Tổ chức hoạt động theo nhóm trong dạy học một số nội dung Toán ở các lớp cuối cấp Tiểu học (Luận văn thạc sĩ)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

Nguyễn Thị Ngọc Bích

TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG THEO NHÓM
TRONG DẠY HỌC MỘT SỐ NỘI DUNG TOÁN
Ở CÁC LỚP CUỐI CẤP TIỂU HỌC

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Thành phố Hồ Chí Minh – 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

Nguyễn Thị Ngọc Bích
TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG THEO NHÓM
TRONG DẠY HỌC MỘT SỐ NỘI DUNG TOÁN
Ở CÁC LỚP CUỐI CẤP TIỂU HỌC
Chuyên ngành: Giáo dục Tiểu học
Mã số: 60 14 01 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. DƯƠNG MINH THÀNH

Thành phố Hồ Chí Minh - 2017

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, được xuất phát
từ yêu cầu trong công việc để hình thành hướng nghiên cứu.
Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực, có nguồn
gốc rõ ràng, được thu thập trong quá trình nghiên cứu và không trùng lặp với các đề
tài khác.
Người viết

Nguyễn Thị Ngọc Bích


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin chân thành gửi lời cảm ơn đến quý Thầy Cô Phòng Sau Đại học,
Khoa Giáo dục tiểu học và quý Thầy Cô giảng dạy lớp Cao học chuyên ngành Giáo
dục học tiểu học Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh đã nhiệt tình
giảng dạy và hướng dẫn chúng tôi trong suốt khoá học.
Đặc biệt, xin bày tỏ sự biết ơn đến Thầy, Tiến sĩ Dương Minh Thành – người
hướng dẫn khoa học đã luôn tận tình giúp đỡ, hướng dẫn, động viên và khuyến
khích tôi rất nhiều trong thời gian thực hiện đề tài.
Xin cảm ơn Ban giám hiệu các trường tiểu học ở tỉnh Bến Tre đã giúp đỡ,
tạo điều kiện cho quá trình khảo sát đề tài được thuận lợi, thành công.
Cuối cùng tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới những người thân trong gia
đình, bạn bè đã luôn động viên và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập.


MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Lời cảm ơn

Mục lục
Danh mục các bảng
Danh mục các hình vẽ
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG THEO
NHÓM TRONG DẠY HỌC MỘT SỐ NỘI DUNG TOÁN Ở
CÁC LỚP CUỐI CẤP TIỂU HỌC ..................................................... 6
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................................... 6
1.1.1. Trên thế giới ............................................................................................. 6
1.1.2. Ở Việt Nam............................................................................................... 8
1.2. Quan điểm về dạy học tích cực ..................................................................... 11
1.2.1. Quan niệm về phương pháp dạy học tích cực ........................................ 11
1.2.2. Đặc trưng của phương pháp dạy học tích cực ....................................... 12
1.2.3. Một số biện pháp phát huy tính tích cực học tập của học sinh............... 13
1.3. Cơ sở lý luận của việc vận dụng phương pháp dạy học theo nhóm ............... 15
1.3.1. Cơ sở tâm lý học ..................................................................................... 15
1.3.2. Cơ sở giáo dục học.................................................................................. 15
1.4. Đặc điểm nhận thức của học sinh cuối cấp Tiểu học .................................... 15
1.4.1. Tri giác.................................................................................................... 16
1.4.2. Tư duy..................................................................................................... 16
1.4.3. Ngôn ngữ ................................................................................................ 17
1.5. Lý thuyết dạy học theo nhóm ......................................................................... 17
1.5.1. Khái niệm dạy học theo nhóm ................................................................ 17
1.5.2. Tầm quan trọng của dạy học theo nhóm ................................................ 19
1.5.3. Ưu điểm và hạn chế của dạy học theo nhóm .......................................... 20
1.5.4. Một số cấu trúc tổ chức dạy học theo nhóm ........................................... 21


1.5.5. Một số cách chia nhóm ........................................................................... 29
1.5.6. Nguyên tắc khi tổ chức dạy học theo nhóm ........................................... 30

1.5.7. Tiến trình tổ chức dạy học theo nhóm .................................................... 32
1.5.8. Một số lưu ý khi tổ chức hoạt động theo nhóm...................................... 35
Kết luận chương 1................................................................................................... 36
Chương 2. THỰC TRẠNG CỦA VIỆC TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG
THEO NHÓM TRONG DẠY HỌC TOÁN LỚP 4 VÀ LỚP 5
TẠI MỘT SỐ TRƯỜNG TIỂU HỌC ............................................... 37
2.1. Phân tích chương trình sách giáo khoa Toán ở lớp 4 và lớp 5 ...................... 37
2.1.1. Mục tiêu dạy học môn Toán ở Tiểu học ............................................... 37
2.1.2. Nội dung chương trình sách giáo khoa Toán lớp 4 .............................. 37
2.1.3. Nội dung chương trình sách giáo khoa Toán lớp 5 .............................. 39
2.1.4. Đặc điểm của sách giáo khoa Toán lớp 4 và lớp 5 ............................... 41
2.1.5. Phân tích chương trình sách giáo khoa và sách giáo viên Toán
lớp 4 ...................................................................................................... 42
2.1.6. Phân tích chương trình sách giáo khoa và sách giáo viên Toán
lớp 5 ...................................................................................................... 47
2.2. Thực trạng của việc tổ chức hoạt động theo nhóm trong dạy học toán ở
các lớp cuối cấp Tiểu học .............................................................................. 51
2.2.1. Mục đích khảo sát ................................................................................... 51
2.2.2. Khảo sát giáo viên .................................................................................. 51
2.2.3. Kết quả khảo sát ..................................................................................... 52
2.2.4. Nhận xét các tiết dự giờ Toán ................................................................ 56
Kết luận chương 2................................................................................................... 58
Chương 3. XÂY DỰNG CÁC HOẠT ĐỘNG THEO NHÓM TRONG
DẠY HỌC TOÁN Ở CÁC LỚP 4 VÀ LỚP 5 .................................. 59
3.1. Xây dựng các hoạt động theo nhóm trong dạy học Toán ở các lớp cuối
cấp Tiểu học ................................................................................................ 59
3.2. Thiết kế một số bài giảng hoạt động theo nhóm trong môn Toán ở các
lớp 4 và lớp 5 ............................................................................................... 68

3.3. Thử nghiệm tổ chức hoạt động theo nhóm trong dạy học Toán ở các
lớp cuối cấp Tiểu học .................................................................................. 78
3.3.1. Chọn mẫu và tổ chức thử nghiệm........................................................... 78
3.3.2. Kết quả sau thử nghiệm .......................................................................... 83
3.3.3. Phân tích hoạt động dạy và học của lớp thực nghiệm và đối chứng ...... 86
Kết luận chương 3................................................................................................... 89
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................ 90
TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................... 92
PHỤ LỤC


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1.

Mức độ hiểu biết của giáo viên về tổ chức dạy học theo nhóm ........... 52

Bảng 2.2.

Mức độ sử dụng phương pháp dạy học theo nhóm trong môn Toán .... 52

Bảng 2.3.

Hiệu quả của tổ chức dạy học theo nhóm ............................................. 52

Bảng 2.4.

Ưu điểm của tổ chức dạy học theo nhóm ............................................. 53

Bảng 2.5.

Những khó khăn khi tổ chức dạy học theo nhóm ................................. 54

Bảng 2.6.

Điều kiện để tổ chức tốt dạy học theo nhóm ........................................ 55

Bảng 3.1.

Thống kê kết quả bài làm ở phiếu học tập. ........................................... 83

Bảng 3.2.

Thống kê kết quả bài kiểm tra của lớp thực nghiệm
và lớp đối chứng ................................................................................... 84

Bảng 3.3.

Phân bố tần suất điểm kiểm tra của lớp thực nghiệm
và lớp đối chứng ................................................................................... 85

Bảng 3.4.

So sánh điểm trung bình bài kiểm tra của lớp thực nghiệm và lớp
đối chứng .............................................................................................. 86


DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ
Hình 3.1. Biểu đồ phân bố tần số điểm kiểm tra của lớp thực nghiệm và lớp
đối chứng ................................................................................................. 84
Hình 3.2. Biểu đồ phân bố tần suất điểm kiểm tra của lớp thực nghiệm và lớp

đối chứng. ................................................................................................ 85


1

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Năng lực hợp tác được xem là một trong những năng lực quan trọng của con
người trong xã hội hiện đại, giúp con người giải quyết được nhiều vấn đề phức tạp mà
mỗi cá nhân khó có thể làm được. Hợp tác giúp phát huy thế mạnh của từng cá nhân
nhưng cũng đồng thời nhằm chia sẻ nguồn lực và lợi thế cho nhau. Do đó, năng lực
hợp tác trở thành một năng lực cơ bản mà mọi nền giáo dục tiến bộ đều hướng tới. Một
trong những cách để phát triển năng lực hợp tác là xây dựng các hoạt động học tập
theo nhóm. Sự phụ thuộc lẫn nhau giữa các thành viên trong nhóm được tạo ra là vì
mục tiêu chung của nhóm. Để hoàn thành mục tiêu chung đó nên mỗi thành viên phải
góp phần cá nhân của mình trong công việc, chia sẻ nguồn lực, giúp đỡ, hỗ trợ cho
nhau và nỗ lực cùng học hỏi. Các cá nhân sẽ tìm kiếm kết quả có lợi cho bản thân và
mang lại lợi ích cho tất cả các thành viên khác trong nhóm. Điều đó cho thấy sự hợp
tác cần thiết dù ở môi trường xã hội hay trong môi trường học tập. Chính vì vậy, phát
triển năng lực hợp tác ở trường học đã trở thành một xu hướng giáo dục trên thế giới.
Trong chương trình giáo dục Tiểu học hiện nay, môn Toán chiếm thời lượng khá
nhiều, cung cấp cho học sinh những kiến thức ban đầu, cơ bản về số học, các yếu tố
hình học, đo đại lượng và giải toán. Những kiến thức này tuy đơn giản nhưng là cơ sở
cho quá trình học tập sau này. Bên cạnh đó, khả năng giáo dục của môn Toán rất
phong phú, giúp học sinh phát triển tư duy, suy luận, trau dồi trí nhớ, giải quyết vấn đề
một cách có căn cứ, có cơ sở, có lập luận và chính xác. Môn Toán còn góp phần giáo
dục ý chí, đức tính chịu khó, nhẫn nại, cần cù trong học tập.
Phát huy tính tích cực học tập của học sinh không phải là vấn đề mới mà đã được
đặt ra trong ngành Giáo dục nước ta từ những năm 60 của thế kỉ trước [3, tr.79]. Trong
dạy học truyền thống, người thầy đóng vai trò chủ thể trong hoạt động dạy học, học

sinh thụ động trong quá trình tiếp nhận kiến thức, thầy truyền đạt, trò tiếp thu và ghi
nhớ. Do đó cốt lõi của đổi mới phương pháp dạy học hiện nay là chuyển vai trò chủ
thể của quá trình dạy học từ giáo viên sang học sinh nhằm phát huy khả năng tư duy,


2

tự lực, sáng tạo, khả năng giải quyết vấn đề và qua đó làm tăng hứng thú học tập của
học sinh. Hiện nay có nhiều phương pháp, cách thức tổ chức dạy học toán theo hướng
tích cực như dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề, dạy học sử dụng sơ đồ tư duy, dạy
học theo nhóm, dạy học vận dụng lí thuyết kiến tạo, hình thức tổ chức trò chơi học
tập,… Trong đó, dạy học theo nhóm có thể tập trung những mặt mạnh của từng học
sinh và bổ sung, hoàn thiện cho nhau những điểm yếu, nâng cao tính tương tác giữa
các thành viên trong nhóm. Phương pháp này có những tác động tích cực đối với
người học như: tăng cường động cơ học tập, tạo hứng thú, lôi kéo nhiều học sinh làm
việc trong cùng một lúc, tiết kiệm được thời gian, tạo sự trao đổi, hợp tác, giúp đỡ lẫn
nhau, trong đó giáo viên làm việc với tư cách là người hướng dẫn, tư vấn, khích lệ
nhưng cũng có thể tham gia cùng với học sinh. Dạy học nhóm nếu được tổ chức tốt sẽ
phát huy được tính tích cực, tinh thần trách nhiệm, ý thức cá nhân trong tập thể, phát
triển năng lực cộng tác làm việc và năng lực giao tiếp cho học sinh. Tổ chức hoạt động
học tập theo nhóm là một cách thức tổ chức dạy học tích cực và nó cần thiết cho bất kì
môi trường dạy học nào [3].
Việc dạy học Toán ở Tiểu học có thể được chia làm hai giai đoạn: các lớp đầu
cấp (lớp 1, 2, 3) và các lớp cuối cấp (lớp 4, 5). Đối với các lớp cuối cấp Tiểu học các
em phải tiếp thu với lượng kiến thức lớn và bắt đầu phức tạp dần. Với tình trạng các
trường học ngày càng quá tải học sinh như hiện nay, nhiều lớp có sĩ số đông, lớp học
khá chật hẹp, cách bố trí lớp học không linh hoạt nên nhiều giáo viên ngại sử dụng
phương pháp tổ chức hoạt động theo nhóm nếu có tổ chức thì cũng thể hiện ở hình
thức theo kiểu ngồi chung thành nhóm nhưng vẫn chủ yếu làm việc cá nhân, học sinh
chưa thực sự hoạt động theo nhóm, chia sẻ thông tin, cùng hợp tác để đạt được mục

tiêu giáo viên đưa ra. Diện tích phổ biến 48m2 mỗi phòng học ở trường Tiểu học theo
tiêu chuẩn quy định tối thiểu 1,25m2/học sinh [1] thì đối với những lớp đông học sinh,
giáo viên khó tổ chức các nhóm nhiều học sinh vì như thế sẽ phải thay đổi cách tổ
chức không gian lớp học. Việc làm sao để giúp giáo viên vừa phải bao quát hết cả lớp
vừa phải dạy học sao cho đảm bảo được khối kiến thức, theo kịp tiến độ, thời gian quy
định và không làm xáo trộn lớp học đang là một vấn đề khó và được nhiều người quan


3

tâm tìm cách giải quyết. Từ những lí do trên, chúng tôi đã chọn đề tài: “Tổ chức hoạt
động theo nhóm trong dạy học một số nội dung Toán ở các lớp cuối cấp Tiểu học”.
2. Mục đích nghiên cứu
Vận dụng cách thức tổ chức hoạt động theo nhóm để tổ chức dạy học một số
nội dung toán nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và các kĩ năng cho
học sinh trong học tập và qua đó góp phần nâng cao chất lượng học tập môn
Toán của học sinh ở các lớp cuối cấp Tiểu học.
3. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu của đề tài bao gồm:
- Xem xét lại chương trình Toán ở bậc Tiểu học từ mục tiêu, nội dung cho đến
chuẩn kĩ năng, kiến thức và mức độ cần đạt. Xem xét nội dung sách giáo khoa
các lớp 4, 5. Tham khảo các tài liệu dành cho giáo viên như “Đổi mới phương
pháp dạy học ở Tiểu học” (Dự án phát triển giáo viên Tiểu học), “Phương pháp
dạy học môn Toán ở Tiểu học” (tác giả Nguyễn Thanh Hưng), “Dạy học tích
cực” (tác giả Trần Thị Hương),… để hiểu cách thức dạy học theo nhóm một số
nội dung toán ở các lớp cuối cấp Tiểu học.
- Tiến hành tìm hiểu một số cách thức tiến hành dạy nội dung Toán ở các lớp cuối
cấp Tiểu học; dự giờ, khảo sát tìm hiểu những kinh nghiệm của một số giáo viên
về việc sử dụng phương pháp này.
- Đề xuất cách thức và thiết kế bài dạy theo hình thức hoạt động nhóm; sau đó tiến

hành dạy thử nghiệm để kiểm chứng các giả quyết và đánh giá hiệu quả giảng
dạy.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để thực hiện các mục tiêu nghiên cứu đề ra, chúng tôi tiến hành các công việc
nghiên cứu cụ thể như sau:
- Thu thập các tài liệu phục vụ cho công việc nghiên cứu: chương trình toán bậc
Tiểu học, sách giáo khoa Toán, giáo trình phương pháp giảng dạy Toán, những
công trình nghiên cứu về những phương pháp hoặc cách thức tiến hành dạy học
theo nhóm.


4

- Tìm hiểu các quan điểm và phương pháp dạy học tích cực; nghiên cứu cơ sở lý
luận của dạy học theo nhóm trong giảng dạy Toán ở các lớp cuối cấp Tiểu học.
Ngoài ra chúng tôi còn tham khảo thêm sách giáo khoa và một số sách tham khảo
Toán Tiểu học ở nước ngoài.
-

Thiết kế tiến trình dạy học cụ thể một số nội dung Toán ở các lớp cuối cấp Tiểu
học theo hướng tổ chức hoạt động theo nhóm.

-

Khảo sát thực trạng dạy học môn Toán các lớp 4, 5 ở một số trường Tiểu học, dự
giờ một số giáo viên Tiểu học về việc sử dụng phương pháp trên.

-

Thực nghiệm sư phạm để đánh giá hiệu quả của việc tổ chức dạy học theo

nhóm trong môn Toán ở các lớp cuối cấp Tiểu học và rút ra bài học kinh nghiệm.

5. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: quá trình dạy học một số nội dung Toán ở các lớp cuối
cấp Tiểu học theo hướng tổ chức hoạt động theo nhóm.
Khách thể nghiên cứu: quá trình giảng dạy Toán ở trường Tiểu học.
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
Trong đề tài này, chúng tôi giới hạn chỉ nghiên cứu việc tổ chức hoạt động theo
nhóm trong dạy học Toán và trong phạm vi chỉ ở các lớp cuối cấp Tiểu học (lớp 4, 5).
7. Giả thuyết nghiên cứu
Nếu một số nội dung toán ở các lớp 4, lớp 5 được tổ chức dạy học theo nhóm
phù hợp, đáp ứng được các yêu cầu của việc dạy học theo nhóm thì có thể tích cực
hóa hoạt động học tập và góp phần nâng cao chất lượng học tập môn Toán của học
sinh ở các lớp cuối cấp Tiểu học.
8. Phương pháp nghiên cứu
8.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận
Nghiên cứu tài liệu về quan điểm dạy học hiện đại và hình thức tổ chức dạy
học theo nhóm.
Nghiên cứu lý luận dạy học, tâm lí học.
Tham khảo các tài liệu, sách, báo, công trình liên quan trong và ngoài nước.
Nghiên cứu chương trình, nội dung sách giáo khoa, sách giáo viên và các tài liệu


5

tham khảo về nội dung kiến thức môn Toán ở lớp 4, lớp 5.
8.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Phương pháp trò chuyện, quan sát, điều tra.
Phương pháp thực nghiệm sư phạm.
8.3. Phương pháp toán học

Phương pháp thống kê toán học: sử dụng phần mềm thống kê để xử lí số liệu
thông qua các phiếu khảo sát.
9. Ý nghĩa của đề tài
Góp phần làm rõ cơ sở lý luận của hình thức tổ chức hoạt động theo nhóm trong
quá trình dạy học Toán ở các lớp 4, 5.
Vận dụng cơ sở lý luận của hình thức dạy học theo nhóm để tổ chức dạy học
cụ thể các nội dung kiến thức Toán ở các lớp cuối cấp Tiểu học.
Luận văn có thể làm tư liệu tham khảo cho giáo viên trong quá trình dạy và
học môn Toán ở các lớp cuối cấp Tiểu học.
10. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, kiến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn
gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận của tổ chức hoạt động theo nhóm trong dạy học một số
nội dung Toán ở các lớp cuối cấp Tiểu học.
Chương 2: Thực trạng của việc tổ chức hoạt động theo nhóm trong dạy học Toán
lớp 4 và lớp 5 tại một số trường Tiểu học.
Chương 3: Xây dựng các hoạt động theo nhóm trong dạy học Toán ở các lớp 4
và lớp 5.


6

Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG
THEO NHÓM TRONG DẠY HỌC MỘT SỐ NỘI DUNG
TOÁN Ở CÁC LỚP CUỐI CẤP TIỂU HỌC
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Trên thế giới
Ở nước ngoài, từ những năm đầu thế kỉ XX, dạy học tương tác bằng hoạt động
nhóm đã được nhiều nhà khoa học trên thế giới quan tâm nghiên cứu.

Năm 1806, quan niệm về hợp tác đã được sử dụng và phát triển nhanh trong giáo
dục ở Mỹ. Một trong những người đầu tiên đã thành công khi chủ trương đưa ý
tưởng hợp tác vào lớp học và được nhiều giới quan chức tham khảo học tập là
Colonel Francis Parker. Ông không tin sự cạnh tranh cá nhân trong trường học sẽ đạt
được hiệu quả cao hơn so với sự chia sẻ suy nghĩ thông tin về vấn đề học tập ở học
sinh. Các phương pháp của Parker đều liên quan đến việc làm cách nào học sinh có
thể hợp tác với nhau trong học tập (cooperatively learning).
Người có cùng tư tưởng với Colonel Francis Parker là James Coleman, ông đề
xuất: thay việc thiết lập các tình huống khuyến khích cạnh tranh trong học tập nhà
giáo dục nên tạo ra các hoạt động để học sinh cùng nhau hợp tác [54].
John Dewey, một nhà giáo dục người Mỹ, được coi là người khởi xướng ra xu thế
dạy học hợp tác vào đầu năm 1900. Chính John Dewey đã đưa các hình thức hoạt động
hợp tác học tập vào lớp học nhằm dạy cho con người cùng sống, cùng làm việc với
nhau. Tác giả đã chú ý phát triển hình thức học tập theo nhóm và đề ra lý thuyết dạy học
nhóm. Dewey tin rằng điều quan trọng là học sinh phát triển kiến thức và kĩ năng xã
hội được sử dụng bên ngoài lớp học. Lý thuyết này miêu tả học sinh như những người
tiếp nhận kiến thức tích cực bằng cách thảo luận các thông tin và câu trả lời theo
nhóm, tham gia vào quá trình học tập với nhau thay vì thụ động thu nhận thông tin
[55].


7
Nhà tâm lí học xã hội Kurt Lewin, người cũng có ảnh hưởng lớn đến lý thuyết về
dạy học hợp tác theo nhóm. Kurt Lewin là người có ảnh hưởng chính đến sự hình
thành và phát triển của trào lưu “Tương tác nhóm” vào đầu những năm 1940. Ông đề
ra “thuyết phụ thuộc lẫn nhau trong xã hội” hay còn gọi là “thuyết tương tác xã hội”
dựa trên cơ sở của Kurt Koffka, người đã đề xuất khái niệm “Nhóm là phải có sự phụ
thuộc lẫn nhau giữa các thành viên”. Trong thập niên 1920 – 1930, Kurt Lewin đã đưa
ra khái niệm nhóm phải có hai yếu tố: 1) Phải có sự phụ thuộc lẫn nhau giữa các
thành viên, nhóm phải năng động hơn, có tác động tích cực đến các thành viên; 2)

Tình trạng căng thẳng giữa các thành viên trong nhóm là động lực để thúc đẩy hoàn
thành mục tiêu chung mong muốn [45], [53].
Năm 1962, Morton Deutsch tiếp tục xây dựng và mở rộng lý luận về sự phụ
thuộc lẫn nhau trong xã hội nhằm hoàn thiện lý thuyết hoạt động nhóm với ý tưởng
rằng học sinh có trách nhiệm đóng góp vào kiến thức nhóm, ông xây dựng một
lý thuyết về hợp tác và cạnh tranh [53], [55]. Lý thuyết của Morton Deutsch được mở
rộng và áp dụng cho giáo dục, đặc biệt là các vận dụng của chính tác giả tại trường Đại
học Minnesota của Mỹ. Ngoài ra còn có một số nhà tâm lí và giáo dục học nghiên
cứu về vấn đề dạy học nhóm như: Aronson, hai anh em nhà Johnson. Elliot Aronson với
mô hình lớp học Jigsaw được sử dụng đầu tiên ở Austin Texas vào năm 1978. Mô
hình này yêu cầu các học sinh phải biết chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm với nhau để cả
nhóm học tập đạt kết quả tốt nhất. Năm 1989, hai anh em nhà Johnson đã khảo sát và
nghiên cứu trên 193 trường hợp và cũng đã đúc kết rằng: học hợp tác theo nhóm thì học
sinh học hỏi được nhiều hơn so với cách học truyền thống.
Năm 1994, Johnson và Johnson công bố năm yếu tố cần thiết cho việc học nhóm
thành công: sự phụ thuộc tích cực lẫn nhau, tránh nhiệm của mỗi cá nhân trong nhóm,
tương tác trực tiếp mặt đối mặt, kĩ năng xã hội trong hoạt động nhóm và đánh giá. [55],
[53].
Như vậy, trong thời gian dài, các nhà nghiên cứu nước ngoài đã xây dựng,
hoàn thiện phương pháp dạy học hợp tác theo nhóm trên cơ sở của ba quan điểm:
quan điểm phát triển nhận thức; quan điểm về hành vi; sự phụ thuộc lẫn nhau trong
xã hội. Các tác giả đều đã cho rằng tổ chức dạy học nhóm đã góp phần rèn luyện


8
năng lực hợp tác, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học.
1.1.2.

Ở Việt Nam

Ở Việt Nam, chưa có nhiều nghiên cứu về tổ chức hoạt động theo nhóm trong
dạy học các nội dung Toán ở các lớp cuối cấp Tiểu học mặc dù vấn đề này đã được
các nhà giáo dục quan tâm và được biết đến trong hệ thống các phương pháp “Dạy
học lấy học sinh làm trung tâm”.
Tác giả Trần Bá Hoành, một trong những nguời đi đầu trong việc nghiên cứu
về phát triển đổi mới phương pháp dạy học, chương trình và sách giáo khoa ở Việt
Nam, trong bài viết “Những đặc trưng của phương pháp tích cực” trên tạp chí giáo
dục số 32 (6/2002) có đề cập đối với chuyển dạy học thụ động sang dạy học tích
cực, giáo viên không còn đóng vai trò đơn thuần là người truyền đạt kiến thức mà
còn hướng dẫn các hoạt động độc lập hoặc theo nhóm để họ tự chiếm lĩnh nội dung
học tập, chủ động đạt mục tiêu kiến thức, kĩ năng, thái độ theo yêu cầu của chương
trình [20].
Tác giả Nguyễn Hữu Châu trong bài viết dạy học hợp tác đăng trên Tạp chí
thông tin khoa học giáo dục số 114, năm 2005 đã bàn đến việc dạy học hợp tác. Tác
giả chỉ ra cụ thể hợp tác là việc sử dụng các nhóm nhỏ để học sinh làm việc cùng
nhau nhằm tối đa hóa kết quả học tập của bản thân mình cũng như người khác,
ngoài ra còn đề cập đến những yếu tố cơ bản để sự hợp tác đạt hiệu quả cũng như
những hiệu quả mà dạy học hợp tác mang lại. Tác giả cho rằng: Hợp tác nghĩa là
cùng chung sức để đạt được những mục tiêu chung. Trong các tình huống hợp tác, cá
nhân tìm kiếm những kết quả có ích cho họ và cho các thành viên của nhóm.
Trong nghiên cứu “Tổ chức hoạt động hợp tác trong học tập theo hình thức thảo
luận nhóm”, tác giả Nguyễn Thị Hồng Nam đã đưa ra nhận định chung cho hoạt
động nhóm chính là quá trình tương tác, hợp tác giữa người học trong nhóm dưới sự điều
khiển của người dạy và dưới tác động của môi trường nhằm hướng đến mục tiêu chung
và giải quyết các nhiệm vụ nhận thức. Trong dạy học nhóm, từng thành viên của nhóm
sẽ hợp tác với nhau không chỉ có trách nhiệm với việc học tập của mình mà còn có trách
nhiệm quan tâm đến việc học tập của bạn bè trong nhóm. Sự hợp tác của nhóm học sinh


9

có đặc điểm cơ bản là: có mục đích chung trên cơ sở cùng có lợi; bình đẳng tin tưởng lẫn
nhau và tự nguyện hoạt động.
Tác giả Trịnh Thị Thúy Kiều (2008) với đề tài khóa luận tốt nghiệp “Vận dụng
phương pháp dạy học nhóm để dạy bài mới và bài tập Toán học ở Trung học phổ
thông” [29] đã nghiên cứu phân tích và làm rõ cơ sở lý luận của phương pháp dạy học
nhóm, nêu ra những cách thông dụng để lập nhóm có hiệu quả và chỉ ra sự cần thiết
phải đổi mới phương pháp dạy học Toán hiện nay ở các trường phổ thông. Thông
qua các tiết thực nghiệm cho thấy được việc sử dụng phương pháp dạy học nhóm
trong dạy học đạt hiệu quả.
Nguyễn Thị Thu Trang (2009) với đề tài “Vận dụng dạy học hợp tác
trong dạy học Sinh học 11” tác giả nêu rõ “dạy học hợp tác có thể được hiểu là
mô hình học tập mà trong đó học sinh dưới sự hướng dẫn của giáo viên làm việc
phối hợp cùng nhau trong những nhóm nhỏ để hoàn thành mục đích chung của
nhóm đã được đặt ra” [38, tr.17]. Tác giả cho rằng trong quá trình giảng dạy, các
thành tố thầy, trò và tri thức vừa tồn tại độc lập, với các chức năng riêng biệt, vừa
vận động và phát triển trong sự tác động qua lại lẫn nhau.
Tác giả Trần Thị Thanh Huyền (2010) với đề tài luận văn “Sử dụng phương pháp
hợp tác nhóm nhỏ trong dạy học Hóa học lớp 11- chương trình nâng cao ở trường
Trung học phổ thông” [24] đã nghiên cứu về phương pháp giảng dạy tích cực này ở
môn Hóa học và đề xuất quy trình sử dụng gồm 5 bước: phân tích thông tin; xác định
mục tiêu bài học; lập kế hoạch bài giảng; tổ chức giờ học và rút kinh nghiệm. Tác giả
đã tiến hành khảo sát, thử nghiệm giảng dạy và nhận thấy việc áp dụng phương pháp
hợp tác nhóm nhỏ vào dạy và học bộ môn Hóa học ở trường trung học phổ thông là có
tính khả thi.
Nguyễn Thị Quyên (2010) với đề tài khóa luận tốt nghiệp “Hình thức tổ chức
dạy học theo nhóm trong phân môn Luyện từ và câu, Tập làm văn ở Tiểu học” [34] đã
nghiên cứu về phương pháp tổ chức dạy học theo nhóm, hình thức tổ chức dạy học
theo nhóm, vận dụng hình thức này trong dạy học phân môn Luyện từ và câu, Tập làm
văn của Tiếng Việt ở Tiểu học.

10
Tác giả Lê Thị Thủy (2011) với đề tài khóa luận tốt nghiệp “Dạy học theo nhóm
trong môn Toán ở Tiểu học” [35] đã nghiên cứu về việc vận dụng hình thức tổ chức
dạy học theo nhóm ở Tiểu học, quy trình và cách thức dạy học theo nhóm. Từ sự hiểu
biết một cách toàn diện về hình thức dạy học trên mặt cơ sở lí luận, tác giả đã tìm
các phương án vận dụng hình thức này trong dạy môn Toán ở Tiểu học.
Nguyễn Phạm Thùy Linh (2011), với đề tài Một số biện pháp nâng cao hiệu quả
việc tổ chức hoạt động nhóm trong dạy học Hóa học lớp 11 ở trường Trung học phổ
thông [31] đã nghiên cứu một số vấn đề về đổi mới phương pháp dạy học hiện nay,
cơ sở lí luận về dạy học bằng hoạt động nhóm và một số hình thức tổ chức hoạt
động nhóm thường gặp khi khi dạy Hóa học lớp 11 ở trường Trung học phổ thông,
thực nghiệm đạt được hiệu quả trong việc nâng cao chất lượng dạy và học môn Hoá
học ở Trung học phổ thông.
Phạm Thị Dung (2013) với đề tài “Tổ chức dạy học theo nhóm chương “ Dao
động cơ” Vật lí 12” [13]. Qua việc nghiên cứu, tác giả đã góp phần làm sáng tỏ một
số luận điểm lí luận như: Tính tích cực, tự lực trong học tập, các biện pháp phát
huy tính tích cực nhận thức, dạy học theo nhóm giúp phát huy được những kĩ năng
cho học sinh. Trên cơ sở vận dụng lí luận dạy học hiện đại về việc tổ chức dạy học
theo nhóm, tác giả đã soạn thảo tiến trình dạy học theo nhóm một số bài trong chương
“Dao động cơ”. Các tiến trình dạy học này đã giúp phát huy tính tích cực, tự lực và
hình thành kĩ năng hoạt động nhóm cho học sinh. Kết quả thực nghiệm sư phạm đã
rút ra những kết luận về hiệu quả của tiến trình dạy học đối với việc kích thích hứng
thú học tập, phát huy tính tích cực, tự lực và kĩ năng làm việc theo nhóm của học
sinh.
Trần Trịnh Minh Hòa (2013) với đề tài Tổ chức học sinh giải bài tập Vật lí theo
nhóm trong dạy học chương các định luật bảo toàn lớp 10 ban nâng cao” [14], đã
nghiên cứu vận dụng lí thuyết dạy học theo nhóm trong hướng dẫn học sinh giải bài
tập Vật lí. Kết quả thực nghiệm cho thấy tính khả thi khi áp dụng phương pháp này
trong quá trình dạy học sinh giải bài tập Vật lí ở trường phổ thông.

Tác giả Đỗ Thành Nhân (2014) với đề tài “Tổ chức dạy học theo nhóm chương
Hạt nhân nguyên tử Vật lí 12 ban cơ bản” [33] đã làm sáng tỏ một số vấn đề về quan


11
điểm dạy học tích cực, lí thuyết dạy học theo nhóm và tìm hiểu thực trạng tổ chức dạy
học chương “Hạt nhân nguyên tử” - Vật lí 12 cơ bản tại các trường Trung học phổ
thông hiện nay. Ngoài ra tác giả này cũng đã soạn thảo được tiến trình dạy học cho
các bài của chương “Hạt nhân nguyên tử” theo hình thức tổ chức dạy học nhóm và
vận dụng có hiệu quả trong thực tiễn.
Nguyễn Viết Thanh Minh (2015) với đề tài luận án “Khai thác, sử dụng thí
nghiệm tự tạo hỗ trợ tổ chức dạy học nhóm một số kiến thức phần Điện học, Điện từ
học Vật lý lớp 9 Trung học cơ sở” [32] đã trình bày về dạy học nhóm, tổ chức dạy học
nhóm với sự hỗ trợ của thí nghiệm vật lí. Tác giả đã tiến hành thực nghiệm sư phạm và
thấy hiệu quả của phương pháp này đã góp phần tích cực hóa hoạt động nhận thức của
học sinh, qua đó nâng cao hiệu quả và chất lượng dạy học.
1.2. Quan điểm về dạy học tích cực
1.2.1. Quan niệm về phương pháp dạy học tích cực
Ngày nay, giáo viên Tiểu học được khuyến khích sáng tạo và áp dụng những
phương pháp giảng dạy khác nhau để cho bài giảng của mình tăng tính tương tác giữa
giáo viên và học sinh. Phương pháp dạy học tích cực ở Tiểu học ngày càng được lan
rộng và được nhiều giáo viên Tiểu học chọn lựa.
Có nhiều định nghĩa về phương pháp dạy học tích cực.
Phương pháp dạy học tích cực là một hệ thống tác động liên tục của giáo viên
nhằm tổ chức hoạt động nhận thức và thực hành của học sinh để học sinh lĩnh hội
vững chắc các thành phần của nội dung giáo dục nhằm đạt được mục tiêu nhất định
[3, tr.80].
Theo các nhà giáo dục học Việt Nam: Phương pháp dạy học tích cực là phương
pháp dạy học phát huy được sự chủ động, sáng tạo của người học, giúp giáo viên và
học sinh tăng sự tương tác, giúp giáo viên sáng tạo trong giảng dạy và học sinh chủ

động hơn trong việc học. Tích cực ở đây được dùng theo nghĩa trái ngược với thụ động,
không theo nghĩa trái ngược với tiêu cực.
Phương pháp dạy học tích cực ở Tiểu học giúp người học chủ động trong việc
tiếp thu tri thức từ người dạy, tích cực tìm tòi, khám phá những kiến thức mới bổ trợ
cho quá trình học. Ngoài ra, trong dạy học tích cực, người học còn được khuyến khích


12
tham gia các hoạt động trải nghiệm thực tế để củng cố, nâng cao kiến thức và kĩ năng.
1.2.2. Đặc trưng của phương pháp dạy học tích cực [3, tr.83-86]
1.2.2.1. Dạy học phải kích thích nhu cầu và hứng thú của học sinh
Hứng thú học tập trước hết được tạo ra bằng cách làm cho học sinh ý thức
được lợi ích của việc học để tạo động cơ học tập. Với mỗi bài học cụ thể, giáo viên cần
giúp cho học sinh nhận ra tính lợi ích của một số nội dung nào đó.
Nhu cầu nhận thức của học sinh càng cao thì tính tích cực học tập của học sinh
càng cao. Ngoài ra tính tích cực học tập của học sinh còn phụ thuộc vào mức độ hấp
dẫn, lôi cuốn của nhiệm vụ học tập và cách thức diễn đạt, dẫn dắt vấn đề của giáo viên.
Giáo viên diễn đạt và dẫn dắt lớp học càng hấp dẫn, lôi cuốn thì tính tích cực của học
sinh sẽ càng tăng lên.
1.2.2.2. Dạy học thông qua tổ chức các hoạt động học tập của học sinh
Dạy học thông qua tổ chức liên tiếp các hoạt động học tập, từ đó giúp học sinh
tự khám phá những điều chưa biết chứ không phải thụ động tiếp thu những tri thức
được sắp đặt sẵn. Theo tinh thần này, giáo viên không cung cấp, áp đặt kiến thức có
sẵn mà là người tổ chức và chỉ đạo học sinh tiến hành các hoạt động học tập như nhớ
lại kiến thức cũ, phát hiện kiến thức mới, vận dụng sáng tạo kiến thức đã biết vào các
tình huống học tập hoặc tình huống thực tiễn.
Dạy theo cách này thì giáo viên không chỉ đơn giản cung cấp tri thức
mà còn hướng dẫn hành động. Chương trình hành động phải giúp cho từng học
sinh biết hành động và tích cực tham gia các hoạt động của cộng đồng.
1.2.2.3. Dạy học chú trọng rèn luyện phương pháp tự học

Một trong những yêu cầu của dạy và học tích cực là khuyến khích người học
tự lực khám phá những điều chưa biết trên cơ sở những điều đã biết và đã qua trải
nghiệm. Giáo viên nên đưa người học vào những tình huống có vấn đề để các em trực
tiếp quan sát, trao đổi,…Từ đó giúp học sinh tìm ra những câu trả lời đúng, các đáp án
chính xác nhất. Có như vậy bên cạnh việc chiếm lĩnh tri thức, người học còn biết làm
chủ cách xây dựng kiến thức, tạo cơ hội tốt cho tính tự chủ và óc sáng tạo nảy nở, phát
triển.


13
1.2.2.4. Tăng cường học tập cá thể, phối hợp với học tập hợp tác
Đẩy mạnh việc học tập riêng và học tập nhóm. Quá trình học là một quá trình
đan xen giữa cá nhân trong tập thể, chính vì vậy mà phương pháp dạy học phải giúp
cho người học có thể tự thúc đẩy bản thân học tập và hòa đồng tích cực vào hoạt động
học tập nhóm của lớp.
Tăng cường phối hợp học tập cá thể với học tập hợp tác theo phương châm tạo
điều kiện cho học sinh nghĩ nhiều hơn, làm nhiều hơn và thảo luận nhiều hơn. Điều đó
có nghĩa, mỗi học sinh vừa cố gắng tự lực một cách độc lập, vừa hợp tác chặt chẽ với
nhau trong quá trình tiếp cận, phát hiện và tìm tòi kiến thức mới. Lớp học trở thành
môi trường giao tiếp thầy – trò và trò – trò nhằm vận dụng sự hiểu biết và kinh nghiệm
của từng cá nhân, của tập thể trong giải quyết các nhiệm vụ học tập chung.
1.2.2.5. Kết hợp đánh giá của thầy với tự đánh giá của trò
Khi áp dụng phương pháp dạy học tích cực thì việc đánh giá kết quả của môn
học không chỉ là nhiệm vụ của giáo viên mà còn là trách nhiệm của học sinh. Việc tiếp
nhận đánh giá của thầy về việc tiếp thu của học sinh cũng như sự đánh giá của trò về
phương pháp giảng dạy sẽ giúp giáo viên có thể dễ dàng theo dõi và điều chỉnh
phương pháp giảng dạy hiện tại của mình một cách tốt nhất, nhằm mang đến những
bài học hiệu quả nhất. Kết hợp đánh giá của thầy và tự đánh giá của trò, không chỉ
nhằm mục đích nhận biết thực trạng và điều khiển hoạt động học tập mà còn tạo điều
kiện nhận định thực trạng và điều chỉnh hoạt động giảng dạy của giáo viên.

1.2.3. Một số biện pháp phát huy tính tích cực học tập của học sinh
Để phát huy tính tích cực học tập của học sinh, giáo viên cần tổ chức các hoạt
động trong đó học sinh đóng vai trò trung tâm, người thầy đóng vai trò tổ chức hoạt
động cho học sinh. Thông qua những hoạt động như thế, mỗi học sinh đều có cơ hội
được hoạt động, được bộc lộ mình và đều có cơ hội phát triển.
Ví dụ [3, tr.97]: Để tìm công thức tính diện tích hình chữ nhật, giáo viên chia học
sinh hình thành các nhóm, mỗi nhóm được phát một tấm bìa trong có kẻ lưới ô vuông
và một bộ các hình chữ nhật khác nhau. Nhiệm vụ giao cho các nhóm là dùng lưới ô
vuông cạnh 1cm để xác định diện tích hình chữ nhật. Các nhóm thảo luận tìm cách
tính diện tích hình chữ nhật. Các nhóm sẽ làm việc, áp tấm bìa trong có lưới ô vuông


14
vào từng hình chữ nhật, tìm cách đếm số ô vuông có trong hình chữ nhật, lúc đầu có
thể đếm, sau đó nghĩ ra cách nhân chiều dài với chiều rộng. Các nhóm thảo luận nêu
quy tắc tính, sau đó thống nhất cả lớp. Qua đó, mỗi học sinh đều được hoạt động, giáo
viên chỉ là người hướng dẫn, tổ chức hoạt động cho học sinh.
Ví dụ trên là một ví dụ điển hình cho hoạt động theo nhóm trong dạy học Toán ở
Tiểu học. Tuy nhiên trong quá trình giảng dạy, giáo viên nên sử dụng phối hợp các
hình thức tổ chức lớp học khác nhau như dạy học theo nhóm, dạy học giải quyết vấn
đề, dạy học sử dụng sơ đồ tư duy,…cũng như xen kẽ một số trò chơi, đa dạng hóa hình
thức bài tập, phối hợp hình ảnh trực quan để hình thành kiến thức cho các em và tạo
không khí lớp học sinh động.
Ví dụ: Bài Phép cộng phân số (sách giáo khoa lớp 4 trang 126).
Có một băng giấy, bạn Nam tô màu

3
2
băng giấy, sau đó Nam tô tiếp
băng

8
8

giấy. Hỏi bạn nam đã tô màu bao nhiêu phần của băng giấy?
Để hướng dẫn học sinh giải quyết bài toán trên, giáo viên phát cho học sinh các
băng giấy (có thể đặt ra tình huống có vấn đề hoặc trực tiếp hướng dẫn học sinh chia
băng giấy thành 8 phần bằng nhau – bằng cách gấp đôi 3 lần băng giấy).
Học sinh phải thực hiện phép tính

3 2
+
= ? Giáo viên yêu cầu các em nêu kết
8 8

quả phép tính và giải thích cách tính.
?

3
8

2
8

Nhìn vào băng giấy nêu được kết quả:

3 2
5
+ =
8 8
8

Nếu không có băng giấy, học sinh thảo luận nhóm cách làm như thế nào để được
3 2 5
+ = . Từ đó rút ra được quy tắc cộng hai phân số cùng mẫu số.
8 8 8


15
Để phương pháp dạy học tích cực tỏ ra hiệu quả, bên cạnh việc đầu tư vào tổ
chức hoạt động cho học sinh, giáo viên cần phải sử dụng thêm đồ dùng, phương tiện
dạy học một cách thiết thực, phù hợp để vừa làm tăng hứng thú cho học sinh vừa tạo
điều kiện cho học sinh tự chiếm lĩnh kiến thức, hình thành các kĩ năng, trong đó chú ý
hình thành khả năng tự học và khả năng hợp tác của học sinh trong học tập; tạo được
bầu không khí lớp học sôi nổi, thoải mái, kích thích tối đa sự suy nghĩ và khả năng giải
quyết vấn đề ở mỗi cá nhân, khuyến khích tất cả các thành viên cùng tham gia.
1.3. Cơ sở lý luận của việc vận dụng phương pháp dạy học theo nhóm
1.3.1. Cơ sở tâm lý học [9, tr.197-198]
Dạy học theo nhóm dựa trên cơ sở tâm lý học cho rằng nhân cách của con người
được hình thành thông qua các hoạt động chủ đạo và sáng tạo, thông qua các hoạt
động có ý thức. Qua hoạt động theo nhóm, học sinh sẽ giao tiếp, trao đổi, truyền đạt
cho nhau những tri thức, kinh nghiệm. Việc thu nhận và xử lí thông tin sẽ giúp cho các
em hình thành, phát triển và hoàn thiện nhân cách. Nhờ có giao tiếp mà học sinh có thể
phối hợp hoạt động cùng nhau giải quyết nhiệm vụ học tập và các nhiệm vụ khác để
đạt tới mục tiêu chung.
1.3.2. Cơ sở giáo dục học [7, tr.111-112]
Hình thức dạy học theo nhóm là sự vận dụng nguyên tắc giáo dục trong tập thể
và bằng tập thể. Bên cạnh đó, hình thức dạy học này còn dựa trên nguyên tắc
phát triển trong dạy học, con người phát triển trong hoạt động và học tập thông qua
hoạt động; thống nhất giữa dạy học lí thuyết và kĩ năng. Học tập theo nhóm phát huy
tính tích cực của học sinh phù hợp với nguyên tắc phát huy tính tích cực và tự giác

trong giáo dục, vì nó gợi được động cơ học tập của chủ thể, phát huy nội lực bên
trong.
1.4. Đặc điểm nhận thức của học sinh cuối cấp Tiểu học
Đối với lứa tuổi học sinh Tiểu học, hoạt động vui chơi ở trường học đã chuyển
xuống hàng thứ yếu sau hoạt động học tập. Song vui chơi vẫn là một hoạt động không
thể thiếu được đối với học sinh ở lứa tuổi này. Ngoài học tập, vui chơi, học sinh Tiểu
học còn tham gia vào các hoạt động khác, góp phần hình thành nhân cách cho các em.


16
1.4.1. Tri giác
Tri giác của học sinh Tiểu học mang tính đại thể, ít đi sâu vào chi tiết và nặng về
tính không chủ định, do đó mà các em phân biệt đối tượng còn chưa chính xác, dễ mắc
sai lầm và có khi còn lẫn lộn [9, tr.201]. Khi tri giác, sự phân tích có định hướng và có
tổ chức của học sinh còn yếu.
Tuy nhiên trong quá trình học tập theo nhóm, tri giác của học sinh Tiểu học được
tổ chức lại và mức độ phát triển nâng cao dần lên nhờ các hoạt động diễn ra trong
nhóm. Ví dụ: một chi tiết nào đó trong học tập được một học sinh tình cờ phát hiện có
thể lại là chi tiết đáng chú ý với học sinh khác và trở thành tiêu điểm trong thảo luận.
Hoặc nhiều yếu tố được phát hiện ngẫu nhiên, chưa được tổ chức sẽ được các học sinh
hệ thống lại trong quá trình thảo luận và trình bày.
1.4.2. Tư duy
Tư duy của trẻ mới đến trường mang tính trực quan cụ thể, mang tính hình thức
bằng cách dựa vào những đặc điểm trực quan của những sự vật hiện tượng cụ thể. Nhà
tâm lý học nổi tiếng G.Piagiê cho rằng: Tư duy của trẻ từ 7 đến 10 tuổi về cơ bản còn
ở giai đoạn những thao tác cụ thể [28, tr.12]. Do đó các em chưa thể tự mình suy luận
một cách logic mà thường đi chệnh khỏi đối tượng suy luận và thường dựa vào những
mối liên hệ ngẫu nhiên của sự vật, hiện tượng [28, tr.13]. Do vậy trong trong quá trình
dạy học theo nhóm, khi cho học sinh thảo luận nhóm, giáo viên luôn có những hướng
dẫn cụ thể để tránh các nhóm đi lệch hướng.

Ngoài ra tư duy của học sinh Tiểu học đang trong giai đoạn “tư duy cụ thể”, chưa
hoàn chỉnh nên việc nhận thức các kiến thức toán học trừu tượng khái quát là vấn đề
khó đối với các em. Trong dạy học, cần nắm vững sự phát triển có quy luật của tư duy
học sinh, đánh giá đúng khả năng hiện có và khả năng tiềm ẩn của học sinh. Từ đó, có
những biện pháp sư phạm thích hợp với trình độ phát triển tâm lí và phù hợp việc nhận
thức các kiến thức toán học ở Tiểu học [4, tr.220]. Trong hoạt động nhóm, giáo viên
nên dạy cho các em cách suy luận có cơ sở, căn cứ; phán đoán có dẫn chứng thực tế,
kết luận phải có tính chất đúng đắn.