LUẬN văn LUẬT tư PHÁP QUY ĐỊNH và THỰC TRẠNG về GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP đất ĐAI THEO THỦ tục HÀNH CHÍNH

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT


LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
KHÓA 35 ( 2009 – 2013)

Đề tài:

QUY ĐỊNH VÀ THỰC TRẠNG VỀ GIẢI
QUYẾT TRANH CHẤP ĐẤT ĐAI THEO
THỦ TỤC HÀNH CHÍNH
Sinh viên thực hiện :

Giảng viên hướng dẫn :

Trần Trúc Linh
MSSV : 5095434
Luật Tư Pháp 1 –K35

Châu Hoàng Thân

Cần Thơ, tháng 5 năm 2013


Quy định và thực trạng về giải quyết tranh chấp đất đai theo thủ tục hành chính
NHẬN XÉT CỦA THÀNH VIÊN HỘI ĐỒNG

..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
Cần Thơ, ngày…tháng…năm…

GVHD: Châu Hoàng Thân

Trang 1

SVTH: Trần Trúc Linh


Quy định và thực trạng về giải quyết tranh chấp đất đai theo thủ tục hành chính
MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU ....................................................................................................... 1
1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI ................................................................ 1
2. PHẠM VI NGHIÊN CỨU ............................................................................ 2
3. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU ......................................................................... 2
4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................................ 3
5. BỐ CỤC ĐỀ TÀI .......................................................................................... 3
CHƯƠNG 1: KHÁI QUÁT CHUNG TRANH CHẤP ĐẤT ĐAI VÀ GIẢI
QUYẾT TRANH CHẤP ĐẤT ĐAI ...................................................................... 5
1.1 Tranh chấp đất đai ..................................................................................... 5
1.1.1 Khái niệm tranh chấp đất đai................................................................ 5
1.1.2 Phân loại tranh chấp đất đai ................................................................. 5
1.1.2.1 Tranh chấp quyền sử dụng đất .......................................................... 6
1.1.2.2 Tranh chấp quyền và nghĩa vụ phát sinh trong quá trình sử dụng đất
................................................................................................................................ 7
1.1.2.3 Tranh chấp mục đích sử dụng đất ..................................................... 8
1.1.3 Đặc điểm của tranh chấp đất đai .......................................................... 8
1.2 Nguyên nhân tranh chấp đất đai ................................................................ 9
1.2.1 Nguyên nhân nhìn từ chủ thể quản lý đất đai ...................................... 9
1.2.2 Nguyên nhân nhìn từ chủ thể sử dụng đất đai .................................... 11
1.3 Giải quyết tranh chấp đất đai và nguyên tắc giải quyết tranh chấp đất

đai ......................................................................................................................... 12

GVHD: Châu Hoàng Thân

Trang 2

SVTH: Trần Trúc Linh


Quy định và thực trạng về giải quyết tranh chấp đất đai theo thủ tục hành chính
1.3.1 Khái niệm giải quyết tranh chấp đất đai ............................................ 12
1.3.2 Nguyên tắc giải quyết tranh chấp đất đai .......................................... 12
1.3.2.1 Nguyên tắc đất đai thuộc sở hữu toàn dân và do Nhà nước thống
nhất quản lý .......................................................................................................... 12
1.3.2.2 Nguyên tắc đảm bảo lợi ích của người sử dụng đất, nhất là lợi ích
kinh tế, khuyến khích việc tự thương lượng, hòa giải trong nội bộ nhân dân ..... 13
1.3.2.3 Nguyên tắc giải quyết tranh chấp đất đai nhằm mục đích ổn định
tình hình kinh tế, chính trị, xã hội, gắn việc giải quyết tranh chấp đất đai với việc
tổ chức lại sản xuất .............................................................................................. 13
1.3.2.4 Nguyên tắc đảm bảo pháp chế xã hội chủ nghĩa .......................... 13
1.3.3 Ý nghĩa của việc giải quyết tranh chấp đất đai .................................. 14
1.4 Quy định pháp luật về giải quyết tranh chấp đất đai .................................. 15
1.4.1.1 Giai đoạn trước khi ban hành Luật đất đai năm 1987 ................... 15
1.4.1.2 Giai đoạn Luật đất đai năm 1987 ................................................... 16
1.4.1.3 Giai đoạn Luật đất đai năm 1993 ................................................... 17
1.4.1.4 Từ khi ban hành Luật đất đai năm 2003 đến nay .......................... 19
1.5 Những yếu tố ảnh hưởng đến công tác giải quyết tranh chấp đất đai ......... 21
1.5.1 Chủ thể quản lý và giải quyết tranh chấp đất đai ............................. 21
1.5.2 Chủ thể tranh chấp đất đai............................................................... 22
1.6 Phân biệt giải quyết tranh chấp đất đai và giải quyết khiếu nại trong lĩnh

vực quản lý Nhà nước về đất đai ........................................................................ 23
CHƯƠNG 2 QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP ĐẤT
ĐAI THEO THỦ TỤC HÀNH CHÍNH .............................................................. 26

GVHD: Châu Hoàng Thân

Trang 3

SVTH: Trần Trúc Linh


Quy định và thực trạng về giải quyết tranh chấp đất đai theo thủ tục hành chính
2.1 Hòa giải tranh chấp đất đai ........................................................................ 26
2.1.1 Tự hòa giải .......................................................................................... 28
2.1.2 Hòa giải cơ sở ..................................................................................... 28
2.1.3 Hòa giải tại Ủy ban nhân dân cấp xã.................................................. 30
2.2 Giải quyết tranh chấp đất đai theo thủ tục hành chính ............................ 33
2.2.1 Căn cứ giải quyết tranh chấp đất đai ............................................. 33
2.2.2 Thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai ...................................... 35
2.2.2.1 Thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai của Chủ tịch Ủy ban
nhân dân cấp huyện ............................................................................................. 38
2.2.2.2 Thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai của Chủ tịch Ủy ban
nhân dân cấp tỉnh ................................................................................................. 39
2.2.3 Trình tự, thủ tục giải quyết tranh chấp đất đai theo thủ tục hành chính
.............................................................................................................................. 41
2.3 So sánh giải quyết tranh chấp đất đai theo thủ tục hành chính và thủ tục tố
tụng dân sự........................................................................................................... 43
CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP ĐẤT ĐAI ........ 48
3.1 Tình hình tranh chấp đất đai ................................................................... 48
3.2 Tình hình tranh chấp đất đai trên địa bàn tỉnh Bạc Liêu. ..................... 50

3.2.1 Tình hình hòa giải tranh chấp đất đai trên địa bàn tỉnh Bạc Liêu ...... 51
3.2.2 Tình hình giải quyết tranh chấp đất đai trên địa bàn tỉnh Bạc Liêu ..... 53
3.3 Bất cập và nguyên nhân trong công tác giải quyết tranh chấp đất đai ....... 56
3.3.1 Bất cập trong công tác giải quyết tranh chấp đất đai .......................... 56

GVHD: Châu Hoàng Thân

Trang 4

SVTH: Trần Trúc Linh


Quy định và thực trạng về giải quyết tranh chấp đất đai theo thủ tục hành chính
3.3.2 Nguyên nhân ......................................................................................... 60
3.4 Nhu cầu và giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp đất đai ..... 63
3.4.1 Nhu cầu nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp đất đai ................ 63
3.4.2 Giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp đất đai ................ 63
KẾT LUẬN .......................................................................................................... 68

GVHD: Châu Hoàng Thân

Trang 5

SVTH: Trần Trúc Linh


Quy định và thực trạng về giải quyết tranh chấp đất đai theo thủ tục hành chính
LỜI NÓI ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Đất đai là tặng vật của thiên nhiên cho không loài người, là tài nguyên vô

cùng quý giá, là nguồn gốc của mọi ngành sản xuất và mọi sự tồn tại, kết tinh
trong đó là sức lao động của con người. Trong suốt hành trình lịch sử, đất đai còn
là điều kiện sinh tồn của con người, là thành phần quan trọng hàng đầu của môi
trường sống, là địa bàn phân bổ của khu dân cư, xây dựng các cơ sở kinh tế, văn
hóa, xã hội, an ninh quốc phòng.
Kể từ khi nước ta chuyển sang nền kinh tế thị trường, đặc biệt là những
năm gần đây tình hình tranh chấp đất đai ngày càng gia tăng về số lượng và phức
tạp về tính chất, nhất là ở những vùng đang đô thị hóa nhanh. Các dạng tranh chấp
đất đai phổ biến trong thực tế là: tranh chấp hợp đồng chuyển đổi, chuyển nhượng,
cho thuê, thừa kế quyền sử dụng đất; tranh chấp do lấn, chiếm đất; tranh chấp
quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất; tranh chấp đất đai trong các vụ ly
hôn. Có thể liệt kê rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tranhh chấp đất đai như: Việc
quản lý đất đai còn nhiều thiếu sót, sơ hở; việc giao đất và cấp giấy chứng nhận
quyền sử dụng đất tiến hành chậm; việc lấn chiếm đất đai diễn ra ngày càng phổ
biến nhưng không được ngăn chặn và xử lý kịp thời; đất đai từ chỗ chưa được thừa
nhận có giá trị nay trở thành tài sản có giá trị cao, thậm chí ở nhiều nơi, nhiều lúc
giá đất tăng đột biến…
Các tranh chấp đất đai diễn ra gay gắt và phát sinh hầu hết ở các địa
phương. Tính bình quân trong cả nước, tranh chấp đất đai chiếm từ 55- 60% ,
thấm chí nhiều tỉnh phía nam chiếm từ 70- 80% các tranh chấp dân sự phát sinh
(thành phố Hồ Chí Minh, An Giang, Long An, Bạc Liêu,…).
Nhà nước ta đã rất cố gắng trong việc giải quyết các tranh chấp đất đai
nhằm ổn định tình hình chính trị, xã hội. Hệ thống các văn bản pháp luật đất đai
ngày càng được sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện trong đó quy định việc giải quyết
tranh chấp đất đai thuộc thẩm quyền của Ủy ban nhân dân và Tòa án nhân dân
(được quy định tại Luật đất đai năm 2003, Luật tố tụng hành chính năm 2010).
Luật đất đai năm 2003 quy định thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai tương
đối cụ thể, tạo cơ sở pháp lý để các cơ quan có thẩm quyền áp dụng giải quyết các
tranh chấp đất đai có hiệu quả hơn, khắc phục những nhược điểm về thẩm quyền

GVHD: Châu Hoàng Thân

Trang 6

SVTH: Trần Trúc Linh


Quy định và thực trạng về giải quyết tranh chấp đất đai theo thủ tục hành chính
giải quyết tranh chấp đất đai được quy định tại Luật đất đai năm 1993, quy định
mới chỉ dừng lại ở mức độ chung chung nên trên thực tế dẫn đến chồng chéo, đùn
đẩy giữa Ủy ban nhân dân và Tòa án nhân dân.
Chính sách pháp luật về đất đai của Đảng và Nhà nước ta có nhiều thay đổi
tương thích với từng giai đoạn phát triển của cách mạng, song bên cạnh đó còn
nhiều quy định không nhất quán. Hơn nữa, việc giải thích, hướng dẫn của các cơ
quan có thẩm quyền cũng chưa đầy đủ và kịp thời. Do đó, tình hình giải quyết
tranh chấp đất đai của các cơ quan hành chính và Tòa án nhân dân trong những
năm vừa qua vừa chậm trễ, vừa không thống nhất. Có nhiều vụ phải xử lý đi, xử lý
lại nhiều lần, kéo dài trong nhiều năm, phát sinh khiếu kiện kéo dài và làm giảm
lòng tin của người dân đối với đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước.
Có thể khẳng định rằng việc giải quyết tranh chấp đất đai hiện nay là loại
việc khó khăn, phức tạp nhất và là khâu yếu nhất trong công tác giải quyết các
tranh chấp dân sự nói chung. Do đó, việc nghiên cứu một cách có hệ thống các
quy định pháp luật về đất đai, thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai, thực trạng
tranh chấp đất đai và việc giải quyết tranh chấp đất đai của cơ quan có thẩm quyền
trong những năm gần đây, trên cơ sở đó đề xuất những kiến nghị nhằm sửa đổi, bổ
sung chính sách pháp luật về đất đai và xác lập cơ chế giải quyết tranh chấp đất
đai thích hợp nhằm nâng cao hiệu quả công tác giải quyết tranh chấp đất đai, đảm
bảo quyền và lợi ích hợp pháp cho công dân là việc làm có ý nghĩa quan trọng về
mặt lý luận và thực tiễn hiện nay. Với nhận thức như vậy, người viết đã lựa chọn
vấn đề “quy định và thực trạng về giải quyết tranh chấp đất đai theo thủ tục

hành chính” làm đề tài luận văn tốt nghiệp của mình.
2. Mục đích nghiên cứu
Việc nghiên cứu của luận văn là hướng đến việc phân tích, đánh giá quy
định và thực trạng tranh chấp và giải quyết tranh chấp đất đai thuộc thẩm quyền
của cơ quan hành chính, qua đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật đất đai
và cơ chế áp dụng pháp luật để giải quyết các tranh chấp đất đai có hiệu quả hơn.
3. Phạm vi nghiên cứu
Luận văn có nghiên cứu những quy định của pháp luật đất đai liên quan đến
việc giải quyết tranh chấp đất đai, thực trạng giải quyết tranh chấp đất đai tại tỉnh
Bạc Liêu. Trên cơ sở đó chỉ ra những thiếu sót, tồn tại của pháp luật đất đai hiện
hành về thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai, đề xuất các giải pháp nhằm

GVHD: Châu Hoàng Thân

Trang 7

SVTH: Trần Trúc Linh


Quy định và thực trạng về giải quyết tranh chấp đất đai theo thủ tục hành chính
hoàn thiện pháp luật đất đai, nâng cao hiệu quả của công tác giải quyết tranh chấp
đất đai.
4. Phương pháp nghiên cứu
Đề tài “quy định và thực trạng về giải quyết tranh chấp đất đai theo thủ
tục hành chính” được thực hiện trên cơ sở vận dụng các phương pháp phân tích
tổng hợp, các Điều khoản của Luật đất đai, Luật khiếu nại, Luật tố tụng hành
chính và các Nghị định có liên quan đến lĩnh vực giải quyết tranh chấp đất đai. Do
đó, luận văn này đề cập đến việc xem xét, đánh giá những mặt tồn tại vướng mắc
trong việc giải quyết tranh chấp đất đai. Trên cơ sở đó cần phải tìm hiểu các quy
định của pháp luật ở những gốc độ khác nhau.Để giải quyết các vấn đề do đề tài

đặt ra người viết sử dụng phương pháp nghiên cứu từ lý luận sang thực tiễn,
phương pháp thống kê, phương pháp phân tích.
5. Bố cục đề tài
Chương 1: Khái quát chung về tranh chấp đất đai và giải quyết tranh chấp đất đai
Người viết đưa ra cái nhìn sơ bộ về tranh chấp đất đai, tiếp cận từ khái niệm, các
dạng tranh chấp đất đai, nguyên nhân dẫn đến tranh chấp đất đai. Tiếp theo người
viết nghiên cứu về vấn đề giải quyết tranh chấp đất đai. Tổng quan các quy định về
giải quyết tranh chấp đất đai qua các giai đoạn, phân tích được điểm mới.
Chương 2: Quy định pháp luật về giải quyết tranh chấp theo thủ tục hành chính
Chương này hướng đến việc nghiên cứu và phân tích quy định pháp luật về
giải quyết tranh chấp đất đai thuộc thẩm quyền của cơ quan hành chính. Từ đó phân
tích quy định pháp luật hiện hành và quy định pháp luật trước kia có điểm gì đổi
mới hay tiến bộ hơn không. Bên cạnh đó người viết tiến hành so sánh công tác giải
quyết tranh chấp đất đai của Ủy ban nhân dân và Tòa án nhân dân, để có được cái
nhìn tổng quan hơn về quy định pháp luật về giải quyết tranh chấp đất đai.
Chương 3 Thực trạng giải quyết tranh chấp đất đai
Người viết tiến hành nghiên cứu thực trạng giải quyết tranh chấp đất đai trên địa bàn
tỉnh Bạc Liêu. Từ đó vẽ lên bức tranh về cái nhìn cận cảnh trong toàn cảnh tranh

GVHD: Châu Hoàng Thân

Trang 8

SVTH: Trần Trúc Linh


Quy định và thực trạng về giải quyết tranh chấp đất đai theo thủ tục hành chính
chấp đất đai hiện nay. Tiến hành phân tích những mặt ưu và những mặt còn khuyết
của công tác giải quyết tranh chấp đất đai từ đó rút ra được nguyên nhân và tìm ra
giải pháp.

GVHD: Châu Hoàng Thân

Trang 9

SVTH: Trần Trúc Linh


Quy định và thực trạng về giải quyết tranh chấp đất đai theo thủ tục hành chính
CHƯƠNG 1
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ TRANH CHẤP ĐẤT ĐAI
VÀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP ĐẤT ĐAI
1.1 Tranh chấp đất đai
1.1.1Khái niệm tranh chấp đất đai
Trong bất kỳ xã hội nào, đất đai luôn có vai trò, vị trí quan trọng đối với con
người, góp phần quyết định sự phát triển phồn vinh của đất nước. Cùng với sự phát
triển của sản xuất và đời sống, nhu cầu sử dụng đất của con người ngày càng phong
phú và đa dạng hơn. Xuất phát từ lợi ích của các tầng lớp trong xã hội, và dựa trên
đòi hỏi của việc xây dựng và phát triển đất nước, Nhà nước sử dụng pháp luật để
điều chỉnh các tranh chấp đất đai nhằm tạo lập một môi trường pháp lý lành mạnh
cho hoạt động khai thác và sử dụng đất có hiệu quả. Đồng thời tạo cơ sở pháp lý
vững chắc, để giải quyết dứt điểm và có hiệu quả những tranh chấp đất đai nảy sinh.
Tranh chấp đất đai là một hiện tượng xảy ra trong bất kỳ giai đoạn xã hội
nào. Trong xã hội tồn tại lợi ích đối kháng lợi ích giai cấp thì tranh chấp đất đai
mang màu chính trị, đất đai luôn là đối tượng tranh chấp giữa giai cấp bóc lột và giai
cấp bị bóc lột. Việc giải quyết tranh chấp đất đai ở các giai đoạn xã hội phải được
thực hiện bằng các cuộc cách mạng xã hội. Ở xã hội không tồn tại mâu thuẫn về lợi
ích giai cấp đối kháng, tranh chấp thường là mâu thuẫn về lợi ích kinh tế, quyền và
nghĩa vụ của các bên. Việc giải quyết tranh chấp đất đai do các bên tự tiến hành
thông qua con đường thương lượng, hòa giải hoặc do các cơ quan nhà nước có thẩm

quyền thực hiện dựa trên việc áp dụng các quy định của pháp luật.
Tranh chấp đất đai hiểu theo nghĩa rộng là biểu hiện sự mâu thuẫn, bất đồng
trong việc xác định quyền quản lý, quyền chiếm hữu, quyền sử dụng đối với đất đai
phát sinh trực tiếp hoặc gián tiếp trong lĩnh vực quản lý và sử dụng đất đai.
Theo nghĩa hẹp, tranh chấp đất đai là tranh chấp giữa các chủ thể tham gia quan hệ
pháp luật đất đai về quyền và nghĩa vụ trong quá trình quản lý và sử dụng đất.
Trong thực tế tranh chấp đất đai được hiểu là sự tranh chấp về quyền quản lý,
quyền sử dụng một khu đất cụ thể mà mỗi bên đều cho rằng mình phải được quyền
đó do pháp luật quy định và bảo hộ. Vì vậy, họ không thể cùng nhau tự giải quyết
các tranh chấp đó mà phải yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền phân xử ( giải
quyết).

GVHD: Châu Hoàng Thân

Trang 10

SVTH: Trần Trúc Linh


Quy định và thực trạng về giải quyết tranh chấp đất đai theo thủ tục hành chính
Theo quy định của pháp luật, tranh chấp đất đai là tranh chấp về quyền và
nghĩa vụ của người sử dụng đất giữa hai hoặc nhiều bên trong quan hệ đất đai. 1
Trong quan hệ sử dụng đất đai, các chủ thể luôn hướng đế vấn đề lợi ích mà quên đi
vấn đề nghĩa vụ. Do vậy khi có tranh chấp phát sinh trong quá trình sử dụng đất đai
thì sẽ có quy định pháp luật điều chỉnh.
1.1.2 Phân loại tranh chấp đất đai
Xuất phát từ yếu tố đất đai là một loại tài sản đặc biệt, không thuộc quyền sở
hữu của các bên tranh chấp và căn cứ vào tính chất pháp lý của tranh chấp đất đai,
chúng ta có thể chia tranh chấp đất đai thành các loại sau2
1.1.2.1 Tranh chấp quyền sử dụng đất

Đây là loại tranh chấp xảy ra trong quá trình các bên thực hiện việc quản lý
và sử dụng đất, nó bao gồm các dạng sau:
Thứ nhất: Tranh chấp về ranh giới giữa những vùng đất được phép quản lý
và sử dụng. Loại tranh chấp này thường là do các bên sử dụng đất không thỏa thuận
được với nhau hoặc là do một bên tự ý thay đổi ranh giới sử dụng trong quá trình đất
đai được chuyển nhượng qua tay nhiều người, cho thuê, cho thuê lại, cũng có thể là
do sai sót từ phía cơ quan nhà nước trong quá trình đo đạc, cấp giấy chứng nhận
quyền sử dụng đất.
Thứ hai: Tranh chấp quyền sử dụng đất trong quan hệ thừa kế. Loại tranh
chấp này phát sinh trong trường hợp người chết có quyền sử dụng đất đai nhưng khi
chết không để lại di chúc hoặc có để lại di chúc nhưng di chúc không hợp pháp một
phần hay toàn bộ mà các đồng thừa kế lại không tự thỏa thuận được với nhau nên
khởi kiện ra tòa. Loại tranh chấp này thường có tài sản gắn liền với đất.
Thứ ba: Tranh chấp quyền sử dụng đất khi vợ chồng ly hôn. Quyền sử dụng
đất có được trong thời kỳ hôn nhân do nhận chuyển nhượng, được Nhà nước giao
đất, được tặng cho, hoặc được thừa kế. Khi ly hôn hai người không tự thỏa thuận
được với nhau nên phát sinh tranh chấp. Loại tranh chấp này cũng thường có tài sản
gắn liền với đất.
Thứ tư: Tranh chấp đòi lại quyền sử dụng đất. Loại tranh chấp này phát sinh
trong trương hợp trước đây họ có quyền sử dụng đất nhưng do cho mượn, cho thuê,
cho ở nhờ nay không chịu trả hoặc do chính sách pháp luật của Nhà nước thời kỳ
1
2

Khoản 26 điều 4 Luật đất đai 2003
Giáo trình luật đất đai- Khoa luật trường Đại học Cần Thơ

GVHD: Châu Hoàng Thân

Trang 11

SVTH: Trần Trúc Linh


Quy định và thực trạng về giải quyết tranh chấp đất đai theo thủ tục hành chính
trước đã chia, cấp cho người khác nên nay họ khởi kiện để đòi lại. Đây cũng là loại
tranh chấp thường gắn với tài sản trên đất.
Thứ năm: Tranh chấp đòi lại quyền sử dụng đất có tài sản gắn liền trên đất
của dòng họ, nhà thờ, thánh thất, chùa chiền. Do hoàn cảnh đất nước, do yếu tố lịch
sử để lại, các cơ sở này được nhà nước mượn, trưng dụng vào các mục đích khác
nhau không trả nay họ đòi lại.
Thứ sáu: Tranh chấp liên quan đến địa giới hành chính giữa các đơn vị hành
chính cấp tỉnh, huyện, xã với nhau. Đây thường là những tranh chấp diễn ra ở các
khu vực có vị trí thuận lợi cho phát triển kinh tế địa phương nhưng tại đây sự phân
chia ranh giới hành chính chưa rõ ràng dẫn đến tranh chấp phát sinh.
1.1.2.2 Tranh chấp quyền và nghĩa vụ phát sinh trong quá trình sử dụng
đất
Đây là việc một bên có hành vi vi phạm làm cản trở đến việc thực hiện quyền
sử dụng đất hoặc gây thiệt hại đến quyền và lợi ích của bên kia hoặc một trong các
bên không thực hiện đúng các quyền và nghĩa vụ của mình dẫn đến tranh chấp phát
sinh, loại tranh chấp này có thể có những dạng sau:
Thứ nhất: Tranh chấp do việc thực hiện quyền sử dụng đất bị cản trở. Loại
tranh chấp này phát sinh khi một bên được Nhà nước công nhận quyền sử dụng đất
nhưng lại không thể sử dụng được do bị người khác cản trở.
Thứ hai: Tranh chấp trong quá trình thực hiện các giao dịch về đất đai. Hiện
nay đây là loại tranh chấp phổ biến và có số lương nhiều nhất, mức độ phức tạp lớn
nhất, trong đó đáng kể nhất là các tranh chấp về hợp đồng chuyển nhượng quyền sử
dụng đất.
Thứ ba: Tranh chấp liên quan đến việc bồi thường giải phóng mặt bằng khi
Nhà nước thu hồi đất. Thông thường đây là các tranh chấp liên quan đến mức độ và

diện tích được bồi thường do người sử dụng đất không thỏa mãn với mức bồi
thường. Loại tranh chấp này cũng là loại tranh chấp điển hình và gay gắt nhất. Khi
Nhà nước triển khai công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng thì các hộ ở liền kề
với nhau không thỏa mãn với mức bồi thường. Các hộ liền kề nhau tranh chấp về
diện tích đất mà mình bị thu hồi. Khi Nhà nước thực hiện công tác đo đạc diện tích
đất bị thu hồi thì phát sinh tranh chấp giữa các hộ liền kề về diện tích đất của mình
đã bị lấn chiếm hay một phần diện tích đất của hộ liền kề chính là của mình. Về vấn

GVHD: Châu Hoàng Thân

Trang 12

SVTH: Trần Trúc Linh


Quy định và thực trạng về giải quyết tranh chấp đất đai theo thủ tục hành chính
đề chủ quyền sử dụng đất khi chuyển nhượng đất mà không chuyển nhượng quyền
sử dụng đất thì khi bồi thường Nhà nước chỉ bồi thường cho hộ đứng tên trên giấy
chứng nhận quyền sử dụng đất đó.
1.1.2.3 Tranh chấp về mục đích sử dụng đất
Các tranh chấp này hiện nay cũng diễn ra khá phổ biến, đó là tranh chấp giữa
đất trồng lúa với đất nuôi trồng thủy sản, giữa đất trồng cây lâu năm với đất trồng
cây hàng năm, giữa đất nông nghiệp hoặc đất trồng cây lâu năm với đất thổ cư trong
quá trình phân bổ và sử dụng đất. Trong thực tế trường hợp tranh chấp này xảy ra
cũng khá phổ biến tại các vùng chuyên canh lúa tôm như ở Bạc Liêu, Sóc Trăng.
Lúa thì cần nước ngọt tôm thì cần nước mặn. Khi tranh chấp xảy ra trên cánh đồng
vừa trồng lúa, vừa nuôi tôm,hộ nuôi tôm dẫn nước mặn vào thì hộ trồng lúa đất bị
nhiễm mặn và lúa chết hàng loạt. Do mục không cùng mục đích sử dụng đất dẫn đến
lợi ích của các bên bị xâm hại và xảy ra tranh chấp.
1.1.3 Đặc điểm của tranh chấp đất đai

Quan hệ đất đai là một dạng đặc biêt của quan hệ dân sự nên bên cạnh những
đặc điểm chung của một tranh chấp dân sự, tranh chấp đất đai còn mang những đặc
điểm đặc trưng riêng khác với tranh chấp dân sự, tranh chấp lao động, tranh chấp
kinh tế,… Sự khác biệt đó thể hiện ở những điểm chủ yếu sau đây 3
Thứ nhất: chủ thể của tranh chấp đất đai chỉ có thể là chủ thể của quyền
quản lý và quyền sử dụng đất mà không thể là chủ thể của quyền sở hữu đất đai.
Quyền sử dụng đất của các chủ thể được xác lập dựa trên quyết định giao đất, cho
thuê đất của Nhà nước hoặc được Nhà nước cho phép nhận chuyển nhượng từ các
chủ thể khác hoặc được Nhà nước thừa nhận quyền sử dụng đất hợp pháp đối với
diện tích đất đang sử dụng. Như vậy, chủ thể của các tranh chấp đất đai là các tổ
chức, hộ gia đình, cá nhân tham gia với tư cách người quản lý hoặc người sử dụng
đất.
Thứ hai: nội dung của tranh chấp đất đai rất đa dạng và phức tạp. Hoạt động
quản lý và sử dụng đất trong nền kinh tế thi trường diễn ra rất đa dạng, phong phú
với việc sử dụng đất vào nhiều mục đích khác nhau, với diện tích, nhu cầu sử dụng
khác nhau. Việc quản lý và sử dụng đất không đơn thuần chỉ là việc quản lý và sử
dụng một tư liệu sản xuất. Đất đai đã trở thành một loại hàng hóa đặc biệt, được
3

Giáo trình Luật đất đai- Đại học Luật Hà Nội

GVHD: Châu Hoàng Thân

Trang 13

SVTH: Trần Trúc Linh


Quy định và thực trạng về giải quyết tranh chấp đất đai theo thủ tục hành chính
mang giá trị, giá đất lại biến động theo sự chuyển động của thị trường nên việc quản

lý và sử dụng nó không đơn thuần chỉ là việc khai thác giá trị sử dụng mà còn bao
gồm cả giá trị sinh lời của đất .Tất nhiên, khi nội dung quản lý và sử dụng đất phong
phú và phức tạp hơn thì những mâu thuẫn, bất đồng xung quanh việc quản lý và sử
dụng đất đai cũng trở nên gay gắt và trầm trọng hơn.
Thứ ba: tranh chấp đất đai gây hậu quả xấu về nhiều mặt: Tranh chấp có thể
gây mất ổn định về chính trị, phá vỡ mối quan hệ xã hội, gây mất đoàn kết trong nội
bộ nhân dân, phá vỡ trật tự quản lý đất đai, gây đình trệ xản xuất, ảnh hưởng trực
tiếp đến lợi ích không những của các bên tranh chấp mà còn gây ảnh hưởng đên lợi
ích của Nhà nước.
Thứ tư: đối tượng của tranh chấp đất đai là quyền quản lý và quyền sử dụng
đất. Đất đai là loại tài sản đặc biệt không thuộc sở hữu của các bên tranh chấp mà
thuộc sở hữu của Nhà nước.
1.2 Nguyên nhân tranh chấp đất đai
1.2.1 Nguyên nhân nhìn từ chủ thể quản lý đất đai
 Về cơ chế quản lý đất đai
Công tác quản lý Nhà nước về đất đai còn bị buông lỏng, nhiều sơ hở, giải
quyết công việc còn tùy tiện, sai quy định pháp luật.
Trong cơ chế quản lý tập trung, Nhà nước phân công, phân cấp cho nhiều
ngành, dẫn đến việc quản lý đất đai thiếu chặt chẽ, gây nhiều sơ hở.
Nhà nước thống nhất quản lý đất đai theo quy hoạch, có sự phân công, phân
cấp trách nhiệm quản lý đất đai khá rõ. Tuy nhiên trên thực tế vẫn còn tồn tại nhiều
sai phạm, non yếu trong công tác quản lý của đội ngũ cán bộ làm công tác đất đai.
Điều này góp phần làm xuất hiện nhiều tranh chấp đất đai phức tạp, khó giải quyết.
- Hồ sơ địa chính chưa đồng bộ, chưa hoàn chỉnh nên thiếu căn cứ pháp lý và
thực tế để xác định quyền quản lý và sử dụng đất đai của tổ chức, cá nhân, đặc biệt
là ở những vùng có quan hệ đất đai phức tạp và có nhiều biến động
- Quy hoạch sử dụng đất đai chưa đi vào nề nếp, nên nhiều trường hợp sử
dụng đất không hợp lý khó bị phát hiện. Khi phát hiện thì không được xử lý kịp
thời. Nhiều địa phương còn nhận thức sai lệch về chính sách quản lý đất đai, quản lý
đất đai còn nặng nề biện pháp mệnh lệnh hành chính.Đầu tiên có thể dễ dàng nhận

thấy khi áp dụng biện pháp mệnh lệnh hành chính làm hạn chế đi tính dân chủ và
khách quan trong quan hệ sử dụng đất- quan hệ khá phức tạp và có nhiều đối tượng

GVHD: Châu Hoàng Thân

Trang 14

SVTH: Trần Trúc Linh


Quy định và thực trạng về giải quyết tranh chấp đất đai theo thủ tục hành chính
trong quan hệ này. Một khi quyết định hành chính được đưa ra mà còn nhiều thiếu
sót, không đảm bảo điều chỉnh được tình hình đất đai hiện tại thì sẽ gây nhiều bất
cập cũng như mâu thuẩn trong nội bộ nhân dân và tranh chấp xảy ra là điều khó
tránh khỏi.
- Một số nơi ban hành văn bản pháp lý đất đai không rõ ràng, hoặc chủ
trương sai lệch của một số cán bộ đã làm cho một bộ phận nhân dân hiểu lầm Nhà
nước có chủ trương trả lại đất cũ, trả lại đất ông cha, dẫn đến việc khiếu kiện đòi lại
đất ngày càng nhiều.
 Chính sách pháp luật về đất đai
Chính sách đất đai và các chính sách khác có liên quan đến đất đai chưa đồng
bộ, có mặt không rõ ràng và đang còn biến động. Thực tiến áp dụng các chính sách
đất đai còn tùy tiện dẫn đến tình trạng: người có khả năng sản xuất thì không có
ruộng đất và ngược lại người có ruộng đất lại không có khả năng hoặc nhu cầu sản
xuất, đất khai hoang sử dụng không hiệu quả. Tình trạng người nông dân phải ra các
đô thị bán sức lao động cũng do nguyên từ việc thiếu đất sản xuất.
Cùng với việc đổi mới cơ chế quản lý trong nông nghiệp, người sử dụng đất
có nhu cầu sử dụng ngày càng cao, đòi hỏi diện tích để sản xuất lớn. Do đó đã xuất
hiện tư tưởng đòi lại đất sản xuất. Chính sách đất đai chưa phù hợp, chậm đổi mới
đã dẫn đến việc lấn chiếm đất đai diễn ra khá phổ biến, xong chưa được giải quyết

và xử lý kịp thời.
Việc Nhà nước chia, tách, nhập hoặc thành lập mới đơn giới hành chính dẫn
đến việc phân chia không rõ ràng, làm cho tình hình tranh chấp đất đai ngày càng
phức tạp hơn.
Bên cạnh đó, việc tranh chấp đất đai ở mỗi địa phương khác nhau còn có
những nguyên nhân đặc thù và việc tìm ra những nguyên nhân đó phải căn cứ vào
thực tế sử dụng đất và phong tục tập quán của từng địa phương để xem xét và đưa ra
phương pháp giả quyết phù hợp. Nhưng trên thực tế khía cạnh này chưa được các cơ
qua Nhà nước thực sự quan tâm, xem xét.
 Về chủ thể thực hiện công việc quản lý đất đai
Một bộ phận cán bộ công chức được giao nhiệm vụ quản lý đất đai đã thực
hiện không tốt nhiệm vụ được giao, thiếu gương mẫu, lạm dụng chức quyền, vì lợi
ích riêng tư, gây mất ổn định xã hội.

GVHD: Châu Hoàng Thân

Trang 15

SVTH: Trần Trúc Linh


Quy định và thực trạng về giải quyết tranh chấp đất đai theo thủ tục hành chính
Lợi dụng chủ trương điều chỉnh ruộng đất, tổ chức lại sản xuất theo cơ chế
mới một số cán bộ lợi dụng sơ hở trong công tác quản lý đất đai của Nhà nước và
dựa vào chức quyền để chiếm dụng đất đai trái phép, gây bất bình trong nhân dân.
Về mặt lãnh đạo, chỉ đạo trong công tác quản lý đất đai ở nhiều nơi còn lỏng
lẻo, mất cảnh giác. Hồ sơ đất đai ở nông thôn chưa đầy đủ, quản lý nhân khẩu không
chặt chẽ dẫn đến phát sinh nhiều tranh chấp khó giải quyết.
 Công tác tuyên truyền, phổ biến và giáo dục pháp luật
Công việc này chưa được coi trọng, làm cho nhiều văn bản pháp luật đất đai

của Nhà nước chưa được phổ biến sâu rộng trong nhân dân.
1.2.2 Nguyên nhân nhìn từ chủ thể sử dụng đất đai
Thực hiện phong trào hợp tác hóa nông nghiệp, ruộng đất của người dân
được đưa vào làm tư liệu sản xuất chung, họ trở thành tập thể do đó tình hình sử
dụng đất tương đối ổn định, tranh chấp trong quá trình sử dụng đất cũng ít diễn ra.
Nhưng khi thực hiện chính sách chia cấp theo kiểu bình quân, cào bằng đã dẫn tới
xáo trộn lớn về ruộng đất, về ranh giới, số lượng và mục đích sử dụng đất thì mâu
thuẫn bắt đầu nãy sinh và phát sinh tranh chấp.
Khi đất nước chuyển sang nền kinh tế thị trường với sự thay đổi cơ chế quản
lý làm cho đất đai ngày càng có giá trị. Các giao dịch về đất được thực hiện rộng rãi
và dần trở nên phổ biến. Các quyền cơ bản của người sử dụng đất được mở rộng và
được pháp luật bảo hộ. Một khi đất đai đã mang lại giá trị về kinh tế thì chuyện xảy
ra bất đồng và dẫn đến tranh chấp trong nội bộ nhân dân là điều hiển nhiên.
Khi pháp luật chưa thừa nhận giá trị của đất thì lợi ích sử dụng từ tài nguyên
đất là chưa cao, tình trạng cho ở nhờ, cho mượn diễn ra khá phổ biến. Nhưng khi
nhà đất có giá trị cao tác động đến tâm lý của nhiều người dẫn đến tình trạng tranh
chấp, đòi lại nhà đất mà trước đó đã bán, cho thuê, cho mượn, đã bị tịch thu hoặc
giao cho người khác sử dụng, hoặc khi sử dụng đất đai ở các giai đoạn trước đây mà
không có các văn bản xác nhận việc sử dụng đất ổn định.
Bên cạnh đó tình trạng chuyển nhượng quyền sử dụng đất không đúng pháp
luật ngày một gia tăng. Có thể đưa ra một ví dụ điển hình và cũng khá phổ biến hiện
nay. Ông A chuyển nhượng đất cho ông B chỉ làm giấy tay có xác nhận của chính
quyền địa phương và không chuyển quyền sử dụng đất. Ông A lại tiếp tục chuyển
nhượng đất đó cho ông C và chuyển quyền sử dụng đất cho ông C. Từ đó có thể
nhận thấy việc việc làm của ông A là không đúng pháp luật. Nhiều chủ thể xuất

GVHD: Châu Hoàng Thân

Trang 16

SVTH: Trần Trúc Linh


Quy định và thực trạng về giải quyết tranh chấp đất đai theo thủ tục hành chính
hiện và vấn đề quyền và nghĩa vụ trong qua hệ đất đai không được bảo đảm thì tranh
chấp xảy ra là điều hiển nhiên.
Về vấn đề kiến thức pháp luật về đất đai của người sử dụng đất còn nhiều hạn
chế. Họ có cái nhìn sai lệch về việc quản lý và sử dụng đất đai, đương nhiên khi có
mâu thuẫn xảy ra quyền lợi của họ được đưa lên cao làm cho tranh chấp đất đai diễn
ra phổ biến.
1.3 Giải quyết tranh chấp đất đai và nguyên tắc giải quyết tranh chấp đất đai
1.3.1 Khái niệm giải quyết tranh chấp đất đai
Giải quyết tranh chấp đất đai là giải quyết những bất đồng, mâu thuẫn trong
nội bộ nhân dân, tổ chức và trên cơ sở đó phục hồi các quyền lợi hợp pháp bị xâm
hại đồng thời truy cứu trách nhiệm pháp lý đối với hành vi vi phạm về đất đai4.
Trong quan hệ pháp luật đất đai, việc xem xét giải quyết tranh chấp đất đai là
một trong những biện pháp quan trọng để pháp luật đất đai phát huy được vai trò
trong đời sống xã hội. Thông qua việc giải quyết tranh chấp đất đai, Nhà nước điều
chỉnh các quan hệ đất đai cho phù hợp với lợi ích của Nhà nước và của xã hội. Đồng
thời giáo dục ý thức tuân thủ và tôn trọng pháp luật của mọi công dân, ngăn ngừa
những vi phạm pháp luật có thể xảy ra.
Giải quyết tranh chấp đất đai với ý nghĩa là một nội dung của chế độ quản lý
nhà nước đối với đất đai, được hiểu là hoạt động của cơ quan nhà nước có thẩm
quyền, nhằm tìm ra các giải pháp đúng đắn trên cơ sở pháp luật, nhằm giải quyết các
bất đồng, mâu thuẫn giữa các bên, khôi phục lại quyền lợi của bên bị xâm hại. Đồng
thời xử lý đối với các bên vi phạm pháp luật đất đai.
Như vậy, giải quyết tranh chấp đất đai là việc vận dụng đúng đắn các quy
định của pháp luật để bảo vệ tốt nhất các quyền và lợi ích của người sử dụng đất.
1.3.2 Nguyên tắc giải quyết tranh chấp đất đai5
1.3.2.1 Nguyên tắc đất đai thuộc sở hữu toàn dân và do Nhà nước thống

nhất quản lý
Điều 17 Hiến pháp năm 1992 khẳng định: “đất đai thuộc sở hữu toàn dân, do
nhà nước thống nhất quản lý”. Cụ thể hóa Hiến pháp năm 1992, Luật đất đai năm
2003 quy định: “ Nhà nước không thừa nhận việc đòi lại đất đã giao cho người khác
sử dụng trong quá trình thực hiện các chính sách đất đai của Nhà nước Việt Nam
4
5

Từ điển giải thích thuật ngữ Luật học- trường đại học Luật Hà Nội
Giáo trình Luật đất đai- Đại học Luật Hà Nội

GVHD: Châu Hoàng Thân

Trang 17

SVTH: Trần Trúc Linh


Quy định và thực trạng về giải quyết tranh chấp đất đai theo thủ tục hành chính
dân chủ cộng hòa, Chính phủ cách mạng lâm thời miền nam Việt Nam và Nhà nước
Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”. Điều đó khẳng định, tất cả đất đai trên lãnh
thổ Việt Nam đều thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước thống nhất quản lý. Các tổ
chức, hộ gia đình, các nhân chỉ là những người được Nhà nước giao đất cho sử dụng
chứ không có quyền sở hữu đối với đất đai. Do đó, đối tượng của mọi tranh chấp đất
đai phát sinh chỉ là quyền quản lý, quyền sử dụng chứ không phải là quyền sở hữu
đối với đất đai. Vì vậy, khi giải quyết các tranh chấp đất đai phải tôn trọng quyền sở
hữu toàn dân đối với đất đai mà Nhà nước là chủ thể thống nhất quản lý.
1.3.2.2 Nguyên tắc đảm bảo lợi ích của người sử dụng đất, nhất là lợi ích
kinh tế, khuyến khích việc tự thương lượng, hòa giải trong nội bộ nhân dân
Luật đất đai năm 1993 ra đời thừa nhận năm quyền năng của người sử dụng

đất (quyền chuyển đổi, chuyển nhượng, cho thuê, thừa kế, thế chấp quyền sử dụng
đất) đã khẳng định tư tưởng đổi mới trong quá trình Nhà nước điều hành các quan
hệ xã hội về đất đai. Do đó, việc tôn trọng quyền của người sử dụng đất và tạo điều
kiện để họ phát huy tối đa các quyền đó là nguyên tắc quan trọng của Luật đất đai.
Thực tế đã chứng minh rằng nếu lợi ích của người sử dụng đất không được bảo đảm
thì việc sử dụng đất không thể mang lại hiệu quả kinh tế cao. Đó cũng là nguyên tắc
cơ bản trong quá trình giải quyết các tranh chấp đất đai. Nguyên tắc này cũng được
cụ thể hóa tại điều 135 Luật đất đai năm 2003 sửa đổi bổ sung năm 2009.
Tôn trọng quyền tự định đoạt của các chủ thể khi tham gia quan hệ pháp luật
đất đai là tôn trọng quyền tự do thỏa thuận, thương lượng của họ trên cơ sở các quy
định của pháp luật. Do vậy hòa giải trở thành cách thức và cũng là nguyên tắc giải
quyết tranh chấp đất đai quan trọng và đạt hiệu quả nhất.
1.3.2.3 Nguyên tắc giải quyết tranh chấp đất đai nhằm mục đích ổn định
tình hình kinh tế, chính trị, xã hội, gắn việc giải quyết tranh chấp đất đai với
việc tổ chức lại sản suất
Do ảnh hưởng tiêu cực của tranh chấp đất đai đến mọi mặt của đời sống
chính trị, kinh tế, xã hội nên việc giải quyết tranh chấp đất đai phải nhằm vào mục
đích bình ổn các quan hệ xã hội. Chú ý đảm bảo quá trình sản xuất của người dân.
Tránh làm ảnh hưởng đến cơ cấu sản xuất chung.
1.3.2.4 Nguyên tắc đảm bảo pháp chế xã hội chủ nghĩa
Khi giải quyết tranh chấp đất đai phải chú ý tuân thủ các quy tắc, trình tự, thủ
tục, thẩm quyền mà pháp luật đã quy định. Phát hiện và giải quyết kịp thời các vi

GVHD: Châu Hoàng Thân

Trang 18

SVTH: Trần Trúc Linh

Quy định và thực trạng về giải quyết tranh chấp đất đai theo thủ tục hành chính
phạm pháp luật về đất đai, tránh tình trạng tranh chấp đất đai kéo dài, làm ảnh
hưởng đến tâm lý và lợi ích của người dân.
1.3.3 Ý nghĩa của việc giải quyết tranh chấp đất đai
Việc giải quyết tranh chấp đất đai mang lại tác động cũng như ý nghĩa to lớn
đối với công tác quản lý Nhà nước về đất đai cũng như các bên sử dụng đất.
Tranh chấp đất đai xảy ra là do mâu thuẫn giữa các bên về vấn đề quyền và nghĩa vụ
của họ đối với tài sản mang tên đất đai. Có tranh chấp xảy ra hàng chục năm mà vẫn
chưa tìm được lời đáp. Việc đó làm cho mâu thuẫn ngày một dâng cao hơn. Khi
tranh chấp đã được giải quyết rõ ràng thì chủ thể sử dụng đất cũng đã biết được
quyền và nghĩa vụ của họ là ở đâu. Tránh được tình trạng bất hòa trong nội bộ nhân
dân, từ vấn đề mâu thuẫn mà xảy ra những tình trạng tranh cãi, xô xát không đáng
có. Nhằm góp phần đảm bảo được an ninh và trật tự xã hội. Tạo điều kiện an toàn và
thuận lợi cho nhân dân an tâm sản xuất.
Giải quyết tranh chấp đất đai là một công cụ hữu hiệu trong việc thực hiện
hoạt động quản lý Nhà nước về đất đai.Việc xem xét giải quyết tranh chấp đất đai là
một nội dung quan trọng trong hoạt động quản lý Nhà nước đối với đất đai và là
những biện pháp để pháp luật đất đai phát huy được vai trò trong đời sống xã hội.
Thông qua việc giải quyết các tranh chấp đất đai mà các quan hệ pháp luật đất đai
được điều chỉnh phù hợp với lợi ích của Nhà nước, của xã hội và của người sử dụng
đất. Với ý nghĩa đó thì việc giải quyết tranh chấp đất đai và tìm ra giải pháp đúng
đắn trên cơ sở pháp luật nhằm giải quyết những bất đồng, mâu thuẫn trong nội bộ
nhân dân. Trên cơ sở đó phục hồi các quyền lợi hợp pháp cho bên bị xâm hại đông
thời bắt buộc bên vi phạm phải gánh chịu mọi hậu quả pháp lý từ hành vi của họ gây
ra. Đó cũng là công việc quan trọng để tăng cường pháp chế trong lĩnh vực quản lý
và sử dụng đất đai.
Hệ thống pháp luật đất đai nói chung và quy định pháp luật về giải quyết
tranh chấp đất đai nói riêng là khá nhiều với nhiều văn bản từ trung ương đến địa
phương. Nhưng có thể nhìn thấy một điểm nổi bật là văn bản trong lĩnh vực này
được sửa đổi và bổ sung liên tục do vậy sẽ có một số điểm không phù hợp với thực

tiễn áp dụng. Do vậy trong quá trình giải quyết các tranh chấp trong lĩnh vực này
cũng là lúc cơ quan chức năng rà soát và hoàn thiện được hệ thống pháp luật. Xóa
dần những kẻ hở của pháp luật. Bên cạnh đó nâng cao được pháp chế, pháp luật là

GVHD: Châu Hoàng Thân

Trang 19

SVTH: Trần Trúc Linh


Quy định và thực trạng về giải quyết tranh chấp đất đai theo thủ tục hành chính
công cụ để bảo vệ được nền pháp chế và mọi người phải xem đó là chuẩn mực để
thực hiện.
1.4 Quy định của pháp luật về giải quyết tranh chấp đất đai
1.4.1 Giai đoạn trước khi ban hành Luật đất đai năm 1987
Trong thời kỳ trước khi ban hành Hiến pháp năm 1980, các quy định về thẩm
quyền giải quyết tranh chấp đất đai chưa rõ ràng, cụ thể ngoại trừ các quy định về
giải quyết tranh chấp đất bãi sa bồi (đất canh tác).
Thông tư 45/NV- TC ngày 2/2/1957 của Bộ nội vụ về việc phân phối và quản
lý đất bãi sa bồi quy định thẩm quyền giải quyết “tranh chấp hoa màu do chính
quyền và nông hội giải quyết, nếu đặc biệt khó khăn thì đưa ra Tòa án xét xử”.
Thẩm quyền giải quyết “tranh chấp địa giới hành chính đất bãi sa bồi” do ủy ban
hành chính xã đang quản lý giải quyết, nếu ranh giới thuộc nhiều xã thì địa phận xã
nào xã đó quản lý hoặc xã có điều kiện thuận tiện hơn quản lý, nếu xen kẽ nhiều xã
thì xã nào có số dân nhiều hơn trên bãi sa bồi quản lý và chịu trách nhiệm bảo đảm
cho các xã ít dân sản xuất trên bãi sa bồi.
Như vậy, thời kỳ này thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai của ủy ban
hành chính các cấp chưa được quy định rõ ràng. Thực tế việc giải quyết các tranh
chấp đất đai do ủy ban hành chính cấp xã thực hiện với vai trò của tổ chức nông hội

địa phương (tham gia nhiều vào công việc chính quyền), cơ quan tư pháp xã chỉ
xuất hiện khi giải quyết tranh chấp hoa màu trên đất bãi sa bồi.
Hiến pháp năm 1980 ra đời, nhấn mạnh về sở hữu toàn dân đối với đất đai, xã
hội hóa toàn bộ vốn đất đai trong cả nước. Điều 19 và điều 20 Hiến pháp quy định:
“đất đai, rừng núi, sông hồ, hầm mỏ, tài nguyên thiên nhiên trong lòng đất, ở vùng
biển và vùng thềm lục địa,…là của Nhà nước, đều thuộc sở hữu toàn dân”, “những
tập thể và cá nhân đang sử dụng đất đai được tiếp tục sử dụng”.
Tuy nhiên việc coi đất đai thuộc sở hữu chung, đất không có giá dẫn đến việc
chia cấp đất tràn lan, sử dụng kém hiệu quả. Cấp xã, cấp phường cũng tham gia vào
việc giao đất cho nhân dân; việc lấn chiếm đất để xây dựng nhà trở nên phổ biến
song không được giải quyết kịp thời là nguyên nhân chủ yếu của tranh chấp đất đai
thời kỳ này. Cơ chế quản lý, chính sách quản lý của Đảng và Nhà nước trong thời
kỳ này chưa thực sự khuyến khích nông dân sản xuất, dẫn đến nhiều tập đoàn sản
xuất, hợp tác xã làm ăn kém hiệu quả, đời sống nhân dân gặp nhiều khó khăn. Do đó
một số hợp tác xã, tập đoàn sản xuất nông nghiệp dẫn đến tan rã, đất đai lại có sự

GVHD: Châu Hoàng Thân

Trang 20

SVTH: Trần Trúc Linh


Quy định và thực trạng về giải quyết tranh chấp đất đai theo thủ tục hành chính
chia cấp lại. Nhiều gia đình trước kia đã hiến ruộng đất của cha ông vào các hợp tác
xã nay đòi lại. Khi giải quyết các tranh chấp một số địa phương còn thiên về việc sử
dụng mệnh lệnh hành chính, khiến cho việc giải quyết tranh chấp không được thỏa
đáng và dứt điểm, nên tranh chấp cứ kéo dài.
Thời kỳ này đã xuất hiện thêm các tranh chấp về đất hương hỏa, thổ cư; tranh
chấp giữa đồng bào địa phương với người dân nới khác đến sinh sống, xây dựng

vùng kinh tế mới. Tính chất của tranh chấp trở nên trầm trọng và gay gắt hơn. Tuy
nhiên, việc giải quyết các tranh chấp còn quan liêu, mang nặng tính mệnh lệnh hành
chính. Do đó tranh chấp đất đai vẫn còn tồn động, mâu thuẫn kéo dài, việc sử dụng
đất kém hiệu quả.
Các văn bản quy định việc giải quyết tranh chấp đất đai trong giai đoạn này là
- Quyết định 201/CP ngày 01/7/1980 của Hội đồng chính phủ về việc thống
nhất quản lý ruộng đất và tăng cường công tác quản lý ruộng đất trong cả nước, lần
đầu tiên quy định thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai theo ngành, theo cấp
(phần VII).
- Thông tư 55/ ĐKTK ngày 5/01/1981 của Tổng cục quản lý ruộng đất hướng
dẫn việc giải quyết các trường hợp sử dụng đất không hợp pháp, không hợp lý.
- Thông tư 293- TT/RĐ ngày 22/10/1985/ của Tổng cục quản lý ruộng đất
hướng dẫn việc giải quyết tranh chấp đất đai bãi sa bồi.
1.4.2 Giai đoạn Luật đất đai năm 1987
Luật đất đai giai đoạn này khẳng định đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà
nước thống nhất quản lý, song các văn bản hướng dẫn thi hành đã không xác định rõ
ràng quyền lợi của người sử dụng đất, gây hạn chế hiệu quả sử dụng đất.
Trong giai đoạn này nỗi trội nhất phải kể đến chủ trương thực hiện cơ chế
quản lý kinh tế mới trong nông nghiệp theo Nghị quyết 10 ngày 5/4/1988 của Bộ
chính trị. Mục đích là gắn lợi ích của người lao động với từng mảnh đất được giao,
thúc đẩy sản xuất phát triển. Người dân nhận thức rõ quyền lợi và nghĩa vụ của
mình theo quy định của pháp luật; thấy được lợi ích từ việc sử dụng đất. Vì vậy tình
trạng đòi lại ruộng đất trong nội bộ nhân dân diễn ra phổ biến và dần trở nên phức
tạp hơn. Nhất là ở miền Tây và miền Đông Nam Bộ, có nơi có những vụ tranh chấp
diễn ra gay gắt. Những ruộng đất đòi lại phổ biến là: ruộng đất đã qua mấy lần điều
chỉnh; ruộng đất do nông, lâm trường quân đội sử dụng nhưng không sử dụng hết,

GVHD: Châu Hoàng Thân

Trang 21

SVTH: Trần Trúc Linh


Quy định và thực trạng về giải quyết tranh chấp đất đai theo thủ tục hành chính
trong đó có cả ruộng đất do nông dân trước đây đã khai phá; ruộng đất do một số
cán bộ, đảng viên chiếm vì tư lợi. Ở khu vực trung du, miền núi có sự tranh chấp
giữa đồng bào dân tộc địa phương với người dân nơi khác đến khai thác, xây dựng
cùng kinh tế mới. Ngoài ra còn tồn tại các tranh chấp giữa đất trồng lúa với đất nuôi
tôm; đất hương hỏa, đất thổ cư.
Đối với nhà ở, các tranh chấp phát sinh trong giai đoạn này thường là nhà cải
tạo, nhà vắng chủ, đòi lại nhà cho thuê trước ngày 01/7/1991( ngày Pháp lệnh về
nhà ở có hiệu lực). Ngoài ra còn có tranh chấp giữa vợ chồng khi ly hôn.
Trong giai đoạn này thẩm quyền giải quyết tranh chấp đã được phân chia rõ ràng
giữa ủy ban nhân dân các cấp. Tùy theo chủ thể tranh chấp mà thuộc vào thẩm
quyền giải quyết của Ủy ban nhân dân cấp xã, cấp huyện hay cấp tỉnh. Và đặc biệt
giai đoạn này đã nhắc đến Tòa án trong công tác giải quyết tranh chấp đất đai,
nhưng Tòa án chủ yếu giải quyết các tranh chấp quyền sử dụng đất có nhà ở, vật
kiến trúc hoặc cây lâu năm. Các văn bản pháp lý được ban hành nhằm giải quyết và
điều chỉnh các tranh chấp nói trên.
- Luật đất đai năm 1987 (điều 21, điều 22).
- Nghị quyết số 10/NQTW ngày 5/4/1988 của Bộ chính trị.
- Chỉ thị 154- HĐBT ngày 11/10/1988 của Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính
phủ) về việc triển khai thực hiện chỉ thị số 47-CT/TƯ của Bộ Chính trị về giải quyết
một số vấn đề cấp bách về ruộng đất.
- Quyết định 13- HĐBT ngày 01/02/1989 của Hội đồng Bộ trưởng( nay là
Chính phủ) về việc giải quyết một số vấn đề cấp bách về ruộng đất.
- Nghị định 30- HĐBT ngày 23/3/1989 của Hội đồng Bộ trưởng (nay là
Chính phủ) về việc hướng dẫn thi hành Luật đất đai( điều 15, điều 16).
- Chỉ thị 364- CT ngày 6/11/1991 của Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng( nay là

Thủ tướng Chính phủ) về việc giải quyết tranh chấp đất đai liên quan đến địa giới
hành chính.
Các văn bản pháp lý này phần nào giải quyết được tranh chấp đất đai trong
giai đoạn nay, giảm bớt mâu thuẫn, căng thẳng trong nội bộ nhân dân.
1.4.3 Giai đoạn Luật đất đai năm 1993
Sau khi Hiến pháp năm 1992 ra đời, với các quy định mang tính nền tảng là
đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước thống nhất quản lý, Nhà nước giao đất
cho các tổ chức, hộ gia đình, cá nhân sử dụng ổn định lâu dài và người sử dụng đất

GVHD: Châu Hoàng Thân

Trang 22

SVTH: Trần Trúc Linh


Quy định và thực trạng về giải quyết tranh chấp đất đai theo thủ tục hành chính
được để lại thừa kế và chuyển quyền sử dụng đất theo quy định của pháp luật. Với
định hướng cơ bản đó, Luật đất đai năm 1993 mở rộng hơn các quyền của người sử
dụng đất. Người sử dụng đất có quyền chuyển đổi, chuyển nhượng, cho thuê, thừa
kế, thế chấp quyền sử dụng đất. Bộ luật dân sự năm 1995 thừa nhận hộ gia đình là
một đơn vị kinh tế tự chủ, cụ thể hóa các quyền và nghĩa vụ của chủ thể khi tham
gia vào quan hệ giao dịch dân sự về đất đai. Hơn nữa trong cơ chế kinh tế thị
trường, đất đai trở thành tài sản đặc biệt, có giá; người sử dụng đất có thể chuyển
đổi, chuyển nhượng quyền sử dụng đất nhằm đáp ứng nhu cầu sản xuất và đời sống
của bản thân. Khi cần họ có thể đem quyền sử dụng đất đai đi thế chấp vay vốn phát
triển sản xuất.
Những quy định mới của Luật đất đai năm 1993 đã đảm bảo quyền lợi và
phát huy khả năng của người sử dụng đất, khiến đất đai ngày càng có giá trị.
Luật đất đai năm 1993 đánh dấu một bước phát triển quá trình hoàn thiện cơ chế

quản lý đất đai của Nhà nước ta, khắc phục tình trạng bao cấp về đất đai, giao đất sử
dụng không mất tiền, đảm bảo khai thác tối đa nguồn lợi từ đất.
Mức độ đô thị hóa diễn ra nhanh chóng, nhu cầu về nhà ở của người dân càng
trở nên bức xúc, việc sử dụng đất đai để xây dựng cơ sở hạ tầng ngày càng khiến
cho giá đất tăng đột biến chỉ trong thời gian ngắn. Đây là nguyên nhân góp phần làm
tăng thêm các tranh chấp đất đai. Cùng với việc gia tăng dân số, chính sách xã hội
về nhà ở tại các đô thị lớn đang trở thành vấn đề bức xúc cần được giải quyết.
Trước tình hình đó, nhằm hoàn chỉnh thêm một bước các quy định về giải
quyết tranh chấp đất đai, đáp ứng nhu cầu của tình hình mới. Luật đất đai năm 1993
đã được sửa đổi bổ sung một số điều vào năm 1998 và năm 2001. Với hơn 171 văn
bản pháp luật đất đai được các cấp, các ngành ở Trung ương và hàng trăm văn bản
do các cơ quan địa phương ban hành đã góp phần đáng kể vào việc giải quyết tranh
chấp đất đai. Pháp luật giai đoạn này quy định thêm vấn đề hòa giải khi có tranh
chấp đất đai xảy ra. Bên cạnh đó Ủy ban nhân dân cấp xã không còn thẩm quyền
giải quyết các tranh chấp. Vì tranh chấp giai đoạn này phát sinh khá nhiều và khá
phức tạp. Trong khi Ủy ban nhân dân giải quyết các tranh chấp mà người sử dụng
đất không có giấy chứng nhận về quyền sử dụng đất hợp pháp của cơ quan Nhà
nước có thẩm quyền thì giai đoạn này có thẩm quyền của Tòa án cũng được mở
rộng hơn, Tòa án giải quyết các tranh chấp mà người sử dụng đất đã có giấy chứng

GVHD: Châu Hoàng Thân

Trang 23

SVTH: Trần Trúc Linh


Quy định và thực trạng về giải quyết tranh chấp đất đai theo thủ tục hành chính
nhận của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền và tranh chấp về tài sản gắn liền với việc
sử dụng đất đó.

Trong đó có thể đề cập đến các văn bản tiêu biểu:
- Thông tư liên tịch 02/TTLT/TANDTC, VKSNDTC, TCĐC của Tòa án
nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao và Tổng cục địa chính ngày
28/7/1997 hướng dẫn về thẩm quyền của Tòa án nhân dân trong việc giải quyết các
tranh chấp quyền sử dụng đất theo khoản 3 điều 38 Luật đất đai.
- Thông tư liên tịch 01/TTLT/TANDTC, VKSNDTC, TCĐC của Tòa án
nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao và Tổng cục địa chính ngày
3/01/2002 hướng dẫn về thẩm quyền của Tòa án nhân dân trong việc giải quyết
tranh chấp liên quan đến quyền sử dụng đất.
1.4.4 Giai đoạn Luật đất đai năm 2003 được ban hành cho đến nay
Giai đoạn này vẫn tiếp tục khẳng định đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà
nước thống nhất quản lý. Thực hiện luật đất đai năm 2003 đã tác động sâu rộng, tích
cực đến phát triển kinh tế- xã hội, quốc phòng, an ninh của đất nước.
Đối với khu vực nông nghiệp, nông thôn chính sách đất đai đã giải phóng
được sức lao động, thúc đẩy phát triển thị trường hàng hóa nông nghiệp. Thúc đẩy
chuyển dịch cơ cấu kinh tế, phát triển kết cấu hạ tầng, công nghiệp, đô thị và dịch
vụ, tạo bước đi hợp lý cho quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong thời kỳ đẩy
mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Quỹ đất dành cho phát triển công
nghiệp, dịch vụ, xây dựng kết cấu hạ tầng, phát triển đô thị ngày càng được mở
rộng. Bên cạnh đó thị trường bất động sản, trong đó có quyền sử dụng đất, đã từng
bước được hình thành và hoạt động ngày càng minh bạch, hiệu quả hơn, huy động
được nguồn vốn cho phát triển kinh tế xã hội của đất nước.
Bên cạnh những nguồn lợi từ đất đai mang lại thì vẫn còn những khó khăn
nhất định trong công tác quản lý đất đai, đặc biệt là vấn đề tranh chấp đất đai. Vào
giai đoạn này các quyền cơ bản của người sử dụng đất có thêm quyền tặng, cho
quyền sử dụng đất và được thực hiện được hiện theo quy định của pháp luật đất đai.
Khi đó lợi ích từ tài nguyên đất được mở rộng tối đa do vậy tranh chấp trong quá
trình sử dụng đất về quyền lợi cũng như nghĩa vụ của các chủ thể sử dụng đất đương
nhiên xảy ra.
Việc quản lý đất đai của các nông, lâm trường, các doanh nghiệp, Nhà nước

chưa tốt; tồn tại tình trạng đất đai bị lấn chiếm, các hộ nhận khoáng doanh nghiệp tự

GVHD: Châu Hoàng Thân

Trang 24

SVTH: Trần Trúc Linh