Lich su THCS nguyen thi thuy THCS nguyet an ngoc lac thanh hoa

1. Mở đầu

Trang

1.1. Lí do chọn đề tài

1

1.2. Mục đích nghiên cứu

1

1.3. Đối tượng nghiên cứu

2

1.4. Phương pháp nghiên cứu

2

2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm

3

2.1. Cơ sở lý luận

3

2.2. Thực trạng của vấn đề nghiên cứu

3

2.2.1. Thực trạng áp dụng phương pháp tổ chức thảo luận nhóm
trong dạy học lịch sử ở Huyện Ngọc Lặc

3

2.2.2. Thực trạng về tổ chức thảo luận nhóm trong dạy học lịch sử
ở trường THCS Nguyệt Ấn

4

2.3. Một số kinh nghiệm và cách thức tổ chức

4
4

2.3.1. Giáo viên cần phải tìm hiểu được khái niệm, mục đích của
phương pháp thảo luận

5

2.3.2. Giáo viên cần phải hiểu rõ ý nghĩa của phương pháp thảo
luận

5

2.3.3. Để việc tổ chức thảo luận nhóm cho học sinh trong giờ học
lịch sử đạt kết quả tốt, tôi đã đưa ra những giải pháp thực hiện
2.3.4. Các phương pháp, biện pháp tiến hành thực nghiệm đề tài
có hiệu quả

2.3.5. Các giáo án thể nghiệm
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm
2.4.1 Những kinh nghiệm thể hiện chuyên đề “Áp dụng phương
pháp thảo luận nhóm có hiệu quả trong tiết dạy”

7
8
12
12

2.4.2. Kết quả đạt được

13

3. Kết luận – Kiến nghị

15

3.1. Kết luận

15

3.2. Kiến nghị

15

Tài liệu tham khảo

17

1


1. MỞ ĐẦU
1.1. Lý do chọn đề tài:
Trong những năm gần đây, chương trình SGK mới của bộ GD-ĐT đã có rất
nhiều những thay đổi về nội dung của bài học, về số lượng câu hỏi, bài tập, bài
thực hành, sơ đồ, lược đồ…Những sự thay đổi đó nhằm mục đích nâng cao chất
lượng giáo dục ở đối tượng học sinh, mà chất lượng của học sinh phụ thuộc chủ
yếu vào phương pháp dạy học của giáo viên.
Nếu như trước đây việc truyền thụ kiến thức là nhiệm vụ quan trọng và đòi
hỏi người dạy phải đóng vai trò chủ đạo tận dụng hết mọi năng lực của mình để
giúp học sinh vấn đề bằng phương pháp thuyết giảng cho học sinh tiếp thu là
chính. Thì nay phương pháp này không hợp lý trong chương trình SGK mới
từng bộ phận. Chương trình học ở các bậc học để áp dụng phương pháp dạy học
mới lấy học sinh làm trung tâm, học sinh đóng vai trò chủ đạo trong tiết học thì
người thầy, người giáo viên soạn giảng phải có những phương pháp dạy học
mới.
Trong những phương pháp mà tôi đã sử dụng và đổi mới phương pháp dạy
học như “Tích hợp”, “ Nêu và giải quyết vấn đề”“ Sử dụng đồ dùng trực
quan và hệ thống bài tập trong tiết dạy” …
Trong lớp học thường có học sinh Giỏi - Khá - Trung bình - Yếu. Trong nội
dung bài học có tiểu mục có nội dung dễ nhận biết, nhưng có tiểu mục có nội
dung trừu tượng… khó nhận biết, mà để phát huy tính tư duy của học sinh thì
giáo viên là người hướng dẫn, giúp đỡ các em khai thác kiến thức, không nên tự
giải thích, thuyết trình kiến thức cho các em. Để làm được việc này thì nên cho
các em cùng nhau trong một tổ, nhóm đọc sách giáo khoa cùng bàn bạc - phân
tích - mổ xẻ - so sánh một nội dung ở tiểu mục giáo viên cho câu hỏi thảo luận
rồi các em đánh giá, nhận xét và đưa ra câu trả lời cho nội dung trong đó.Với
tình huống này các em trong nhóm sẽ tự giải quyết được vấn đề. Các em sẽ tự

tin, yêu mến bộ môn và ham học hỏi nhiều hơn. Chính vì vậy để nâng cao quá
trình tiếp thu và tạo sự hưng phấn của các em trong quá trình học lịch sử, tôi tiến
hành nghiên cứu đề tài : “Áp dụng phương pháp thảo luận nhóm nhằm phát
huy tính tích cực của học sinh, nâng cao hiệu quả tiết dạy bộ môn Lịch sử 7
ở trường THCS Nguyệt Ấn”. Với phương pháp này, các em còn có được sự
đoàn kết tương thân tương ái giúp đỡ nhau trong học tập theo hướng tích cực.
Giáo viên hạn chế được phương pháp diễn giải thuyết trình, mang tính áp đặt
kiến thức.
2. Mục đích nghiên cứu:
Với sáng kiến kinh nghiệm này tôi mong muốn sẽ đạt được những mục
đích sau:
- Khuyến khích sự phân tích một vấn đề hoặc các ý kiến khác nhau của
học sinh, và trong những trường hợp nhất định, nó mang lại sự thay đổi thái độ
của những người tham gia.

2


- Giúp học sinh mở rộng, đào sâu thêm những vấn đề học tập trên cơ sở nhìn
nhận một cách có suy nghĩ, phân tích lí lẽ, có dẫn chứng minh họa, phát triển được
tư duy khoa học.
- Giúp học sinh phát triển kĩ năng nói, giao tiếp, tranh luận, bồi dưỡng các
phương pháp nghiên cứu một cách vừa sức như các phương pháp tìm đọc tài liệu
tham khảo, phương pháp quan sát và ghi chép ngoài thực địa, sách giáo khoa và
các sách có liên quan.
- Thông qua thảo luận có thể làm thay đổi quan điểm của cá nhân trên cơ sở
các sự kiện, thông tin một cách logic từ các học sinh trong nhóm, lớp.
Quá trình thảo luận dưới sự hướng dẫn của giáo viên còn tạo ra mối quan hệ hai
chiều giữa giáo viên và học sinh, giúp cho giáo viên nắm được hiệu quả giáo dục
về các mặt nhận thức, thái độ, quan điểm, xu hướng hành vi của học sinh.

3. Đối tượng nghiên cứu:
-Trong đề tài này tôi tập trung xoay quanh việc áp dụng phương pháp thảo
luận nhóm trong tiết dạy bộ môn lịch sử 7. Thông qua phương pháp này để phát
huy tính tích cực học tập của học sinh, nâng cao hiệu quả trong giờ học lịch sử.
- Do xuất phát từ thực tế dạy và học môn Lịch sử của trường tôi nên đề tài
này tôi chỉ nghiên cứu giới hạn ở học sinh lớp 7 trường THCS Nguyệt Ấn.
4. Phương pháp nghiên cứu:
- Phương pháp điều tra hứng thú học tập bộ môn lịch sử.
- Phương pháp phân tích phát hiện ( đọc tài liệu, sách giáo khoa phân tích nội
dung từng phần, từng bài để phát hiện ở nội dung nào có thể tổ chức thảo luận
nhóm).
- Phương pháp xây dựng tình huống, phán đoán ( trước mỗi nội dung bài học
giáo viên tìm những điểm nút để xây dựng tình huống có vấn đề, yêu cầu học sinh
theo nhóm học tập giải quyết vấn đề, dự kiến các đáp án và phán đoán kết quả học
tập của học sinh, kịp thời điều chỉnh để bài tập đưa ra không quá khó cũng không
quá dễ).
- Phương pháp thực nghiệm, đối chiếu, so sánh.
Để giải quyết các vấn đề nêu trên, bản thân giáo viên cần phải biết phối hợp
tốt các phương pháp dạy học, đồng thời phải biết kết hợp tốt với học sinh để tiến
hành các hoạt động dạy học đem lại hiệu quả cao có chất lượng.

3


2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2.1. Cơ sở lý luận:
Nhân ngày khai trường đầu tiên của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa chủ tịch
Hồ Chí Minh nói: “Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc
Việt Nam có bước tới đài vinh quang sánh vai các cường quốc năm châu hay
không, chính là nhờ một phần công lớn trong học tập của các em”, trước khi

người ra đi trong di chúc Chủ tịch Hồ Chí Minh có căn dặn: “Phải giáo dục thế hệ
trẻ để cho họ trở thành người vừa hồng vừa chuyên”
Trong điều kiện khoa học kĩ thuật phát triển như vũ bão, nền kinh tế tri thức
có tính toàn cầu thì nhiệm vụ của ngành giáo dục vô cùng to lớn, một nhiệm vụ mà
tất cả các quốc gia trên thế giới đều coi là chiến lược của dân tộc mình.
Vì thế đại hội lần thứ IX Đảng cộng sản Việt Nam trong nghị quyết ghi rõ
“Giáo dục là quốc sách hàng đầu ”, tương lai của một dân tộc, một quốc gia phải
nhìn vào nền giáo dục của quốc gia đó.
Giáo dục không chỉ truyền đạt kiến thức cho học sinh mà còn phải giúp học
sinh vận dụng kiến thức khoa học vào cuộc sống vừa mang tính giáo dục, vừa
mang tính giáo dưỡng cao hơn là giáo dưỡng hướng đến cội nguồn của tổ tiên và
trân trọng nó.
2.2. Thực trạng của vấn đề:
Dạy học theo phương pháp thảo luận nhóm là hình thức tổ chức dạy học đề
cao vai trò của sự hợp tác thông qua trao đổi giữa các thành viên trong nhóm trong
các hoạt động tập thể, đề cao vai trò, tinh thần trách nhiệm, sự phối hợp của cá
nhân đối với tập thể để đạt mục tiêu chung
- Phương pháp thảo luận nhóm trong bài dạy lịch sử trên lớp rất đa dạng:
+ Thảo luận một vấn đề học tập
+ Tìm hiểu, trao đổi xung quanh một đề tài
+ Tranh luận về một nội dung học tập
+ Ôn tập, tổng kết kiến thức sau một số bài, chương
+ Đưa ra dự án về một đề tài
+ Thực hiện một bài tập, một nhiệm vụ học tập với bản đồ, tranh ảnh, hiện
vật, sự kiện lịch sử …
+ Tổng kết một hoạt động
2.2.1. Thực trạng áp dụng phương pháp tổ chức thảo luận nhóm trong dạy
học Lịch sử ở Huyện Ngọc Lặc
Qua nắm bắt tình hình và trao đổi với đồng nghiệp về việc giảng dạy lịch sử
áp dụng phương pháp tổ chức thảo luận nhóm bản thân tôi nhận thấy:

a. Về phía giáo viên:
4


Giáo viên dạy ngại tổ chức thảo luận nhóm do sợ thiếu thời gian và dễ “cháy
giáo án”. Bên cạnh đó một số giáo viên chưa thật sự chú trọng và còn tẻ nhạt với
phương pháp dạy học này.
b. Về phía học sinh:
Đa số các em chưa quen với các hoạt động giáo viên giao cho nhất là hoạt
động nhóm. Bởi vì trong thảo luận nhóm nhiều trình độ sẽ xảy ra, trường hợp chỉ
có các em khá giỏi tham gia hoạt động còn các em khác ít hoặc không tham gia.
Những em lực học yếu dựa dẫm phụ thuộc vào bạn, nhiều khi bị chế giễu dẫn tới tự
ti và hạn chế sự phát triển. Các thành viên không lắng nghe ý kiến của nhau nên
khó đưa ra ý kiến thống nhất. Một số thành viên không hứng thú trong hoạt động
nhóm nên dẫn đến tình trạng nhóm hoạt động tự do, không có hiệu quả. Những mặt
hạn chế đó làm giảm khả năng tiếp thu, mở rộng kiến thức lịch sử, làm HS hiểu bài
một cách máy móc, thụ động, không biết cách đánh giá, nhận xét sự kiên lịch sử đã
học, đã nêu trong sách giáo khoa.
2.22. Thực trạng về tổ chức thảo luận nhóm trong dạy học lịch sử ở trường
THCS Nguyệt Ấn
Với địa bàn tương đối khó khăn, nhận thức của người dân còn thấp, hiểu biết
chưa cao, học sinh còn chưa ham muốn học tập bộ môn này. Chính vì vậy, chất
lượng học tập của học sinh còn yếu cho nên việc học tập theo nhóm của các em
gặp khó khăn.
Hầu như các em chưa có thói quen tự tìm hiểu, mà chỉ quen nghe, quen ghi
chép những gì mà giáo viên nói. Hơn nữa chương trình lịch sử quá rộng, kiến thức
nhiều mà giáo viên chưa rút gọn những gì cần truyền đạt, những gì chỉ giới thiệu
qua và những vấn đề nào cần hướng dẫn cho học sinh.
Là người trực tiếp giảng dạy môn lịch sử, sau khi nghiên cứu những mặt ưu
điểm và hạn chế của phương pháp tổ chức thảo luận nhóm, tôi đã mạnh dạn áp

dụng phương pháp thảo luận nhóm kết hợp với các phương pháp khác vào bài dạy
lịch sử 7 THCS. Một trong những điểm mà tôi đã làm là nâng cao hiệu quả dạy –
học môn lịch sử 7 trường THCS Nguyệt Ấn bằng việc giúp các em có thể cùng
nhau tranh luận đưa ra suy nghĩ của mình để giải quyết các vấn đề, có những vấn
đề giúp học sinh giải quyết được những sự kiện, hình ảnh lịch sử, những nhân
chứng sống hay các câu ca dao tục ngữ mà thế hệ trước để lại để các em có thể hiểu
biết hơn về lịch sử và áp dụng vào đời sống thực tiễn mà không gây nhàm chán và
xa lạ lai có tác dụng kích thích tính chủ động, tự giác, sáng tạo, hứng thú trong môn
học.
2.3. Một số kinh nghiệm và cách thức tổ chức
2.3.1. Giáo viên cần phải tìm hiểu được khái niệm, mục đích của phương pháp
thảo luận:
5


- Thảo luận là sự trao đổi ý kiến về một chủ đề giữa GV và HS cũng như
giữa học sinh với nhau.
- Mục đích của thảo luận là để khuyến khích sự phân tích một vấn đề hoặc
các ý kiến khác nhau của HS, và trong những trường hợp nhất định, nó mang lại sự
thay đổi thái độ của những người tham gia.
2.3.2. Giáo viên cần phải hiểu rõ ý nghĩa của phương pháp thảo luận:
Việc tổ chức cho học sinh hoạt động theo nhóm có ý nghĩa nhiều mặt:
- Thảo luận nhóm là hình thức đặt cho học sinh vào môi trường hoạt động
tích cực. Trong nhóm, học sinh được thảo luận và hợp tác làm việc với nhau, cùng
nhau trao đổi, tranh luận, chia sẻ và có cơ hội để diễn đạt ý nghĩ của mình, tìm tòi
và mở rộng suy nghĩ
- Giúp cho HS mở rộng, đào sâu thêm những vấn đề học tập trên cơ sở nhìn
nhận một cách có suy nghĩ, phân tích có lí lẽ, có dẫn chứng minh họa, phát triển
được tư duy khoa học.
- Giúp HS phát triển các kĩ năng nói, giao tiếp, tranh luận, bồi dưỡng các

phương pháp nghiện cứu một cách vừa sức như các phương pháp tìm đọc tài liệu
tham khảo, phương pháp quan sát và ghi chép ngoài thực địa, trong sách giáo khoa,
sách có liên quan…
- Thông qua thảo luận có thể làm thay đổi quan điểm của cá nhân trên cơ sở
các sự kiện, thông tin một cách lôgic từ các học sinh trong nhóm, lớp.
Trong quá trình thảo luận của học sinh, giáo viên là người tổ chức các hoạt
động gợi mở, hướng dẫn, kích thích hỗ trợ học sinh bằng kinh nghiệm giáo dục của
mình.
- Quá trình thảo luận dưới sự hướng dẫn của giáo viên còn tạo ra mối quan
hệ hai chiều giữa GV và HS, giúp cho GV nắm được hiệu quả giáo dục về các mặt
nhận thức, thái độ, quan điểm, xu hướng hành vi của học sinh.
2.3.3. Để việc tổ chức thảo luận nhóm cho học sinh trong giờ học Lịch sử đạt
kết quả tốt, tôi đã đưa ra những giải pháp thực hiện như sau:
a ) Chuẩn bị:
Chuẩn bị nội dung thảo luận
- Tổ chức thảo luận
- Theo dõi thảo luận
- Tổng kết thảo luận
b) Một số yêu cầu trong phương pháp thảo luận
Tùy theo số lượng học sinh trong lớp, nội dung học tập mà giáo viên chia
thành bao nhiêu nhóm, số lượng thành viên trong nhóm. Tùy theo mục tiêu và yêu
cầu vấn đề học tập mà mà các nhóm được phân ngẫu nhiên hoặc mặc định, được
6


duy trì ổn định trong cả tiết học hoặc thay đổi theo từng hoạt động của tiết học. Các
nhóm được giao cùng một nhiệm vụ hoặc khác nhiệm vụ.
- Để chia nhóm theo ngẫu nhiên, có thể dùng thẻ học tập co ghi số hoặc điểm
danh hoặc ghép mảnh theo chủ đề học tập. Trong tiết học, nếu có nhiều nội dung, ta
nên thay đổi hình thức nhóm, tạo ra cái mới, không khí học tập vui vẻ hơn

- Để chia theo chủ định, giáo viên nên chú ý đặc điểm của học sinh (trình độ,
thái độ, tính cách, giới tính…) để cơ cấu nhóm cho phù hợp.
* Các hình thức nhóm cụ thể:
- Nhóm nhỏ (2-3 HS): Kỹ thuật này thường dùng khi cần học sinh trao đổi,
thảo luận những vấn đề cụ thể, đơn giản, thời gian ngắn
- Nhóm ghép đội: dùng để nghiên cứu, phân tích, trao đổi vê một số vấn đề
phức tạp đòi hỏi có sự cộng tác cao
- Nhóm 4-6 HS: dung khi hs trao đổi ý kiến hoặc thực hành một công việc cụ
thể đòi hỏi nỗ lực chung của cả nhóm khi tiến hành thảo luận
- Nhóm 6-8 HS: dùng khi thảo luận với nội dung có nhiều vấn đề, nhiều quan
điểm trong khả năng giải quyết của học sinh, các vấn đề cần so sánh hay đi sâu hơn
vào một nội dung đã thảo luận ở nhóm nhỏ nhưng khó thực hiện chung cho cả lớp
- Nhóm xuất phát và nhóm chuyên sâu: dùng khi thu thập thông tin và các
vấn đề thảo luận, rèn luyện kỹ năng xử lý và trình bày thông tin.
*Các bước tiến hành:
- Bước 1: Giáo viên hợp chung cả lớp, chia nhóm, nêu vấn đề học tập xác
định nhiệm vụ nhận thức cho nhóm, gợi ý và hướng đẫn học sinh cách thảo luận.
- Bước 2: Học sinh phân công nhiệm vụ cho các thành viên trong nhóm.
Giáo viên quan sát, theo dõi và giúp đỡ các em thảo luận nếu cần.
- Bước 3: Học sinh cử đại diện báo cáo kết quả của nhóm, góp ý và bổ sung
cho nhau.
- Bước 4: Giáo viên đánh giá, nhận xét, bổ sung, kết luận.
c) Tiến hành các khâu trong quá trình thảo luận
*Chuẩn bị nội dung thảo luận:
- Trước tiên GV cần chọn bài, chọn vấn đề thích hợp cho HS thảo luận.
- Cần lưu ý khi chọn đề tài thảo luận là phải xem xét nghiên cứu xem HS đã
biết gì về chủ đề đã nêu ra.
- Khi đã chọn được vấn đề thảo luận đúng yêu cầu, GV cần thông báo cho
học sinh chuẩn bị ý kiến (viết thành văn bản) tham gia thảo luận.
- Từ đó HS ý thức được yêu cầu nội dung của đề tài, các nguồn tài liệu

chính, kế hoạch thực hiện và nhiệm vụ của tập thể cũng như của từng cá nhân…
* Tổ chức thảo luận:
7


- Mở đầu thảo luận:
GV nên thông báo về chủ đề cần thảo luận, quy trình và nguyên tắc thảo
luận.
- Hướng dẫn thảo luận:
Trong quá trình thảo luận GV làm nhiệm vụ quan sát, theo dõi mà không tham
gia ý kiến thảo luận, không cắt ngang lời HS, không tỏ phản ứng nếu câu trả lời,
tranh luận không đúng với ý mình. Tuy nhiên nhằm làm tăng thêm hứng thú khi
thảo luận, GV cũng có thế đưa ra các câu, giống như “ván nhún” hoặc nêu ra cách
thảo luận để tạo không khí sôi nổi cho buổi thảo luận. Tạo không khí thân mật, cởi
mở, khuyến khích sự tham gia của mỗi HS trong thảo luận. Khi thảo luận, GV phải
nghe cẩn thận những điều học HS nói để hiểu HS định nói cái gì.
* Tổng kết thảo luận:
GV tổng kết những ý kiến phát biểu, nêu lên một cách súc tích và có hệ
thống những ý kiến thống nhất và chưa thống nhất.
- Tham gia ý kiến về những điều chưa thống nhất và bổ sung thêm những
điều cần thiết. Những ý kiến chưa thống nhất có thể sắp xếp vào buổi thảo luận sau
- GV cần đánh giá các ý kiến phát biểu, nhận xét tinh thần thái độ làm việc
chung của tập thể, của nhóm và cá nhân HS.
* Một số vấn đề cần lưu ý khi tổ chức thảo luận nhóm
- Các vấn đề đưa ra thảo luận phải là những vấn đề buộc các thành viên trong
nhóm cùng suy nghĩ để đóng góp tìm hiểu bài.
- Khi chia nhóm thảo luận nên cơ cấu có đủ thành phần (giỏi – khá – trung
bình – yếu – kém, hiếu đông – trầm lặng…). Nên để học sinh luân phiên nhau làm
nhóm trưởng, thư kí. Quy mô nhóm không nên quá đông.
- Giáo viên nên chuẩn bị kỹ vấn đề cần thảo luận và dự kiến các tình huống

xảy ra cùng các phương án xử lý.
Giao nhiệm vụ phải rõ ràng, cụ thể, đảm bảo mỗi học sinh đều hiểu nhiệm vụ.
- Trong quá trình học sinh làm việc, giáo viên phải theo dõi từng nhóm, có sự
giúp đỡ, hướng dẫn kịp thời, đảm bảo tất cả học sinh đều làm việc.
- Trong mỗi nhóm cần có sự phân công ràng nhiệm vụ cụ thể trong đó đề cao
vai trò hợp tác.
- Cần tạo không khí thi đua giữa các nhóm để khuyến khích học tập.
- Giáo viên nên nhận xét ngắn gọn về tình hình làm việc của các nhóm để kịp
thời động viên, khuyến khích các nhóm thảo luận tốt hơn và rút kinh nghiệm các
nhóm làm việc chưa tốt.
2.3.4. Các phương pháp, biện pháp tiến hành thực nghiệm đề tài có hiệu quả
là:
a) Về chuẩn bị dụng cụ để hoạt động nhóm:
8


- Theo tôi đặc thù các lớp 7 ở trường THCS Nguyệt Ấn thì mỗi lớp có 16 bàn
nên chia thành 4 nhóm (để tránh di chuyển nhiều tốn thời gian và ồn ào mất trật tự,
chỉ 2 bàn quay mặt lại là được).
- Mỗi nhóm phải có 2 bảng phụ, kích thước không nhỏ và cũng không quá to,
quy định cỡ 50cm x 70cm là vừa + bút lông xóa được, 1cây màu đỏ và 1 cây màu
xanh hoặc đen. Nếu vùng khó khăn giáo viên có thể làm bảng phụ bằng giấy A4 và
bút chì màu
- Giáo viên phân nhóm và có nhóm trưởng, nhóm phó, thư kí (phòng khi nhóm
trưởng vắng) để điều hành chung và chuẩn bị dụng cụ cho tốt.
b. Về phương pháp cách thức hoạt động:
* Về phía giáo viên:
- Chọn nội dung hoạt động nhóm thường là nội dung có nhiều ý, nội dung
trọng tâm, có tính tư duy học sinh trung bình và yếu khó giải quyết.
- Xây dựng trong giáo án hệ thống câu hỏi, tình huống vấn đề phải cụ thể rõ

ràng có dàn ý hệ thống chi tiết, giúp HS dễ biết cách thức nhanh chóng và có hệ
thống (vì thời gian có hạn).
- GV nên cho HS về nhà xem trước, phân tích, tìm hiểu là toàn bài học mới,
nhưng để chuẩn bị thì có thể cho 2->3 nội dung và có thể 2 nhóm hoặc 3 nhóm
chuẩn bị một nội dung không nên đưa ra nhiều nội dung thảo luận quá (4) hoặc ít
quá (1) nên chọn sao cho hợp lí tùy nội dung và thời gian trong tiết dạy.
* Về phía học sinh:
- Phải chuẩn bị nội dung trước ở nhà.
- Khi đến lớp có lệnh thảo luận phải nhanh chóng vào vị trí, phải biết dựa vào
SGK, kiến thức cũ đã học, lược đồ, biểu đồ, bài tập, câu hỏi để bàn bạc thảo luận.
- Nhóm trưởng phải tôn trọng tất cả các ý kiến của các thành viên trong nhóm,
phải làm sao (giảng giải, phân tích…) cho các học sinh trung bình, yếu trong nhóm
hiểu được vấn đề và có thể thay mặt nhóm lên trình bày trước lớp.
- HS thảo luận nhỏ đủ nghe trong nhóm, không cãi và ồn ào, đi lại trong lớp,
khi có hiệu lệnh hết thời gian thảo luận nhanh chóng quay về vị trí và tiếp tục chú ý
theo dõi để tiếp thu kiến thức hoặc bổ sung thêm ý kiến…
- Trước khi thảo luận nhóm về một vấn đề (một nội dung cần phân tích, giải
thích…) nên cho mỗi cá nhân trong nhóm tự ghi ý kiến riêng vào phiếu học tập
(hoặc giấy nháp riêng) rồi đưa ra thảo luận thống nhất ý kiến đúng.
2.3.5. Các giáo án soạn giảng theo đề tài và có áp dụng biện pháp thực hiện thể
nghiệm
Ví dụ 1: PHẦN MỘT: KHÁI QUÁT LỊCH SỬ THẾ GIỚI TRUNG ĐẠI
9


Tiết 1: BÀI 1: SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA XÃ HỘI PHONG
KIẾN Ở
CHÂU ÂU
Sau khi dạy hết phần 1 hoạt động cả lớp đến phần 2 giáo viên cho học sinh
hoạt động nhóm như sau:

Mục 2: Lãnh địa phong kiến
Chia lớp thành 4 nhóm (mỗi nhóm 4 bàn) – Thời gian 03 phút
* Nhóm 1 + 2:

H: Quan sát Hình 1 sgk, thảo luận nhóm theo câu hỏi.
? Em hãy miêu tả và nhận xét về lãnh địa phong kiến H1 sgk.
* Nhóm 3 + 4:
H: Quan sát Hình 1 sgk, thảo luận nhóm theo câu hỏi.
? Đặc trưng kinh tế lãnh địa là gì?
Ví dụ 2: TIẾT 5 - BÀI 4 - TRUNG QUỐC THỜI PHONG KIẾN
Phần 6: Văn hoá, khoa học, kĩ thuật Trung Quốc thời phong kiến
Sau đó chia cả lớp thành 8 nhóm mỗi nhóm 2 bàn – Thời gian 05 phút
* Nhóm 1, 2, 3, 4
H: Quan sát Hình 10 sgk
? Em có nhận xét gì về trình độ sản
xuất đồ gốm?
* Nhóm 5,6,7,8
? Em hãy trình bày hiểu biết của em
về khoa học- kĩ thuật của Trung
Quốc phong kiến.
10


Ví dụ 3: TIẾT 7- BÀI 6. CÁC QUỐC GIA PHONG KIẾN ĐÔNG NAM Á
1. Sự hình thành các vương quốc ở Đông Nam Á.
HS trao đổi theo cặp 02 người – Thời gian 02 phút
Điều kiện tự nhiên các quốc gia Đông Nam Á có thuận lợi và khó khăn gì?
Ví dụ 4: TIẾT 12 : BÀI 9: NƯỚC ĐẠI CỒ VIỆT THỜI ĐINH- TIỀN LÊ
I - TÌNH HÌNH CHÍNH TRỊ- QUÂN SỰ
2. Tổ chức chính quyền thời Tiền Lê.

Cho cả lớp thảo luận theo 08 nhóm(02 bàn 1 nhóm) – Thời gian 05 phút
* Nhóm 1,2
Nhà Lê được thành lập trong hoàn cảnh nào?
* Nhóm 3,4
Vì sao Lê Hoàn được suy tôn lên làm vua?
* Nhóm 5,6
Việc Thái Hậu Dương Vân Nga khoác áo ngự bào cho Lê Hoàn nói lên điều gì?
* Nhóm 7,8
Vẽ sơ đồ tổ chức bộ máy triều đình trung ương thời Tiền Lê?
Ví dụ 5:
TIẾT 14: BÀI 10: NHÀ LÝ ĐẨY MẠNH CÔNG CUỘC XÂY
DỰNG ĐẤT NƯỚC
2. Luật pháp và quân đội.
*Chia lớp thành 04 nhóm– Thời gian 03 phút
* Nhóm 1, 2
Nhận xét về quân đội thời Lý?
* Nhóm 3,4
Để xây dựng khối đoàn kết dân tộc nhà Lý có chủ trương gì?
Ví dụ 6: Tiết 32- BÀI ÔN TẬP CHƯƠNG II VÀ III
*Chia lớp thành 06 nhóm: – Thời gian 10 phút
Lập bảng thống kê các triều đại phong kiến từ thế kỉ X-XIV, thời gian, các
cuộc kháng chiến chống xâm lược, các thành tựu văn hoá, khoa học của các triều
đại đó, gương tiêu biểu.
- Nhóm 1, 2: Thời Lý
- Nhóm 3, 4: Thời Trần.
- Nhóm 5, 6: Thời Hồ.
- Các nhóm lên báo cáo kết quả vào khổ giấy tô-ki
- HS nhận xét
- GV: đánh giá, chuẩn kiến thức
11

Ví dụ 7: Tiết 46:
Bài 21 ÔN TẬP CHƯƠNG IV
* Chia lớp thành 04 nhóm: – Thời gian 06 phút
* Nhóm 1,2
So sánh sự giống và khác nhau giữa hai tổ chức bộ máy nhà nước thời Lê Sơ
và Lí-Trần
* Nhóm 3,4
Cách đào tạo, tuyển dụng quan lại thời Lê Sơ và thời Lí-Trần có gì khác
nhau?
Ví dụ 8: Bài 25
PHONG TRÀO TÂY SƠN
Tiết 56: II. TÂY SƠN LẬT ĐỔ CHÍNH QUYỀN HỌ NGUYỄN VÀ ĐÁNH
TAN QUÂN XÂM LƯỢC XIÊM
2. Chiến thắng Rạch Gầm- Xoài Mút.
* Cho cả lớp thảo luận theo 08 nhóm(02 bàn 1 nhóm) – Thời gian 03 phút
* Nhóm 1,2, 3,4
Vì sao Nguyễn Huệ chọn khúc sông này làm trận địa mai phục giặc?.
* Nhóm 5,6,7,8
Chiến thắng Rạch Gầm- Xoài Mút có ý nghĩa lịch sử như thế nào?
Ví dụ 9:
Bài 25 PHONG TRÀO TÂY SƠN (Tiếp theo)
Tiết 57: III. Tây Sơn lật đổ chính quyền họ Trịnh.
2. Nguyễn Hữu Chỉnh mưu phản - Nguyễn Huệ thu phục Bắc Hà.
* Cho cả lớp thảo luận theo 02 nhóm(08 bàn 1 nhóm) – Thời gian 03 phút
* Nhóm 1
Vì sao Nguyễn Huệ thu phục lại Bắc Hà mà không giao cho vua Lê ?
* Nhóm 2
Việc lật đổ chính quyền Trịnh, Lê có ý nghĩa gì?

Ví dụ 10: Tiết 59
Bài 26 QUANG TRUNG XÂY DỰNG ĐẤT NƯỚC
1. Phục hồi kinh tế, xây dựng văn hoá dân tộc.
* HS trao đổi theo cặp 02 người – Thời gian 02 phút
Những việc làm của Quang Trung có tác dụng gì?
* Các bước thảo luận nhóm khi tiến hành giảng dạy các giáo án trên khi
bàn bạc và rút ra những đặc điểm chung là:
1. Giáo viên phải chọn nội dung thảo luận, ghi lên bảng phụ
2. Phân nhóm và quy định nội dung cho từng nhóm hoạt động
3. Lắng nghe và gợi ý cho học sinh
4. Động viên, khích lệ các nhóm còn yếu, chưa mạnh dạn
12


5. Quy định thời gian thảo luận
6. Tất cả các đối tượng học sinh đều tham gia bàn bạc và đóng góp ý kiến
- Thư kí nhóm ghi nội dung đã thống nhất vào bảng phụ
- Các đối tượng còn lại trong nhóm ghi nội dung đã thống nhất vào phiếu học
tập( hoặc vở ghi)
7. Cử một đại diện của nhóm lên thuyết minh phần nội dung thảo luận của
nhóm( bất kì một học sinh nào không nhất thiết phải cử học sinh khá,
giỏi. Vì đây là nội dung cả nhóm đã thống nhất)
8. Giáo viên cho các nhóm khác góp ý bổ sung nội dung của nhóm vừa trình
bày cho đầy đủ
9. Giáo viên nhận xét và cho học sinh chỉnh sửa những nội dung còn thiếu
sót
2.4. Hiệu quả của sáng kiến:
2.4.1. Những kinh nghiệm thể hiện chuyên đề “Áp dụng phương pháp thảo
luận nhóm nhằm phát huy tính tích cực của học sinh, nâng cao hiệu quả tiết
dạy bộ môn Lịch sử 7”

* Giáo viên: Chuẩn bị tốt nội dung các câu hỏi thảo luận cho học sinh rất rõ
ràng, ngắn gọn và đúng trọng tâm bài học. Vì thời gian có hạn, đối với những tiết
dạy có nhiều đòi hỏi sự hoạt động tập thể thì giáo viên phân nhiệm vụ cụ thể cho
từng nhóm. Câu hỏi thảo luận được ghi cụ thể trên bảng phụ kể cả phân công nhóm
đã giúp học sinh nắm được yêu cầu làm việc của mình mà không nhầm lẫn.
* Học sinh: Chuẩn bị đồ dùng học hoạt động nhóm, phân công cụ thể người
viết bảng, nhóm trưởng điều hành. Học sinh đã quen cách hoạt động nên làm việc
rất nhanh, trình bày bảng phụ đầy đủ, ngắn gọn hình thành cho các em sự tự tin khi
đứng trước tập thể trình bày kết quả. Qua các tiết làm việc như vậy giúp các em có
thói quen làm việc tập thể, mạnh dạn đưa ra ý kiến cá nhân, khả năng nhận xét,
đánh giá về kết quả làm việc của nhóm bạn để tự rút ra bài học. Từ đó, học sinh rất
hứng thú hơn nữa kiến thức các em tự tìm ra sẽ khắc sâu thêm.
- Thống nhất các bước tiến hành:
+ Ghi rõ các câu hỏi dành cho từng nhóm trên bảng phụ có cả thời gian hoạt
động.
+ Trong thời gian các nhóm làm việc giáo viên báo quát lớp, khảo sát các nhóm,
nhắc nhở những học sinh chưa tập trung.
+ Ra hiệu lệnh kết thúc hoạt động thì một trong các nhóm có cùng nội dung sẽ
lên trình bày kết quả. Giáo viên gọi bất kì một học sinh nào trong nhóm, nhất là
những học sinh ít hoạt động để rèn cho các em thói quen trình bày trước lớp. Các
nhóm còn lại sẽ bổ sung những gì chưa hoàn chỉnh. Sau đó giáo viên chuẩn xác
kiến thức rồi nhận xét, đánh giá. Nếu nhóm nào hoạt động tốt, đồng bộ có thể ghi
13


điểm và tuyên dương trước lớp nhằm khích lệ các em, thu hút các em vào hoạt
động nhóm.
2.4.2. Kết quả đạt được:
Có khoảng 80% học sinh trung bình, yếu đã biết cách thảo luận, mạnh dạn
đóng góp ý kiến, nắm được nội dung cần học ở lớp cũng như nội dung cần luyện

tập ở nhà. Một số học sinh khá giỏi thuộc bài ngay tại lớp.
Học sinh thói quen soạn trước những nội dung cần thảo luận ở nhà trước khi
đến lớp( kể cả bài tập và câu hỏi từ dễ đến khó ở sách giáo khoa và cả sách bài tập.
Khoảng 75% có khả năng trình bày, diễn đạt kiến thức trước cả lớp, giúp
phong trào học tập của các em tích cực chủ động, phát biểu sôi nổi trong tiết học.
Tái hiện kiến thức nhanh và nhớ kiến thức được lâu.
Qua nhiều năm dạy học lịch sử lớp 7 tôi nhận thấy rằng đổi mới phương
pháp dạy học được sử dụng nhuần nhuyễn trong các tiết dạy sẽ làm cho tiết dạy
sinh động, học sinh hứng thú học tập và đặc biệt là phát huy tính tích cực của các
em. Từ đó tôi đã hướng dẫn cho các em áp dụng không chỉ trong học môn lịch sử
mà các em có thể áp dụng phương pháp thảo luận nhóm vào các môn học khác và
còn có thể áp dụng vào học nhóm ở nhà theo cách hướng dẫn của tôi.
Kết quả khảo sát về sự yêu thích môn học Lịch sử năm học 2017-2018 ở
khối lớp 7 như sau:
Thời gian

Sĩ số

Không thích học

Tỉ lệ

Thích học

Tỉ lệ

Đầu năm

141

81

57,4%

60

42,6%

Cuối năm

141

36

25,5%

105

74,5%

Về phía giáo viên chuẩn bị soạn giảng một cách chu đáo, logic được nội
dung kiến thức giữa tiết trước và tiết sau với hệ thống câu hỏi và dàn ý tối ưu trong
phần thảo luận. Hình thành được bài giảng một cách chủ động, phù hợp với nội
dung của kiểu bài lên lớp theo phương pháp dạy học mới. Tiết kiệm được thời gian
trong một tiết giảng 45 phút giáo viên không phải làm việc nhiều chủ yếu hướng
dẫn học sinh chủ động bàn bạc thảo luận phát huy tính chủ động, tự lập, khai thác
và hoàn thành kiến thức trong bài.
Sáng kiến được áp dụng liên tục trong tất cả các tiết dạy có thể tổ chức hoạt
động nhóm, có phổ biến dạy thực nghiệm ở tất cả các giáo viên và rút kinh nghiệm
sau mỗi tiết dạy, sau mỗi đợt thi đua.

Các tiết dạy áp dụng đề tài sáng kiến thời gian đầu thường không kịp giờ (Vì
kĩ năng chuẩn bị bài ở nhà của học sinh cũng như phương pháp thảo luận chưa
khoa học). Đến nay thì hầu hết các học sinh đã có thói quen và làm việc khoa học,
rút ngắn được thời gian so với lúc đầu.
14


Mỗi bộ môn có một đặc trưng khác nhau song phương pháp tổ chức học sinh
hoạt động học tập theo nhóm ở trên lớp là rất cần thiết cho tất cả các bộ môn trong
đó có môn Lịch sử.

15


3. KẾT LUẬN - KIẾN NGHỊ
3.1. KẾT LUẬN:
- Vận dụng phương pháp thảo luận trong dạy học các bộ môn ở trường
THCS nhằm phát huy tính tích cực, độc lập, sáng tạo của học sinh trong học tập.
Để nâng cao hiệu quả của phương pháp dạy học tích cực, giáo viên cần hiểu rõ ý
nghĩa, yêu cầu và các đặc điểm cơ bản của mỗi phương pháp. Đặc biệt là biết vận
dụng các phương pháp một cách sáng tạo vào bài giảng để phù hợp với đối tượng
và điều kiện dạy học cụ thể.
- Phương pháp thảo luận nhóm mà tôi đưa ra có thể vận dụng cho tất cả các
môn học ở trường THCS cũng như đối với tất cả các cấp học, tùy theo bộ môn của
mình mà giáo viên có thể áp dụng những phương pháp khác nhau.
Do thời gian có hạn, nên tôi chỉ đưa ra một số kinh nghiệm về phương pháp
thảo luận trong dạy học ở một số bài. Nếu có điều kiện tôi xin được trình bày tiếp,
tôi hy vọng đề tài này sẽ giúp ít được phần nào cho giáo viên giảng dạy môn lịch sử
ở trường trung học cơ sở, phần nào giảm bớt khó khăn khi hướng dẫn học sinh thảo
luận trong dạy học. Mặt khác, khi viết đề tài này, tôi cũng khó tránh khỏi những sai

sót, rất mong được sự tham gia đóng góp ý kiến trao đổi kinh nghiệm của các đồng
chí giảng dạy bộ môn, các đồng nghiệp để đề tài này được hoàn thiện tốt hơn, có
hiệu quả cao hơn khi áp dụng vào thực tế giảng dạy.
3.2. KIẾN NGHỊ:
Để dạy học ở trường THCS có hiệu quả tốt, đặc biệt là khi áp dụng
phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học tôi có một số đề xuất sau:
1. Đối với cấp trường:
Thứ nhất: Giáo viên phải kiên trì đầu tư nhiều tâm – sức vào các vấn đề, vận
dụng sáng tạo các phương pháp dạy và phương pháp thảo luận nhóm để thu hút học
sinh vào bài giảng của mình.
Thứ hai: Nhà trường tiếp tục động viên, khích lệ việc thực hiện thảo luận
nhóm ở tất cả các bộ môn, tạo hiệu ứng đồng bộ vừa thúc đẩy đổi mới PPDH vừa
tạo hiệu quả, hứng thú trong học tập của học sinh.
2. Đối với cấp phòng:
Thứ nhất: Thường xuyên tổ chức các buổi tập huấn trao đổi kinh nghiệm cho
giáo viên để giáo viên có cơ hội chia sẻ kinh nghiệm, tháo gỡ những khó khăn
trong quá trình dạy học.
Thứ hai: Giới thiệu lưu hành các sáng kiến kinh nghiệm đạt giải trong cuộc thi viết
sáng kiến kinh nghiệm để các giáo viên học hỏi, vận dụng vào dạy học.
Trên đây là một vài kinh nghệm của bản thân tuy chưa hoàn toàn ưng ý
nhưng kết quả đem lại có hiệu quả cao trong giảng dạy. Vì thời gian và điều kiện có
16


hạn. Rất mong nhân được đóng góp ý kiến của các đồng nghiệp, Hội đồng khoa
học, nhất là những thông tin phản hồi từ phía học sinh để đề tài ngày càng thiết
thực hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn!
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG
ĐƠN VỊ

Thanh Hóa, ngày 08 tháng 04 năm 2018
Tôi cam đoan SKKN này là của cá
nhân, không coppy của tác giả khác
Người thực hiện

Nguyễn Thị Thủy

17


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bồi dưỡng học sinh giỏi Lịch sử 7, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, 2014
2. Hướng dẫn sử dụng kênh hình trong SGK Lịch sử THCS, Nguyễn Thị Côi, NXB
Giáo dục, Hà Nội, 2006
3. Lịch sử 7, Bộ Giáo dục và Đào tạo, NXB Giáo dục, Hà Nội, 2015
4. Một số vấn đề đổi mới phương pháp dạy học môn Lịch sử THCS, Bộ Giáo dục
và Đào tạo, NXB Giáo dục, Hà Nội, 2008
5. Những vấn đề chung về đổi mới giáo dục THCS môn Lịch sử, NXB Giáo dục,
Hà Nội, 2007
6. Nội dung và phương pháp sử dụng bản đồ giáo khoa lịch sử treo tường, Hội Giáo
dục Lịch sử, NXB Giáo dục, Hà Nội, 2002
Thực hành Lịch sử 7, Nhiều tác giả, NXB Giáo dục, Hà Nội, 2007
7. Việc đổi mới phương pháp dạy học ở trường phổ thông, Tạp chí Giáo dục, số
198, kì 2- tháng 9/2008, số 222, kì 2-tháng 9/2009, số 255, kì 1-tháng 2/2011

MỘT SỐ CHỮ VIẾT TẮT
- HS: học sinh
- GV: giáo viên
- SGK: sách giáo khoa
- PPDH: phương pháp dạy học

- SKKN: sáng kiến kinh nghiệm
- THCS: trung học cơ sở

18