tri u ch ng m n tính, có t ng th i k con v t

ki t l , ch m l n, g y còm… Giai o n u trùng là giai o n nguy hi m nh t
vì nó gây ra nhi u t n th

ng,

ng th i ti t nhi u

quan c a c th ký ch .

giai o n tr

ng thành, h u nh là th m n tính.

Tuy nhiên, b nh do giun móc gây ra xu t hi n
giun tr

c t c gi i t i nhi u c

th ghép vì có c

u trùng và

ng thành cùng ký sinh trong c th ký ch .

2.1.5.2. B nh tích
Xác con v t g y, nh t nh t, th y rõ tình tr ng thi u máu và th y th ng.
Trên niêm m c có xu t huy t, ch t ch a ru t có l n máu, gan và th n thoái
hóa m .
Theo Ph m S L ng và Phan

ch Lân (2001) [16], u trùng chui qua da

chó con ít gây ph n ng, nh ng có ph n ng viêm rõ r t khi chui qua da chó
tr

ng thành.

2.1.6. Phòng tr b nh giun móc

ng tiêu hoá chó

Mu n i u tr b nh giun sán có hi u qu , c n b o
b n nh ch n l a thu c, t p trung thu c có n ng

m các nguyên t c c

cao; dùng thu c t y k t

h p thu c i u tr tri u ch ng và thu c tr s c, tr l c. X lý giun sán

c

t y ra và th c hi n các bi n pháp v sinh sau khi t y giun sán; i u tr t y giun
sán

nh k theo yêu c u.
Vi c ch n l a thu c ph i b o

hi u qu

m lo i thu c

i v i nhi u lo i giun sán vì

n

c s d ng có tác d ng

c ta tình hình nhi m nhi u lo i

giun sán ph i h p chi m t l cao. M t cá th có th b nhi m t 2
giun sán khác nhau.

n 3 lo i


13

Khi i u tr , c n t p trung dùng thu c v i n ng
m nh

n các lo i giun sán. Mu n th c hi n

cv n

u ng thu c vào lúc không ói quá vì d gây nên ng
thu c có

cao

có tác d ng

này, c n cho con v t
c thu c. Ph i ch n lo i

c tính th p nh ng có hi u qu cao.

Sau khi u ng thu c i u tr giun sán, nên dùng thu c t y cho gia súc
t ng nhanh các lo i giun sán ra kh i c th , tránh s nhi m

giun sán b ch t ho c b v a nát,

ng th i phòng ng a

c do

ct c a

c kh n ng giun

sán có th ph c h i s ng tr l i. Vì v y khi l a ch n thu c i u tr , nên ch n
nh ng lo i thu c

c bào ch

ã có thêm c thu c nhu n tràng ph i h p.

Sau khi t y giun sán ra kh i c th , ph i x lý chúng
nhi m môi tr

ng vì trong c th giun sán th

ng ch a

tránh gây ô

ng m t l

ng tr ng

r t l n.
Ngay sau khi t y giun, c n áp d ng các bi n pháp v sinh thú y, v sinh
n, u ng và v sinh môi tr ng s ng
tr ng ngo i c nh th

phòng ch ng s tái nhi m.

n

c ta, môi

ng b ô nhi m b nh giun sán và ây là c s t o i u ki n

thu n l i cho s tái nhi m giun sán tr l i.
Sau
l n

t i u tr giun sán, nên có k ho ch i u tr

nh k 6 tháng m t

phòng ch ng tái nhi m và tránh các bi n ch ng có th x y ra. Vi c

i u tr giun sán

nh k

phòng ch ng suy dinh d

c xem là m t gi i pháp b sung cho ch

ng

ng trình

nh ng vùng có b nh giun sán l u hành.

Tanzania, các nhà khoa h c ã nghiên c u và ghi nh n t l t ng tr ng l
c th c a nhóm
ch ng không

c i u tr giun sán

nh k l n h n 9% so v i nhóm

ng
i

c i u tr giun sán.

2.1.6.1. i u tr b nh
s d ng các lo i thu c t y tr giun tròn

ng tiêu hóa c a chó nói

chung, t y tr giun móc chó nói riêng hi u qu nh t, c n thi t ph i s d ng
nh ng thu c có ho t ph r ng v i nhi u loài giun, sán. Ph m S L ng và cs,


14

(2009) [17] cho bi t: t nh ng n m 80 c a th k 20, các lacton
vòng xu t hi n trên th tr

i phân t

ng thu c Thú y và có hi u qu cao trong th c ti n

phòng ch ng ký sinh trùng,

c bi t m t s lo i thu c có ho t ph r ng nh

ivermectin, mebendazole, pyrantel…có tác d ng tr c n i và ngo i ký sinh
trùng, thu n ti n cho ng
d

c này ñ

i dùng và an toàn cho v t nuôi. Do ó, các hoá

c s d ng r ng rãi trong phòng ch ng giun tròn. Tuy nhiên, các

tác gi Chu Th Th m và cs (2006) [26] l u ý: vi c l a ch n các lo i thu c
phù h p và có tác d ng t t ph i d a trên các tiêu chu n, có hi u qu cao, an
toàn

i v i v t nuôi, giá thành h p lý.
Theo Stephen và cs (1996) [42] thì có nhi u lo i thu c t y tr có hi u

l c cao

i u tr giun

a. Lo i thu c

c s

pyrantel, fenbendazole, piperazin, mebendazole.

d ng r ng rãi nh t là

Vi t Nam, theo Tr nh V n

Th nh, (1966) [20] mu n t y giun, sán có hi u qu c n ph i chú ý nhi u khâu,
ñ c bi t là khâu ch n thu c t y tr . Nh ng thu c t y tr giun, sán cho hi u
qu cao là nh ng thu c ph i

c hi u cho t ng loài giun, sán, t t nh t là thu c

ñ c hi u v i nhi u loài, có ho t ph r ng, nh ng giá thành ph i h p lý m i có
th s d ng r ng rãi

c.

Theo Nguy n Th Kim Lan và cs (2008) [12], vi c dùng thu c t y giun
ph i

t nh ng yêu c u sau:
Tr

c h t ph i tiêu di t ký sinh trùng, dùng thu c t y ký sinh trùng cho

v t nuôi. Ch a cho con v t m kh i b nh và

m b o cho ngo i c nh không

b nhi m giun, tránh m m b nh nhi m vào nh ng con v t khác. Ph i dùng
thu c t y giun t lúc nó ch a tr

ng thành, ch a

tr ng và ph i tiêu

c

th t t t phân có tr ng giun.
Dùng thu c t y giun sán thì ph i dùng thu c h
c v i giun sán mà không
i v i ký sinh trùng,
d dùng nh t.

ng ký sinh trùng, t c là

c v i ký ch , nên ch n thu c có hi u l c nh t

ng th i ít nguy hi m nh t

i v i ký ch , r ti n và


15

Ng n ch n không cho con v t m tái nhi m, ch m sóc nuôi d
sung
tr

y

dinh d

ng,

a con v t ra kh i n i có b nh, tiêu

ng t t, b
c ch

ó

c khi cho v t nuôi vào l i.
H

ng m i trong vi c ch a b nh ký sinh trùng là tìm nh ng thu c có

hi u l c ch ng

c nhi u loài ký sinh trùng nh :

Levamisol: là thu c có ph tác d ng r ng trên nhi u loài v t ch (chó,
dê, c u, l n, gà...).
các b nh

ng tiêu hóa, nó có th

th c n ho c dùng
giun tr

u i m c a thu c ch y u là có tác d ng t t

tiêm d

d ng viên, cho u ng hay b sung và

i da. Thu c có tác d ng

ng thành. Hi u l c

i u tr

iv ic

u trùng và

t t 90 - 100%. Li u 6 - 7 mg/ kg TT, cho

u ng. Nên cho chó n nh sau 20 phút m i cho chó u ng thu c

phòng

ph n ng v i thu c.
Albendazol: li u 20 mg/ kg TT, cho u ng thu c có tác d ng t y giun

móc A. caninum

t 93,33% (Nguy n Th Kim Lan và cs, 2008) [12].

Mebendazole: Thu c có tác d ng r ng di t c

u trùng và giun tr

ng

thành thông qua c ch s h p thu glucoza, glucozen, gi m ATP và gây tê li t
các h c c a ký sinh trùng và t

ó chúng b t ng ra ngoài.

Trong 100 gam b t ch a (10 gam Mebendazol) tá d
v a

c và ch t b o qu n

100 gam. Li u dùng cho chó là 3 mg/10 kg th tr ng (Nguy n H u

H ng và Cao Thanh Bình, 2009) [7].
2.1.6.2. Phòng b nh
Hagsten (2000) [31] cho r ng: Th c ch t c a b t k ch
kh ng ch giun sán nào thì vi c phá v chu k (vòng

ng trình

i) phát tri n c a giun

sán có ý ngh a r t quan tr ng trong vi c phòng ch ng các b nh giun sán nói
chung và b nh giun móc nói riêng.
Theo Skrjabin K. I. và Petrov A. M. (1977) [30], mu n thanh toán b nh
giun sán ph i phòng b nh có tính ch t ch

ng. Dùng t t c các ph

ng pháp


16

v t lý (ánh sáng, nhi t

…), c gi i, hóa h c, sinh v t h c,...

giun sán trên c th ký ch ,
(tr ng, u trùng, giun tr
Theo ph

ng pháp

nóng sinh v t h c (nhi t sinh v t) mà S nghiên
xu t có kh n ng tiêu

c phân gia súc. Phân

ng nh có dung tích 1 m3, làm t i x p

c ch t thành

l u thông trong

t t c các giai o n phát d c

ng thành).

c u giun, sán Liên Xô (c )
gia súc

ngo i c nh,

tiêu di t

ng phân. Sau 3 - 7 ngày, nhi t

trong

không khí

ng phân

55 - 70 0C, ph n l n vi sinh v t, tr ng, u trùng giun, sán trong

tt i

ng phân b

ch t (d n theo Tr nh V n Th nh, 1966) [20]. Khi kh o sát tình tr ng nhi m

giun tròn

ng tiêu hoá c a àn chó t i v

cs (1993) [15] ã
chó nh sau:

xu t bi n pháp phòng b nh giun tròn

nh k t y giun cho chó b ng các lo i hoá d

t y 1 l n. Th c hi n
chó c nh
phân

n thú Th L , Ph m S L ng và

y

ng tiêu hoá cho
c: c 3 - 4 tháng

v sinh thú y trong n u ng và môi tr

ng nuôi

tránh lây nhi m. Thu d n phân chó ch m nh t là 8 gi sau khi
c bài ti t ra môi tr

Dùng hoá d

c thông th

ng ngoài. T y trùng chu ng tr i theo

ng

nh k .

t y d phòng theo các l a tu i c a chó.

i v i chó con: t y l n 1 lúc chó 14 - 24 ngày tu i, t y l n 2 lúc chó 30
ngày tu i, t y l n 3 lúc chó 60 ngày tu i.
tháng t y 1 l n

i v i chó tr

ng thành, c 3 - 4

i v i chó nuôi trong gia ình: cho chó n th c n, n

c

u ng s ch. Hu n luy n chó i v sinh úng ch , thu d n phân chó càng s m
càng t t. Không th rông, h n ch s ti p xúc v i chó khác, nh m tránh ti p
xúc v i phân c a nh ng chó b b nh giun móc.
Bi n pháp h u hi u

phòng tr b nh giun sán

gia súc là bi n pháp

phòng tr t ng h p, ngh a là nh ng vùng sinh thái nh t
d ng nhi u bi n pháp có hi u qu
tr

nh,

ng th i s

i v i t t c giai o n phát tri n,

ng c ng nh trong c th ký ch (Nguy n Th Lê và cs, 1996) [18].

môi