Nghiên cứu một số đặc điểm sinh học của giun tròn Oesophagostomum spp. gây ra trên lợn tại huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn và biện pháp phòng trị (Khóa luận tốt nghiệp)

i

I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG
I H C NÔNG LÂM
---------------------

MAI TH BÌNH

Tên

tài:
NGHIÊN C U M T S

C I M SINH H C C A GIUN TRÒN

OESOPHAGOSTOMUM SPP. GÂY RA TRÊN L N T I HUY N B CH THÔNG,
T NH B C K N VÀ BI N PHÁP PHÒNG TR

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

: Chính quy

Chuyên ngành

: Thú y

Khoa

: Ch n nuôi Thú y

Khóa h c

: 2010 - 2014

Gi ng viên h

IH C

ng d n

: GS.TS. Nguy n Th Kim Lan

Thái Nguyên – 2014


i

I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG
I H C NÔNG LÂM
---------------------

MAI TH BÌNH

Tên

tài:
NGHIÊN C U M T S

C I M SINH H C C A GIUN TRÒN

OESOPHAGOSTOMUM SPP. GÂY RA TRÊN L N T I HUY N B CH THÔNG,
T NH B C K N VÀ BI N PHÁP PHÒNG TR

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

: Chính quy

Chuyên ngành

: Thú y

Khoa

: Ch n nuôi Thú y

Khóa h c

: 2010 - 2014

Gi ng viên h

IH C

ng d n

: GS.TS. Nguy n Th Kim Lan

Khoa Ch n nuôi Thú y - Tr

ng

Thái Nguyên – 2014

i h c Nông Lâm


i

L IC M
hoàn thành khóa lu n t t nghi p

N
i h c, em xin trân tr ng c m n:

- Ban giám hi u, Khoa ch n nuôi Thú y, cùng toàn b cán b , gi ng
viên Tr

ng

i h c Nông Lâm –

i h c Thái Nguyên, ã giúp

b o em trong su t quá trình h c t p và nghiên c u

em ch

tài.

- V i lòng bi t n chân thành em xin g i l i c m n sâu s c t i: GS.TS
Nguy n Th Kim Lan ã t n tình ch b o, h

ng d n và giúp

em trong quá

trình h c t p và hoàn thành khóa lu n t t nghi p.
- Phòng thí nghi m Khoa ch n nuôi Thú y – Tr
Lâm –

ng

i h c Nông

i h c Thái Nguyên, tr m Thú y huy n B ch Thông, t nh B c K n ã

t o m i i u ki n thu n l i cho em trong su t quá trình nghiên c u hoàn

thành khóa lu n.
- Xin chân thành c m n b n bè và gia ình ã t o i u ki n giúp

,

ng viên khích l tôi trong quá trình nghiên c u và hoàn thành khóa lu n.
Thái Nguyên, ngày

tháng

Sinh viên

Mai Th Bình

n m 2014


ii

DANH M C CÁC B NG
Trang
B ng 4.1.

Th c tr ng phòng ch ng b nh ký sinh trùng cho l n

huy n

B ch Thông, t nh B c K n ........................................................ 30
B ng 4.2.

Hình thái, kích th
tr

B ng 4.3:

c c a giun tròn Oesophagostomum spp.

ng thành .............................................................................. 33

Hình thái, kích th

c c a tr ng giun tròn Oesophagostomum

spp............................................................................................. 35
B ng 4.4:

Th i gian tr ng n và phát tri n thành u trùng có s c.............. 36

B ng 4.5:

Hình thái, kích th c c a u trùng giun tròn Oesophagostomum
spp............................................................................................. 38

B ng 4.6:

S c
môi tr

B ng 4.7:

kháng c a tr ng Oesophagostomum spp. v i pH c a
ng ................................................................................ 39

Th i gian th y tr ng Oesophagostomum spp. trong phân sau
khi gây nhi m cho l n ............................................................... 40

B ng 4.8:

Hi u l c c a m t s thu c t y giun tròn Oesophagostomum
spp. cho l n trên th c

a .......................................................... 42


iii

DANH M C HÌNH
Trang
Hình 2.1. Loài O. dentatum ........................................................................... 5
Hình 2.2. Loài O. longicaudum ..................................................................... 5
Hình 2.3. Giun O. dentatum .......................................................................... 5
Hình 2.5. S

vòng

i Oesophagostomum spp. l n .................................. 7

Hình 2.6. Các d ng u trùng c m nhi m c a b Strongylida........................ 14
Hình 3.1: Bi u

th c tr ng phòng ch ng b nh ký sinh trùng cho l n

huy n B ch Thông, t nh B c K n. ............................................... 32


iv

DANH M C CÁC T

VI T T T

-

:

n

%

: T l ph n tr m

<

: Nh h n

>

:L nh n

O. dentatum

: Oesophagostomum dentatum

O. longicaudum

: Oesophagostomum longicaudum

cm

: Centimét

Cs

: C ng s

kg

: Kilogam

KL

: Kh i l

/

: Trên

mg

: Miligam

mm

: Militmét

Nxb

: Nhà xu t b n

n

: Dung l

Tr

: Trang

ng

ng m u


v

M CL C
TV N

............................................................................... 1

1.1. Tính c p thi t c a

tài ........................................................................... 1

PH N 1:

1.2. M c ích nghiên c u ............................................................................... 2
1.3. Ý ngh a khoa h c và ý ngh a th c ti n c a

tài ..................................... 2

1.3.1. Ý ngh a khoa h c .................................................................................. 2
1.3.2. Ý ngh a th c ti n. ................................................................................. 2
PH N 2: T NG QUAN TÀI LI U ............................................................ 3
2.1. C s khoa h c c a

tài ........................................................................ 3

c i m sinh h c c a Oesophagostomum .......................................... 3

2.1.1.

2.1.2. B nh Oesophagostomum spp.

l n (Oesophagotomosis suis ) ........... 10

2.2. Tình hình nghiên c u b nh Oesophagostomosis
2.2.1. Tình hình nghiên c u trong n

l n ........................... 19

c ........................................................ 19

2.2.2. Tình hình nghiên c u trên th gi i ...................................................... 20
PH N 3:

IT

NG, V T LI U, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP

NGHIÊN C U ........................................................................................... 23
3.1.
3.1.1.

it
it

ng và v t li u nghiên c u ........................................................... 23
ng nghiên c u ......................................................................... 23

3.1.2. V t li u nghiên c u ............................................................................ 23
3.2.
3.2.1.

a i m và th i gian nghiên c u .......................................................... 23
a i m nghiên c u........................................................................... 23

3.2.2. Th i gian nghiên c u .......................................................................... 23
3.3. N i dung nghiên c u ............................................................................. 24

3.3.1.

i u tra v th c tr ng ch n nuôi và phòng ch ng b nh ký sinh trùng

cho l n t i huy n B ch Thông, t nh B c K n .................................................. 24
3.3.2. Kh o sát m t s
spp. ký sinh

c i m sinh h c c a giun tròn Oesophagostomum

l n t i huy n B ch Thông, t nh B c K n .................................. 24


vi

3.3.3. Nghiên c u bi n pháp phòng tr Oesophagostomosis cho l n ................ 24
3.4. Ph

ng pháp nghiên c u ....................................................................... 25

3.4.1. Thu th p m u...................................................................................... 25
3.4.2. Ph

ng pháp i u tra công tác phòng ch ng b nh ký sinh trùng nói

chung, b nh Oesophagostomosis nói riêng cho l n
3.4.3. Ph

a ph

ng ................. 25

ng pháp l y m u và xét nghi m m u phân ................................... 25

3.4.4. Ph

ng pháp xác

nh hình thái, kích th

c c a giun tròn

Oesophagostomum spp. .............................................................................. 26
3.4.5. Ph

ng pháp theo dõi s phát tri n c a tr ng và u trùng giun tròn

Oesophagostomum spp. trong phòng thí nghi m. ............................................ 26
3.4.6. Ph ng pháp xác nh kích th c tr ng và u trùng giun tròn
Oesophagostomum spp. ................................................................................... 27
3.4.7. Ph

ng pháp xác

nh th i gian hoàn thành vòng

ic a

Oesophagostomum spp. trong c th l n ...................................................... 27
3.4.8. Ph

ng pháp theo dõi hi u l c c a thu c t y Oesophagostomum spp. ..... 28

3.4.9. B trí thí nghi m................................................................................. 28
3.5. Ph

ng pháp x lý s li u. .................................................................... 29

PH N 4: K T QU VÀ TH O LU N .................................................... 30
4.1.

c i m d ch t b nh do giun tròn Oesophagostomum spp. gây ra l n.... 30

4.1.1. Th c tr ng phòng ch ng b nh ký sinh trùng. ...................................... 30
4.2. Nghiên c u m t s

c i m sinh h c c a giun tròn Oesophagostomum spp.

ký sinh l n t i huy n B ch Thông, t nh B c K n. ........................................ 33
4.2.1. Hình thái, kích th

c c a giun tròn Oesophagostomum spp. .............. 33

4.2.2. Hình thái, kích th

c c a tr ng giun tròn Oesophagostomum spp. ..... 35

4.2.3. Th i gian tr ng n và phát tri n thành u trùng Oesophagostomum spp.
c m nhi m trong phòng thí nghi m .............................................................. 36
4.2.4. Hình thái, kích th

c u trùng giun tròn Oesophagostomum spp. ....... 37


vii

4.2.5. S c

kháng c a tr ng Oesophagostomum spp. trong môi tr ng pH....... 39

4.2.6. Th i gian hoàn thành vòng

i c a Oesophagostomum spp. trong c th

l n ................................................................................................................ 40
4.3. Xác nh hi u l c m t s thu c t y giun Oesophagostomosis cho l n ...... 41
PH N 5: K T LU N, T N T I VÀ

NGH ...................................... 43

5.1. K t lu n ................................................................................................. 43
5.2. T n t i ................................................................................................... 44
5.3.

ngh . ................................................................................................. 44

TÀI LI U THAM KH O.......................................................................... 45
I. Tài li u ti ng Vi t ..................................................................................... 45
II. Tài li u d ch t ti ng n

c Ngoài............................................................. 49

III. Tài li u M ng ......................................................................................... 49


1
PH N 1
TV N

1.1. Tính c p thi t c a

tài

Ch n nuôi l n c a n

c ta có t lâu

trong ngành ch n nuôi, cung c p l

i và chi m v trí quan tr ng

ng th c ph m l n, có giá tr dinh d

ng

cao. Ngoài ra, ch n nuôi l n còn cung c p phân bón cho ngành tr ng tr t và
m t s ph ph ph m khác. Hoà nh p v i s phát tri n c a n n kinh t th
gi i, n

c ta ã và ang t ng b

c thay

i,

c bi t là trong l nh v c s n

xu t nông nghi p. Trong ó, ngành ch n nuôi nói chung và ch n nuôi l n nói
riêng ang áp d ng theo nh ng ti n b khoa h c k thu t vào s n xu t nh
con gi ng, th c n và công tác thú y, t
quy mô àn và ch t l

ó àn l n c a n

c ta t ng lên v c

ng th t. Tuy nhiên, ngành ch n nuôi luôn ph i

im t

v i tình hình d ch b nh x y ra ngày càng nhi u và ph c t p, trong ó có b nh
ký sinh trùng. Trong i u ki n khí h u nóng m
ã di n ra khá phong phú và a d ng. àn l n th
t l và c

ng

c ta, b nh ký sinh trùng

ng nhi m ký sinh trùng v i

nhi m cao, trong ó có giun k t h t (Oesophagostomum

spp.). B nh làm cho l n còi c c, sinh tr
kháng c a l n, t

n

ng phát tri n kém và làm gi m s c

ó làm gi m hi u qu kinh t trong ch n nuôi.

Huy n B ch Thông, t nh B c K n là m t trong nh ng t nh mi n núi,
ph

ng th c ch n nuôi còn h n ch , ch y u là ch n nuôi t n d ng nh l

trong các h gia ình. Do v y, công tác v sinh thú y còn ch a t t nên kh
n ng c m nhi m b nh cao,

c bi t là b nh Oesophagostomum spp.

Xu t phát t nhu c u c p bách c a th c t ch n nuôi l n
Thông, t nh B c K n, chúng tôi th c hi n

l n.

huy n B ch

tài: “Nghiên c u m t s

c

i m sinh h c c a giun tròn Oesophagostomum spp. gây ra trên l n t i
huy n B ch Thông, t nh B c K n và bi n pháp phòng tr ”.


2
1.2. M c ích nghiên c u
c i m sinh h c c a giun tròn Oesophagostomum spp.

Kh o sát m t
gây b nh

l n t i huy n B ch Thông, t nh B c K n và bi n pháp phòng tr .

1.3. Ý ngh a khoa h c và ý ngh a th c ti n c a

tài

1.3.1. Ý ngh a khoa h c
K t qu c a

tài là nh ng thông tin khoa h c v

c i m sinh h c c a

giun tròn Oesophagostomum spp. và bi n pháp phòng tr Oesophagostomosis
l n, t

ó góp ph n

xu t quy trình phòng ch ng b nh cho l n.

1.3.2. Ý ngh a th c ti n.
K t qu c a

tài là c s khoa h c

khuy n cáo ng

i ch n nuôi cách

phòng tr b nh do giun tròn Oesophagostomum spp. gây ra, nh m h n ch tác
h i cho l n, góp ph n nâng cao n ng su t ch n nuôi, thúc
nuôi l n phát tri n.

y ngành ch n


3
PH N 2
T NG QUAN TÀI LI U
2.1. C s khoa h c c a
2.1.1.

tài

c i m sinh h c c a Oesophagostomum

2.1.1.1. V trí c a Oesophagostomum trong h th ng phân lo i

ng v t h c

Oesophagostomum dentatum và Oesophagostomum longicaudum thu c gi ng
Oesophagostomum là tác nhân gây ra b nh giun k t h t Oesophagostomum
(Oesophagostomosis) l n.
Theo Skrjabin và cs (1963) [44], Phan Th Vi t và cs (1977) [41], giun tròn
Oesophagostomum spp.

l n có v trí trong h th ng phân lo i

ng v t nh

sau:
Ngành: Nemathelminthes Shneider, 1873
Phân ngành: Nemathelmintha Shaneider và Schulz, 1940
L p: Nematoda Rudolphi, 1808
Phân l p: Secerentea Chitwood, 1933
B : Rhabditida Chitwood, 1933
Phân b : Strogylata Railliet, 1916
H : Trichonematidae Cram, 1927
Phân h : Oesophagostomatinae Railliet et Henr, 1913
Gi ng: Oesophagostomum Molin, 1861
Loài: Oesophagostomum dentatum Rudolphi, 1803
Loài: Oesophagostomum longicaudum Goodey, 1925
2.1.1.2.

c i m hình thái và c u t o Oesophagostomum spp. ký sinh
c p

l n

n hình thái và c u t o Oesophagostomum spp., Skrjabin và cs

(1963) [44] cho bi t:


4
Loài O. dentatum: dài t 7 – 14 mm,

u

c gi i h n v i thân rõ r t

b i ng n b ng sâu. Bao mi ng dài t i th c qu n hình inh ghim. Con

c có

túi uôi, hai gai giao h p b ng nhau dài 0,90 – 0,94 mm. Con cái âm h n m
g n h u môn, h u môn

cách mút uôi 0,255 – 0,265 mm.

Loài O. longicaudum: con

c dài 8,8 – 9,6 mm, lái d ng cái x ng. Con

cái dài 8 – 11 mm, uôi r t dài và thon, nh n. H u môn n m cách mút uôi
0,453 – 0,543 mm. Âm h cách uôi 0,906 – 0,951 mm.

Nguy n Th Kim Lan (2012) [12] cho bi t: các loài thu c gi ng
Oesophagostomum có

c i m hình thái chung là, túi mi ng hình ng r t nh ,

quanh mi ng có m t b g lên hình
phía tr

a, có các tua

c rãnh c bi u bì n ra t o thành túi

quanh mi ng, có rãnh c ;

u, sau rãnh c có gai c , giun

c

có túi uôi và m t ôi gai giao h p dài b ng nhau, âm h giun cái g n h u môn.
Loài O. dentatum ký sinh ru t già c a l n, là loài giun tròn nh , không có
cánh

u, có 9 rua ngoài và 18 rua trong. Túi

c a th c qu n. Giun

u to, gai c

hai bên ch phình to

c dài 8 – 9 mm, r ng 0,14 – 0,37 mm, có túi uôi, có 2 gai

giao h p b ng nhau dài 1,0 – 1,14 mm. Giun cái dài 8 – 11,2 mm, âm

o dài 0,1

– 0,15 mm, n m g n h u môn, h i xuyên vào c quan th i tr ng. Tr ng hình b u
d c, dài 0,060 – 0,088 mm, r ng 0,035 – 0,050 mm.
Theo Ph m S L ng và cs (2006) [19]: giun O. dentatum là loài giun tròn
nh , không có cánh

u. Giun

c có kích th

c 7,6 – 8,8 x 0,35 – 0,38mm, có túi

uôi, có hai gai giao h p dài 0,792 – 1,037 mm. Giun cái dài 7,8 – 12,5 x 0,38 –
0,43 mm; uôi dài 0,405 – 0,430 mm. Âm h

tr

c h u môn, cách h u môn

0,208 – 0,388 mm, dài 0,1 – 1,15 mm, h i xuyên vào c quan th i tr ng. Tr ng
hình ovan, kích th c 0,056 – 0,071 x 0,032 – 0,045 mm.


5

Hình 2.1. Loài O. dentatum

Hình 2.2. Loài O. longicaudum

(Rudolphi, 1803)

(Goodey, 1925)

1, 2. Ph n

u c th ; 3. Ph n uôi cá 1.

th cái; 4. Mút và g c gai giao ph i;

3.

u; 2. uôi c a con cái;
uôi c a con

c; 4. Ph n cu i

5. C quan i u ch nh; 6. Túi uôi cá gai giao h p; 5. Lái; 6. Nón sinh
th

c; 7. Nón sinh d c.

d c c a con

c

(Ngu n: Phan Th Vi t và cs, 1977)

(Ngu n: Phan Th Vi t và cs, 1977)

[41]

[41]

Hình 2.3. Giun O. dentatum

Hình 2.4. Tr ng giun O. dentatum

(Ngu n:http://courseware_s/kcxxl

(Ngu n: />
[53]

[54]


6
2.1.1.3. Vòng

i c a Oesophagostomum spp.

l n

Hagsten (2000) [43] cho r ng: th c ch t c a b t k ch
ch giun, sán nào thì vi c phá v vòng
v y, hi u

c chu k (vòng

ng trình kh ng

i c a chúng c ng là c n thi t. Do

i) phát tri n c a giun, sán có ý ngh a r t quan

tr ng trong vi c phòng ch ng các b nh giun, sán nói chung và b nh giun tròn
Oesophagostomum spp.nói riêng.
Theo Nguy n Th Kim Lan (2012) [12]: toàn b quá trình phát tri n, thay
i qua nh ng giai o n khác nhau c a
m m sinh v t

u tiên, cho

i s ng ký sinh trùng, k t khi nó là

n khi nó l i có kh n ng s n sinh ra m m sinh v t

m i, t o ra m t th h m i thì toàn b quá trình ó

c g i là chu k .

Skrjabin và cs (1963) [44] ã mô t chi ti t v chu k phát tri n c a
Oesophagostomum spp.

l n nh sau: tr ng bài xu t ra ngoài

phân chia 8 – 16 phôi bào. Ng
h p (30oC),

nh

c r ng, khi nhi t

thích

trong tr ng u trùng phát tri n r t nhanh, ch qua 16 – 18 gi

trùng ã n ra kh i tr ng.
môi tr

i ta ã xác

giai o n

ng bên ngoài,

u

u trùng giai o n 1 ra kh i tr ng phát tri n trong

n ngày th t thì l t xác l n th nh t. Sau ó 24 gi

u trùng l t xác l n th 2, t c là tách l p v và tr thành u trùng giai o n 2,
r i l t xác l n th hai thành u trùng giai o n 3.
trùng c m nhi m, t c là có kh n ng gây b nh

u trùng giai o n 3 là u

i v i ký ch .

Tác gi c ng cho bi t, khi gây nhi m th c nghi m trên l n b ng u
trùng c m nhi m O. longicaudum, th y có s t o thành các h t ký sinh trong
thành ru t sau hai ngày nhi m b nh. Sau 17 ngày, a s
h t, ký sinh trong ng ru t
nhi m th y có hi n t

u trùng chui ra kh i

giai o n phát tri n th 4. Sau 35 ngày c m

ng m t các h t ký sinh,

m c dày lên. Giun O. longicaudum

t

ch h t ó ch th y mô niêm

n giai o n tr

ng thành sau 50

ngày c m nhi m.
Theo Nguy n Th Kim Lan (2012) [12]: vòng

i Oesophagostomum

spp. không c n v t ch trung gian. Tr ng theo phân ra ngoài, g p nhi t

25

– 270C, sau 10 – 17 gi n thành u trùng, qua hai l n l t xác, sau 7 – 8 ngày


7
thành u trùng gây nhi m. Khi ký ch nu t ph i u trùng này, t i ru t thì u
trùng chui vào niêm m c ru t t o thành nh ng u kén, l t xác l n th ba, t i
ngày 6 – 8 thành u trùng k IV, sau ó r i kh i niêm m c ru t, l t xác l n
n a và phát tri n thành giun tr

ng thành. Th i gian hoàn thành vòng

ic a

giun O. longicaudum là 50 ngày, giun O. dentatum là 45 – 60 ngày.
Phan L c (2006) [26] cho bi t: u trùng O. dentatum khi vào ru t l n
chui sâu vào niêm m c ru t già và hình thành h t (u kén), trong có u trùng.
Sau 23 ngày, u trùng chui ra kh i kén, vào xoang ru t và phát tri n thành
giun tr

ng thành sau 1,5 – 2 tháng. Tu i th c a giun t 8 – 10 tháng.

Theo Ph m S L ng và cs (2009) [20]: giun tr
ru t già l n,

tr ng, tr ng theo phân ra ngoài môi tr

ng. Tr ng g p i u

25 - 27oC, sau 10 - 17 gi n thành u trùng.

ki n nhi t
gi ,

ng thành ký sinh trong

nhi t

u trùng I sau 24

22 - 24oC phát d c thành u trùng II, dài 0,44 – 0,64 mm.

u

trùng II phát tri n

c hai ngày thì thành u trùng gây nhi m III. u trùng này

l n trong th c n, n

c u ng vào c th ký ch . Khi t i ru t, u trùng chui sâu

vào niêm m c ru t t o thành nh ng u kén và phát tri n thành giun tr
thành

ru t già.

Vòng

i Oesophagostomum spp. có th bi u di n b ng s

Oesophagostomum spp. tr
(Ký sinh

ng thành Phân

25-27oC

Tr ng

10 – 17 h

ru t già l n)

sau:

u trùng
Qua 2 l n
l t xác

R i
kh i

u trùng có

u kén

s c gây nhi m

L t xác l n 4

u trùng
k IV

Hình 2.5. S

Ký ch

L t xác l n 3
Ru t

vòng

nu t ph i

i Oesophagostomum spp. l n

ng


8
2.1.1.4. S phát tri n và s c

kháng c a tr ng Oesophagostomum spp.

ngo i c nh
Vi c nghiên c u s

Oesophagostomum spp.

phát tri n và s c

kháng c a tr ng

ngo i c nh có ý ngh a quan tr ng trong b nh do

Oesophagostomum spp. gây ra

l n,

ng th i là c s khoa h c

ra nh ng

bi n pháp phòng tr b nh Oesophagostomum spp. cho l n.
Theo Skrjabin và cs (1963) [44]:

nhi t

thích h p (30oC), trong

tr ng, u trùng phát tri n r t nhanh, ch qua 16 – 18 gi
cao 45 - 50oC tr ng b ch t, còn

tr

ng bên ngoài.

nhi t

d

i 3oC tr ng không phát tri n.
Nguy n Th Kim Lan (2012) [12] cho bi t:

nhi t

ã n và ra môi
nhi t

th p

5 – 9oC tr ng

35oC tr ng b ch t, g p i u ki n thích h p tr ng

ng ng phát tri n, nhi t

phát tri n thành u trùng gây nhi m sau trên d

i m t tu n.

Archie (2000) [42] nh n xét: s phát tri n, kh n ng s ng sót c a tr ng
và u trùng c m nhi m
nhi t

và m

môi tr

ng tr

c h t ph thu c vào khí h u. G p

thích h p, sau 5 - 6 ngày tr ng phát tri n thành u trùng

c m nhi m. Khi nhi t

th p tr ng giun n và phát tri n ch m h n.

Thí nghi m phân l n có nhi m tr ng giun

a, tr ng Oesophagostomum

spp. và u trùng c m nhi m L3 c a Oesophagostomum spp.; ki m tra sau 7, 14,
28, 56 ngày , k t qu cho th y: tr ng giun

a không b tiêu di t, m c dù kh

n ng s ng suy gi m; tr ng Oesophagostomum spp. và u trùng c m nhi m L3 b
phá hu trong 7 - 14 ngày
Theo Phan

u c a quá trình .

ch Lân và cs (2002) [21], Phan L c (2006) [26], Ph m S

L ng và cs (2009) [20]: tr ng Oesophagostomum spp. theo phân ra ngoài môi

tr

ng, g p i u ki n nhi t

25 – 27oC, sau 10 – 17 gi n thành u trùng.


9
2.1.1.5. Kh n ng s ng c a u trùng c m nhi m (L3)

ngo i c nh

Theo Oparin P.G. (1958): u trùng gây nhi m c a Oesophagostomum
spp. có th duy trì kh n ng s ng
Phan

môi tr

ng bên ngoài 13 tháng (d n theo

ch Lân và cs, 2002 [21]).
Skrjabin (1963) [44] cho bi t: u trùng c m nhi m Oesophagostomum

spp. s ng lâu h n
ng c

m

môi tr

ng m th p, súc v t nhi m b nh này ch y u trên

t và khi u ng n c nh ng ao,

m nh c ng nh máng n

ngày không c r a. Nh ng u trùng c m nhi m có s c
cao và nhi t

th p, v i s làm khô và v i tác

t t h n so v i u trùng c a các giai o n tr
có kh n ng di chuy n theo h

ng c a các nhân t hoá h c

c. Ngoài ra, u trùng c m nhi m
ng hay n m ngang.

kháng c a nó v i nhi t

khá cao:

nhi t

93% u trùng c m nhi m sau 24 gi có kh n ng ho t
v nhi t

môi tr

trong môi tr

kháng v i nhi t

u trùng c m nhi m c a Oesophagostomum spp., ng

Nghiên c u v
ta th y s c

ng th ng

c lâu

i

- 15oC,

m

ng tr l i khi

a

ng xung quanh. Các u trùng này c ng có th s ng sót

ng axit

c t ng h p nhân t o t

ng t nh môi tr

ng axit

trong d dày.
Nhi t

quá cao s tác

ng b t l i

trùng có th b ch t. M a có nh h

n s phát tri n c a u trùng và u

ng quan tr ng

n s phân tán c a u

trùng, làm u trùng c m nhi m di chuy n xa 90 cm so v i v trí ban
chuy n vào trong
sót

t

sâu 15 cm. Có l kh n ng này giúp u trùng s ng

c trong nh ng i u ki n b t l i và tránh
Archie (2000) [42] nh n xét: u trùng trên

ti p c a khí h u.

t

ng

u và di

c s c nóng m t tr i.
ng c ch u nh h

ng tr c

i u ki n t i u cho u trùng c m nhi m phát tri n là m

i cao và nhi t

môi tr

ng trong kho ng 18 – 26oC. i u ki n khô

và nóng di t u trùng, i u ki n l nh làm ch m l i quá trình n c a tr ng và
s phát tri n c a u trùng.


10
Ph m S L ng và cs (2009) [20] cho bi t:
v i nhi t
nhi t

- 19oC

th p,

phòng bình th

u trùng có s c

kháng t t

n - 29oC qua 10 ngày u trùng v n s ng;

ng u trùng có th s ng m t n m.

2.1.2. B nh Oesophagostomum spp.

l n (Oesophagotomosis suis )

2.1.2.1. C ch sinh b nh c a b nh Oesophagostomum spp. l n
Theo Nguy n Th Kim Lan (2012) [12], tác

ng c a ký sinh trùng lên

c th ký ch có nhi u m t:
- Tác

ng c gi i: h u h t các ký sinh trùng

u gây lên nh ng bi n

lo n c gi i, ng n tr ít hay nhi u khí quan mà nó xâm nh p; ho c làm t c,
ho c chèn ép và phá ho i các t ch c, ho c làm th ng, làm rách ho c do khí

quan bám hút c a ký sinh trùng mà làm tróc niêm m c, xu t huy t. Th

ng

th y gây viêm c p tính, th c p tính và m n tính. Viêm d n t i s n sinh m t
cái v b ng t ch c liên k t b c l y ký sinh trùng; cái v và ký sinh trùng b c
bên trong ch t i bi n thành m t cái h t, thành v a r i thành vôi.
- Tác
c a ký ch , c
Tác

ng chi m o t: ký sinh trùng t nuôi d
p m t ph n th c n c a ký ch

ng b ng n t ch c

ã tiêu hoá, hút máu ký ch .

ng này ti p di n liên t c b i r t nhi u ký sinh trùng, gây nên t n h i r t

l n cho ký ch (thi u máu, g y r c…).
- Tác

ng

ch h p th ch t

u

c: ký sinh trùng bài ti t các ch t

c, sinh ra nh ng bi n lo n khác nhau, nh ng th

nh t là bi n lo n th n kinh và tu n hoàn. Nói chung, ch t
ti t m nh h n so v i ch t
- Tác

c c a ký sinh trùng tr

ng th y

c do u trùng bài

ng thành.

ng truy n b nh: giun, sán bám vào các niêm m c, gây th

tích, phá v phòng tuy n th
tr

c hàng ngày, ký

ng bì, m

ng

ng cho các vi khu n trong môi

ng xâm nh p c th , vi khu n gây b nh khác ghép v i b nh ký sinh trùng.

Ký sinh trùng và vi khu n th

ng k t h p làm t n h i thêm cho ký ch .


11
Skrjabin và cs (1963) [44] ã mô t chi ti t c

ch sinh b nh c a

Oesophagostomum spp. nh sau:
B nh lý do Oesophagostomum spp. ph thu c tr c ti p vào giai o n
giai o n u trùng, Oesophagostomum spp.là

phát tri n c a ký sinh v t.

nguyên nhân gây “b nh h t ru t”, còn giai o n tr

ng thành, chúng gây ra

b nh Oesophagostomum spp. (Oesophagostomatosis)
gia súc tái nhi m b nh này thì
h t và giai o n giun tr
Giai o n h t
trùng

ng ru t. N u nh

gia súc ó cùng m t lúc th y có c giai o n

ng thành

ru t.

c coi là giai o n b nh nguy hi m h n c . Sau khi u

c nu t cùng v i th c n và n

c u ng vào ru t, chúng nhanh chóng

chui sâu vào niêm m c, t i h niêm m c.
nh ng h t mà m t th

ch

ng có th nhìn th y

u trùng chui vào t o thành
c. Niêm m c

ch này s ng,

sung huy t, trên m t có nh ng h t nh , chính gi a có nhân màu vàng. Trong
các h t, u trùng ho c

tr ng thái t do (chui vào ch a

trong nh ng kén (già h n); nh ng h t này có th
Qua th i gian nh t
chui ra kh i h t,

c bao lâu), ho c

n sâu vào l p c c a ru t.

nh, u trùng t h t chui vào ru t. Sau khi u trùng

ch chúng c trú t o thành nh ng ch m s o.

Trong th i gian phát tri n h t,

thành ru t xu t hi n tri u ch ng b nh

(c n au do loét). Cùng v i s th i r a các h t (vào ngày th 7 sau khi c m
nhi m), u trùng chui ra kh i h t
ch y. N u có s l
Tr

ng h p ng

t phía t

vào ru t, l n b au b ng, g y còm, b

ng l n u trùng ra kh i kén thì ôi khi l n t kh i b nh.

c l i, b nh chuy n sang th m n tính. M t s h t có th b v ra

ng m c ru t, trong nh ng tr

do viêm x hoá, ho c có m

ng h p này b nh tr nên ph c t p h n

màng b ng, có th làm l n b ch t.

S c gây b nh c a giun tr

ng thành s ng trong ru t ít h n. Chúng có

kh n ng gây viêm cata, niêm m c ru t ph kín ch t nh y
giun Oesophagostomum spp.
tr

n, a

ng thành th y có hi n t

c, bên trong là

v t m c b nh do Oesophagostomum spp.

ng a ch y xen l n t ng th i gian.


12
2.1.2.2. Tri u ch ng và b nh tích b nh Oesophagostomum spp. l n
* Tri u ch ng b nh giun k t h t
Skrjabin và cs (1963) [44] cho bi t: Oesophagostomosis ti n tri n

th

c p tính và m n tính. Theo d n li u c a Oparin, th th c p có liên quan t i
s xâm nh p c a hàng lo t u trùng vào thành ru t, và sau ó l i quay v ru t.
Th m n tính có liên quan t i s ký sinh c a giun tr
th

ng Oesophagostomosis xu t hi n

tr

ng thành ký sinh trong c th súc v t.

ng thành. Tuy nhiên,

th ghép vì có c

u trùng và giun

B nh lý do Oesophagostomum spp. ph thu c vào giai o n phát tri n
c a giun.

giai o n u trùng, Oesophagostomum spp. là nguyên nhân gây

“b nh h t ru t”, còn giai o n tr

ng thành chúng gây Oesophagostomosis

ng ru t.
Giai o n h t

c coi là giai o n nguy hi m h n c . u trùng chui vào

ru t t o thành nh ng h t mà m t th ng có th nhìn th y
phát tri n h t, con v t au b ng, g y còm, b

c. Trong th i gian

n, a ch y. Giai o n tr ng thành

s c gây b nh ít h n, ru t viêm cata, ph ch t nhày

c và Oesophagostomum spp.

Con v t th nh tho ng b a ch y (Tr nh V n Th nh và cs, 1982 [36]).
Theo Nguy n Th Kim Lan (2012) [12], Phan L c (2006) [26], Chu Th
Th m và cs (2006) [37], Ph m S L ng và cs (2009) [20], l n b b nh
Oesophagostomum spp. th hi n hai giai o n:
- Giai o n u trùng chui vào niêm m c ru t gây tri u ch ng c p tính: a
ch y, phân có ch t nh y, ôi khi có máu t
cao, b

i, có m t s ít con nhi t

t ng

n, g y còm, thi u máu, niêm m c nh t nh t, a ch y kéo dài làm con

v t g y d n r i ch t.
- Giai o n giun tr

ng thành gây tri u ch ng m n tính, có t ng th i k

con v t ki t l , ch m l n, g y còm. Các tri u ch ng khác không rõ l m.


13
* B nh tích
Skrjabin và cs (1963) [44] ã gây nhi m th c nghi m cho l n u trùng
c m nhi m O. longicaudum, th y có s t o thành các h t ký sinh trong thành
ru t sau 2 ngày nhi m b nh. Sau 17 ngày, a s
vào ru t
t

u trùng chui ra kh i h t và

giai o n phát tri n th t . Sau 35 ngày c m nhi m, th y có hi n

ng m t các h t,

longicaudum

t

ch h t ch th y mô niêm m c ru t dày lên. Giun O.
n giai o n tr

ng thành sau 50 ngày c m nhi m.

Miaxnikova (1946) khi nghiên c u gây nhi m th c nghi m cho l n con

b ng u trùng O. dentatum ã cho bi t, s t o thành các h t ký sinh trong
thành ru t x y ra vào hai ngày sau khi c m nhi m.
trùng này ra kh i h t và vào ru t,

n ngày th 20, nh ng u

ây chúng phát tri n thành giun tr

ng

thành vào ngày th 43 (d n theo Skrjabin và cs, 1963 [44]).
Theo Phan L c (2006) [26], Chu Th Th m và cs (2006) [37]:
nh ng u kén nh b ng

u inh ghim hay h t

trong có u trùng giun. K t tràng th
kén

ru t có

u, có i m màu vàng, bên

ng b viêm và ôi khi th y vài nghìn u

ru t. Có khi u kén b ho i t , bên trong có m . Có nh ng u kén ã

thành ch m s o. Niêm m c ru t già sung huy t, xu t huy t, trong xoang ru t
có nhi u Oesophagostomum spp. tr

ng thành.

Ph m S L ng và cs (2009) [20] cho bi t: sau khi nhi m giun 5 ngày,
niêm m c ru t già l n th y nh ng u kén nh .

gi a kén này có i m màu

vàng, bên trong có u trùng giun. T i ngày th 7 – 8 thì k t tràng b viêm có
m . Có khi có t i vài nghìn u kén

trong m t o n ru t, u kén to b ng h t

u, có khi ch dài 0,1 cm.
2.1.2.3. Ch n oán b nh Oesophagostomum spp. l n
Theo Nguy n Th Kim Lan (2012) [12]: ch n oán b ng ph

ng

pháp xét nghi m phân ki m tra tr ng Oesophagostomum spp. Tuy nhiên,


14
ph

ng pháp này ít ý ngh a vì tr ng giun Oesophagostomum spp. gi ng tr ng

các loài giun xo n d dày, ru t nên r t khó phân bi t. Vì v y, ph i nuôi tr ng
n thành u trùng c m nhi m, sau ó phân ly u trùng theo ph
Baerman và ki m tra hình thái, c u t o c a u trùng c m nhi m d
hi n vi

nh loài. Có th phân bi t m t s

ng pháp
i kính

u trùng c m nhi m thu c b

Strongylida nh sau:
+

u trùng giun tròn Dictyocalus: mút

uôi hình nón, ru t ch a

y các h t

màu sáng.
+

u trùng giun tròn Haemonchus: mút

uôi không có gai, th c qu n dài kho ng
1/5 chi u dài c th .
+

u trùng giun tròn Trichostrongylus:

mút uôi có gai, th c qu n dài kho ng
1/4 chi u dài c th .

+ u trùng giun tròn Oesophagostomum
spp. có 20 - 32 t bào ru t, mút uôi vút
dài.
+

Hình 2.6. Các d ng u trùng c m
nhi m c a b Strongylida
1. Haemonchus contortus; 2.

u trùng giun tròn Bunostomum: ru t

là m t ng dài không phân chia thành
nh ng t bào riêng bi t.
(Nguy n Th Kim Lan và cs, 2008) [15].

Cooperia;
3. Trichostrongylus; 4. Ostertagia;
5. Chabertia; 6. O.Culumbianum;
7. O.venulosum; 8. Bunostomum;
9. Nematodirus

- M khám ki m tra b nh tích, quan sát các u kén
tr

ng thành ký sinh trong xoang ru t.

ru t già và tìm giun


15

2.1.2.4. Phòng, tr b nh Oesophagostomosis cho l n
* Bi n pháp phòng b nh
Theo quan i m c a Skrjabin (1963) [44], mu n thanh toán b nh giun,
sán ph i phòng b nh có tính ch t ch

ng. Dùng t t c m i ph

lý (ánh sáng, nhi t ), c gi i, hoá h c, sinh v t h c...
trên c th ký ch ,
trùng, giun, sán tr

ngo i c nh,

ng pháp v t

tiêu di t giun, sán

t t c các giai o n phát d c (tr ng, u

ng thành).

Ph m H u Doanh và cs (1995) [2] cho bi t: l n r t m n c m v i b nh
ký sinh trùng, vì v y ch cho l n n rau, bèo khi ã r a s ch s và
giun sán b ng các thu c

c hi u. Th c n, n

Bi n pháp h u hi u

c u ng ph i luôn luôn s ch.

phòng ch ng b nh giun, sán

pháp phòng tr b nh t ng h p, ngh a là

môi tr

gia súc là bi n

nh ng vùng sinh thái nh t

ng th i s d ng nh u bi n pháp có hi u qu
phát tri n c a giun, sán

nh k t y

nh,

i v i t t c các giai o n

ng c ng nh trong c th v t ch (Nguy n

Th Lê và cs, 1996) [23].
Theo Ph m V n Khuê và cs (1996) [11], bi n pháp phòng b nh t ng
h p

i v i các b nh giun tròn nói chung
- Di t c n b nh trong c th l n:

m y l n là tu

l n g m:
nh k t y giun cho l n, m i n m t y

i u ki n c a t ng vùng và t ng lo i l n.

- Di t c n b nh bên ngoài: tr ng giun khu ch tán ra bên ngoài là
nguyên nhân ch y u làm c n b nh lan tràn, c n th c hi n các bi n pháp sau:
+ Có th di t tr ng giun b ng cách
Các lo i thu c hoá h c di t tr ng giun

phân ho c các bi n pháp lý hoá.

ngo i c nh có hi u qu nh : creolin,

axit cacbonic, dung d ch NaOH 3% ...
+ Th

ng xuyên quét d n phân và r m rác

l n, máng n, d ng c ch n nuôi c n

chu ng l n, thay

nh k sát trùng.

cho

i v i sân ch i có

16
th hót l p

t b m t r i ph m t l p

c n chú ý v sinh th c n, n

t m i và r c vôi b t

trên. Ngoài ra,

c u ng.

Nguy n Th Kim Lan (2012) [12] cho bi t: phòng b nh ký sinh trùng
có nhi u bi n pháp, nh ng

u nh m m c ích không cho m m b nh ký sinh

trùng phát tri n và th c hi n t t các giai o n trong vòng
không th t o ra ký sinh trùng tr
công ký sinh trùng

ng thành m i

i c a nó,

c. Các ph

nó

ng pháp t n

t ng giai o n nh sau:

- Ch ng giai o n th nh t: ký sinh trùng tr
ch cu i cùng. Có th tiêu di t nó b ng hai ph

ng thành

tr ng

ng pháp: dùng thu c

ký

c hi u

di t ký sinh trùng (vi c t y ký sinh trùng này có tính ch t d phòng, t c là
th c hi n tr

c khi súc v t phát ra tri u ch ng b nh và tr

r c m m b nh ra bên ngoài môi tr
t t c nh ng v t m c b nh (ph
th t súc v t v n s d ng

c khi súc v t reo

ng), tiêu di t ký sinh trùng b ng cách gi t

ng pháp này tri t

nh ng t n kém m c dù

c).

- Ch ng giai o n th hai: tr ng, có th dùng hai ph

ng pháp: tiêu

di t h u h t tr ng b ng cách thu nh t h t phân c a gia súc m trong chu ng
và em chôn (bi n pháp này ph i làm i làm l i nhi u l n

tr ng không có

th i gian phát tri n thành phôi thai) ho c có thiêu phân theo ph

ng pháp

nhi t sinh h c.
- Ch ng giai o n th ba và th t : di t phôi thai và u trùng t do
ngoài thiên nhiên b ng hai cách: di t toàn b phôi thai và u trùng ngoài
c và ao tù b ng vôi b t, sunfat s t, sunfat
ha

ng c , 5 kg cho 100 m3 n

ng v i l

ng dùng 400 kg cho 1

c ao. Không cho phôi thai hay u trùng xâm

nh p vào c th ký ch (cách ly súc v t m, tiêu
v sinh th c n, n

ng

c d ng c và chu ng nuôi,

c u ng, di t ký ch trung gian).

Theo tác gi , c n th c hi n các bi n pháp phòng tr t ng h p
b nh Oesophagostomum nh :

nh k t y tr giun, phân gia súc ph i

phòng
di t