LUẬN văn LUẬT tư PHÁP QUYỀN của NHÓM NGƯỜI yếu THẾ

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT


LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
KHÓA 35 (2009 – 2013)

QUYỀN CỦA NHÓM NGƯỜI YẾU THẾ

Giảng viên hướng dẫn
ThS. ĐINH THANH PHƯƠNG
Bộ môn Luật Hành chính

Sinh viên thực hiện
QUẢNG THỊ KIỀU DIỄM
MSSV: 5095596
Lớp: Luật Tư Pháp 2 – K35

Cần Thơ, 5/2013


LỜI CẢM ƠN

Trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn này, tác
giả đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ quý báu của quý thầy cô, các anh chị và
các bạn sinh viên. Với lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc, tác giả xin được bày tỏ
lời cảm ơn chân thành.
Trước tiên, tác giả xin chân thành cảm ơn tập thể quý thầy cô công tác tại
Khoa Luật - Trường Đại học Cần Thơ, những người đã truyền đạt kiến thức pháp
lý, làm nền tảng để tác giả nghiên cứu và hoàn thành luận văn tốt nghiệp này.
Tác giả xin gửi lời cảm ơn đến bạn bè, các anh chị và các bạn sinh viên

trong Khoa, xin chân thành cảm ơn gia đình đã luôn ở bên cạnh động viên và giúp
đỡ tác giả học tập và hoàn thành luận văn.
Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ lòng tri ân sâu sắc đến ThS. Đinh Thanh Phương,
người đã hết lòng giúp đỡ và tận tình hướng dẫn để tác giả có thể hoàn thành tốt
luận văn tốt nghiệp.
Dù đã có nhiều cố gắng trong quá trình thực hiện đề tài nhưng chắc chắn
rằng luận văn này không tránh khỏi một vài thiếu sót. Tác giả rất mong nhận được
những đóng góp quý báu của quý thầy cô và các bạn sinh viên.

Cần Thơ, ngày 01 tháng 5 năm 2013
Sinh viên thực hiện


NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN
-------...........................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................

...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................

Cần Thơ, ngày….tháng….năm 2013
Giảng viên hướng dẫn


NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN PHẢN BIỆN
------- ..........................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................

...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................

Cần Thơ, ngày….tháng….năm 2013
Giảng viên phản biện


MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU ......................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ QUYỀN CỦA NHÓM NGƯỜI
YẾU THẾ ....................................................................................... 4
1.1. KHÁI NIỆM VÀ ĐẶC ĐIỂM VỀ NHÓM NGƯỜI YẾU THẾ ………………..4
1.1.1. Nhóm người yếu thế nói chung ................................................................... 4
1.1.1.1. Khái niệm về nhóm người yếu thế ...................................................... 4
1.1.1.2. Đặc điểm về nhóm người yếu thế ....................................................... 5
1.1.2. Những nhóm người yếu thế cụ thể.............................................................. 6
1.1.2.1. Người cao tuổi ................................................................................... 6
1.1.2.2. Người khuyết tật................................................................................. 7
1.1.2.3. Trẻ em................................................................................................ 8
1.1.2.4. Phụ nữ ............................................................................................... 9
1.2. QUYỀN CỦA NHÓM NGƯỜI YẾU THẾ TRONG LUẬT QUỐC TẾ.............10
1.2.1. Quyền con người.......................................................................................... 11
1.2.1.1. Khái niệm quyền con người................................................................ 11
1.2.1.2. Tính chất quyền con người................................................................. 11

1.2.2. Một số quy định của pháp luật quốc tế về quyền của nhóm người yếu
thế ................................................................................................................ 12
1.2.2.1. Các nguyên tắc của Liên hợp quốc về người cao tuổi......................... 13
1.2.2.2. Công ước quốc tế về các quyền của người khuyết tật ......................... 14
1.2.2.3. Công ước của Liên hợp quốc về quyền của trẻ em (CRC) .................. 16
1.2.2.4. Công ước về xóa bỏ mọi hình thức phân biệt đối xử với
phụ nữ (CEDAW………………………………………………………………17


CHƯƠNG 2. QUYỀN CỦA NHÓM NGƯỜI YẾU THẾ THEO
PHÁP LUẬT VIỆT NAM ........................................................20
2.1. QUYỀN CỦA NGƯỜI CAO TUỔI .................................................................... 20
2.1.1. Quyền được phụng dưỡng, chăm sóc ........................................................ 20
2.1.2. Quyền được chăm sóc sức khỏe ................................................................. 21
2.1.3. Quyền được chăm sóc về văn hóa, giáo dục, thể dục, thể thao, giải trí
và du lịch ................................................................................................... 22
2.2. QUYỀN CỦA NGƯỜI KHUYẾT TẬT .............................................................. 23
2.2.1. Quyền được chăm sóc, nuôi dưỡng............................................................ 23
2.2.2. Quyền được hỗ trợ để phục hồi chức năng ............................................... 24
2.2.3. Quyền được giáo dục .................................................................................. 25
2.2.4. Quyền được học nghề và có việc làm ......................................................... 26
2.2.5. Quyền tham gia hoạt động văn hóa,vui chơi, giải trí và thể thao..............27
2.2.6. Quyền được hỗ trợ trong việc đi lại ........................................................... 28
2.3. QUYỀN CỦA TRẺ EM ....................................................................................... 29
2.3.1. Quyền được khai sinh và có quốc tịch của trẻ em..................................... 29
2.3.2. Quyền được chăm sóc, nuôi dưỡng của trẻ em ......................................... 29
2.3.3. Quyền học tập của trẻ em........................................................................... 30
2.3.4. Quyền vui chơi, giải trí, hoạt động văn hóa, nghệ thuật, thể thao, du
lịch của trẻ em ............................................................................................ 31
2.3.5. Bảo vệ trẻ em trong trường hợp cha, mẹ có hành vi vi phạm quyền

trẻ em......................................................................................................... 32
2.4. QUYỀN CỦA PHỤ NỮ ....................................................................................... 32
2.4.1. Quyền bình đẳng của phụ nữ trong lĩnh vực chính trị ............................. 32


2.4.2. Quyền bình đẳng của phụ nữ trong lĩnh vực kinh tế ................................ 33
2.4.3. Quyền bình đẳng của phụ nữ trong lĩnh vực lao động, việc làm………...34
2.4.4. Quyền bình đẳng của phụ nữ trong quan hệ hôn nhân và gia đình......... 35

CHƯƠNG 3. THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO QUYỀN CỦA
NHÓM NGƯỜI YẾU THẾ ........................................................ 37
3.1. THỰC TRẠNG VỀ QUYỀN CỦA NHÓM NGƯỜI YẾU THẾ........................ 37
3.1.1. Thực trạng từ việc thực hiện các chính sách của nhà nước về quyền của
nhóm người yếu thế................................................................................... 37
3.1.1.1. Thực trạng từ việc thực hiện các chính sách của nhà nước về quyền
của người cao tuổi ............................................................................ 37
3.1.1.2. Thực trạng từ việc thực hiện các chính sách của nhà nước về quyền
của người khuyết tật........................................................................... 39
3.1.1.3. Thực trạng từ việc thực hiện các chính sách của nhà nước về quyền
của trẻ em .......................................................................................... 41
3.1.1.4. Thực trạng từ việc thực hiện các chính sách của nhà nước về quyền
của phụ nữ ......................................................................................... 42
3.1.2. Nguyên nhân chung của thực trạng........................................................... 44
3.1.2.1. Nguyên nhân khách quan của thực trạng ........................................... 44
3.1.2.2. Nguyên nhân chủ quan của thực trạng ............................................... 45
3.1.3. Nguyên nhân của từng thực trạng ............................................................. 45
3.1.3.1. Nguyên nhân thực trạng thực hiện các chính sách của nhà nước về quyền
của người cao tuổi…………………………………………….45
3.1.3.2. Nguyên nhân thực trạng thực hiện các chính sách của nhà nước về quyền
của người khuyết tật…………………………………………..46

3.1.3.3. Nguyên nhân thực trạng thực hiện các chính sách của nhà nước về quyền
của trẻ em……………………………………………………...47
3.1.3.4. Nguyên nhân thực trạng thực hiện các chính sách của nhà nước về quyền
của phụ nữ…………………………………………………….48
3.2. GIẢI PHÁP NÂNG CAO QUYỀN CỦA NGƯỜI YẾU THẾ........................... 48
3.2.1. Giải pháp nâng cao quyền của người cao tuổi ......................................... 48
3.2.2. Giải pháp nâng cao quyền của người khuyết tật...................................... 49
3.2.3. Giải pháp nâng cao quyền của trẻ em ...................................................... 50
3.2.4. Giải pháp nâng cao quyền của phụ nữ ..................................................... 50
3.2.5. Hiệu quả của giải pháp.............................................................................. 51

KẾT LUẬN ............................................................................................................. 52
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO


Đề tài: Quyền của nhóm người yếu thế

LỜI NÓI ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong quá trình hội nhập và phát triển kinh tế, với sự cạnh tranh gay gắt của cơ chế
thị trường, một bối cảnh xã hội luôn đòi hỏi mỗi người phải nhanh nhạy, năng động, sáng
tạo, phải thích nghi với những biến đổi và yêu cầu của xã hội. Đối với một số nhóm người
trong xã hội đặc biệt là nhóm người yếu thế vốn vĩ họ đã gặp nhiều khó khăn trong cuộc
sống sinh hoạt và hoạt động xã hội thì nay đối với họ khó khăn lại càng khó khăn hơn. Bởi
vì đó là những người chưa đủ kinh nghiệm sống, chưa đủ yêu cầu về thể lực (nhóm trẻ em),
là những người gặp khó khăn về sức khỏe do tuổi tác, bệnh tật (người cao tuổi), gặp khó
khăn trong sinh hoạt do khiếm khuyết về cơ thể (nhóm người tàn tật)…Chính vì những khó
khăn và bất lợi họ gặp phải trong cuộc sống nên Đảng và nhà nước ta đã có rất nhiều chính

sách, chủ trương nhằm giúp nhóm người yếu thế có được cuộc sống tốt hơn, sớm hòa nhập
cộng đồng xã hội và đặc biệt là bên cạnh những quyền mà tất cả mọi người đều được hưởng,
nhóm người yếu thế còn được hưởng những đặc quyền từ luật quốc tế và pháp luật quốc gia
dành riêng cho họ.
Tuy nhiên, để nhóm người yếu thế thực hiện được đầy đủ các quyền luật định của
mình thì ngoài những khó khăn của họ còn có các bất cập từ chính sách của nhà nước và
công tác thực hiện chưa hiệu quả dẫn đến quyền của nhóm người yếu thế chưa được bảo vệ
một cách chính đáng và phù hợp với nhu cầu và nguyện vọng của họ, một số đối tượng trong
xã hội còn lạm dụng họ để phục vụ lợi ích riêng cho bản thân, một bộ phận không nhỏ người
trong xã hội còn có sự phân biệt đối xử và kỳ thị đối với nhóm người yếu thế.
Với những vấn đề nêu trên, việc nghiên cứu đề tài “Quyền của nhóm người yếu thế”
để góp phần tăng cường hiệu quả pháp luật nâng cao hơn nữa về quyền của người yếu thế và
bảo vệ những người này là rất cần thiết và mang tính thực tiễn cao. Đó cũng chính là lý do
thúc đẩy tác giả lựa chọn và nghiên cứu đề tài này cho luận văn tốt nghiệp Cử nhân luật của
mình.
2. Phạm vi nghiên cứu
Về phạm vi nghiên cứu, đề tài này tập trung phân tích quy định của Luật người cao
tuổi năm 2009; Luật người khuyết tật năm 2010; Luật bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em
năm 2004; Luật bầu cử đại biểu Quốc hội năm 1997 (sửa đổi, bổ sung năm 2001, 2010);
GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

1

SVTH: Quảng Thị Kiều Diễm


Đề tài: Quyền của nhóm người yếu thế

Luật bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân năm 2003 (sửa đổi, bổ sung năm 2010); Luật bình
đẳng giới năm 2006, Bộ luật lao động năm 1994 (sửa đổi, bổ sung năm 2002, 2006, 2007,

2012) và một số văn bản khác có liên quan khác.
3. Mục đích nghiên cứu
Về mục đích nghiên cứu, đề tài làm rõ một số vấn đề lý luận, pháp lý và thực tiễn của
việc quy định quyền của người yếu thế. Từ đó, tìm ra những nguyên nhân và giải pháp nâng
cao hơn nữa quyền của người yếu thế.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
Trong quá trình nghiên cứu đề tài, đề tài đặt ra những nhiệm vụ cụ thể như sau:
- Xác định những vấn đề lý luận cơ bản của đề tài: khái niệm người yếu thế, khái
niệm quyền con người, khái niệm người cao tuổi, khái niệm người khuyết tật, khái niệm về
trẻ em, khái niệm về phụ nữ, …
- Nghiên cứu các quy định của pháp luật Quốc tế và Việt Nam về quyền của người
yếu thế.
- Tìm kiếm và phân tích những nguyên nhân của thực trạng, đồng thời đưa ra một số
kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật nhằm nâng cao hơn nữa quyền của người yếu thế.
- Hoàn thành đề tài nghiên cứu mang tính khoa học và tính thực tiễn cao để làm
nguồn tư liệu phục vụ học tập, nghiên cứu.
5. Phương pháp nghiên cứu
Trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, những quan
điểm của Đảng và nhà nước về quyền con người, đề tài được nghiên cứu bằng phương pháp
luận duy vật biện chứng kết hợp với các phương pháp nghiên cứu khoa học truyền thống
khác như: Phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh; phương pháp nghiên cứu trên tài liệu,
sách vở; phương pháp nghiên cứu, phân tích luật viết và một số phương pháp luận khác.
Trong đó, phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh là các phương pháp quan trọng và được
tác giả sử dụng chủ yếu trong quá trình thực hiện đề tài này.
6. Bố cục đề tài
Ngoài lời cảm ơn, danh mục tài liệu tham khảo thì luận văn gồm có lời mở đầu, phần
nội dung và kết luận. Riêng phần nội dung gồm có 3 chương:
GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

2

SVTH: Quảng Thị Kiều Diễm


Đề tài: Quyền của nhóm người yếu thế

- Chương 1. Lý luận chung về nhóm người yếu thế
- Chương 2. Quyền của nhóm người yếu thế theo quy định của pháp luật Việt Nam
- Chương 3. Thực trạng và giải pháp nâng cao quyền của nhóm người yếu thế
Đề tài “Quyền của nhóm người yếu thế” là một đề tài khá phức tạp và manh tính
thực tiễn cao, đòi hỏi tác giả cần có kiến thức sâu rộng cả về lý luận lẫn thực tiễn về người
yếu thế. Ngoài ra, tác giả phải biết nắm bắt được những vấn đề cốt lõi, những tồn tại và bất
cập còn gặp phải để từ đó mạnh dạn đề xuất giải pháp giải quyết. Là một sinh viên năm cuối,
lần đầu tiên làm quen với một đề tài nghiên cứu khoa học và là một đề tài còn mới mẻ, với
thời gian nghiên cứu còn hạn chế cũng như vốn kiến thức hiểu biết có giới hạn nên không
thể tránh khỏi những thiếu sót hay khiếm khuyết trong việc nghiên cứu đề tài. Tác giả rất
mong nhận được sự đóng góp ý kiến, đánh giá, phê bình của thầy cô và các bạn sinh viên.

GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

3

SVTH: Quảng Thị Kiều Diễm


Đề tài: Quyền của nhóm người yếu thế

CHƯƠNG 1
LÝ LUẬN CHUNG VỀ QUYỀN CỦA NHÓM NGƯỜI YẾU THẾ
Trước khi tìm hiểu về quyền của nhóm người yếu thế trong pháp luật Việt Nam, tác

giả xin được trình bày phần lý luận chung về quyền của nhóm người yếu thế. Trong đó, ta sẽ
tìm hiểu để hiểu rõ hơn tại sao những người này lại được xem là người yếu thế trong xã hội
và nhóm người yếu thế bao gồm những đối tượng nào, những đặc điểm chung và riêng biệt
của từng đối tượng cụ thể. Bên cạnh đó, tác giả cũng trình bày phần quyền của nhóm người
yếu thế trong luật quốc tế để người đọc nắm rõ được các quyền cơ bản dành người yếu thế
bên cạnh các quyền mà tất cả mọi người đều được hưởng. Vì vậy, phần lý luận chung về
quyền của nhóm người yếu thế là một phần không thể thiếu khi nghiên cứu về quyền của
nhóm người yếu thế.
1.1. KHÁI NIỆM VÀ ĐẶC ĐIỂM VỀ NHÓM NGƯỜI YẾU THẾ
1.1.1 . Nhóm người yếu thế nói chung
1.1.1.1. Khái niệm về nhóm người yếu thế
Khái niệm nhóm người yếu thế được sử dụng rất phổ biến trong các văn kiện pháp lý
quốc tế và trong các hoạt động nghiên cứu, thực tiễn về quyền con người trên thế giới. Việc
kể tên những đối tượng yếu thế này hay đối tượng yếu thế khác trong danh sách của nhóm
nguời yếu thế hoàn toàn phụ thuộc vào quan điểm cũng như mục tiêu của từng nghiên cứu,
từng dự án, từng phong trào, từng chính sách cụ thể.
Theo định nghĩa chung của Liên hợp quốc, nhóm người yếu thế trong xã hội bao
gồm: Người nghèo, những người có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, phụ nữ, trẻ em, người cao
tuổi và người khuyết tật.1
Bên cạnh đó, theo xác định của Tổ chức giáo dục, khoa học và văn hóa của Liên hợp
quốc (UNESCO), nhóm người yếu thế bao gồm: Những người ăn xin, nạn nhân của các loại
tội phạm, người tàn tật, thanh thiếu niên có hoàn cảnh khó khăn, nhóm giáo dục đặc biệt,

1

Đan
Thanh:
Người
yếu
thế

vẫn
thế,
Báo
điện
tử
báo
mới,
2012,
[ ngày truy cập 1301-2013].

GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

4

SVTH: Quảng Thị Kiều Diễm


Đề tài: Quyền của nhóm người yếu thế

người nghèo, người cao tuổi, người bị bệnh HIV/AIDS, người thất nghiệp, người lang thang
cơ nhỡ.2
Trong một số nghiên cứu ở Việt Nam còn kể thêm nhóm người yếu thế là nạn nhân
chiến tranh, nạn nhân chất độc da cam, nhóm bị bạo lực gia đình, nạn nhân bị quấy rối và
lạm dụng tình dục, nạn nhân buôn bán người, các đối tượng mắc bệnh xã hội, trẻ em bị ảnh
hưởng của HIV/AIDS… 3
Mặc dù, không có định nghĩa chính thức chung nào được đưa ra về nhóm người yếu
thế. Tuy nhiên, từ các nguồn tài liệu và thực tiễn, có thể xác định khái niệm nhóm người yếu
thế là: “Nhóm xã hội đặc biệt, có hoàn cảnh khó khăn hơn, có vị thế xã hội thấp kém hơn so
với các nhóm xã hội bình thường có những đặc điểm tương tự. Họ gặp phải những thách
thức, ngăn cản khả năng hòa nhập của họ vào đời sống cộng đồng”. Những rào cản đó có

thể liên quan đến thể chất, nghề nghiệp, hoàn cảnh sống, sự đánh giá, kỳ thị của xã hội, các
vấn đề tâm lý…Đó có thể là rào cản vô hình, có thể là hữu hình, ngăn cản họ tiếp cận và sử
dụng các phương tiện sống thiết yếu hay các dịch vụ xã hội cần thiết cho mọi người bình
thường của xã hội. Vì thế, những nhóm người yếu thế này cần được chú ý bảo vệ đặc biệt so
với những nhóm, cộng đồng người khác.4
1.1.1.2. Đặc điểm về nhóm người yếu thế
Nhóm người yếu thế thường ở vào vị trí bất lợi về một, hay một số khía cạnh nào đó
trong cuộc sống. Đối với nhóm người này họ rất dễ bị tổn thương, bên cạnh đó, họ còn gặp
khó khăn trong việc thụ hưởng các quyền so với những người bình thường trong xã hội.
Những khó khăn mà họ thường gặp phải chẳng hạn như: về sức khỏe, về khả năng tham gia
các hoạt động xã hội, về kinh tế,…Sau đây, người viết xin trình bày cụ thể từng khó khăn
vừa nêu như sau:
Thứ nhất, những người yếu thế thường gặp vấn đề khó khăn về sức khỏe, những
người này thường có sức khỏe kém, sức khỏe người cao tuổi suy giảm do tuổi già, sức khỏe
người khuyết tật các dạng vận động kém và hầu hết không có khả năng lao động. Vì thế,
những hoạt động và các công việc cần có thể lực tốt thì họ sẽ khó có thể đáp ứng được theo
yêu cầu, bên cạnh đó, nếu tham gia vào công việc mà họ thường xuyên xin nghĩ vì vấn đề
2

Mạng công tác xã hội Việt Nam, Nhà nước Việt Nam với công tác hỗ trợ nhóm yếu thế,
[ ngày truy cập 13-1-2013].
3
Mạng công tác xã hội Việt Nam, Nhà nước Việt Nam với công tác hỗ trợ nhóm yếu thế,
[ ngày truy cập 13-1-2013].
4
Mạng công tác xã hội Việt Nam:
Nhà nước Việt Nam với công tác hỗ trợ nhóm yếu thế,
[ ngày truy cập 13-1-2013].

GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

5

SVTH: Quảng Thị Kiều Diễm


Đề tài: Quyền của nhóm người yếu thế

sức khỏe thì sẽ ảnh hưởng đến công việc. Các nhà tuyển dụng lao động sẽ cân nhắc khi
tuyển dụng những người này vì vậy họ khó có thể xin được việc làm. Có thể thấy đối với
phụ nữ khi họ thực hiện chức năng sinh đẻ thì được nghĩ hộ sản. Tuy nhiên, cũng rất nhiều
phụ nữ gặp phải các bệnh về sinh lý dẫn đến việc không tập trung và làm tốt công việc, nặng
hơn thì họ phải sinh nghĩ và nếu theo định kỳ thì họ phải xin nghĩ việc thường xuyên hơn so
với các đối tượng khác.
Thứ hai, đó là khó khăn về mặt kinh tế. Đối với những người cao tuổi, trẻ em và
người tàn tật do sức khỏe kém nên khả năng lao động bị hạn chế, vì thế họ không có thu
nhập hoặc thu nhập không ổn định, đời sống kinh tế gặp nhiều khó khăn, phần lớn phụ thuộc
vào kinh tế của gia đình và một phần trợ cấp xã hội. Bên cạnh đó, do gặp phải những khó
khăn về mặt kinh tế nên những người yếu thế có đời sống vật chất chưa tương đối và đầy đủ,
những nhu cầu cơ bản về vật chất chưa được đảm bảo. Vì vậy, dễ ảnh hưởng đến sự phát
triển hoặc cơ chế bảo vệ và chăm sóc cho nhóm người yếu thế.
Thứ ba, khó khăn về khả năng tham gia các hoạt động xã hội. Do những người yếu
thế thường bị xã hội kỳ thị và phân biệt đối xử nên họ rất khó khăn trong việc tham gia các
hoạt động xã hội phù hợp với khả năng và nhu cầu của họ như các hoạt động văn hóa, nghệ
thuật, các hoạt động vui chơi khác ngoài cộng đồng, nếu những người này được hòa nhập
cùng cộng đồng thì đời sống tinh thần của họ sẽ được cải thiện và tạo cho họ thêm lạc quan
và niềm tin vào cuộc sống. Ngoài ra, những người yếu thế còn gặp một số khó khăn khác
như về khả năng di chuyển, khó khăn khi thực hiện các công việc như tự chăm sóc bản thân,
vệ sinh cá nhân.
1.1.2 . Những nhóm người yếu thế cụ thể

Do đối tượng của nhóm người yếu thế khá rộng bao gồm nhiều đối tượng như: Người
nghèo, những người có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, phụ nữ, trẻ em, người cao tuổi, người
khuyết tật, những người ăn xin, nạn nhân của các loại tội phạm, người tàn tật, thanh thiếu
niên có hoàn cảnh khó khăn, nhóm giáo dục đặc biệt, người nghèo, người cao tuổi, người bị
bệnh HIV/AIDS, người thất nghiệp, người lang thang cơ nhỡ,… nên đề tài chỉ có thể nghiên
cứu các đối tượng chủ yếu gồm: người cao tuổi, người khuyết tật, trẻ em và phụ nữ.
1.1.2.1. Người cao tuổi
- Khái niệm người cao tuổi

GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

6

SVTH: Quảng Thị Kiều Diễm


Đề tài: Quyền của nhóm người yếu thế

Theo định nghĩa của Tổ chức y tế thế giới thì: “Người cao tuổi phải từ 70 tuổi trở
lên”.
Theo Luật về người cao tuổi Việt Nam được Quốc hội thông qua năm 2009 quy định:
“Người cao tuổi là những người từ đủ 60 tuổi trở lên”.5
Lý do chính dẫn đến việc quy định độ tuổi người cao tuổi ở Việt Nam thấp hơn so với
Tổ chức Y tế thế giới là do tuổi thọ trung bình của người dân nước ta thấp hơn so với rất
nhiều nước trên thế giới, song song đó, quy định độ tuổi như vậy nhằm đảm bảo các nhu cầu
cơ bản về ăn, mặc, ở, đi lại, chăm sóc sức khỏe cũng như tạo điều kiện tham gia các hoạt
động văn hóa, giáo dục, thể thao,…
- Đặc điểm
Trước hết, đó là đặc điểm về sức khỏe, người cao tuổi đa số sức khỏe đã suy giảm rất
nhiều do tuổi đã cao, phần ít họ còn khả năng tự chăm sóc bản thân, thường đối với những

người có độ tuổi càng lớn thì khả năng phụ thuộc vào con, cháu để chăm sóc cá nhân, hỗ trợ
việc đi lại càng nhiều,...
Thứ hai, đặc điểm về kinh tế và khả năng tham gia các hoạt động chính trị, xã hội,
người cao tuổi thường ít còn khả năng độc lập về kinh tế, có nguồn thu nhập thấp, các ngành
nghề của họ để lại việc họ có nhận được các khoảng phụ cấp của nhà nước, bên cạnh đó còn
có các khoảng phụ cấp của con cháu và một số trợ cấp của xã hội. Đối với các hoạt động
chính trị, xã hội của người cao tuổi cũng giảm dần do phần lớn ảnh hưởng từ sức khỏe, bên
cạnh đó, nếu có điều kiện họ cũng tham gia các hoạt động thể dục, văn hóa nghệ thuật,…
1.1.2.2. Người khuyết tật
- Khái niệm người khuyết tật
Theo Công ước Quốc tế về quyền của người khuyết tật năm 2001 thì người khuyết tật
được xác định như sau: “Người khuyết tật bao gồm những người có những khiếm khuyết lâu
dài về thể chất, trí tuệ, thần kinh hoặc giác quan mà khi tương tác với các rào cản khác
nhau có thể cản trở sự tham gia đầy đủ và hiệu quả của họ trong xã hội trên một nền tảng
công bằng như những người khác trong xã hội”.6
Theo phân loại của Tổ chức Y tế thế giới, có ba mức độ về khuyết tật: khiếm khuyết,
khuyết tật và tàn tật. Khiếm khuyết chỉ đến sự mất mát hoặc không bình thường của cấu trúc
5
6

Luật người cao tuổi năm 2009, Điều 2.
Công ước của Liên hợp quốc về quyền của người khuyết tật năm 2001, Điều 1.

GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

7

SVTH: Quảng Thị Kiều Diễm

Đề tài: Quyền của nhóm người yếu thế

cơ thể liên quan đến tâm - sinh lý. Khuyết tật chỉ đến sự giảm thiểu chức năng hoạt động, là
hậu quả của sự khiếm khuyết. Còn tàn tật đề cập đến sự bất lợi hoặc thiệt thòi của người
mang khiếm khuyết do tác động của môi trường xung quanh lên tình trạng khuyết tật của họ.
Còn theo quan điểm của Tổ chức Quốc tế người khuyết tật thì: “Người khuyết tật trở thành
người tàn tật là do thiếu cơ hội để tham gia các hoạt động xã hội và có một cuộc sống giống
như thành viên khác”.7
- Đặc điểm người khuyết tật
Thứ nhất, người khuyết tật có sự khiếm khuyết về thể chất, thần kinh, trí tuệ… hoặc
kết hợp một trong số các tình trạng trên. Phản ánh sự tương tác giữa các tính năng của cơ thể
của một người và các tính năng của xã hội mà họ sống. Tình trạng khuyết tật có thể có từ khi
sinh ra, hoặc xảy ra trong cuộc đời con người.
Thứ hai, do có những khiếm khuyết làm ảnh hưởng đến khả năng của những người
khuyết tật mà họ thường bị xâm phạm các quyền của mình. Bên cạnh đó, họ còn phải đối
diện với những khó khăn mà bản thân họ không thể tự thực hiện được. Những người này
thường hay tự ti và mặc cảm về bản thân, một số người trong xã hội có sự phân biệt đối xử
và có những hành vi xúc phạm người khuyết tật.
Thứ ba, người khuyết tật thường có trình độ tay nghề thấp hoặc không có nghề, đa số
họ có nguồn thu nhập thấp do khả năng của họ không đáp ứng được các yêu cầu của xã hội
và phần lớn thu nhập của họ có được từ nguồn ngân sách xã hội.
1.1.2.3. Trẻ em
- Khái niệm về trẻ em
Theo pháp luật quốc tế thì: “ Trẻ em là những người dưới 18 tuổi”.8
Theo pháp luật Việt Nam thì: “Trẻ em là công dân Việt nam dưới 16 tuổi”.9
Mặc dù pháp luật Việt Nam quy định độ tuổi thấp hơn so với quy định trong Công
ước của Liên hợp quốc về quyền của trẻ em vẫn không vi phạm công ước vì trong Điều 1
Công ước của Liên hợp quốc về quyền của trẻ em nêu rõ trừ trường hợp luật pháp áp dụng
với trẻ em đó quy định tuổi thành niên sớm hơn.

7

Vũ Dũng: Thích ứng xã hội của nhóm xã hội yếu thế ở nước ta hiên nay, Nxb Từ điển Bách khoa, Hà Nội, 2012, tr. 60.
Công ước của Liên hợp quốc về quyền của trẻ em năm 1989, Điều 1.
9
Luật bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em năm 2004, Điều 1.
8

GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

8

SVTH: Quảng Thị Kiều Diễm


Đề tài: Quyền của nhóm người yếu thế

- Đặc điểm về trẻ em
Về mặt thể chất của trẻ em phát triển còn chưa đầy đủ. Do đang trong quá trình phát
triển về thể chất nên các em cần có sự chăm sóc cần thiết từ phía gia đình để các em có thể
phát triển tốt và toàn diện hơn.
Về mặt tâm lý, các em thường có những suy nghĩ còn non nớt, nhận thức vấn đề đôi
khi còn chưa chín chắn. Chính vì vậy, các quan điểm và ý kiến của các em thường không
được lắng nghe hoặc tôn trọng.
Trẻ em thường sống phụ thuộc gia đình, cha, mẹ, các em vẫn chưa thể tự hoàn toàn
chăm sóc được cho bản than. Bên cạnh đó, các em chưa đến độ tuổi lao động nên chưa thể
tạo thu nhập vì thế các em vẫn phụ thuộc kinh tế vào cha mẹ.
1.1.2.4. Phụ nữ
- Khái niệm về phụ nữ
Phụ nữ là cụm từ thường được dùng để chỉ giới tính nữ.Tuy nhiên, bên cạnh đó còn

sử dụng các từ khác như là đàn bà, con gái,…Như vậy, nếu xét về mặt ngữ nghĩa thì các cụm
từ trên có sự khác nhau: 10
Thứ nhất, đối với cụm từ phụ nữ ta có định nghĩa như sau: “Phụ nữ chỉ một, một
nhóm hay tất cả nữ giới đã trưởng thành, hoặc cho là đã trưởng thành về mặt xã hội. Nó cho
thấy một cái nhìn thể hiện sự thiện cảm, trân trọng nhất định từ phía người sử dụng. Nó đề
cập đến hoặc hướng người ta đến những mặt tốt, đến những giá trị, những đóng góp, những
ảnh hưởng từ nữ giới”.11
Thứ hai, đối với cụm từ đàn bà thì ta cũng có khái niệm tương tự khái niệm phụ nữ,
tuy nhiên có thể thấy được so với phụ nữ thì cụm từ đàn bà thể hiện một cách diễn đạt không
được trang trọng cho lắm, thiếu thiện cảm, tiêu cực, nhưng cũng phải thừa nhận rằng cụm từ
đàn bà cũng từng đã tồn tại trong hiến pháp Việt Nam dưới góc độ một sự trân trọng. Đó là
hiến pháp năm 1946: “Đàn bà ngang quyền với đàn ông về mọi phương diện”.12
10

Huỳnh Thị Cẩm Tú: Hoàn thiện quy định và cơ chế nhằm nâng cao quyền phụ nữ ở Việt Nam, Trường Đại học Cần
thơ, 2012, tr 8.
11
Huỳnh Thị Cẩm Tú: Hoàn thiện quy định và cơ chế nhằm nâng cao quyền phụ nữ ở Việt Nam, Trường Đại học Cần
thơ, 2012, tr 8.
12
Huỳnh Thị Cẩm Tú: Hoàn thiện quy định và cơ chế nhằm nâng cao quyền phụ nữ ở Việt Nam, Trường Đại học Cần
thơ, 2012, tr 9.

GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

9

SVTH: Quảng Thị Kiều Diễm

Đề tài: Quyền của nhóm người yếu thế

Thứ ba, cụm từ con gái chỉ những nữ giới trẻ, thường ở độ tuổi vị thành niên, những
người đã có biểu hiện rõ ràng của giới tính nữ (nhỏ hơn nữa thì được coi là bé gái) nhưng
chưa được cho là trưởng thành.13
Như vậy, không có một khái niệm cụ thể rõ ràng nào để định nghĩa phụ nữ, cho nên
dù sử dụng cụm từ nào thì cũng chỉ giới nữ nói chung, chỉ là mỗi cụm từ được nhìn dưới một
góc độ khác nhau. Tuy nhiên, nếu đòi hỏi một cách khắt khe thì cụm từ phụ nữ ở đây đòi hỏi
họ phải trưởng thành cả về mặt tâm - sinh lý, địa vị xã hội và phải là người đã kết hôn. Thế
nhưng ở khía cạnh quyền phụ nữ thì không đòi hỏi người đó là phụ nữ mà nói về giới nữ nói
chung không phân biệt tuổi tác…14
Phụ nữ là nhóm đông nhất trong các nhóm xã hội dễ bị tổn thương nên vấn đề quyền
của phụ nữ thu hút sự quan tâm rất lớn của cộng đồng quốc tế.
- Đặc điểm về phụ nữ
Phụ nữ thường gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống, về mặt thể chất, phụ nữ được coi
là phái yếu. Đối với những công việc nặng nhọc đòi hỏi có sức mạnh phụ nữ thường khó có
khả năng thực hiện.
Về mặt kinh tế, ở thành thị, phụ nữ phần lớn ban ngày họ đi làm các công việc và tự
tạo thu nhập cho bản thân nhưng đối với một số công việc thì khả năng cạnh tranh của họ
không bằng nam giới, ở nông thôn, do đa số phụ nữ dành nhiều thời gian cho việc chăm sóc
gia đình hoặc chăm sóc, nuôi dạy con cái nên họ không có công việc để tạo thu nhập cho bản
thân, một số ít khác cũng tham gia làm thêm một số công việc để có thêm thu nhập góp phần
làm tăng thu nhập trong gia đình.
1.2. QUYỀN CỦA NHÓM NGƯỜI YẾU THẾ TRONG LUẬT QUỐC TẾ
Do quyền của người yếu thế là một phần quan trọng của quyền con người và để hiểu
rõ hơn về những quyền này trước tiên ta phải tìm hiểu thế nào là quyền con người và một số
quyền cơ bản của con người.

13

Huỳnh Thị Cẩm Tú: Hoàn thiện quy định và cơ chế nhằm nâng cao quyền phụ nữ ở Việt Nam, Trường Đại học Cần
thơ, 2012, tr 9.
14
Huỳnh Thị Cẩm Tú: Hoàn thiện quy định và cơ chế nhằm nâng cao quyền phụ nữ ở Việt Nam, Trường Đại học Cần
thơ, 2012, tr 9.

GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

10

SVTH: Quảng Thị Kiều Diễm


Đề tài: Quyền của nhóm người yếu thế

1.2.1 Quyền con người
1.2.1.1. Khái niệm quyền con người
Quyền con người là một phạm trù đa diện, do đó có nhiều định nghĩa khác nhau (theo
một tài liệu của Liên hợp quốc, có đến gần 50 định nghĩa về quyền con người đã được công
bố). Mỗi định nghĩa tiếp cận vấn đề từ một góc độ nhất định, chỉ ra những thuộc tính nhất
định, nhưng không định nghĩa nào bao hàm được tất cả các thuộc tính của quyền con
người.15
Ở cấp độ quốc tế, theo định nghĩa của Văn phòng Cao ủy Liên hợp quốc về quyền
con người thường được trích dẫn bởi các nhà nghiên cứu thì quyền con người là những bảo
đảm pháp lý toàn cầu có tác dụng bảo vệ các cá nhân và các nhóm chống lại những hành
động hoặc sự bỏ mặc mà làm tổn hại đến nhân phẩm, những sự được phép và tự do cơ bản
của con người.16
Ở Việt Nam, một số định nghĩa về quyền con người do một số chuyên gia, cơ quan
nghiên cứu từng nêu ra cũng không hoàn toàn giống nhau, nhưng xét chung, quyền con
người thường được hiểu là những nhu cầu, lợi ích tự nhiên, vốn có và khách quan của con

người được ghi nhận và bảo vệ trong pháp luật quốc gia và các thỏa thuận pháp lý quốc tế.17
Như vậy, nhìn ở góc độ nào và ở cấp độ nào thì quyền con người cũng được xác định
là những chuẩn mực được cộng đồng quốc tế thừa nhận và tuân thủ. Những chuẩn mực này
kết tinh những giá trị nhân văn của nhân loại, chỉ áp dụng với con người, cho tất cả mọi
người. Nhờ có chuẩn mực này, mọi người mới được bảo vệ nhân phẩm và mới có điều kiện
phát triển đầy đủ các năng lực của cá nhân với tư cách là một con người.18
1.2.1.2. Tính chất quyền con người
Theo nhận thức chung của cộng đồng quốc tế, quyền con người có các tính chất cơ
bản là: tính phổ biến, tính không thể chuyển nhượng, tính không thể phân chia, tính liên hệ
và phụ thuộc lẫn nhau.
15

Nguyễn Đăng Dung, Phạm Hồng Thái, Vũ Công Giao, Lã Khánh Tùng: Giáo trình lý luận và pháp luật về quyền con
người, Nxb Chính trị quốc gia, Hà nội, 2009, tr 40.
16
Nguyễn Đăng Dung, Phạm Hồng Thái, Vũ Công Giao, Lã Khánh Tùng: Giáo trình lý luận và pháp luật về quyền con
người, Nxb Chính trị - quốc gia, Hà nội, 2009, tr 40.
17
Nguyễn Đăng Dung, Phạm Hồng Thái, Vũ Công Giao, Lã Khánh Tùng: Giáo trình lý luận và pháp luật về quyền con
người, Nxb Chính trị quốc gia, Hà nội, 2009, tr 40.
18
Nguyễn Đăng Dung, Phạm Hồng Thái, Vũ Công Giao, Lã Khánh Tùng: Giáo trình lý luận và pháp luật về quyền con
người, Nxb Chính trị quốc gia, Hà nội, 2009, tr 41.

GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

11

SVTH: Quảng Thị Kiều Diễm

Đề tài: Quyền của nhóm người yếu thế

- Tính phổ biến: Điều này được thể hiện ở chỗ quyền con người là những gì bẩm sinh,
vốn có của con người và được áp dụng bình đẳng cho tất cả mọi người, không có sự phân
biệt đối xử vì bất cứ lý do gì. Liên quan đến tính chất này thì sự bình đẳng không có nghĩa là
cào bằng mức độ hưởng thụ các quyền, mà là bình đẳng về tư cách chủ thể của quyền con
người.
- Tính không thể chuyển nhượng: Thể hiện ở chỗ quyền con người không thể bị tước
đoạt hay hạn chế một cách tùy tiện bởi bất cứ chủ thể nào, kể cả các cơ quan và quan chức
nhà nước, trừ một số trường hợp đặc biệt, chẳng hạn khi một người phạm một tội ác thì có
thể tước đi quyền tự do.
- Tính không thể phân chia: Thể hiện ở chỗ quyền con người đều có tầm quan trọng
như nhau, về nguyên tắc không có quyền nào là có giá trị cao hơn quyền nào. Việc tước bỏ
hay hạn chế bất kỳ quyền con người nào đều tác động tiêu cực đến nhân phẩm, giá trị và sự
phát triển của con người. Tuy nhiên tùy trong những bối cảnh cụ thể và những đối tượng cụ
thể, có thể ưu tiên thực hiện một số quyền nhất định, miễn là phải dựa trên những cơ sở và
yêu cầu thực tế của việc bảo đảm các quyền đó. Những ưu tiên như vậy không có nghĩa là
các quyền được ưu tiên thực hiện có ý nghĩa cao hơn, mà là bởi các quyền đó trong thực tế
thường bị bỏ qua, có nguy cơ bị đe dọa hoặc bị vi phạm nhiều hơn so với các quyền khác.
- Tính liên hệ và phụ thuộc lẫn nhau: Thể hiện ở chỗ việc bảo đảm các quyền con
người, toàn bộ hay một phần, nằm trong mối liên hệ phụ thuộc lẫn nhau. Sự vi phạm một
quyền sẽ trực tiếp hoặc gián tiếp gây ảnh hưởng tiêu cực đến việc đảm bảo các quyền khác,
và ngược lại, tiến bộ trong việc đảm bảo một quyền sẽ trực tiếp hoặc gián tiếp tác động tích
cực đến việc bảo đảm các quyền khác.19
1.2.2. Một số quy định của pháp luật quốc tế về quyền của nhóm người yếu thế
Bên cạnh những quyền mà tất cả mọi người đều được hưởng, nhóm người yếu thế
còn được hưởng những đặc quyền từ luật quốc tế và pháp luật quốc gia dành riêng cho họ.
Đó là những quy định cụ thể và chi tiết sẽ bảo vệ và thúc đẩy quyền của các nhóm người
này.20

Lý do chính dẫn đến việc xác lập những quy phạm và cơ chế bảo vệ và thúc đẩy
quyền của nhóm người yếu thế đó là:
19

Nguyễn Đăng Dung, Phạm Hồng Thái, Vũ Công Giao, Lã Khánh Tùng: Giáo trình lý luận và pháp luật về quyền con
người, Nxb Chính trị quốc gia, Hà nội, 2009, tr 46.
20
Nguyễn Đăng Dung, Phạm Hồng Thái, Vũ Công Giao, Lã Khánh Tùng: Giáo trình lý luận và pháp luật về quyền con
người, Nxb Chính trị-quốc gia, Hà nội, 2009, tr 398.

GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

12

SVTH: Quảng Thị Kiều Diễm


Đề tài: Quyền của nhóm người yếu thế

Thứ nhất, do vị thế dễ bị tổn thương, nhóm người yếu thế rất dễ bị vi phạm các quyền
hoặc khó khăn trong việc thụ hưởng các quyền. Thực tế đó làm nảy sinh nhu cầu xây dựng
những văn kiện pháp lý quốc tế với những quy định cụ thể và chi tiết hơn để bảo vệ và thúc
đẩy quyền của nhóm người này.
Thứ hai, hệ thống các quy phạm và cơ chế quốc tế về quyền con người nói chung về
cơ bản là không đủ, thậm chí đôi khi không phù hợp nếu áp dụng một cách máy mốc. Ví dụ,
quyền về việc làm là một trong các quyền cơ bản của tất cả mọi người, tuy nhiên, nếu không
có những quy định cụ thể về việc áp dụng quyền này với những người chưa thành niên thì có
thể sẽ dẫn đến việc lạm dụng, bốc lột sức lao động của trẻ em. Hoặc trong hệ thống các
quyền tự do cơ bản của con người không có nhiều quyền cần thiết cho trẻ em như: Quyền
chăm sóc, giáo dưỡng, được học tiểu học miễn phí…; cho phụ nữ như: Quyền về sức khỏe

sinh sản...; cho người khuyết tật như: Quyền được hỗ trợ về việc đi lại…
Vấn đề quyền của người yếu thế cấu thành một bộ phận quan trọng trong luật quốc tế
về quyền con người. Hệ thống văn bản quốc tế về vấn đề này hiện có hằng trăm văn kiện
không chỉ do Liên hợp quốc mà còn do nhiều tổ chức liên chính phủ quốc tế thành viên của
Liên hợp quốc, đặc biệt là Tổ chức giáo dục, khoa học và văn hóa, Tổ chức lao động quốc
tế,… thông qua.21
1.2.2.1. Các nguyên tắc của Liên hợp quốc về người cao tuổi
Năm 1991, Liên hợp quốc đã thông qua Nghị quyết 46/91 về các nguyên tắc người
cao tuổi. Đó là 5 nguyên tắc đảm bảo quyền của người cao tuổi:
- Quyền được độc lập, hạn chế đến mức thấp nhất tình trạng bị lệ thuộc của người
cao tuổi. Do bị nhiều hạn chế về mặt sức khỏe, từ việc chăm sóc bản thân đến khả năng lao
động để tạo ra thu nhập nên người cao tuổi nên họ thường bị lệ thuộc vào con cháu, thế
nhưng không phải vì thế mà họ bị mất đi quyền làm chủ bản thân. Liên hợp quốc đã khẳng
định người cao tuổi vẫn có quyền được độc lập như những người khác.
- Quyền được tham gia của người cao tuổi vào mọi công việc của cộng đồng. Người
cao tuổi được tham gia vào mọi công việc cộng đồng trong khả năng của họ, mọi người
không được có sự phân biệt hoặc kỳ thị họ, bên cạnh đó, mọi người phải tạo điều kiện thuận
lợi để người cao tuổi có thể tham gia thực hiện tốt công việc của cộng đồng.

21

Nguyễn Đăng Dung, Phạm Hồng Thái, Vũ Công Giao, Lã Khánh Tùng: Giáo trình lý luận và pháp luật về quyền con
người, Nxb Chính trị-quốc gia, Hà nội, 2009, tr 398.

GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

13

SVTH: Quảng Thị Kiều Diễm

Đề tài: Quyền của nhóm người yếu thế

- Quyền được chăm sóc khi cần thiết. Khi gặp những vấn đề về sức khỏe thì họ cần
được chăm sóc và quan tâm đặc biệt, không những chăm sóc về sức khỏe mà còn phải chăm
sóc về tinh thần như tạo các chương trình hoặc các hoạt động đặc biệt phục vụ cho họ.
- Quyền được phát huy bản sắc riêng. Người cao tuổi thường rất trọng không những
truyền thống văn hóa mà còn có cội nguồn dân tộc. Việc tạo điều kiện thuận lợi để họ được
phát huy bản sắc riêng là giúp họ có thêm động lực để sống tốt hơn.
- Quyền được tôn trọng về nhân phẩm. Những người cao tuổi thường có những đóng
góp không nhỏ cho xã hội và gia đình, không phải chỉ vì những phụ thuộc về kinh tế hoặc
cần nhiều thời gian để chăm sóc họ mà mọi người không có sự kính trọng đối với họ.
Năm 1990, Đại hội đồng Liên hợp quốc quyết định lấy ngày 01 tháng 10 hằng năm là
ngày Quốc tế Người cao tuổi. Liên hợp quốc mong muốn mọi người nhận thức rõ ràng hơn
một thực tế về người cao tuổi, thấy rõ khả năng đóng góp to lớn của người cao tuổi vào cộng
đồng xã hội, đồng thời cũng mong muốn lưu ý mọi người về một hiện tượng già hóa dân số,
tương lai không xa sẽ là kỷ nguyên người cao tuổi. Các nguyên tắc này đã được Đại hội I
người cao tuổi Việt Nam thông qua.22
1.2.2.2. Công ước quốc tế về các quyền của người khuyết tật
Ngày 13/12/2006, Đại hội đồng Liên hợp quốc đã thông qua Công ước quốc tế về các
quyền của người khuyết tật. Đến nay đã có khoảng 200 quốc gia tham gia ký kết. Việt Nam
là thành viên thứ 118 tham gia Công ước vào tháng 10/2007. Công ước này đã thiết lập
quyền của trên 650 triệu người khuyết tật trên thế giới. Đây là Công ước đầu tiên mang lại vị
thế và quyền hợp pháp nhìn nhận tình trạng khuyết tật như là một vấn đề về quyền con
người. Công ước này còn có ý nghĩa đặc biệt khi thay đổi cách nhìn đối với tình trạng
khuyết tật là một vấn đề xã hội chứ không phải là vấn đề y tế và xác lập sự dịch chuyển từ
phương thức tiếp cận theo hướng nhân đạo sang nhân quyền.23
Công ước quốc tế về các quyền của người khuyết tật được xây dựng theo các nguyên
tắc cơ bản như: nguyên tắc không phân biệt đối xử đối với người khuyết tật, tôn trọng khả
năng phát triển của trẻ em khuyết tật. Dưới đây là một số quyền cơ bản của người khuyết tật:

22

Vũ Dũng: Thích ứng xã hội của nhóm xã hội yếu thế ở nước ta hiện nay, Nxb Từ điển Bách khoa, Hà Nội, 2012, tr.
93.
23
Vũ Dũng: Thích ứng xã hội của nhóm xã hội yếu thế ở nước ta hiện nay, Nxb Từ điển Bách khoa, Hà Nội, 2012, tr.
71.

GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

14

SVTH: Quảng Thị Kiều Diễm


Đề tài: Quyền của nhóm người yếu thế

- Bình đẳng và không phân biệt đối xử.24 Điều này thừa nhận mọi người đều bình
đẳng trước pháp luật và trong khuôn khổ của pháp luật, nghiêm cấm tất cả các hành vi phân
biệt đối xử vì lý do khuyết tật.
- Tự do và an ninh cá nhân. 25 Điều này thừa nhận người khuyết tật không bị tước
quyền tự do một cách vô cớ và bất hợp pháp. Đối với những người bị khiếm khuyết về thể
chất thì khả năng họ bị xâm hại là rất lớn do đó an ninh cá nhân của họ cần được đảm bảo
hơn.
- Không bị tra tấn, bị bốc lột, bị bạo hành và không bị lạm dụng.26 Điều này thừa
nhận người khuyết tật không một người nào bị tra tấn, bốc lột,…Do khả năng tự vệ của
người khuyết tật thường kém hơn những người bình thường nên họ là những đối tượng dễ bị
bốc lột và bạo hành nhiều nhất và các biện pháp giúp ngăn chặn các hình thức trên để bảo vệ
tốt hơn cho người khuyết tật.

- Sống độc lập và hòa nhập cộng đồng. 27 Điều này thể hiện và nhấn mạnh hơn quyền
bình đẳng của người khuyết tật, họ có cơ hội được lựa chọn nơi cư trú và người cùng chung
sống trên cơ sở bình đẳng như những người khác và không phải sống theo sự sắp đặt nào,
không vì bị khiếm khuyết về thân thể mà họ bị sự cách ly và phân biệt của cộng đồng mà
thay vào đó là họ được hòa nhập cộng đồng cũng giống như mọi người, cùng tham gia các
hoạt động công cộng nếu nằm trong khả năng của họ.
- Di chuyển cá nhân.28 Thực hiện các biện pháp hiệu quả để hỗ trợ khả năng di
chuyển của người khuyết tật với các phương tiện, trang thiết bị,…Đối với những người
khuyết tật bị mà sự khuyết tật đó làm hạn chế về khả năng đi lại của họ thì phải có các
phương tiện để hỗ trợ tạo điều kiện để việc đi lại của họ được dễ dàng hơn và thuận tiện hơn.
- Tôn trọng sự riêng tư.29 Người khuyết tật dù sống ở đâu hay sống vào sự giúp đỡ
của người khác, họ vẫn có quyền riêng tư. Họ không phải chịu sự can thiệp vô cớ hay bất
hợp pháp đến đời tư hay thư tín hay bị xâm phạm đến danh dự và nhân phẩm. Bên cạnh đó,
các thông tin về tình trạng sức khỏe của người khuyết tật cũng được bảo hộ trên cơ sở bình
đẳng như những người khác.

24

Công ước quốc tế về quyền của người khuyết tật năm 2006, Điều 5.
Công ước quốc tế về quyền của người khuyết tật năm 2006, Điều 14.
26
Công ước quốc tế về quyền của người khuyết tật năm 2006, Điều 15 và Điều 16.
27
Công ước quốc tế về quyền của người khuyết tật năm 2006, Điều 19.
28
Công ước quốc tế về quyền của người khuyết tật năm 2006, Điều 20.
29
Công ước quốc tế về quyền của người khuyết tật năm 2006, Điều 22.
25

GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

15

SVTH: Quảng Thị Kiều Diễm


Đề tài: Quyền của nhóm người yếu thế

- Giáo dục và y tế.30 Người khuyết tật không bị phân biệt đối xử và trên cơ sở bình
đẳng về cơ hội học tập và khả năng tiếp cận các dịch vụ y tế. Như bao người khác người
khác người khuyết tật vẫn có quyền học tập, họ vẫn được hưởng các dịch vụ chăm sóc sức
khỏe, không vì bị khuyết tật mà họ bị tước đi quyền học tập của mình. Ngoài ra, người
khuyết tật còn được hưởng các chính sách giúp họ được học tập tốt hơn.
- Công việc và nghề nghiệp.31 Bên cạnh với quyền được học tập, người khuyết tật có
quyền có cơ hội để kiếm sống bằng công việc do chính họ tự lựa chọn hay chấp nhận trong
thị trường lao động và trong môi trường làm việc cởi mở, hòa nhập và tiếp cận cho người
khuyết tật.
- Sự tham gia trong lĩnh vực hành chính, chính trị, văn hóa, giải trí, thể thao.32
Người khuyết tật có quyền được tham gia các hoạt động hành chính, chính trị, tùy vào khả
năng của mình mà người khuyết tật có thể tham gia vào các hoạt động này, không ai có
quyền kỳ thị hay phân biệt họ mà tước đi quyền này. Đối với các hoạt động văn hóa, giải trí,
thể thao cần phải tạo điều kiện để họ được tham gia vì nó có ích rất nhiều cho sức khỏe và
tinh thần của họ.
Đại hội đồng Liên hợp quốc đã chọn ngày 3 tháng 12 hằng năm là ngày quốc tế người
khuyết tật.
1.2.2.3. Công ước của Liên hợp quốc về quyền của trẻ em (CRC)
Ngày 20/11/1989, Đại hội đồng Liên hợp quốc đã thông qua Công ước quốc tế về
quyền của trẻ em. Có khoảng 192 quốc gia tham gia ký kết, Việt Nam là thành viên thứ 2
tham gia Công ước và là nước đầu tiên ở Châu Á phê chuẩn vào ngày 20/2/1990. Tuy đây

không phải là văn kiện duy nhất về vấn đề này nhưng đây là Công ước quốc tế về quyền của
trẻ em đầu tiên kết hợp đầy đủ các quyền cơ bản của trẻ em. Công ước này được thực hiện
dựa trên bốn nguyên tắc cốt lỗi, đó là nguyên tắc không phân biệt đối xử, trẻ em cũng là
những con người, lợi ích tốt nhất dành cho trẻ em, tôn trọng ý kiến, quan điểm của trẻ em.33
Dưới đây là một số quyền cơ bản của trẻ em được quy định trong Công ước:

30

Công ước quốc tế về quyền của người khuyết tật năm 2006, Điều 24 và Điều 25.
Công ước quốc tế về quyền của người khuyết tật năm 2006, Điều 27
32
Công ước quốc tế về quyền của người khuyết tật năm 2006, Điều 29 và Điều 30.
33
Vũ Dũng: Thích ứng xã hội của nhóm xã hội yếu thế ở nước ta hiên nay, Nxb Từ điển Bách khoa, Hà Nội, 2012, tr.
66.
31

GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

16

SVTH: Quảng Thị Kiều Diễm


Đề tài: Quyền của nhóm người yếu thế

- Quyền được sống còn và phát triển.34 Do trẻ em là những chủ thể còn non nớt cả về
mặt thể chất lẫn tinh thần nên việc bảo vệ sự sống còn của trẻ em không chỉ đòi hỏi những
biện pháp thông thường cần thiết cho để bảo vệ tính mạng, mà còn bao gồm những biện
pháp phòng ngừa về sức khỏe như tiêm chủng, dinh dưỡng, chăm sóc. Sự phát triển của trẻ

em cần được phát triển toàn diện, theo đó không chỉ bao gồm về mặt thể chất, mà còn các
phương diện trí tuệ, tình cảm, đạo đức, xã hội.
- Quyền được bảo vệ và chăm sóc.35 Các bậc cha mẹ là người chịu trách nhiệm chính
trong việc chăm sóc và giáo dục con cái của mình, cần phải thu xếp sao trẻ em luôn được
người lớn có trách nhiệm trông nom, để các em được an toàn và chăm sóc tốt hơn. Bên cạnh
đó, nhà trường và xã hội có trách nhiệm không nhỏ trong việc bảo vệ và chăm sóc trẻ em,
nhà trường và xã hội tạo môi trường học tập và vui chơi giải trí để các em được sống trong
môi trường lành mạnh.
- Quyền được tham gia.36 Nghỉ ngơi, vui chơi, giải trí và sinh hoạt văn hóa là những
nhu cầu và hoạt động không thể thiếu để đảm bảo cho sự phát triển toàn diện của trẻ em. Trẻ
em có quyền tham gia vào các hoạt động này. Do tính chất đa dạng và rộng lớn của nó, việc
đảm bảo quyền này không chỉ gắn với trách nhiệm của các bậc cha mẹ, mà còn là trách
nhiệm của các nhà trường, cộng đồng và nhà nước.
Liên hợp quốc đã đề nghị chọn ngày 20 tháng 11 hàng năm là ngày thiếu nhi thế giới
nhưng các quốc gia thành viên có quyền lựa chọn ngày thiếu nhi cho riêng mình. Một số
quốc gia tổ chức ngày Quốc tế thiếu nhi vào ngày 01 tháng 6. Nhiều quốc gia tổ chức ngày
trẻ em vào ngày khác.
1.2.2.4. Công ước về xóa bỏ mọi hình thức phân biệt đối xử với phụ nữ (CEDAW)
Công ước này do Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua ngày 18/12/1979. Công ước
về xóa bỏ mọi hình thức phân biệt đối xử với phụ nữ tạo ra cơ sở pháp lý để các nước cam
kết thực hiện nghĩa vụ và trách nhiệm xóa bỏ sự phân biệt đối với phụ nữ dưới tất cả các
hình thức. Công ước là công cụ quan trọng góp phần cải thiện địa vị pháp lý của phụ nữ ở
các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa và xã hội ở hơn 160 quốc gia đã phê chuẩn Công ước.
Việt nam ký Công ước ngày 29/7/1980. CEDAW tiêu chí về quyền bình đẳng của phụ nữ
được xây dựng theo 3 nguyên tắc cơ bản có tính chất nền tảng. Đó là nguyên tắc không phân
biệt đối xử đối với phụ nữ, nguyên tắc bình đẳng thực chất giữa nam và nữ, nguyên tắc trách
34

Công ước của Liên hợp quốc về quyền của trẻ em năm 1989, Điều 6, điều 27, Điều 28, Điều 29.
Công ước của Liên hợp quốc về quyền của trẻ em năm 1989, Điều 3, Điều 9, Điều 18, Điều 20 và 21.

36
Công ước của Liên hợp quốc về quyền của trẻ em năm 1989, Điều 13, Điều 14, Điều 15 và Điều 31.
35

GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

17

SVTH: Quảng Thị Kiều Diễm