Nghiên cứu ảnh hưởng của thời vụ trồng đến sinh trưởng và phát triển của cây hoa hướng dương sakatatại thành phố thái nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
--------------------------------

PHẠM THỊ HƢƠNG
Tên đề tài:
NGHIÊN CỨU ẢNH HƢỞNG CỦA THỜI VỤ TRỒNG ĐẾN SINH
TRƢỞNG VÀ PHÁT TRIỂN CỦA GIỐNG HOA HƢỚNG DƢƠNG
SAKATA TẠI THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Hệ đào tạo

: Chính quy

Chuyên ngành/ Ngành

: CNSXRHQ

Khoa

: Nông học

Khóa học

: 2013 – 2017

Thái Nguyên - 2017

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
--------------------------------

PHẠM THỊ HƢƠNG
Tên đề tài:
NGHIÊN CỨU ẢNH HƢỞNG CỦA THỜI VỤ TRỒNGĐẾN SINH
TRƢỞNG VÀ PHÁT TRIỂN CỦA GIỐNGHOA HƢỚNG DƢƠNG
SAKATA TẠI THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Hệ đào tạo

: Chính quy

Chuyên ngành/ Ngành

: CNSXRHQ

Lớp

: CNSXRHQ

Khoa

: Nông học

Khóa học

: 2013 – 2017

Giảng viên hƣớng dẫn

: TS. Đặng Thị Tố Nga

Thái Nguyên - 2017


i

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan, đây là công trình nghiên cứu của tôi.Các số liệu, kết
quả nêu trong khóa luận là trung thực và chƣa có ai công bố trong bất kì công
trình nào khác.Mọi trích dẫn trong khóa luận đã đƣợc chỉ rõ nguồn gốc.


ii

LỜI CẢM ƠN
Với tấm lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy cô giáo
trong khoa nông học – trƣờng Đại học Nông Lâm Thái Nguyên. Đặc biệt là
cô giáo TS. Đặng Thị Tố Nga, ngƣời đã trực tiếp hƣớng dẫn, chỉ bảo tận tình
giúp động viên, tôi trong quá trình làm đề tài.
Tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè đã động viên tôi, giúp đỡ
tôi hoàn thành đề tài này
Do thời gian nghiên cứu ngắn, năng lực bản thân còn hạn chế nên đề tài
này không tránh khỏi những sai xót nhất định. Rất mong sự giúp đỡ của các
thầy cô giáo và các bạn.
Thái Nguyên, ngày … tháng … năm 2017

Sinh viên

Phạm Thị Hƣơng


iii

MỤC LỤC

Trang
Phần 1. MỞ ĐẦU .............................................................................................. 1
1.1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................. 1
1.1Mục đích và yêu cầu đề tài........................................................................... 2
1.2.1Mục đích .................................................................................................... 2
1.2.2Yêu cầu ...................................................................................................... 2
1.3 Ý nghĩa khoa học và thực tiễn đề tài ........................................................... 3
1.3.1. Ý nghĩa khoa học và trong công tác học tập ........................................... 3
1.3.2. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài..................................................................... 3
Phần 2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU .................................................................... 4
2.1Cơ sở khoa học của đề tài ............................................................................ 4
2.1.1Cơ sở khoa học của thời vụ trồng ............................................................. 4
2.1.2. Nguồn gốc và phân loại hoa hƣớng dƣơng ............................................. 4
2.1.3 Đặc điểm thực vật học của cây hoa hƣớng dƣơng ................................... 5
2.2 Tình hình sản xuất hoa trên thế giới và ở Việt Nam .................................. 6
2.2.1 Tình hình sản xuất hoa trên thế giới......................................................... 6
2.2.2 Tình hình sản xuất hoa ở Việt Nam ......................................................... 7
2.3.Tình hình nghiên cứu về cây hoa hƣớng dƣơng trên thế giới và ở
Việt Nam ........................................................................................................... 9
2.3.1 Tình hình nghiên cứu về cây hoa hƣớng dƣơng trên thế giới .................. 9
2.3.1

Tình hình nghiên cứu về cây hoa hƣớng dƣơng ở Việt Nam ............. 15

2.4 MỘT SỐ VẤN ĐỀ RÚT RA TỪ TỔNG QUAN TÀI LIỆU .................. 16
Phần 3. ĐỐI TƢỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU ................................................................................................ 18
3.1.Đốitƣợngvàphạm vinghiêncứu .................................................................. 18


iv

3.1.1.Đốitƣợngnghiêncứu: .............................................................................. 18
3.1.2.Thời gian và địa điểm nghiêncứu: .......................................................... 18
3.2.Nộidungnghiêncứu .................................................................................... 18
3.3. Phƣơngphápnghiêncứu............................................................................. 18
3.3.1 Phƣơng pháp bố trí thí nghiệm............................................................... 18
3.3.2.Cácchỉtiêuvàphƣơngpháptheodõi ........................................................... 19
3.4. Các biện pháp kỹ thuật áp dụng ............................................................... 21
3.5 Phƣơng pháp xử lý số liệu......................................................................... 21
Phần 4. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ........................................................... 22
4.1. Điều kiện thời tiết vụ Xuân Hè 2017 tại thành phố Thái Nguyên ........... 22
4.2. Ảnh hƣởng của thời vụ trồng đến tỷ lệ sống và các giai đoạn sinh trƣởng, phát
triển của cây hoa hƣớng .................................................................................... 24
4.3 Ảnh hƣởng của thời vụ đến khả năng sinh trƣởng của cây hoa hƣớng
dƣơng thí nghiệm ............................................................................................ 26
4.3.1 Ảnh hƣởng của thời vụ đến động thái ra lá của cây hoa hƣớng dƣơng . 26
4.3.2Ảnh hƣởng của thời vụ đến động thái tăng trƣởng chiều cao cây .......... 30
4.4. Ảnh hƣởng của thời vụ đến năng suất, chất lƣợng hoa hƣớng dƣơng thí
nghiệm ............................................................................................................. 34
4.5. Tình hình sâu bệnh hại .............................................................................. 36

4.6. Ảnh hƣởng của thời vụ trồng đến hiệu quả kinh tế cây hoa
hƣớng dƣơng ................................................................................................... 38
Phần 5. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ .......................................................... 39
5.1. Kết luận .................................................................................................. 39
5.2. Đề nghị ................................................................................................... 39
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 40


v

DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 2.1. Kim ngạch xuất khẩu hoa tƣơi 8 tháng đầu năm 2008 và 2009 ....... 8
Bảng 4.1. Tình hình thời tiết, khí hậu vụ xuân hè năm2017 tại
Thái Nguyên .................................................................................................... 46
Bảng 4.2: Tỷ lệ sống và các giai đoạn sinh trƣởng phát triển của các
công thức thí nghiệm ....................................................................................... 25
Bảng 4.3 Ảnh hƣởng của thời vụ trồng đến động thái ra lá đối
với cây hoa hƣớng dƣơng ................................................................................ 27
Bảng 4.4. Ảnh hƣởng của thời vụ trồng đến tốc độ ra lá của cây
hoa hƣớng dƣơng ............................................................................................ 29
Bảng 4.5 Ảnh hƣởng của thời vụ trồng đến động thái tăng trƣởng
chiều cao cây đối với cây hoa hƣớng dƣơng................................................... 30
Bảng 4.6. Ảnh hƣởng cuả thời vụ trồng đến tốc độ tăng trƣởng
chiều cao của cây hoa hƣớng dƣơng ............................................................... 32
Bảng 4.7. Ảnh hƣởng của thời vụ đến năng suất hoa hƣớng dƣơng
vụ Xuân Hè 2017 tại thành phố Thái Nguyên ................................................ 34
Bảng 4.8. Một số chỉ tiêu về chất lƣợng giống hoa hƣớng dƣơng
thí nghiệm........................................................................................................ 35
Bảng 4.9: Tình hình sâu bệnh hại trên câyhoa hƣớng dƣơng thí nghiệm......... 37

Bảng 4.10 : Hiệu quả kinh tế của các công thức thí nghiệm .......................... 38


vi

DANH MỤC CÁC HÌNH
Trang
Hình 4.1. Biểu đồ nhiệt độ TB, ẩm độ TB, lƣợng mƣa TB vụ
Xuân Hè 2017.................................................................................................. 23
Hình 4.2. Biểu đồ các thời kỳ sinh trƣởng, phát triển (80%)
của hoa hƣớng dƣơng ...................................................................................... 25
Hình 4.3: Biểu đồ động thái ra lá của cây hoa hƣớng dƣơng vụ
Xuân-Hè 2017 ................................................................................................. 27
Hình 4.4: Biểu đồ động thái tăng trƣởng chiều cao cây hoa hƣớng dƣơng vụ
Xuân-Hè 2017 ................................................................................................. 31


vii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Từ viết tắt

Nghĩa

TV

Thời vụ

ĐC

Đối chứng

NS

Năng suất

CCC

Chiều cao cây

ĐK

Đƣờng kính

TB

Trung bình

MĐSH

Mật độ sâu hại

TLB

Tỷ lệ bệnh


1

Phần 1

MỞ ĐẦU
1.1. Tính cấp thiết của đề tài
Thiên nhiên đã ban tặng cho con ngƣời chúng tacác loài hoa với đủ
hƣơng thơm màu sắc, tạo nên cuộc sống muôn màu và đầy hấp dẫn. Nét đẹp
của các loài hoa hẳn không ai trong chúng ta có thể phủ nhận, về màu sắc, kết
cấu hoa, hƣơng thơm, độ bền...và hồn của hoa. Cái đẹp của hoa hấp dẫn tâm
hồn ngƣời chơi hoa và giá trị kinh tế của hoa đã thu hút những ngƣời trồng
phải say mê nó. Việc trồng hoa đã trở thành một lĩnh vực trong nông nghiệp
cho hiệu quả kinh tế cao, bởi khi cuộc sống vật chất đƣợc thoả mãn thì nhu
cầu về hoa lại càng cao hơn bao giờ hết.
Trên thế giới thì thị trƣờng tiêu thụ hoa hết sức rộng lớn nhƣng tập
trung chủ yếu ở những nƣớc công nghiệp phát triển nhƣ: Anh, Pháp, Hà Lan,
Đức, Thụy Điển, Ý, Nhật, Trung Quốc... Ở Việt Nam với sự chuyển đổi cơ
cấu cây trồng từ mô hình trồng lúa sang trồng hoa đã đem lại hiệu quả kinh tế
cao. Trong những năm gần đây, ngành trồng hoa mới thực sự khởi sắc, dành
đƣợc sự quan tâm đầu tƣ của nhiều công ty lớn trong cũng nhƣ ngoài nƣớc.
Ngành sản xuất và kinh doanh hoa đƣợc đặc biệt quan tâm, hoa không chỉ
dùng vào các dịp lễ, Tết... mà còn thƣờng xuyên có mặt trong đời sống hàng
ngày của mỗi ngƣời dân đặc biệt là ở các thành phố lớn.
Ở Việt Nam hiện nay có rất nhiều loại hoa đƣợc trồng, nhƣng trong
thời gian gần đây loại hoa đƣợc trồng phổ biến là hoa hƣớng dƣơng Sakata,
hoa đƣợc trồng thành những cánh đồng lớn nhƣ cánh đồng hoa hƣớng dƣơng
ở Nghệ An, Hà Nội, Sài Gòn… Loài hoa này không chỉ thu hút con ngƣời bởi
vẻ đẹp, hình dáng mà còn bởi cả ý nghĩa và tính hƣớng dƣơng của nó – hƣớng
về phía mặt trời.


2

Ngày nay, cùng với tiến bộ khoa học kỹ thuật trong nông nghiệp thì

việc trồng cây nói chung và việc trồng hoa hƣớng dƣơng Sakata nói riêng đã
áp dụng nhiều kỹ thuật mới vào trong sản xuất nhƣ: phân bón, chiếu sáng bổ
sung… đã đem lại năng suất và chất lƣợng hoa tốt, hiệu quả kinh tế cao.
Thái Nguyên là một trung tâm kinh tế - xã hội lớn của khu vực đông bắc
hay cả vùng trung du và miền núi phía bắc, lại giáp với thủ đô Hà Nội nên đây là
thị trƣờng lớn về số lƣợng, chất lƣợng, chủng loại hoa. Tuy nhiên sản xuất
hoa nói chung và hoa hƣớng dƣơng Sakata nói riêng ở đây còn nhiều hạn chế
về diện tích canh tác cũng nhƣ năng suất, chất lƣợng sản phẩm, do đó chƣa
đáp ứng đƣợc nhu cầu của thị trƣờng. Việc mở rộng thị trƣờng và phát triển
sản xuất hoa hƣớng dƣơng Sakata ở đây còn gặp nhiều khó khăn do bố trí thời
vụ trồng chƣa hợp lí nên chất lƣợng hoa chƣa cao, chƣa đáp ứng đƣợc hết nhu
cầu thị hiếu của ngƣời tiêu dùng.Vì vậy, việc xác định khả năng sinh trƣởng,
phát triển, nhu cầu dinh dƣỡng và thời vụ gieo trồng của hoa hƣớng dƣơng Sakata
là cần thiết. Vì vậy chúng tôi tiến hành thực hiện đề tài: “ Nghiên cứu ảnh hưởng
của thời vụ trồngđến sinh trưởng và phát triển của cây hoa hướng dương
Sakatatại Thành phố Thái Nguyên”.
1.2. Mục đích và yêu cầu đề tài
1.2.1Mục đích
Xác định đƣợc thời vụ gieo trồngthích hợp để nâng cao năng suất, chất
lƣợng hoa và tăng hiệu quả kinh tế sản xuất hoa hƣớng dƣơng tại Thành phố
Thái Nguyên
1.2.2 Yêu cầu
 Nghiên cứuảnh hƣởng của thời vụ gieo trồng đến khả năng sinh trƣởng,
phát triển của hoa hƣớng dƣơng tại Thành phố Thái Nguyên
 Nghiên cứu ảnh hƣởng của thời vụ gieo trồng đến năng suất, chất lƣợng
của hoa hƣớng dƣơng


3

 Đánh giá khả năng chống chịu thành phần sâu bệnh trong các thời vụ
trồng của cây hoa hƣớng dƣơng.
1.3Ý nghĩa khoa học và thực tiễn đề tài
1.3.1. Ý nghĩa khoa học và trong công tác học tập
 Nghiên cứu khoa học, đúc rút kinh nghiệm và củng cố những kiến thức
lí thuyết đã học
 Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ cung cấp các dẫn liệu khoa học có giá
trị làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo về cây hoa hƣớng dƣơng trên địa
bàn tỉnh Thái Nguyên
1.3.2. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài
 Tìm ra đƣợc thời vụ trồng thích hợp với hoa hƣớng dƣơng để đem lại
hiệu quả kinh tế cao trong hoạt động sản xuất


4

Phần 2
TỔNG QUAN TÀI LIỆU
2.1 Cơ sở khoa học của đề tài
2.1.1Cơ sở khoa học của thời vụ trồng
Đối với ngành nông nghiệp nói chung và ngành sản xuất cây hoa nói
riêng thời vụ vô cùng quan trọng trong sản xuất. Thời vụ quyết định đến năng
xuất và chất lƣợng của cây trồng. Do vậy để nâng cao hiệu quả kinh tế sản
xuất của cây trồng nông nghiệp, thì ta cần phải xác định thời vụ của giống cây
trồng đó đảm bảo cho năng xuất và chất lƣợng sản phẩm tốt nhất. Bởi trong
từng thời vụ có điều kiện ngọai cảnh khác nhau, ảnh hƣởng đến sinh trƣởng
phát triển của cây . Nghiên cứu thời vụ trồng hoa hƣớng dƣơng ở nƣớc ta
chƣa nhiều, việc nghiên cứu thời vụ không những giúp xác định đƣợc thời
gian trồng hợp lý mà còn xác định đƣợc thời vụ có hiệu quả kinh tế cao.
Kiểu gen tốt chỉ đƣợc biểu hiện trong một phạm vi nhất định của môi

trƣờng. Trong chế độ canh tác, làm đúng ở thời vụ tối ƣu, nhất là lúc gieo
trồng thì nâng cao đƣợc năng suất 10 - 15% trong điều kiện tác động đồng
thời của các yếu tố thâm canh khác. Vì vậy, nghiên cứu và thực hiện chế độ
thời vụ đối với mỗi loại cây trồng, loại giống, mỗi công thức luân canh trong
từng vùng khí hậu đất đai là vấn đề phải đƣợc coi trọng (Vũ Thị Vui,2014) [8]
2.1.2. Nguồn gốc và phân loại hoa hướng dương
2.1.2.1 Vị trí phân loại
Ngành Magnoliophyta
Lớp Magnoliopsida
Bộ Asterales
Họ Asteraceae
Chi Helianthus
Loài Helianthus annuus L.


5

2.1.2.2 Nguồn gốc và phân bố
Hƣớng dƣơng (Helianthus annuus L.)

Có nguồn gốc từ Bắc Mĩ

( Putnam và cs.,1990). Loài cây trồng này có lẽ đã đi từ Mexico sang Tây Ban
Nha, và từ đó đến các nơi của Châu Âu. Ngƣời Nga phát triển hai giống
hƣớng dƣơng Mammoth Rusian Giant để cung cấp hạt, năm 1893 đƣa trở lại
USA (Stevens, 2006). Tuy nhiên, phải đến khi phát hiện ra hệ thống gen bất
thụ đực và gen phục hồi thì các dòng lai mới trở nên khả thi và làm tăng mối
quan tâm về mặt thƣơng mại lên hƣớng dƣơng (Putnam và cs., 1990).
Tên Helianthus có xuất xứ từ tiếng Hy Lạp “helios anthos”, nghĩa là “hoa mặt
trời”.Tên loài annuus nghĩa là “hàng năm” (Stevens, 2006).

Hƣớng dƣơng đƣợc trồng nhiều ở những vùng bán khô hạn của thế giới, từ
Argentina tới Canada và từ Trung Phi đến Liên Xô cũ (Punam và cs., 1990).
2.1.3 Đặc điểm thực vật học của cây hoa hướng dương
Cây hoa hƣớng dƣơng hay hoa mặt trời, là một loại hoa quỳ đƣợc
trồng nhiều nơi trên thế giới, có tên khoa học: Helianthus annus, thuộc họ Cúc.
Cây hƣớng dƣơng có nguồn gốc từ vùng Bắc Mỹ.
- Rễ: Hệ thống rễ hƣớng dƣơng từ phôi của rễ chính và di chuyển theo
chiều dọc để độ sâu 3 m trở lên, Hệ thống rễ của cây hƣớng dƣơng mạnh mẽ,
với một số lƣợng lớn các rễ phụ và rễ con. Một phần của rễ phụ đầu tiên là
gần nhƣ song song với bề mặt đất và ở khoảng cách 20-40 cm.Cấu trúc của hệ
thống rễ nhƣ vậy cho phép nó chịu đƣợc hạn hán.Một phần khác của rễ phân
bố ở đất sâu 10-45 cm, phân nhánh, tạo thành một mạng lƣới dày đặc của rễ
nhỏ.
- Thân: Là cây thân thảo một năm, thân cây cao khoảng 1 – 3m, thẳng
và thô, có lông cứng màu trắng, thƣờng có đốm.
- Lá:Lá to, thƣờng mọc so le, có cuống dài, phiến lá hình trứng đầu
nhọn, phía dƣới hình tim, mép có răng cƣa, hai mặt đều có lông trắng


6

- Hoa, quả, hạt:
+ Hoa: Cụm hoa đầu lớn,mọc đơn lẻ trên đỉnh, đƣờng kính 7-20 cm,
bao chung hình trứng. Cánh hoa hình lƣỡi màu vàng, các hoa lƣỡng tính ở
giữa màu tím hồng. Cây ra hoa vào mùa đông, mùa xuân.
Hoa thƣờng nở vào tháng 7 -10. Ra quả vào tháng 9 – 11. Hoa hƣớng dƣơng
có loại hoa cánh đơn và loại hoa cánh kép
+ Hạt: Hình quả lê dẹt, phía cuống phình to. Bên ngoài là lớp vỏ gỗ
màu đen có sọc trắng. Bên trong màu xám, có thể ăn, trong hạt chứa hàm
lƣợng dầu cao[12]

2.2Tình hình sản xuất hoa trên thế giới và ở Việt Nam
2.2.1 Tình hình sản xuất hoa trên thế giới
Sản xuất hoa đã mang lại lợi ích to lớn cho nền kinh tế các nƣớc trồng
hoa trên thế giới. Diện tích trồng hoa trên thế giới ngày càng mở rộng và
không ngừng tăng lên. Trong những năm gần đây, ngành sản xuất hoa cắt và
cây cảnh không ngừng phát triển và mở rộng ở nhiều nƣớc trên thế giới, nhƣ:
Trung Quốc, Ấn Độ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Đài Loan, Hà Lan, Mỹ, Pháp,
Đức, Anh, Úc, Niu- Di- lân, Kê- ni-a, Ê-cu-a-do, Cô-lôm-bi-a, Ixraen... Hiện
nay, Trung Quốc là nƣớc có diện tích trồng hoa, cây cảnh lớn nhất thế giới
với diện tích là 122.600 ha, nƣớc có diện tích trồng hoa, cây cảnh lớn thứ hai
là Ấn Độ: 65.000 ha. Mỹ là nƣớc đứng thứ 3, với khoảng 23.300 ha (AIPH,
2004)[9]. Theo báo cáo năm 2005 của FAO, giá trị sản lƣợng hoa, cây cảnh
của toàn thế giới năm 1995 đạt 45 tỷ USD, đến năm 2004 tăng lên 56 tỷ USD
(tốc độ tăng bình quân năm là 20%). Trên thế giới có 3 thị trƣờng tiêu thụ hoa
chính là Mỹ, các nƣớc châu Âu và Nhật Bản (Buschman, 2005)[10]. Hàng
năm, giá trị xuất khẩu hoa cắt trên thế giới khoảng 25 tỷ USD, đứng đầu trong
4 nƣớc xuất khẩu hoa trên thế giới là Hà Lan 1.590 triệu USD, Cô-lôm-bi-a


7

430 triệu USD, Kê-ny-a 70 triệu USD và Ixraen 135 triệu USD (Nguyễn Văn
Tấp, 2008)[6].
Rất nhiều nơi trên thế giới cũng ƣa chuộng loài hoa hƣớng dƣơng nhƣ ở
tại thành phố Zama của Nhật Bản Nơi này nổi tiếng với các khu vực trồng
hƣớng dƣơng rộng lớn. Hàng năm vào mùa hè là thời điểm những bông
hƣớng dƣơng đua nhau khoe sắc ở các địa điểm xung quanh thành phố.
Hơn nửa triệu câyhoa hƣớng dƣơng đƣợc trồng ở đây thu hút rất đông
du khách tham quan, đặc biệt trong dịp lễ hội đƣợc tổ chức vào cuối tháng 7
đến giữa tháng 8.

Hoa hƣớng dƣơng thƣờng đƣợc trang trí bởi vẻ đẹp rực rỡ của
nó.Ngoài ra, hƣớng dƣơng còn là một trong ba cây lấy dầu quan trọng nhất,
bên cạnh đậu nành (Glycinemax L.) và cải dầu (brassica napus L.). Hàm
lƣợng dầu trung bình trong hạt chiếm 40 – 50% ( tính cả vỏ hạt) và 50 – 60%
(không tính vỏ), trong đó hơn 90% là acid oleic và acid linoleic. Hàm lƣợng
protein trung bình trong hạt là 20 -30%. Tinh dầu hƣớng dƣơng đƣợc dùng
trong nhiều lĩnh vực nhƣ thực phẩm, mỹ phẩm, dƣợc phẩm..... Theo USDA
(2006) các thành phần của hƣớng dƣơng có thể dùng để chữa các bệnh về
phổi, thận, da liễu, thấp khớp, hạ sốt, trị các vết thƣơng ngoài da, vết rắn cắn
hay kích thích ngon miệng. Bên cạnh đó, hƣớng dƣơng còn đƣợc dùng làm
chất nhuộm hay tham gia vào công nghiệp sợi, công nghiệp giấy và xua đuổi
côn trùng (Stevens, 2006).
2.2.2 Tình hình sản xuất hoa ở Việt Nam
Trƣớc những năm 1986, sản xuất hoa của Việt Nam chỉ tập trung ở các
vùng trồng hoa truyền thống của các thành phố, khu công nghiệp, khu du lịch,
nghỉ mát nhƣ: Ngọc Hà, Quảng An, Nhật Tân, Tây Tựu (Hà Nội), Đằng Lâm,
Đằng Hải (Hải Phòng), Hoành Bồ, Hạ Long (Quảng Ninh), quận Gò Vấp,
Hóc Môn (Hồ Chí Minh), phƣờng 3,4,5,6,7,8,11,12 (Đà Lạt) (Nguyễn Xuân


8

Linh, 1998)[2] và chỉ là ngành kinh doanh nhỏ của các nhà vƣờn nhỏ cung
cấp cho thị trƣờng nội địa là chính. Diện tích trồng hoa của Việt Nam theo số
liệu thống kê năm 1993 chỉ chiếm 0,02% tổng diện tích đất nông nghiệp
(1.585 ha). Hiện nay trồng hoa là một nghề sản xuất và kinh doanh đƣợc đặc
biệt quan tâm. Chính vì vậy mà diện tích trồng hoa và cây cảnh ngày càng
phát triển. Năm 2001, nƣớc ta có 4.500 ha trồng hoa-cây cảnh, năm 2002 là
8.512 ha, năm 2003 là 9.430 ha, năm 2004 là 11.340 ha và đến năm 2009 đạt
15.200 ha trồng hoa-cây cảnh. So với năm 1994, diện tích hoa, cây cảnh năm

2009 đã tăng 4,3 lần, giá trị sản lƣợng tăng 8,2 lần và mức tăng giá trị thu
nhập/ha là 182%. Tốc độ tăng trƣởng này là rất cao so với các ngành nông
nghiệp khác (Đặng Văn Đông, 2010)[1]
Bảng 2.1. Kim ngạch xuất khẩu hoa tƣơi 8 tháng đầu năm 2008 và 2009
Chủng loại

Năm 2008

Năm 2009

Vƣợt của 2009

(USD)

(USD)

so với 2008(%)

Tổng

5.271.499,9

7.364.320,9

39,7

Cúc các loại

3.026.408,3

4.433.122,3

46,5

Cẩm chƣớng

1.494.094,1

1.485.962,6

-0,5

Hoa hồng tƣơi

382.266,3

617.652,9

75,7

Lan Hồ Điệp

116.929,6

354.568,0

203,2

Lan Vũ Nữ

0,0

160.213,5

100,0

Cát tƣờng

0,0

19.814,0

100,0

Địa lan

0,0

13.860,0

100,0

576,8

11.880,0

1.959,6

1.757,1

3.999,0

127,6

Phong lan
Hoa tƣơi các loại

Nguồn: www.rauhoaquavietnam,2009 [13]


9

Theo số liệu thống kê của www.rauhoaquavietnam thì chủng loại hoa
xuất khẩu của Việt Nam trong 8 tháng đầu năm 2009 khá đa dạng. Trong đó
phải kể đến một số mặt hàng hoa xuất khẩu nhƣ hoa cúc, cẩm chƣớng, hồng,
lan… Điều đó cho thấy nhu cầu hoa tƣơi của ngƣời tiêu dùng ngày một tăng
qua các năm.
Việt Nam có cánh đồng hoa hƣớng dƣơng lớn nhất ở nông trƣờng xã
Nghĩa Sơn, huyện Nghĩa Đàn, Nghệ An rộng gần 60 ha và bắt đầu trồng từ
năm 2010. Hình thức sử dụng loài hoa này tại Việt Nam mới chỉ là để làm
thức ăn cho gia súc, việc trồng loài hoa này phục vụ nhu cầu giải trí, thƣởng
thức thì còn giải rác với quy mô nhỏ chƣa tập chung và phổ biến, trong những
năm gần đây nhu cầu thị hiếu của ngƣời dân tăng ngƣời dân càng ƣa chuộng
trồng loài hoa này nhiều hơn.
2.3. Tình hình nghiên cứu về cây hoa hƣớng dƣơng trên thế giới và ở
Việt Nam
2.3.1Tình hình nghiên cứu về cây hoa hướng dương trên thế giới
Trên thế giới có rất nhiều nghiên cứu về lí do hoa hƣớng dƣơng có tính hƣớng
về phía mặt trời nhƣ nghiên cứu do các nhà khoa học thuộc Đại học
California và Đại học Virginia phối hợp thực hiện và công bố trên tạp chí

Science (Khoa học) ngày 4/8 đã chứng minh ở loài hoa đặc biệt này có một sự
kết nối giữa gene đồng hồ sinh học nội tại và sự tăng trƣởng của thân cây và
các yếu tố môi trƣờng, ánh sáng và đồng hồ sinh học của từng loại cây tác
động đến tăng trƣởng và sức hấp dẫn côn trùng thụ phấn của của loài cây đó
nhƣ thế nào.
Nghiên cứu cây trồng biến đổi gen kháng đa côn trùng ở cây hoa
hƣớng dƣơng theo số liệu báo cáo của Trung tâm dịch vụ Quốc tế về tiếp thu
các ứng dụng Công nghệ Sinh học trong Nông nghiệp (ISAAA, 2006). (Clive
James,2006) [11 ]


10

2.3.1.1 Đặc điểm sinh trưởng phát dục
a) Giai đoạn nảy mầm:
Hạt nảy mầm thành cây con với lá đầu tiên trên hai lá mầm dài không
quá 4 cm
b) Giai đoạn sinh dƣỡng (Vegetative):
Giai đoạn này đƣợc xác định bằng đếm số lá thật, bắt đầu là V1 rồi đến
V2, V3, V4....Nếu các lá bên dƣới vàng úa và rụng thì đếm vết lá để lại trên
cây (ngoại trừ vết lá mầm) để xác định giai đoạn thích hợp
c) Giai đoạn sinh sản (Reproduction)
R1 – Chồi đỉnh hình thành một đầu hoa nhỏ không phải một nhóm lá
nhƣ bình thƣờng. Khi nhìn từ trên xuống, các lá bắc còn non tạo thành dạng
sao với rất nhiều đầu nhọn
R2 – Các chồi hoa non kéo dài, khoảng cách từ chồi hoa đến lá gần nhất
cònđính với thân là 0,5 – 2 cm, không kể những lá đính trực tiếp bên dƣới chồi
R3 – Khoảng cách từ cụm hoa đến lá gần nhất lớn hơn 2cm
R4 – Hoa bắt đầu nở. Khi nhìn từ trên cao có thể thấy các hoa bìa chƣa
trƣởng thành

R5 – Giai đoạn này là sự khởi đầu nở hoa, có thể chia thành các giai
đoạn nhỏ tùy thuộc vào tỉ lệ hoa (hoa đĩa) đã nở hoàn toàn hay đang nở
R6 – Hoa nở hoàn toàn và hoa bìa bắt đầu héo
R7 – Đế hoa bắt đầu chuyển sang màu vàng nhạt
R8 – Đế hoa màu vàng nhƣng lá bắc vẫn còn xanh
R9 – Lá bắc chuyển sang màu vàng nâu. Giai đoạn này xem nhƣ đã
trƣởng thành về mặt sinh lí (dẫn theo Lê Thị Trang Nhã, 2013) [5]
2.3.1.2 Yêu cầu về ngoại cảnh
a.

Nhiệt độ

Hƣớng dƣơng chịu đƣợc cả nhiệt độ thấp và cao nhƣng chịu đựng tốt


11

hơn ở nhiệt độ thấp.Hạt có thể nảy mầm ở 40C, nhƣng nhiệt độ tối thiểu từ 8
đến 100C cần thiết cho sự nảy mầm hoàn chỉnh.Hạt không bị ảnh hƣởng bởi
sự thọ hàn trong các giai đoạn sớm của quá trình nảy mầm. Cây con trong giai
đoạn lá mầm vẫn sống sót ở nhiệt độ thấp hơn -50C. Nhiệt độ băng giá vào
các giai đoạn sau có thể làm hại cây. Nhiệt độ dƣới -20C có thể làm chết cây
hƣớng dƣơng trƣởng thành.
Nhiệt độ thích hợp để tăng trƣởng là 21đến 260C, nhƣng quãng nhiệt độ
rộng hơn (18 đến 330C) không ảnh hƣởng nhiều đến năng suất cây
trồng.Nhiệt độ cao làm giảm lƣợng tinh dầu, chất lƣợng và sự nảy mầm của
hạt (Putnam và cs., 1990).
b. Ánh sáng
Hƣớng dƣơng rất ƣa nắng, không nhạy cảm với ngày dài, và quang kì
dƣờng nhƣ không quan trọng trong việc lựa chọn ngày gieo trồng hay khu vực

sản xuất (Putnam và cs.,1990).
c. Nước
Hƣớng dƣơng là cây dùng nƣớc không hiệu quả.Lƣợng nƣớc thoát ra
của phần nằm trên bề mặt đất trên mỗi gram trọng lƣợng khô là 577 (g H2O/g
DM), so với 349 ở ngô và 304 ở cây lúa mì.
Hƣớng dƣơng không phải là loại chịu hạn cao nhƣng rễ cái phân nhánh
rộng xâm nhập đến 2m trong lòng đất, giúp cho cây vƣợt qua hạn.Thời kì tới
hạn (khủng hoảng) đối với nƣớc là 20 ngày trƣớc và sau khi hoa nở.Nếu gây
hạn nƣớc trong thời kì này, khi tƣới lại sẽ làm tăng sản lƣợng, hàm lƣợng tinh
dầu và trọng lƣợng, nhƣng làm giảm hàm lƣợng protein.
Hệ thống tƣới tiêu đầy đủ cho đất rất cần thiết trong việc trồng hƣớng
dƣơng,nhƣng loài cây trồng nàycũng không có khả năng chịu ngập (Putnam
và cs., 1990).


12

d. Đất
Hƣớng dƣơng có thể sinh trƣởng trên cả đất cát và đất sét. Cây không
nhạy cảm cao với pH, thích hợp với đất có pH từ 5,7 đến 8,0. Khả năng chịu
mặn thấp nhƣng tốt hơn đậu tƣơng.
Nhu cầu khoáng đa lƣợng của hƣớng dƣơng không cao bằng ngô, lúa
mì hay khoai tây. Cũng nhƣ những cây trồng ngũ cốc khác (ngoài đậu),
nitrogen là yếu tố đầu tiên giới hạn sản lƣợng. Tàn dƣ từ hƣớng dƣơng chứa
phần lớn các yếu tố này, điều này có nghĩa hƣớng dƣơng sử dụng đạm không
hiệu quả.Tuy nhiên, phần lớn khoảng này đƣợc trả lại đất thông qua tàn dƣ.
Bón phân đạm có xu hƣớng làm giảm lƣợng dầu trong hạt, thay đổi cân
bằng amino acid và làm tăng diện tích lá. Ở vùng khô hạn, ngƣời ta bón phân
đạm bằng cách ƣớc tính hàm lƣợng nitrate nitrogen trong đất. Ở vùng ẩm ƣớt,
điều này đƣợc thực hiện dựa trên chất hữu cơ trong đất và cây trồng mùa vụ

trƣớc. Nếu mùa trƣớc là vùngđất bỏ hoang hay trồng cây họ đậu thì cần
khoảng 18 Ib N/acre, đậu nành hay ngũ cốc thì cần 60 Ib N/acre và nếu mùa
trƣớc trồng ngô hay củ cải đƣờng thì mùa này cần 80 – 100 Ib N/acre. Trên
đất có hàm lƣợng hữu cơ cao nên giảm lƣợng nitrogen. Bổ sung lân và kali
vào các luống trồng có thể giúp hƣớng dƣơng tối đa hóa hiệu quả sử dụng
phân bón nhƣ các loài khác (Putnam và cs., 1990)
2.3.1.3. Cấu trúc hoa
Cây thuộc họ cúc thu nhỏ và đơn giản hóa mỗi hoa. Hoa thật ra gồm
hàng trăm hoa đơn cùng hội tụ trên một đế hoa. Có hai loại hoa đơn là hoa đĩa
và hoa bìa. Tùy vào điều này mà ngƣời ta phân cây họ cúc ra làm ba dạng
cụm hoa đầu nhƣ sau:
1) Hoa cụm đầu chỉ có nhƣ cụm hoa bìa nhƣ bồ công anh, rau diếp.
2) Hoa cụm đầu chỉ có nhƣ cụm hoa đĩa nhƣ cây cỏ lào, cứt lợn, cây
khế, ngƣu bàng.


13

3) Hoa cụm đầu có cả cụm hoa đĩa và hoa bìa, với hoa đĩa nhóm sát
nhau tạo thành “mắt hoa” ở vùng trung tâm, trong khi hoa bìa lớn hơn với
chức năng nhƣ cánh hoa hƣớng ra ngoài. Ví dụ: hƣớng dƣơng, cúc tây, cúc
mắc áo, thƣợc dƣợc, cúc zinnia.
Trên một cụm hoa đầu, thông thƣờng mỗi chiếc hoa hƣớng về chiếc kế
tiếp theo một góc xấp xỉ bằng góc vàng ( khoảng 137,50). Góc vàng là góc tạo
thành bởi hai bán kính của một vòng tròn ( ví dụ vòng tròn C), chia vòng tròn
ra làm hai phần A và B sao cho tỉ lệ A/B bằng B/C (tỉ lệ vàng). Các bông hoa
nhỏ này tạo thành các vùng xoắn ốc lồng vào nhau, trong đó số các vòng xoắn
trái và số các vòng xoắn phải là các số kế tiếp trong dãy Fibonacci. Dãy
Fibonacci là một dãy các số phía sau là tổng của hai số trƣớc. Chẳng hạn trên
một bông hoa hƣớng dƣơng ngƣời ta thấy có 21 vòng xoắn phải và 34 vòng

xoắn trái
Cụm hoa đầu thuộc họ Cúc mang các lá bắc giống nhƣ vảy, thƣờng
xanh và trồng lên nhau.Lá bắc là các lá đã biến đổi.Trong họ cúc, lá bắc rất
quan trọng. Các lá bắc tập chung lại thành một tổng bao
Ngoài các lá bắc xung quanh cụm hoa đầu, một số loại hoa cúc còn có
lá bắc nhỏ dạng vảy, màu nhạt và không dễ thấy, liên kết với các hoa đơn
ngay trên đế hoa.
Hoa đĩa hay hoa bìa đều có từ 4 đến 5 nhị hoa và chúng dính với bao
phấn tạo thành hình trụ xung quanh vòi nhụy.
Mỗi hoa có một vòi nhụy giống nhƣ sợi chỉ đi từ vòng bao phấn đến hai
thùy dài của nuốm nhụy vƣơn ra khi hoa nở.Bầu nhụy nằm dƣới vị trí liên kết
của đài hoa và cánh hoa, gọi là bầu noãn hạ.
Nhụy hoa phát triển thành quả.Bầu noãn hạ trở thành quả bế.Hạt hƣớng
dƣơng thực chất là một quả bế với chỉ một hạt.
Ở đỉnh quả bế ở cây họ Cúc, đài hoa đƣợc tiết giảm trở thành bộ phận


14

tòa tia gọi là mào lông. Các mào lông trên quả bế trƣởng thành sẽ đóng vai trò
nhƣ chiếc dù, giúp quả bay theo gió đến vùng đất mới.
Mào lông là một trong những đặc điểm quan trọng nhất của cây hoa
thuộc họ Cúc.Có rất nhiều dạng mào lông khác nhau.Ở Bidens bipinnata, mào
lông đƣợc tăng độ cứng ở các ngạnh (gai) để có thể dính vào lông thú hay
quần áo của ngƣời đi đƣờng.Mào lông của hƣớng dƣơng bao gồm hai vảy sắc
sẽ rơi xuống khi quả trƣởng thành.Các loại kế thông thƣờng có tơ mềm tụ lại
thành vòng ở đế.Nhiều loài hoa khác không có mào lông (Conrad, 2007).
2.3.1.4 Tính hướng dương
Hoa hƣớng dƣơng trong giai đoạn nụ, chƣa trƣởng thành, biểu lộ tập
tính hƣớng dƣơng (hƣớng theo mặt trời). Khi mặt trời mọc vào buổi sáng,

phần lớn hoa hƣớng về phía đông; và theo hành trình của một ngày, vào
những ngày nhiều nắng,các nụ hoa theo hành trình của mặt trời di chuyển từ
đông sang tây.
Cơ chế của hiện tƣợng này ở hoa chƣa đƣợc làm rõ. Tuy nhiên, cử động
hƣớng về mặt trời của lá đƣợc biết đến đầu tiên bởi Charles Darwin trong
quyển “ The Power of Movement in Plants” của ông vào năm 1880.theo đó,
hiện tƣợng này có thể xảy ra nhanh chóng và đảo nghịch. Ở cây sen cạn, một
cơ quan đặc biệt ở gốc lá – thể gối – liên tục hƣớng mặt lá thẳng góc với các
tia mặt trời, tối đa hóa sự nhận ánh sáng dùng cho quang hợp. Các thể gối có
hai dạng gấp và duỗi, phình ra hay co lại với các thay đổi của áp suất trƣơng
( xác định bằng lƣợng nƣớc trong tế bào). Khi tế bào duỗi phình ra và gấp co
lại, phiến lá đƣợc quay hƣớng theo đƣờng đi của mặt trời
Tính hƣớng dƣơng còn liên quan đến auxin – hormone thúc đẩy tăng
trƣởng ở thực vật. Auxin di chuyển tránh xa nguồn sáng và tích tụ về phía tối
của thân. Tại đây,auxin khiến các tế bào dài ra nhanh hơn phía sáng,dẫn đến
sự cong cuống hoa (Galen, 1999).


15

2.3.1.5 Sự nghỉ của chồi hoa
Sự ngủ của chồi bị phá vỡ khi xử lý lạnh. Dƣới điều kiện tự nhiên, băng
giá ( từ 1 – 100C) vào mùa đông sẽ đáp ứng đƣợc nhu cầu này. Nếu mùa đông
ôn hòa và không kéo dài, nụ hoa sẽ nở và tạo thành quả. Nghiên cứu trên thủy
tiên, tuylip và lan dạ hƣơng Rees (1972) cho thấy sự khởi đầu hình thành và
biệt hóa hoa xảy ra khi nhiệt độ ấm, nhƣng sự trƣởng thành và nở hoa chỉ diễn
ra nhanh chóng khi cây đƣợc xử lý lạnh trong suốt hay sau khi hoa đã biệt hóa.
Đối với thủy tiên, mầm hoa có thể ngủ một năm trƣớc khi nở, vì vậy vào
khoảng thời gian gieo trồng, các củ đã mang sẵn chồi hoa hình thành bên
trong (Dẫn theo Lê Thị Trang Nhã,2013) [5]

2.3.1 Tình hình nghiên cứu về cây hoa hướng dương ở Việt Nam
Cây hoa hƣớng dƣơng cắt cành là giống hoa mới nhập nội và đƣợc phát
triển trong những năm gần đây. Hiện nay ở Việt Nam chƣa có nhiều kết quả
nghiên cứu về cây hoa hƣớng dƣơng nhƣ thời vụ, kĩ thuật trồng và chăm sóc...
Có rất ít kết quả nghiên cứu nhƣ kết quả sử dụng phân bón lá đối với cây hoa
hƣớng dƣơng: sử dụng phân bón lá đầu trâu 009 có thời gian sinh trƣởng lâu
nhất so với sử dụng phân bón lá Seaweed, HVP, Growmore
- Chiều cao cây và số lá khi sử dụng phân bón lá Seaweed 95% luôn
đạt giá trị cao, kế đến là phân bón lá đầu trâu 009, HVP, Growmore và thấp
nhất là khi phun nƣớc lã
- Sử dụng phân bón lá đầu trâu 009 cho đƣờng kính hoa lớn, độ bền hoa
lâu, cho số cây thƣơng phẩm cao (Trƣơng Thành Vũ, 2012) [7]
Về kĩ thuật trồng và chăm sóc:
Ươm hạt
Ngâm hạt hƣớng dƣơng vào nƣớc ấm (tỷ lệ 3 sôi 2 lạnh), thời gian
ngâm khoảng 8 tiếng. Cách làm này giúp hạt dễ tách vỏ và nảy mầm.


16

Sau đó đổ đất trồng vào bầu ƣơm, cách miệng bầu chừng 2cm. Hạt giống hoa
hƣớng dƣơng có thể gieo trực tiếp trong vƣờn hoặc chậu nhƣng ƣơm cây con
thì khả năng thành công cao hơn và cây cũng khỏe mạnh hơn.
Mỗi bầu ƣơm chỉ nên ƣơm 1 hạt để sau này dễ tách ra trồng riêng.
Dùng tay ấn nhẹ hạt xuống đất khoảng 1-1,5cm, phần đầu hạt nhọn hƣớng lên
trên, phủ lên bề mặt một lớp đất mỏng.
Làm đất và lên luống
Đất phải đủ độ sâu, thoát nƣớc nhƣng vẫn phải có khả năng giữ ẩm tốt.
Làm sạch cỏ dại, sử lí đất phơi ải trƣớc khi trồng 10 ngày
Mật độ khoảng cách: Trồng với mật độ 6 cây/m2. Khoảng cách 40cm

x 40cm
Cách trồng
Khi quan sát thấy rễ non của cây hƣớng dƣơng bắt đầu mọc qua đáy
của chậu ƣơm, cây cao khoảng 5cm thì bắt đầu mang đi trồng
Trồng vào luống sao cho đất ngập hết phần rễ và vun cao lên khoảng
0,5 cm thân.
Chăm sóc
Mỗi ngày tƣới nƣớc 1 lần vào sáng sớm, tƣới lƣợng nƣớc vừa đủ, tránh để
hạt bị úng, sử dụng phƣơng pháp tƣới phun sƣơng cho cây hoa hƣớng dƣơng.
Di chuyển bầu ƣơm vào vị trí mát, ánh sáng mặt trời nhẹ.
Nên duy trì độ ẩm vừa phải cho cây, dùng biện pháp che chắn nếu nắng quá
gắt đến khi cây hồi xanh.(Lê Thị Trang Nhã,2013) [5]
2.4 MỘT SỐ VẤN ĐỀ RÚT RA TỪ TỔNG QUAN TÀI LIỆU
- Cây hoa hƣớng dƣơng đƣợc trồng nhiều nơi trên thế giới với mục đích
trồng lấy hoa hoặc lấy hạt. Diện tích trồng đƣợc mở rộng do nhu cầu ngày càng lớn
của thị trƣờng trong nƣớc và thế giới.