Phát triển đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên (Luận văn thạc sĩ)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH
––––––––––––––––––––––––––––––

NGUYỄN CÔNG DŨNG

PHÁT TRIỂN ĐỐI TƯỢNG THAM GIA
BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN
THÀNH PHỐ SÔNG CÔNG, TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN TRỊ KINH DOANH

THÁI NGUYÊN - 2018


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH
––––––––––––––––––––––––––––––

NGUYỄN CÔNG DŨNG

PHÁT TRIỂN ĐỐI TƯỢNG THAM GIA
BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN
THÀNH PHỐ SÔNG CÔNG, TỈNH THÁI NGUYÊN
Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh
Mã số: 8.34.01.02

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS ĐỖ THỊ BẮC

THÁI NGUYÊN - 2018


i

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng đây là công trình nghiên cứu của tôi. Số liệu và
kết quả nghiên cứu là trung thực xuất phát từ thực tiễn tại địa bàn thành phố
Sông Công, cơ quan Bảo hiểm xã hội thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên
và chưa từng được sử dụng trong bất cứ luận văn, luận án nào.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn đều đã
được cám ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều được chỉ rõ nguồn gốc.
Thái Nguyên, ngày

tháng

năm 2017

Học viên thực hiện

Nguyễn Công Dũng


ii

LỜI CẢM ƠN
Trong thời gian học tập tại trường Đại học Kinh tế & QTKD Thái Nguyên và
khi nghiên cứu thực hiện đề tài, bản thân tôi đã nhận được sự giúp đỡ rất lớn và vô
cùng quý báu của các đơn vị, tập thể và các cá nhân, tôi xin trân thành cảm ơn.

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo, bộ phận sau đại
học, cùng các thầy giáo, cô giáo trong trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh
doanh Thái Nguyên đã tận tình giúp đỡ, tạo mọi điều kiện cho tôi trong quá trình
học tập và thực hiện đề tài.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Đỗ Thị Bắc Người đã dành nhiều thời gian và tâm huyết, tận tình hướng dẫn chỉ bảo cho tôi
trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài.
Tôi xin chân thành cảm ơn cơ quan Bảo hiểm xã hội thành phố Sông Công, tỉnh
Thái Nguyên và các cá nhân trên địa bàn thành phố Sông Công đã cung cấp những thông
tin cần thiết và giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài.
Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân và bạn bè đã quan
tâm giúp đỡ, động viên và tạo điều kiện cho tôi trong học tập, tiến hành nghiên cứu
và hoàn thành đề tài này.
Xin chân thành cảm ơn!
Thái Nguyên, ngày

tháng 11 năm 2017

Học viên thực hiện

Nguyễn Công Dũng


iii

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................i
LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii
MỤC LỤC ................................................................................................................. iii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT.................................................................................vii
DANH MỤC CÁC BẢNG...................................................................................... viii

DANH MỤC SƠ ĐỒ VÀ BIỂU ĐỒ .........................................................................ix
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................................... 1
2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................ 2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 2
4. Ý nghĩa khoa học của luận văn ............................................................................... 3
5. Kết cấu của luận văn ............................................................................................... 3
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ ĐỐI TƯỢNG THAM
GIA BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN ............................................................... 4
1.1. Cơ sở lý luận về đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện ........................ 4
1.1.1. Khái niệm về đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện .......................... 4
1.1.2. Bản chất, vai trò và nguyên tắc hoạt động của bảo hiểm xã hội tự nguyện .... 10
1.1.3. Nội dung về phát triển đối tượng tham gia Bảo hiểm xã hội tự nguyện ......... 18
1.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội
tự nguyện ................................................................................................................... 21
1.2. Kinh nghiệm về phát triển đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện ở
Việt Nam ................................................................................................................... 26
1.2.1. Bảo hiểm xã hội tự nguyện ở Nghệ An ........................................................... 26
1.2.2. Bảo hiểm xã hội tự nguyện ở Vĩnh Phúc ........................................................ 26
1.2.3. Bài học kinh nghiệm rút ra cho việc phát triển đối tượng tham gia bảo
hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên ......... 30
Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................................................... 34
2.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................ 34


iv
2.2. Phương pháp nghiên cứu.................................................................................... 34
2.2.1. Phương pháp thu thập số liệu .......................................................................... 34
2.2.2. Phương pháp tổng hợp số liệu, xử lý số liệu ................................................... 38
2.2.3. Phương pháp thống kê kinh tế......................................................................... 39

2.2.4. Công cụ xử lý tổng hợp, phân tích .................................................................. 39
2.3. Các chỉ tiêu phân tích ......................................................................................... 39
2.3.1. Chỉ tiêu biến động đối tượng tham gia Bảo hiểm xã hội tự nguyện ............... 39
2.3.2. Chỉ tiêu biến động về số thu Bảo hiểm xã hội tự nguyện ............................... 40
2.3.3. Chỉ tiêu đánh giá chất lượng của BHXH tự nguyện ....................................... 41
2.3.4. Chỉ tiêu đánh giá công tác quản lý và tổ chức thực hiện đối tượng tham
gia BHXH tự nguyện................................................................................................. 41
Chương 3: THỰC TRẠNG ĐỐI TƯỢNG THAM GIA BẢO HIỂM XÃ
HỘI TỰ NGUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ SÔNG CÔNG, TỈNH
THÁI NGUYÊN ...................................................................................................... 43
3.1. Đặc điểm chung về thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên ........................... 43
3.1.1. Đặc điểm về điều kiện tự nhiên thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên .... 43
3.1.2. Đặc điểm về kinh tế - xã hội thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên ......... 44
3.2. Tình hình cơ bản của Bảo hiểm xã hội thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên.... 45
3.2.1. Giới thiệu chung về Bảo hiểm xã hội thành phố Sông Công .......................... 45
3.2.2. Chức năng nhiệm vụ của Bảo hiểm xã hội thành phố Sông Công.................. 46
3.2.3. Cơ cấu tổ chức và hoạt động của Bảo hiểm xã hội thành phố Sông Công ..... 48
3.2.4. Nội dung về công tác thu Bảo hiểm xã hội tự nguyện và sử dụng quỹ
BHXH tự nguyện trên địa bàn thành phố Sông Công............................................... 51
3.3. Thực trạng đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn
thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên .................................................................. 64
3.3.1. Nhu cầu tham gia Bảo hiểm xã hội tự nguyện của người dân trên địa bàn
thành phố Sông Công ................................................................................................ 64
3.3.2. Công tác quản lý, phát triển đối tượng tham gia và tổ chức thực hiện bảo
hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên ......... 65
3.3.3. Các chế độ bảo hiểm xã hội tự nguyện ........................................................... 73


v
3.3.4. Chất lượng dịch vụ bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn thành phố

Sông Công ................................................................................................................. 75
3.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội tự
nguyện trên địa bàn thành phố Sông Công ............................................................... 77
3.4.1. Hệ thống pháp luật và chính sách về bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa
bàn thành phố Sông Công ......................................................................................... 77
3.4.2. Nhận thức của người dân trên địa bàn thành phố Sông Công ........................ 78
3.4.3. Yếu tố về thu nhập trên địa bàn thành phố Sông Công .................................. 80
3.4.4. Thể chế tổ chức bộ máy và cán bộ .................................................................. 82
3.5. Đánh giá chung đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn
thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên .................................................................. 84
3.5.1. Những kết quả đạt được .................................................................................. 84
3.5.2. Những mặt tồn tại, hạn chế ............................................................................. 84
3.5.3. Nguyên nhân các hạn chế ................................................................................ 85
Chương 4: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỐI TƯỢNG THAM GIA BẢO
HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ SÔNG
CÔNG, TỈNH THÁI NGUYÊN ............................................................................. 87
4.1. Quan điểm, định hướng và mục tiêu phát triển đối tượng tham gia BHXH
tự nguyên trên địa bàn thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên ............................. 87
4.1.1. Quan điểm phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn
thành phố Sông Công ................................................................................................ 87
4.1.2. Định hướng phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn
thành phố Sông Công ................................................................................................ 88
4.1.3. Mục tiêu phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn
thành phố Sông Công ................................................................................................ 88
4.2. Giải pháp phát triển đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa
bàn thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên ........................................................... 90
4.2.1. Nâng cao nhu cầu tham gia Bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn thành
phố Sông Công .......................................................................................................... 90

vi
4.2.2. Hoàn thiện công tác quản lý, mở rộng đối tượng tham gia và tổ chức thực
hiện bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn thành phố Sông Công ........................ 92
4.2.3. Mở rộng các chế độ bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn thành phố
Sông Công ................................................................................................................. 97
4.2.4. Nâng cao chất lượng dịch vụ bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn
thành phố Sông Công ................................................................................................ 98
4.3. Kiến nghị ............................................................................................................ 99
4.3.1. Kiến nghị với Bảo hiểm xã hội Việt Nam....................................................... 99
4.3.2. Kiến nghị với Bảo hiểm xã hội tỉnh Thái Nguyên ........................................ 100
4.3.3. Kiến nghị với Bảo hiểm xã hội thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên ... 100
KẾT LUẬN ............................................................................................................ 101
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................. 103
PHỤ LỤC ............................................................................................................... 105


vii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt

Tên đầy đủ

ASXH

An sinh xã hội

BHXH

Bảo hiểm xã hội

BHYT

Bảo hiểm y tế

GPD
HĐND

Tổng sản phẩm quốc nội
Hội đồng nhân dân

ILO

Tổ chức Lao động Quốc tế

NLĐ

Người lao động

NSNN

Ngân sách nhà nước

WTO

Tổ chức thương mại quốc tế


viii

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1. Số người tham gia BHXH tự nguyện tại tỉnh Vĩnh Phúc năm 2014-2016 ....28
Bảng 2.1. Số lượng mẫu thu thập số liệu trên địa bàn Thành phố Sông Công .........36
Bảng 2.2. Một số đặc điểm cơ bản của chủ hộ phỏng vấn ........................................37
Bảng 3.1. Cơ cấu cán bộ, viên chức BHXH thành phố Sông Công năm 2016 .........51
Bảng 3.2. Bảng tổng hợp tỷ lệ đóng BHXH tự nguyện được quy định qua các
thời kỳ ......................................................................................................52
Bảng 3.3. Số người tham gia BHXH tự nguyện trong tổng số người tham gia
BHXH tại thành phố Sông Công giai đoạn 2014 - 2016 .........................53
Bảng 3.4. Tình hình thực hiện kế hoạch thu BHXH tự nguyện của BHXH
Thành phố Sông Công giai đoạn 2014 - 2016 .........................................55
Bảng 3.5. Tổng hợp hoạt động tuyên truyền BHXH tự nguyện trên địa bàn
Thành phố Sông Công giai đoạn 2014- 2016 ..........................................66
Bảng 3.6. Ảnh hưởng của mức độ hiểu biết về chính sách BHXH tự nguyện và kết
quả thực hiện BHXH tự nguyện trên địa bàn thành phố Sông Công ............. 69
Bảng 3.7. Bảng tổng hợp mức chi thù lao đại lý thu Bảo hiểm xã hội giai đoạn
2014 – 2016 .............................................................................................71
Bảng 3.8. Ảnh hưởng của mức đóng, mức hưởng và kết quả thực hiện BHXH
tự nguyện trên địa bàn Thành phố Sông Công ........................................74
Bảng 3.9. Bảng tổng hợp đánh giá công tác phục vụ của cơ quan Bảo hiểm xã
hội thành phố Sông Công ........................................................................76
Bảng 3.10. Ảnh hưởng của trình độ học vấn và quyết định tham gia BHXH tự
nguyện trên địa bàn thành phố Sông Công ..............................................79
Bảng 3.11. Ảnh hưởng của thu nhập bình quân hàng tháng và quyết định tham
gia BHXH tự nguyện trên địa bàn thành phố Sông Công .......................81
Bảng 3.12. Đánh giá về thủ tục tham gia và thủ tục giải quyết BHXH tự nguyện
trên địa bàn thành phố Sông Công...........................................................83

ix
DANH MỤC SƠ ĐỒ VÀ BIỂU ĐỒ
Sơ đồ 3.1. Sơ đồ tổ chức bộ máy của BHXH thành phố Sông Công .......................48
Biểu đồ 3.1. Biểu đồ so sánh số người tham gia BHXH tự nguyện và BHXH
bắt buộc từ năm 2014 - 2016 ...................................................................54
Biểu đồ 3.2. Kết quả thực hiện thu BHXH tự nguyện so với kế hoạch thu BHXH tự
nguyện trên địa bàn Thành phố Sông Công giai đoạn 2014 - 2016 ..............55
Biểu đồ 3.3. Tỷ lệ tham gia bảo hiểm xã hội của người được điều tra .....................56
Biểu đồ 3.4. Nhu cầu tham gia BHXH tự nguyện của người được điều tra .............64
Biểu đồ 3.5. Nguồn thông tin về BHXH tự nguyện mà người dân có được .............67
Biểu đồ 3.6. Mức độ hiểu biết về chính sách BHXH tự nguyện ..............................68


1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong những năm gần đây, nền kinh tế Việt Nam đã có những bước chuyển
hết sức mạnh mẽ với dấu mốc là sự kiện Việt Nam trở thành thành viên chính thức
của tổ chức thương mại quốc tế (WTO). Kinh tế Việt Nam dần tiến tới hội nhập sâu
và rộng với nền kinh tế thế giới, đời sống của đại bộ phận người dân đã có nhiều
thay đổi. Để đảm bảo hội nhập sâu sắc và chủ động đối phó với những rủi ro trong
cuộc sống cho người dân và xây dựng đất nước phát triển vững mạnh thì điều quan
trọng nhất là phải đảm bảo sự ổn định và công bằng xã hội.
Bảo hiểm xã hội (BHXH) là chính sách lớn của Đảng và nhà nước ta, mang
trong nó bản chất nhân văn sâu sắc vì cuộc sống an sinh của con người góp phần ổn
định đời sống, sản xuất cho người tham gia BHXH, đặc biệt là BHXH tự nguyện.
Có hiệu lực từ năm 2008, chính sách BHXH tự nguyện mở ra cơ hội hưởng “lương
hưu” cho nhiều người lao động, nhất là người lao động tự do, buôn bán nhỏ, thợ thủ
công, nông dân,... những người không nằm trong diện BHXH bắt buộc nhưng có
thu nhập ổn định. Chủ trương của Đảng và Nhà nước ta là mọi người đều có lương

hưu, điều đó phù hợp với nhu cầu chung của rất nhiều người dân lao động. Do đó,
tiềm năng phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện ở nước ta còn rất to lớn.
Thành phố Sông Công là một khu công nghiệp của tỉnh Thái Nguyên, dân
số khoảng 110 nghìn người, tập trung hơn 68% là dân cư thành thị. Tuy nhiên, từ
năm 2011 đến nay, do chịu ảnh hưởng của khủng hoảng kinh tế toàn cầu, dẫn đến
nhiều doanh nghiệp làm ăn thua lỗ, thậm chí có doanh nghiệp bị phá sản, đời sống
an sinh xã hội của người lao động gặp nhiều khó khăn. Việc triển khai BHXH tự
nguyện mặc dù còn mới, nhưng do hệ thống BHXH đã phân cấp tổ chức bộ máy
hoạt động đến cấp huyện, thành phố và có đại lý đến cấp xã, phường rất thuận lợi
cho người lao động tiếp cận để tham gia. Tuy nhiên đến nay số lượng người lao
động tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn thành phố Sông Công còn rất hạn chế
chưa thể hiện hết nguồn lực tham gia, cũng như theo định hướng phát triển của
Đảng và Nhà nước.


Luận văn đủ ở file: Luận văn full