Chính sách phát triển giảng viên chính trị ở Việt Nam hiện nay (Luận án tiến sĩ)

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN THỊ HOA

CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN GIẢNG VIÊN CHÍNH
TRỊ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

Chuyên ngành: Chính sách công
Mã số: 9 34 04 02

LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HOC:1)PGS.TS. HỒ VIỆT HẠNH
2) TS. PHAN HẢI HỒ

HÀ NỘI - 2018


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số
liệu nêu và trích dẫn trong luận án là trung thực. Kết quả nghiên cứu của luận
án chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào.

TÁC GIẢ LUẬN ÁN

NGUYỄN THỊ HOA


MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................... 1
Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU .......................................... 9
1.1. Các nghiên cứu về giảng viên chính trị ................................................................................. 9
1.2. Các nghiên cứu về chính sách phát triển giảng viên chính trị ............................................ 12
Chương 2: LÝ LUẬN CHUNG VỀ CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN GIẢNG
VIÊN CHÍNH TRỊ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY ....................................................... 26
2.1. Một số khái niệm cơ bản về giảng viên chính trị ................................................................ 26
2.2. Một số khái niệm cơ bản về chính sách phát triển giảng viên chính trị ....................... 34
2.3 Các nhân tố ảnh hưởng đến chính sách phát triển giảng viên chính trị ........................... 42
2.4. Nội dung của chính sách phát triển giảng viên chính trị .................................................... 50
2.5. Tiêu chí đánh giá chính sách phát triển giảng viên chính trị .............................................. 55
Chương 3: THỰC TRẠNG CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN GIẢNG VIÊN
CHÍNH TRỊ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY .................................................................. 60
3.1. Khái quát về nội dung chính sách phát triển giảng viên chính trị ở nước ta hiện nay ... 60
3.2. Thực trạng chính sách phát triển giảng viên chính trị ở Việt Nam hiện nay .................. 70
3.3. Đánh giá chính sách phát triển giảng viên chính trị ở Việt Nam hiện nay ....................... 88
3.4. Nguyên nhân của những hạn chế ......................................................................................... 93
3.5. Một số vấn đề đặt ra liên quan đến chính sách phát triển giảng viên chính trị ở Việt
Nam hiện nay ............................................................................................................................. 113
Chương 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT
TRIỂN GIẢNG VIÊN CHÍNH TRỊ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY ........................ 117
4.1. Vấn đề chính sách phát triển giảng viên chính trị còn tồn tại .......................................... 117
4.2. Mục tiêu chung của các giải pháp ...................................................................................... 118
4.3. Các giải pháp giải quyết vấn đề chính sách phát triển giảng viên chính trị .................... 119
KẾT LUẬN CHƯƠNG 4 ......................................................................................... 145
KẾT LUẬN ............................................................................................................... 147
Tài liệu tiếng Việt ..................................................................................................... 152
Tài liệu tiếng Anh ..................................................................................................... 162

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

LLCT:

Lý luận chính trị

CNXH:

Chủ nghĩa xã hội

CNCS:

Chủ nghĩa cộng sản

ĐNGV:

Đội ngũ giảng viên

QLGD:

Quản lý giáo dục

HVCT:

Học viện chính trị

CNH-HĐH:

Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

CBCCVC:

Cán bộ, công chức, viên chức

CBCC:

Cán bộ, công chức

TPP:

Hiệp định đối tác kinh tế xuyên Thái Bình Dương


DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 3.1: Cơ cấu theo độ tuổi ...................................................................................... 70
Bảng 3.2: Cơ cấu theo trình độ đào tạo ........................................................................ 72
Bảng 3.3: Tiêu chí đánh giá năng lực giảng dạy ........................................................... 73
Bảng 3.4: Giá trị trung bình của các yếu tố năng lực giảng dạy do giảng viên tự
đánh giá ......................................................................................................................... 74
Bảng 3.5: Khả năng tạo hứng thú trong bài giảng ........................................................ 75
Bảng 3.6: Nội dung liên quan và có khả năng ứng dụng trong tương lai ..................... 75
Bảng 3.7: Mức độ rõ ràng mục tiêu của bài giảng ........................................................ 75
Bảng 3.8: Tính hữu ích của bài giảng ........................................................................... 76
Bảng 3.9: Giá trị trung bình của các yếu tố thuộc năng lực nghiên cứu khoa học ..............77
Bảng 3.10: Khả năng xác định vấn đề nghiên cứu........................................................ 67
Bảng 3.11: Khả năng viết đề cương nghiên cứu ........................................................... 78
Bảng 3.12: Nắm các bước nghiên cứu .......................................................................... 78
Bảng 3.13: Khả năng tìm kiếm thông tin và viết tổng quan ......................................... 79
Bảng 3.14: Khả năng vận dụng phương pháp nghiên cứu ............................................ 80
Bảng 3.15: Khả năng quản lý và giám sát đề tài nghiên cứu ........................................ 80

Bảng 3.16: Kết quả khảo sát về một số yếu tố cấu thành năng lực............................... 81
Bảng 3.17: Đánh giá sự am hiểu ................................................................................... 84
Bảng 3.18: Tư tưởng chính trị vững vàng ..................................................................... 84
Bảng 3.19: Truyền cảm hứng chính trị cho người học ................................................. 85
Bảng 3.20: Đấu tranh chống xuyên tạc của kẻ thù........................................................ 85
Bảng 3.21: Cơ cấu theo trình độ lý luận chính trị ........................................................ 86
Bảng 3.22: Cơ cấu đội ngũ GVCT ............................................................................... 87
Bảng 3.23: Chính sách dành cho giảng viên nói chung đã góp phần cải thiện số
lượng giảng viên của các trường chính trị .................................................................... 99
Bảng 3.24: Chính sách giảng viên chính trị hiện nay có thể thu hút được đội ngũ
giảng viên chính trị chất lượng cao ............................................................................... 99
Bảng 3.25: Mức độ phù hợp với thực tế ..................................................................... 100
Bảng 3.26: Mức thu nhập của giảng viên ................................................................... 101
Bảng 3.27: Mức độ thoả đáng của chính sách đãi ngộ cho giảng viên chính trị ........ 101
Bảng 3.28: Mức độ phù hợp của chính sách đào tạo, bồi dưỡng cho giảng viên
chính trị ....................................................................................................................... 101
Bảng 3.29: Chính sách cho giảng viên chính trị tác động tích cực
đến năng lực làm việc của giảng viên chính trị ........................................................... 102
Bảng 3.30: Mức độ thuận lợi của chính sách giảng viên chính trị cho các trường
trong việc phát triển đội ngũ giảng viên ..................................................................... 102


MỞ ĐẦU
Giảng viên chính trị có vai trò rất lớn đối với sự phát triển kinh tế-xã hội.
Đây là lực lượng quan trọng trong các trường đại học, cao đẳng, trung tâm giáo
dục chính trị, trường chính trị, học viện chính trị trong việc đào tạo, bồi dưỡng
cho người học có những nhận thức và hành động đúng chủ trương, đường lối của
Đảng và Nhà nước.
Tuy nhiên, hiện nay chính sách đối với giảng viên giảng chính trị vẫn được
xây dựng và ban hành theo các tiêu chuẩn, chế độ chung của Bộ Giáo dục và

Đào tạo, không có các chế độ đặc thù cho giảng viên chính trị nói riêng [7]. Các
chính sách cơ bản về tiền lương, chế độ đãi ngộ, đào tạo, bồi dưỡng… đối với
đội ngũ giảng viên chính trị chưa đảm bảo các nhu cầu thực tiễn. Do vậy, không
tạo ra các nguồn lực thúc đẩy việc nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên này.
Chính vì vậy, cần thiết phải có những nghiên cứu chuyên sâu về vấn đề chính
sách cho đội ngũ này, tìm ra những ưu điểm để phát huy, những hạn chế để khắc
phục với mục tiêu cuối cùng là phát triển được đội ngũ giảng viên giảng chính trị
đảm bảo về chất, đầy đủ về lượng, thực hiện tốt công tác đào tạo, bồi dưỡng lý
luận chính trị mà Đảng và Nhà nước giao phó.
Vì vậy, nghiên cứu vấn đề chính sách phát triển giảng viên chính trị để đưa
ra những thông tin và khuyến nghị thích hợp làm cơ sở xây dựng chính sách tốt
hơn cho đội ngũ này là cần thiết và cấp bách trong giai đoạn hiện nay.
1. Tính cấp thiết của đề tài
Là một bộ phận của công tác tư tưởng do Đảng Cộng sản Việt Nam tiến
hành, công tác giáo dục lý luận chính trị có vai trò quan trọng, góp phần vào việc
giác ngộ cách mạng, nâng cao nhận thức chính trị, thống nhất ý chí và hành động
của cán bộ, đảng viên và nhân dân nhằm thực hiện thắng lợi đường lối, nhiệm vụ
của cách mạng do Đảng đề ra [45, tr.19]. Nói cách khác, giáo dục lý luận chính
trị luôn là nhiệm vụ cốt yếu, được Đảng và Nhà nước quan tâm hàng đầu [101].
Xuất phát từ vai trò quan trọng này mà công tác giáo dục lý luận chính trị trong
thời gian qua nhận được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước và đã đạt được

1


nhiều thành tựu quan trọng.
Thế nhưng, bên cạnh đó vẫn còn nhiều hạn chế. Một trong những hạn chế
này rơi vào đội ngũ giảng viên chính trị. Tuy nhận được sự quan tâm của Đảng
và Nhà nước, trình độ, kinh nghiệm của đội ngũ giảng viên chính trị ở các
trường được cải thiện đáng kể, kỹ năng sư phạm của giảng viên không ngừng

được nâng cao, nhưng đội ngũ giảng viên chính trị vẫn chưa phát huy được vai
trò của mình trong thời kì mới [64]. Có thể kể ra như sau:
Một bộ phận giảng viên lý luận chính trị có phẩm chất chính trị, đạo đức và
lối sống chưa phù hợp [68]. Một bộ phận không nhỏ giảng viên lý luận chính trị
bị biến chất, tự chuyển biến, tham nhũng và thậm chí là xuyên tạc những giá trị
về tư tưởng chính trị chính thống của Đảng ta.
Không những vậy, về trình độ chuyên môn và năng lực giảng dạy, một bộ
phận giảng viên lý luận chính trị còn chưa đáp ứng được yêu cầu. Năng lực của
đội ngũ giảng viên lý luận chính trị chưa theo kịp với sự vận động của đời sống
kinh tế - xã hội. Nghị quyết Trung ương 8 (khoá XI) cũng đã chỉ rõ, một bộ phận
chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới, thiếu tâm huyết, thậm chí vi phạm đạo đức nghề
nghiệp. Kết quả cho thấy, nhìn chung, chất lượng giảng viên lý luận chính trị ở
nước ta hiện nay còn yếu [75, tr.68]. Tỷ lệ tiến sĩ/giảng viên còn thấp. Mặt khác,
hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên chính trị còn ít, số lượng bài báo
công bố trên tạp chí chuyên ngành trong nước và quốc tế chưa nhiều. Nghiên
cứu khoa học là yếu tố nền tảng khoa học của kiến thức và trình độ của giảng
viên chính trị, nhưng chưa trở thành nhu cầu thực sự của giảng viên [66]. Đề tài
và các nội dung nghiên cứu khoa học vẫn còn nặng về hình thức, chưa gắn với
yêu cầu của thực tiễn.
Từ góc độ chính sách, chính sách phát triển giảng viên chính trị của nước ta
đang còn nhiều vấn đề cần tiếp tục hoàn thiện.
Thứ nhất, hiện nay nước ta chưa xây dựng được khung năng lực giành cho
giảng viên chính trị. Dẫu biết rằng người giảng viên chính trị ngoài trình độ
chuyên môn, kỹ năng sư phạm còn phải có trình độ chính trị vững vàng nhưng

2


cần phải có một khung năng lực chi tiết và phù hợp hơn để phục vụ không những
cho khâu tuyển chọn, đánh giá và cả phát triển đội ngũ này [74]. Cụ thể là vì

chưa có khung năng lực giành cho giảng viên chính trị nên công tác tuyển dụng
giảng viên trong thời gian qua gặp nhiều hạn chế. Chính sách và cơ chế tuyển
dụng hiện nay không rõ ràng đã tạo ra những tiêu cực trong tuyển chọn, tuyển
chọn không đúng người, ưu tiên người quen biết hơn là năng lực.
Thứ hai, về chính sách đào tạo, bồi dưỡng giảng viên chính trị hiện nay
chưa phù hợp, chưa đủ sức tạo ra bước độ phá trong khâu đào tạo giảng viên
chính trị. Các loại hình đào tạo, hình thức đào tạo, tiêu chuẩn chọn người đưa đi
đào tạo chưa rõ ràng dẫn đến tình trạng áp dụng một cách chủ quan, duy ý chí,
người đủ tiêu chuẩn không được cử đi học, trong khi người không đủ tiêu chuẩn
lại được cử đi học [106, tr. 39]. Chính điều này đã gây lãng phí về tiền bạc, thời
gian và công sức của toàn bộ hệ thống chính trị.
Thứ ba, chính sách của Nhà nước về phát triển đội ngũ giảng viên chính trị
là yếu tố quan trọng hàng đầu và có vai trò quyết định đến sự phát triển chất
lượng của giảng viên chính trị. Tuy nhiên, trên thực tế chính sách phát triển đội
ngũ giảng viên chính trị chưa được đầy đủ, còn nhiều bất cập, không đồng bộ và
đặc biệt, còn thiếu những chính sách quan trọng, chưa phù hợp với đặc điểm của
giảng viên chính trị.
Nói tóm lại, đội ngũ giảng viên chính trị là lực lượng giảng viên đặc thù,
giữ vai trò quan trọng trong việc xây dựng và phát triển hệ thống quan điểm và
tư duy chính trị của Đảng Cộng sản Việt Nam trong xã hội, đặc biệt đối với
nguồn nhân lực có trình độ đại học trở lên, nhằm định hướng sự phát triển của
đất nước theo đường lối của Đảng. Việc nghiên cứu chính sách phát triển giảng
viên chính trị có ý nghĩa thiết thực trong bối cảnh xây dựng đất nước Việt nam
theo đường lối của Đảng. Thế nhưng hiện nay có rất ít nghiên cứu khoa học làm
rõ những vấn đề đặt ra của chính sách này. Xuất phát từ nhu cầu của thực tiễn,
những khoảng trống trong nghiên cứu khoa học từ các công trình nghiên cứu
trước đó, tác giả chọn đề tài: “Chính sách phát triển giảng viên chính trị ở Việt

3

Nam hiện nay” cho luận án tiến sĩ của mình.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu: Luận án hướng đến mục đích đưa ra những đề
xuất, giải pháp nhằm hoàn thiện chính sách phát triển giảng viên chính trị ở Việt
Nam hiện nay.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Luận giải, hệ thống hoá bổ sung cơ sở lý luận về chính sách phát triển
giảng viên chính trị ở Việt Nam hiện nay.
- Nghiên cứu thực trạng chính sách phát triển giảng viên chính trị ở Việt
Nam hiện nay. Khảo sát, phân tích, đánh giá nội dung chính sách phát triển giảng
viên chính trị hiện nay nhằm phát hiện các vấn đề cần giải quyết.
- Đề xuất các giải pháp hoàn thiện nội dung chính sách phát triển giảng
viên chính trị ở Việt Nam hiện nay.
3. Phạm vi, đối tượng nghiên cứu
3.1. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi nghiên cứu về không gian: Luận án tập trung nghiên cứu về
chính sách phát triển giảng viên chính trị ở các trường cao đẳng, đại học, trường
chính trị cấp tỉnh, học viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh.
- Phạm vi về thời gian: Thời gian khảo sát được tiến hành từ tháng 1/2017 đến
5/2017; Thời gian đánh giá thực trạng giảng viên chính trị từ năm 2011 đến nay.
- Phạm vi về nội dung: Chính sách phát triển giảng viên chính trị rất rộng,
bao gồm nhiều mảng quan trọng từ khâu tuyển dụng, chế độ, đào tạo, bồi dưỡng
đến đánh giá. Do hạn hẹp về thời gian nghiên cứu nên tác giả Luận án tập trung
chủ yếu vào hoạch định và thực thi chính sách phát triển giảng viên chính trị.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Chính sách phát triển đội ngũ giảng viên chính trị ở Việt Nam.
4. Phương pháp và lý thuyết nghiên cứu
4.1. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp tìm hiểu tư liệu: Là nghiên cứu về mặt lý luận thông qua

4


những tài liệu có liên quan đến chính sách giáo dục nói chung và chính sách phát
triển giảng viên chính trị nói riêng qua đó, xây dựng khung lý thuyết của đề tài.
Trong phạm vi nghiên cứu của đề tài này, việc tìm hiểu tư liệu về chính sách phát
triển giảng viên chính trị là rất quan trọng. Trên cơ sở đó, nghiên cứu giải quyết các
vấn đề còn vướng mắc về lý luận và thực tiễn, đề xuất những cách thức để xây dựng
chính sách phát triển giảng viên chính trị ở Việt Nam cho phù hợp với lý luận về
khoa học chính sách công.
- Phương pháp điều tra, khảo sát: Kết quả điều tra, khảo sát thực tế là một
trong những cơ sở để dự báo và đề xuất các giải pháp hoàn thiện xây dựng chính
sách phát triển giảng viên chính trị ở Việt Nam hiện nay. Tác giả Luận án tập
trung khảo sát ba đối tượng là giảng viên chính trị, các trường đại học, cao đẳng,
trường chính trị cấp tỉnh/huyện, học viên chính trị quốc gia Hồ Chí Minh và học
viên. Nội dung khảo sát tập trung làm rõ năng lực của giảng viên chính trị từ góc
độ tự nhận thức, đánh giá của chính giảng viên và từ đánh giá của học viên. Do
hạn chế về thời gian nghiên cứu và đia bàn nghiên cứu quá rộng nên tác giả lựa
chọn mẫu theo phương pháp ngẫu nhiên thuận tiện. Kết quả khảo sát sẽ được xử
lý bằng phần mềm SPSS.

Cụ thể để đánh giá năng lực giảng dạy, tác giả tiến hành khảo sát ở cả
hai đối tượng là giảng viên chính trị (phát 400 phiếu, thu về 360 phiếu, có 350
hợp lệ) và học viên (phát 510 phiếu, thu về 500 phiếu và có 481 phiếu hợp
lệ). Họ là những người đang giảng dạy và học tập ở các trường chính trị và
đại học.
Để đánh giá năng lực nghiên cứu của giảng viên chính trị, tác giả tiến hành
khảo sát 450 giảng viên chính trị với 150 giảng viên đến từ các trường chính trị, 150
giảng viên đến từ các học viện, và 100 giảng viên giảng dạy các môn lý luận chính

trị ở các trường đại học. Số phiếu thu về là 360 phiếu, trong đó có 350 phiếu hợp lệ.
- Phương pháp phân tích, tổng hợp: Trên cơ sở các tài liệu, thông tin và dữ
liệu thu thập được, tác giả sẽ phân tích, đánh giá, xem xét trên các khía cạnh của
khoa học chính sách công. Qua đó, tổng hợp lại để có những kết luận, những đề

5


xuất mang tính khoa học, phù hợp với lý luận và thực tiễn công tác xây dựng và
ban hành các chính sách phát triển giảng viên chính trị ở Việt Nam hiện nay.
4.2. Lý thuyết nghiên cứu
Câu hỏi nghiên cứu:
- Nhóm câu hỏi thứ nhất: về chính sách phát triển giảng viênchính trị.
Hiện nay đã có chính sách phát triển giảng viên chính trị chưa?Nếu đã có
là những chính sách gì?Những chính sách đã có phù hợp và thỏa đáng chưa?
Hiện nay cần phải bổ sung thêm những chính sách gì? Xây dựng các chính sách
nên theo hướng nào?
- Nhóm câu hỏi thứ 2: số lượng và chất lượng giảng viên chính trị hiện nay.
Số lượng giảng viên chính trị hiện nay đã đảm bảo chưa? Chất lượng giảng
viên chính trị hiện nay đã đạt chuẩn chưa?Cần có những giải pháp nào để phát triển
giảng viên chính trị hiện nay nhằm đảm bảo về số lượng cũng như chất lượng?
Lý thuyết nghiên cứu, một số cơ sở lý thuyết dự kiến sử dụng trong luận án:
Để trả lời những câu hỏi nghiên cứu trên, tác giả sử dụng một số lý thuyết
nghiên cứu liên quan đến chính sách công như sau:
Thứ nhất là lý thuyết về đánh giá chính sách. Đánh giá chính sách được
xem là một hoạt động thường xuyên liên tục và được tiến hành ở hai thời điểm
quan trọng là đánh giá trước, đánh giá sau và đánh giá quá trình. Đánh giá trước
hướng đến việc xem xét những tác động dự kiến của chính sách. Đánh giá sau là
việc xem xét những tác động đã có của chính sách. Đánh giá sau tập trung vào
phân tích những kết quả đạt được hay nói cách khác là kết quả đầu ra của chính

sách. Với lý thuyết về đánh giá chính sách này, tác giả vận dụng vào việc đánh
giá chính sách phát triển giảng viên chính trị ở Việt Nam hiện nay bằng cách
đánh giá kết quả đầu ra của chính sách đó là đội ngũ giảng viên chính trị về mặt
số lượng và chất lượng.
Thứ hai, lý thuyết về hoạch định chính sách công cũng được sử dụng trong
luận án này. Hoạch định chính sách công là một quy trình gồm các bước để tạo
ra được một chính sách như mong đợi của các đối tượng khác nhau trong xã hội.

6


Một quy trình chặt chẽ và hợp lý là điều kiện cần có để tạo ra một chính sách tốt.
Lý thuyết này được sử dụng trong phần giải pháp hình thành quy trình hoạch
định chuẩn cho chính sách phát triển giảng viên chính trị.
Thứ ba, ngoài ra tác giả còn sử dụng lý thuyết về các yếu tố cấu thành của
chính sách để phân tích các yếu tố của chính sách phát triển giảng viên chính trị.
Giả thuyết nghiên cứu
Chính sách phát triển giảng viên chính trị đã ban hành chưa phù hợp với
phát triển giảng viên chính trị ở Việt Nam hiện nay.
5. Đóng góp mới về khoa học của Luận án
Thực hiện nghiên cứu “Chính sách phát triển giảng viên lý luận chính trị” ở
nước ta hiện nay, Luận án hướng đến những điểm mới quan trọng như sau:
Thứ nhất luận án tập trung làm rõ khái niệm giảng viên chính trị, vốn chưa
được bàn luận một cách sâu sắc và đầy đủ trong các nghiên cứu trước đây.
Thứ hai, điểm mới của Luận án là tiếp cận chính sách phát triển giảng viên
chính trị - từ góc độ chính sách công, vốn ít được sử dụng trong lĩnh vực phát
triển giảng viên chính trị. Nói cách khác, những nội dung mới mà Luận án mang
lại là trình bày vấn đề hoạch định và thực thi chính sách với sự tương tác và
tham gia của nhiều chủ thể khác nhau có liên quan đến vấn đề phát triển giảng
viên chính trị.

Thứ ba, điểm mới của Luận án còn thể hiện ở một số giải pháp chưa từng
xuất hiện trong các nghiên cứu trước đây về đề tài này. Đó là việc đề xuất quy
trình hoạch định và quy trình thực hiện chính sách phát triển giảng viên chính trị.
Đó còn là việc đưa ra khung năng lực giành cho giảng viên chính trị.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án
Việc nghiên cứu chính sách phát triển giảng viên chính trị ở nước ta trong
gia đoạn hiện nay có ý nghĩa sâu sắc về mặt lý luận và thực tiễn.
Về ý nghĩa lý luận, Luận án cung cấp một hệ thống lý thuyết tương đối
hoàn chỉnh về chính sách phát triển giảng viên chính trị như khái niệm giảng
viên chính trị, chính sách phát triển giảng viên chính trị, hoạch định và thực hiện

7


chính sách phát triển giảng viên chính trị. Những lý thuyết này góp phần làm
phong phú thêm kho tàng lý thuyết về chính sách công vốn còn ít ỏi ở Việt Nam.
Giúp có một cách nhìn cụ thể hơn về chính sách công trong một lĩnh vực cụ thể.
Về mặt thực tiễn, kết quả nghiên cứu của Luận án bao gồm những đề xuất,
giải pháp mới và khoa học là những kiến nghị có ý nghĩa cho công tác xây dựng
và thực hiện chính sách phát triển giảng viên chính trị tốt hơn. Không những
vậy, kết quả nghiên cứu khoa học của Luận án còn là tài liệu tham khảo và giảng
dạy có giá trị giành cho đối tượng quan tâm đến vấn đề này.
7. Kết cấu của luận án
Về cấu trúc, luận án gồm 4 chương như sau:
Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu
Chương 2: Lý luận chung về chính sách phát triển giảng viên chính trị ở
Việt Nam hiện nay
Chương 3: Thực trạng chính sách phát triển giảng viên chính trị ở Việt
Nam hiện nay.
Chương 4: Một số giải pháp hoàn thiện chính sách phát triển giảng viên

chính trị ở Việt Nam hiện nay

8


CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
1.1 Các nghiên cứu về giảng viên chính trị
1.1.1. Nhóm nghiên cứu khái niệm giảng viên chính trị
Đa phần các nghiên cứu đều tiếp cận giảng viên chính trị như một bộ phận
cấu thành của giảng viên nói chung. Chẳng hạn như Nguyễn Thị Thu Huyền [70,
tr 20], giảng viên là “tên gọi chung giành cho người làm công tác giảng dạy ở
các trường chuyên nghiệp, các lớp đào tạo, huấn luyện các trường trên bậc học
phổ thông”.
Luật Giáo dục năm 2009 sửa đổi (Điều 70) [93] cho rằng nhà giáo (những
người làm nhiệm vụ giảng dạy trong nhà trường, cơ sở giáo dục khác) giảng dạy
ở các cơ sở giáo dục đại học gọi là giảng viên.
Theo đó, nhiều nghiên cứu đều thống nhất rằng, giảng viên chính trị bao
gồm các nhóm đối tượng là những người giảng dạy các môn lý luận ở các cơ sở
giáo dục đại học, cao đẳng và thực hiện chức năng nhiệm vụ theo quy định của
giảng viên nói chung; giảng viên ở các trường chính trị cấp tỉnh, cấp huyện;
giảng viên đang giảng dạy ở các Học viện chính trị. Đây là đội ngũ nồng cốt đào
tạo cán bộ, công chức, viên chức trong phạm vi cả nước.
1.1.2. Nhóm nghiên cứu về đặc điểm của giảng viên chính trị
Tác giả Trần Thị Anh Đào [49, tr.96] cho rằng, giảng viên chính trị phải có
những đặc điểm sau: Thứ nhất, người giảng viên giảng dạy LLCT phải là người
có tính Đảng cao. Thứ hai, giảng viên LLCT phải là người có tư duy lý luận cao.
Thứ ba, là người giảng dạy LLCT, cho dù giảng dạy bộ môn nào, từ Triết học,
Chủ nghĩa xã hội khoa học, Kinh tế chính trị, Tư tưởng Hồ Chí Minh hay Đường
lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam …cũng đòi hỏi người giảng viên

phải am hiểu sâu sắc và nắm vững kinh điển về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh. Thứ tư, người giảng dạy LLCT phải là người có vốn sống, có kiến
thức thực tiễn. Thứ năm, giảng viên LLCT phải là những người có khả năng và
niềm say mê nghiên cứu khoa học. Thứ sáu, cũng như các giảng viên các bộ môn
khác, giảng viên giảng dạy LLCT phải là những người có nghiệp vụ giảng dạy,
có kỹ năng sư phạm tốt.

9


Tác giả Nguyễn Thu Hương [67] lại cho rằng giảng viên chính trị có những
đặc điểm. Trước hết, đội ngũ giảng viên lý luận chính trị phải có bản lĩnh chính
trị vững vàng. Thứ hai, đội ngũ giảng viên lý luận chính trị phải có đạo đức cách
mạng, trước hết là “cần kiệm liêm chính, chí công vô tư”. Thứ ba, đội ngũ giảng
viên lý luận chính trị phải có trình độ lý luận chính trị giỏi, nắm vững phẩm chất
khoa học, cách mạng, nhân văn của chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí
Minh. Thứ tư, đội ngũ giảng viên lý luận chính trị ở các trường đại học, cao đẳng
vừa phải là nhà khoa học, vừa là nhà giáo dục, lại vừa là nhà chính trị (tuyên
truyền). Thứ năm, đội ngũ giảng viên lý luận chính trị không chỉ nghiên cứu và
giảng dạy lý luận chính trị, mà còn có nhiệm vụ đấu tranh, phê phán và phản bác
chủ nghĩa xét lại, chủ nghĩa cơ hội, chủ nghĩa quan liêu, chủ nghĩa kinh nghiệm,
chủ nghĩa giáo điều và tất cả những luận điểm trái với lý luận chính trị Mácxít,
góp phần bảo vệ và phát huy những giá trị đích thực của chủ nghĩa Mác-Lênin,
tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối chính sách của Đảng, góp phần bảo vệ
Đảng, bảo vệ chế độ chính trị xã hội chủ nghĩa.
Hoàng Thị Nguyệt Nga [88] lại cho rằng giảng viên chính trị cần phải đảm
bảo năm đặc điểm. Thứ nhất, giảng viên lý luận chính trị phải có phẩm chất chính
trị, đạo đức, lối sống tốt. Thứ hai, giảng viên lý luận chính trị phải có trình độ, năng
lực chuyên môn phù hợp với chuyên ngành giảng dạy và thường xuyên được cập
nhật nâng cao kiến thức. Thứ ba, giảng viên lý luận chính trị phải có nhiệm vụ tham

gia nghiên cứu khoa học. Thứ tư, giảng viên lý luận chính trị phải am hiểu thực tiễn
xã hội. Thứ năm, giảng viên lý luận chính trị phải thường xuyên học tập, bồi dưỡng
nâng cao trình độ nghiên cứu, giảng dạy.
Trong Hội thảo khoa học “Đặc điểm người giảng viên trường chính trị”
do Trường Cán bộ Tp. Hồ Chí Minh tổ chức cho rằng đặc điểm của giảng viên
chính trị gắn với tính khoa học, tính nghệ thuật, tính Đảng, tính mô phạm, tính
gương mẫu của đội ngũ này.
Nhìn chung, các công trình nghiên cứu nhóm này đều nhấn mạnh đến đặc
điểm giảng viên chính trị là ngoài kiến thức chuyên môn của người giảng viên
còn có tính Đảng ở trong họ. Do đó, trong quá trình nghiên cứu vấn đề của luận
án, chúng tôi sẽ nhấn mạnh vấn đề này trong quá trình hoạch định chính sách

10


phát triển giảng viên chính trị.
1.1.3. Nhóm nghiên cứu về vai trò của giảng viên chính trị
Khi nói đến vai trò của giảng viên chính trị, tác giả Nguyễn Đức Khiên [72]
nhấn mạnh đến vai trò giáo dục đạo đức và lối sống của sinh viên. Chính vì vậy
mà tác giả nhấn mạnh, “Trong mỗi bài giảng, tiết giảng của các môn lý luận
chính trị, quá trình giảng viên nêu và luận giải những nguyên lý, quy luật của sự
vận động xã hội, những quan điểm, tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh nói riêng
và đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng Cộng sản Việt Nam nói chung để
hướng đến mục tiêu CNXH - CNCS cũng chính là quá trình giáo dục nhằm hình
thành, xây dựng cho sinh viên thế giới quan khoa học, nhân sinh quan cách
mạng, củng cố niềm tin về tương lai của CNXH hiện thực, xây dựng nền đạo đức
mới cho thế hệ trẻ. Để có được điều đó, chúng tôi luôn tâm huyết, trăn trở, đi sâu
tìm tòi nghiên cứu lý luận và thực tiễn, tìm ra được những lý giải khoa học, để
qua từng bài giảng, qua mỗi buổi lên lớp thuyết phục được sinh viên có niềm tin
như mình” [25, tr 43].

Nguyễn Thị Hoà [68] cho rằng vai trò của giảng viên chính trị là góp phần
giữ con người phát triển toàn diện cả về đức và tài, phát triển về thể lực, trí tuệ,
đạo đức, thẩm mỹ, có kỹ năng lao động giỏi, có ý chí và bản lĩnh trong xây dựng
và bảo vệ Tổ quốc. Giảng viên chính trị góp phần quan trọng trong việc xây
dựng hệ thống chính trị bản lĩnh, vững mạnh và chuyên nghiệp. Thực hiện vai
trò tuyên truyền những tư tưởng chính trị chính thống của Đảng và nhà nước đến
toàn thể người học.
Nguyễn Văn Tiến [101] trong bài nghiên cứu “Vai trò của giảng viên Trường
Chính trị” lại cho chỉ ra ba vai trò của giảng viên chính trị. Thứ nhất, giảng viên
chính trị với vai trò là người giáo viên. Thứ hai, giảng viên chính trị với vai trò là
người nghiên cứu khoa học. Thứ ba, giảng viên trường chính trị với vai trò là
người tham gia đào tao, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ cho địa phương.
Lê Thành Long [78, tr 30] trong luận án tiến sĩ “Vai trò của giảng viên lý
luận chính trị ở các nhà trường Quân đội nhân dân Việt Nam trong phòng,
chống "diễn biến hòa bình" hiện nay” xem xét vai trò của giảng viên lý luận
chính trị ở các nhà trường quân đội trong phòng, chống "tự diễn biến", "tự

11


chuyển hóa" hiện nay. Vai trò của giảng viên lý luận chính trị ở các nhà
trường quân đội trong phòng, chống "diễn biến hòa bình" ở các loại hình nhà
trường quân đội khác nhau: các nhà trường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ chính
trị; đào tạo, bồi dưỡng cán bộ chỉ huy; đào tạo, bồi dưỡng cán bộ hậu cần; đào
tạo, bồi dưỡng cán bộ kỹ thuật.
Nhìn chung, các nghiên cứu ở nhóm này đều nhấn mạnh vai trò của giảng
viên chính trị đó là giáo dục đạo đức lối sống và trung thành với lý tưởng cách
mạng của Đảng ta. Đây là những vai trò quan trọng mà tác giả luận án sẽ làm
sáng tỏ hơn trong quá trình nghiên cứu.
1.2. Các nghiên cứu về chính sách phát triển giảng viên chính trị

1.2.1. Các nghiên cứu của nước ngoài
Theo David G. Imig [114] trong cuộc “Đối thoại Đại học Á – Phi để phát
triển giáo dục, khi thảo luận về nghề dạy học, các đại biểu đều nhấn mạnh hai
hướng tiếp cận sau:
“Tiếp cận toàn diện bao gồm chu trình có thứ tự như sau: 1) Thu hút người có
khả năng để đào tạo giáo viên; 2) Cung cấp giáo dục, đào tạo sư phạm có chất
lượng trong giai đoạn trước khi hành nghề; 3) Lựa chọn các giáo viên có đủ năng
lực; 4) Quản lý giáo viên; 5) Tạo cơ hội phát triển nghề nghiệp. Và tất cả chu trình
này được diễn ra dưới một môi trường nhất định và các điều kiện xum quanh nghề
dạy học (tiền lương, vị trí xã hội, sự tôn trọng của xã hội, nhân cách…”. “Tiếp cận
phát triển, coi sự phát triển năng lực giảng dạy là một quá trình liên tục kéo dài cả
đời, bao gồm nhiều giai đoạn khác nhau, có thay đổi, có thăng trầm”.
Ở Việt Nam hướng tiếp cận thứ nhất là chủ yếu còn hướng tiếp cận thứ 2
hầu như chưa được thực hiện. Tuy nhiên, do cơ chế chính sách của chúng ta còn
nhiều hạn chế nên vẫn chưa khai thác được năng lực giảng dạy tối đa của giảng
viên. Đây là những khó khăn vướng mắc đối với các chính sách phát triển giảng
viên hiện nay nói chung và giảng viên chính trị nói riêng.
Ở Trung Quốc, chính sách phát triển giảng viên chính trị tập trung vào
những nội dung như sau [117]:
Về tuyển dụng giảng viên chính trị, các trường chính trị ở Trung Quốc
tuyển dụng giống như các trường đại học thông thường. Trong những năm gần

12


đây, tiêu chuẩn tuyển dụng đặt ra là ứng cử viên phải có bằng tiến sĩ. Quá trình
tuyển dụng giảng viên chính trị thường được bắt đầu bằng việc chuyển thông báo
tuyển dụng đến các đối tượng là học viên đang học sau đại học ở các trường đại
học, tiếp theo đó là nhận hồ sơ, lọc hồ sơ và tiến hành phỏng vấn trực tiếp. Các
ứng cử viên phải tiến hành giảng thử để hội đồng tuyển dụng đưa ra quyết định

cuối cùng. Quá trình tuyển dụng có ưu tiên cho ứng cử viên là đảng viên Trung
Quốc [115].
Trong những năm gần đây, để thu hút giảng viên có chất lượng vào các
trường đại học, các trường chính trị sẵn sàng trả mức lương cao tới 500,000 nhân
dân tệ. Một số trường còn áp dụng cơ chế giảng viên thỉnh giảng, hoặc những
công chức cao cấp đã về hưu để về giảng dạy cho trường. Không những vậy,
Trung Quốc còn tăng cường chất lượng của giảng viên chính trị cho ngang tầm
với giảng viên của các trường đại học ở khía cạnh trình độ bằng cấp, năng lực
giảng dạy và năng lực nghiên cứu. Chính vì vậy mà nhiều giảng viên chính trị ở
cả địa phương có trình độ tiến sĩ. Chất lượng này càng được thể hiện ở Trường
Đảng ở Trung ương. Hiện nay ở, Trung Quốc, Trường Đảng ở Trung ương có
600 giảng viên trong đó có tới 159 giảng viên thỉnh giảng, và 70 giảng viên có
đủ khả năng để hướng dẫn nghiên cứu sinh. Việc nâng cao chất lượng giảng viên
hướng đến mục đích là phục vụ cho những khóa đào tạo ngắn hạn lẫn những
chương trình đào tạo chính quy như tiến sĩ, thạc sĩ.
Trong quá trình phát triển chính sách giảng viên chính trị, nhiều giảng viên
trẻ nhận được sự hỗ trợ rất lớn và đang dần giữ vai trò quan trọng trong giảng
dạy và nghiên cứu. So với những thế hệ giảng viên chính trị trước đây, giảng
viên trẻ được đào tạo bài bản, chuyên nghiệp, với tư tưởng cởi mở và ít giáo điều
hơn. Khảo sát trong giảng viên cho thấy khoảng 25% giảng viên trẻ có sự chủ
động và sáng tạo trong giảng dạy mà không bị bó buộc bởi những giáo điều,
cứng nhắc.
Về nghiên cứu khoa học, để góp phần thúc đẩy nghiên cứu khoa học và
tăng khả năng đóng góp cho sự phát triển, giảng viên chính trị ở các trường
Đảng được khuyến khích để trở thành chủ thể quan trọng trong việc nghiên cứu
những vấn đề liên quan đến chính trị và chính sách. Nhiều nghiên cứu và ý

13

Luận án đầy đủ ở file: Luận án full