Thực trạng và giải pháp phát triển kinh tế trang trại theo hướng bền vững trên địa bàn huyện hoa lư, tỉnh ninh bình

i

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu khoa học, độc
lập của tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực.
TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Phạm Thị Ngọc Hƣơng


ii

LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận văn này, ngoài sự cố gắng nỗ lực của bản thân, tôi
còn nhận đƣợc sự giúp đỡ nhiệt tình của nhiều cá nhân, tập thể trong và ngoài
trƣờng.
Trƣớc hết, tôi xin cảm ơn các thầy cô giáo khoa Kinh tế, phòng Đào tạo
Sau đại học Trƣờng Đại học Lâm nghiệp đã giúp đỡ và truyền đạt những kiến
thức quý báu cho tôi trong suốt 2 năm học.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất tới cô giáo TS Nguyễn
Thị Hải Ninh đã tận tình giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực tập và hoàn
thiện đề tài.
Qua đây, tôi xin gửi lời cảm ơn tới các chủ trang trại, Phòng Thống kê,
Phòng Tài nguyên Môi trƣờng, Phòng kinh tế, lãnh đạo UBND Huyện Hoa
Lƣ đã cung cấp tài liệu và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài.
Ngày tháng 10 năm 2016
Tác giả

Phạm Thị Ngọc Hƣơng

iii

MỤC LỤC
Trang

Trang phụ bìa
LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .................................................................. v
DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................... vi
DANH MỤC CÁC HỘP .................................................................................. vi
DANH MỤC CÁC HÌNH ............................................................................... vii
ĐẶT VẤN ĐỀ ................................................................................................... 1
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ
TRANG TRẠI THEO HƢỚNG BỀN VỮNG ................................................. 4
1.1. Cơ sở lý luận về phát triển kinh tế trang trại theo hƣớng bền vững .......... 4
1.1.1. Một số khái niệm ..................................................................................... 4
1.1.2. Vai trò của phát triển kinh tế trang trại theo hƣớng bền vững ................ 7
1.1.3. Tiêu chí phát triển trang trại .................................................................... 8
1.1.4. Nội dung nghiên cứu phát triển kinh tế trang trại theo hƣớng bền vững .... 10
1.1.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến phát triển kinh tế trang trại theo hƣớng bền
vững ................................................................................................................. 14
1.2. Cơ sở thực tiễn về phát triển kinh tế trang trại theo hƣớng bền vững ..... 17
1.2.1. Tình hình phát triển kinh tế trang trại ở trên thế giới ........................... 17
1.2.2. Tình hình phát triển tại một số địa phƣơng trong nƣớc ........................ 18
1.2.3. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan .............................. 20
Chƣơng 2 ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ... 23
2.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ................................................................... 23
2.1.1. Điều kiện tự nhiên ................................................................................. 23
2.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ...................................................................... 26

2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu.......................................................................... 28
2.2.1. Phƣơng pháp tiếp cận ............................................................................ 28
2.2.2. Phƣơng pháp thu nhập số liệu ............................................................... 29


iv

2.2.3. Phƣơng pháp xử lý và phân tích số liệu ................................................ 31
2.2.4. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................ 32
Chƣơng 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ............................. 36
3.1. Thực trạng phát triển kinh tế trang trại của Huyện Hoa Lƣ..................... 36
3.1.1. Khái quát phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn nghiên cứu ............ 36
3.1.2. Phát triển kinh tế trang trại qua số liệu điều tra trên địa bàn huyện Hoa
Lƣ .................................................................................................................... 38
3.1.3. Kết quả và hiệu quả sản xuất kinh doanh của các trang trại điều tra trên
địa bàn huyện Hoa Lƣ ..................................................................................... 53
3.1.4. Đánh giá chung ..................................................................................... 64
3.2. Các yếu tố ảnh hƣởng đến phát triển KTTT theo hƣớng bền vững trên địa
huyện Hoa Lƣ .................................................................................................. 67
3.2.1. Điều kiện sản xuất của các trang trại trên địa bàn huyện Hoa Lƣ ........ 67
3.2.2. Nguồn lực của huyện Hoa Lƣ ............................................................... 73
3.2.3. Thị trƣờng tiêu thụ ................................................................................ 79
3.2.4. Các rủi ro trong sản xuất ....................................................................... 80
3.3. Giải pháp phát triển kinh tế trang trại theo hƣớng bền vững trên địa bàn
huyện Hoa Lƣ .................................................................................................. 82
3.3.1. Phƣơng hƣớng chung phát triển kinh tế trang trại đến năm 2020 ........ 82
3.3.2. Giải pháp nhằm phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Hoa Lƣ
theo hƣớng bền vững trong thời gian tới......................................................... 84
KẾT LUẬN ..................................................................................................... 93
1. Kết luận ....................................................................................................... 93

2. Khuyến nghị ................................................................................................ 95
2.1. Đối với chủ các trang trại ......................................................................... 95
2.2. Đối với chính quyền địa phƣơng.............................................................. 95
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC


v

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
TÊN VIẾT TẮT

TÊN ĐẦY ĐỦ

BQ

Bình quân

CC

Cơ cấu

CN

Công nghiệp

CNH – HĐH

Công nghiệp hóa – hiện đại hóa

DT

Diện tích

ĐVT

Đơn vị tính

GT

Giá trị

GTSX

Giá trị sản xuất

HTX

Hợp tác xã

LĐ

Lao động

NN

Nông nghiệp

NN & PTNT

Nông nghiệp và phát triển nông thôn

NTTS

Nuôi trồng thuỷ sản

SL

Số lƣợng

TT

Trang trại

UBND

Uỷ ban nhân dân

XDCB

Xây dựng cở bản


vi

DANH MỤC CÁC BẢNG
Tên bảng

STT

Trang

2.1

Tình hình đất đai trên địa bàn Huyện Hoa Lƣ

25

2.2

Tình hình dân số và lao động của Huyện Hoa Lƣ

26

2.3

Cơ cấu ngành kinh tế của huyện Hoa Lƣ

28

2.4

Phân bố mẫu điều tra

30

3.1

Loại hình và cơ cấu các trang trại của Huyện Hoa Lƣ

36

3.2

Nguồn lực sản xuất của các trang trại huyện Hoa Lƣ

37

3.3

Diện tích gieo trồng một số cây trồng chính của trang trại

39

3.4

Sản lƣợng một số cây trồng chính của trang trại

40

3.5

Quy mô chăn nuôi một số giống vật nuôi chủ yếu của trang trại

42

3.6

Sản lƣợng một số giống vật nuôi chính của trang trại

42

3.7

Tình hình đất đai của các trang trại điều tra năm 2015

43

3.8

Lao động của các trang trại điều tra 2015

46

3.9

Tình hình vốn sản xuất kinh doanh của các trang trại 2015

47

3.10 Công tác thú y ở các trang trại điều tra 2015

50

3.11 Dạng sản phẩm và thị trƣờng tiêu thụ của các trang trại

52

3.12 Chi phí sản xuất kinh doanh của trang trại năm 2015

53

3.13 Doanh thu từ các hoạt động sản xuất kinh doanh của trang trại 2015

56

3.14 Thu nhập từ các hoạt động sản xuất kinh doanh của trang trại 2015

57

3.15 Hệ thống xử lý chất thải trang trại

60

3.16 Hiểu biết của chủ trang trại về các quy trình sản xuất mới

60

3.17 Hiệu quả sản xuất kinh doanh của các trang trại 2015

62

3.18 Thông tin chung về trang trại

68

3.19 Cơ sở vật chất của trang trại năm 2015

71

3.20 Đánh giá của chủ trang trại về cơ sở hạ tầng

77

3.21 Đánh giá của trang trại về mức độ hƣởng lợi từ các chính sách

78

3.22 Các rủi ro mà trang trại gặp phải trong năm 2015

81


vii

DANH MỤC CÁC HỘP
STT

Tên hộp

Trang

3.1

Ý kiến của chủ trang trại về thức ăn chăn nuôi và thuốc thú y

49

3.2

Ý kiến của chủ trang trại về chính sách đất đai

74

3.3

Ý kiến của chủ trang trại về thị trƣờng nông sản

80

DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình

Tên hình

Trang

2.1

Cơ cấu đất đai huyện Hoa Lƣ

25

3.1

Trang trại trồng lúa của Huyện Hoa Lƣ

39

3.2

Trang trại chăn nuôi kết hợp trồng trọt ở Huyện Hoa Lƣ

48

3.3

Cơ cấu chi phí SXKD của trang trại năm 2015

54


1

ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Tính cấp thiết của đề tài
Kinh tế trang trại là một hình thức tổ chức sản xuất tiên tiến, có hiệu
quả cao đã đƣợc hình thành từ lâu ở nhiều quốc gia trên thế giới, cũng nhƣ ở
Việt Nam. Xu thế phát triển kinh tế trang trại đang là một vấn đề cần đƣợc
quan tâm hiện nay, sự phát triển kinh tế trang trại là sản phẩm của quá trình
phát triển sản xuất từ thấp đến cao, từ sản xuất tự cấp, tự túc sang sản xuất
hàng hóa với quy mô lớn dần. Kinh tế trang trại đã tạo ra cho xã hội phần lớn
sản phẩm hàng hóa phục vụ cho nhu cầu tiêu dùng trong nƣớc và xuất khẩu.
Ở nƣớc ta kinh tế trang trại tuy mới đƣợc phát triển nhƣng tăng khá
nhanh về số lƣợng trong những năm gần đây và ngày càng khẳng định vị thế
của nó trong hệ thống nông nghiệp nƣớc ta. Trong quá trình phát triển kinh tế
trang trại đã nảy sinh nhiều vấn đề nổi cộm, đặc biệt là tính bền vững trong
các hoạt động sản xuất kinh doanh của trang trại. Biểu hiện về phát triển kinh
tế trang trại theo hƣớng bền vững ở từng địa phƣơng mang nét đặc thù. Vì
vậy, mặc dù đã có khá nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề này nhƣng thực

tiễn luôn đặt ra các vấn đề cần quan tâm giải quyết.
Ở Huyện Hoa Lƣ việc phát triển kinh tế trang trại đã đƣợc hình thành
và phát triển, số lƣợng các trang trại đƣợc tăng lên và đã khẳng định vị trí của
mình trong nền kinh tế thị trƣờng. Để ngành nông nghiệp của Huyện đáp ứng
đƣợc yêu cầu phát triển trong thời kỳ mới, đòi hỏi phải nghiên cứu, lựa chọn
mô hình và có những giải pháp phù hợp, hiệu quả trong sản xuất nông nghiệp
nhằm khai thác một cách triệt để tiềm năng của địa phƣơng. Kinh tế trang trại
của Huyện những năm qua đã phát triển tốt, đáng khích lệ nhƣng thật sự vẫn
chƣa tƣơng xứng với tiềm năng vốn có của địa phƣơng, vẫn mang tính tự
phát, tốc độ phát triển chậm, tổng giá trị hàng hóa nông nghiệp chiếm tỷ lệ
thấp, thiếu vốn sản xuất, lao động nông nghiệp chƣa qua đào tạo chiếm tỷ


2

trọng lớn, việc quy hoạch vùng để phát triển còn bất cập, vệ sinh môi trƣờng
sinh thái còn nhiều bức xúc. Vì vậy, Nghiên cứu thực trạng về kinh tế trang
trại để có những giải pháp nhằm phát triển kinh tế trang trại theo hƣớng bền
vững tại Huyện là một vấn đề cần đƣợc quan tâm, do đo tôi lựa chọn đề tài:
“Thực trạng và giải pháp phát triển kinh tế trang trại theo hướng bền vững
trên địa bàn Huyện Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình”
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài
2.1. Mục tiêu tổng quát
Trên cơ sở nghiên cứu, phân tích thực trạng kinh tế trang trại, từ đó đề
xuất một số giải pháp phát triển kinh tế trang trại theo hƣớng bền vững trên
địa bàn Huyện Hoa Lƣ, tỉnh Ninh Bình.
2.2. Mục tiêu cụ thể
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển kinh tế trang trại
theo hƣớng bền vững.
- Đánh giá thực trạng phát triển kinh tế trang trại theo hƣớng bền vững

ở địa bàn Huyện Hoa Lƣ, tỉnh Ninh Bình
- Phân tích các yếu tố ảnh hƣởng đến phát triển kinh tế trang trại theo
hƣớng bền vững.
- Đề xuất một số giải pháp nhằm đẩy mạnh phát triển kinh tế trang trại
theo hƣớng bền vững trên địa bàn Huyện Hoa Lƣ, tỉnh Ninh Bình.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài là tình hình phát triển kinh tế trang trại
theo hƣớng bền vững trên địa bàn bàn Huyện Hoa Lƣ, tỉnh Ninh Bình.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung: Đề tài nghiên cứu tình hình phát triển kinh tế trang trại
theo hƣớng bền vững chủ yếu bao gồm: tình hình sử dụng đất đai, lao động,
vốn, thu nhập, bố trí sản xuất, cây trồng, vật nuôi, thị trƣờng tiêu thụ sản


3

phẩm, tình hình ứng dụng tiến bộ khoa học - kỹ thuật vào sản xuất, vấn đề
hợp tác liên kết, và phân tích một số chỉ tiêu đánh giá kết quả, hiệu quả
kinh tế của các trang trại, tình hình về bảo vệ môi trƣờng sinh thái và an toàn
thực phẩm...
- Về không gian: Đề tài đƣợc thực hiện trên địa bàn bàn Huyện Hoa Lƣ,
tỉnh Ninh Bình.
- Về thời gian: Đề tài thu thập số liệu thứ cấp về tình hình phát triển
kinh tế trang trại theo hƣớng bền vững qua 3 năm từ 2013 đến 2015, thu thập
số liệu sơ cấp năm 2016.
4. Nội dung nghiên cứu
- Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển kinh tế trang trại theo hƣớng
bền vững.
- Thực trạng phát triển kinh tế trang trại theo hƣớng bền vững tại

Huyện Hoa Lƣ.
- Những yếu tố ảnh hƣởng đến phát triển kinh tế trang trại theo hƣớng
bền vững.
- Một số giải pháp góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế trang trại theo
hƣớng bền vững tại Huyện Hoa Lƣ, Ninh Bình.
5. Kết cấu luận văn
Ngoài phần đặt vấn đề và kết luận, luận văn gồm 3 chƣơng:
Chƣơng 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển kinh tế trang trại
theo hƣớng bền vững.
Chƣơng 2. Đặc điểm địa bàn và phƣơng pháp nghiên cứu
Chƣơng 3. Kết quả nghiên cứu và thảo luận


4

Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ
TRANG TRẠI THEO HƢỚNG BỀN VỮNG
1.1. Cơ sở lý luận về phát triển kinh tế trang trại theo hƣớng bền vững
1.1.1. Một số khái niệm
1.1.1.1. Khái niệm về kinh tế trang trại và phát triển kinh tế trang trại
a) Kinh tế trang trại
Khái niệm Kinh tế trang trại, lần đầu tiên trong văn bản pháp lý của nhà
nƣớc ta, Nghị quyết số 03/2000/NQ-CP ngày 02/02/2000 đã nêu rõ: “Kinh tế
trang trại là hình thức tổ chức sản xuất hàng hoá trong nông nghiệp, nông
thôn, chủ yếu dựa vào hộ gia đình, nhằm mở rộng quy mô và nâng cao hiệu
quả sản xuất trong lĩnh vực trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thuỷ sản, trồng
rừng gắn sản xuất với chế biến và tiêu thụ nông, lâm, thuỷ sản.
Kinh tế trang trại là khái niệm rộng hơn, là tổng thể các yếu tố bao gồm
cả kinh tế, xã hội, môi trƣờng. Nhƣ vậy, nói đến trang trại là nói đến chủ thể

của các yếu tố đó. Còn nói đến kinh tế trang trại chủ yếu là đề cập đến yếu tố
kinh tế của trang trại và cũng là vấn đề mấu chốt của các đơn vị kinh tế.
Kinh tế trang trại là một hình thức tổ chức sản xuất cơ sở trong nông
nghiệp với mục đích là sản xuất hàng hoá trên cơ sở tự chủ về ruộng đất, tƣ
liệu sản xuất của hộ gia đình, tự hoạch toán và tự chịu trách nhiệm về kết quả
sản xuất kinh doanh.
Kinh tế trang trại là hình thức tổ chức sản xuất tiến bộ, hiệu quả và phù
hợp với đặc điểm và hình thức tổ chức sản xuất trong nông nghiệp, do đó đây
là hình thức tổ chức phổ biến trong nông nghiệp và không chỉ đƣợc phát triển
ở các nƣớc công nghiệp mà còn đƣợc phát triển ở tất cả các nƣớc trên thế giới
(Pháp luật về trang trại, 2005).


5

Kinh tế trang trại là một hình thức tổ chức kinh tế - hình thức tổ chức
sản xuất kinh doanh trong nông nghiệp (hiểu nông nghiệp theo nghĩa rộng bao
gồm nông, lâm, ngƣ nghiệp) phổ biến đƣợc hình thành và phát triển kinh tế
trang trại có gắn với sự tích tụ tập trung các yếu tố sản xuất kinh doanh đất
đai, lao động, tƣ liệu sản xuất - vốn, khoa học công nghệ, để nâng cao năng
lực sản xuất và sản xuất ra nhiều sản phẩm hàng hoá với năng xuất, chất
lƣợng và hiệu quả cao [14].
Kinh tế trang trại là hình thức tổ chức sản xuất hàng hoá lớn trong
nông, lâm, ngƣ nghiệp của các thành phần kinh tế khác nhau ở nông thôn, có
sức đầu tƣ lớn, có năng lực quản lý trực tiếp quá trình sản xuất kinh doanh, có
phƣơng pháp tạo ra sức sinh lời cao hơn bình thƣờng trên đồng vốn bỏ ra; có
trình độ đƣa những thành tựu khoa học công nghệ mới kết tinh trong hàng hoá
tạo ra sực cạnh tranh cao hơn trên thị trƣờng xã hội, mang lại hiệu quả kinh tế
- xã hội cao [14].
b) Phát triển kinh tế trang trại

Tăng trƣởng là tăng về số lƣợng, còn phát triển không những tăng về số
lƣợng mà còn phong phú hơn về chủng loại, chất lƣợng và phù hợp hơn về cơ
cấu, phân bố của cải. Theo cuốn sách “Mô hình hệ kinh tế, sinh thái phục vụ
phát triển nông thôn bền vững” (1999) [15] , Nhà xuất bản Nông nghiệp Hà
Nội thì phát triển đƣợc định nghĩa là quá trình nâng cao điều kiện sống về vật
chất và tinh thần của con ngƣời bằng mở rộng sản xuất. Phát triển kinh tế
mang nội hàm rộng hơn tăng trƣởng kinh tế. Nó bao gồm tăng trƣởng kinh tế
cùng với những thay đổi về chất của nền kinh tế (nhƣ phúc lợi xã hội, tuổi
thọ, v.v.) và những thay đổi về cơ cấu kinh tế (giảm tỷ trọng của khu vực sơ
khai, tăng tỷ trọng của khu vực chế tạo và dịch vụ). Phát triển kinh tế là một
quá trình hoàn thiện về mọi mặt của nền kinh tế bao gồm kinh tế, xã hội, môi
trƣờng, thể chế trong một thời gian nhất định nhằm đảm bảo rằng GDP cao
hơn đồng nghĩa với mức độ hạnh phúc hơn.


6

1.1.1.2. Khái niệm về phát triển bền vững, phát triển kinh tế trang trại theo
hướng bền vững
a) Phát triển bền vững
Theo Uỷ ban Thế giới (WCED – World commission on the
Environment and Development) về Môi trƣờng và Phát triển đƣa ra năm
1987: “Phát triển bền vững là sự phát triển đáp ứng nhu cầu hiện tại mà không
làm tổn hại đến khả năng đáp ứng nhu cầu của thế hệ tƣơng lai” [13].
Luật bảo vệ môi trƣờng Việt Nam, sửa đổi năm 2005:
“Phát triển bền vững là phát triển đáp ứng nhu cầu của thế hệ hiện tại
mà không làm tổn hại đến khả năng đáp ứng nhu cầu đó của các thế hệ tƣơng
lai trên cơ sở kết hợp chặt chẽ, hài hoà giữa tăng trƣởng kinh tế, đảm bảo tiến
bộ xã hội và bảo vệ môi trƣờng” [11].
Nhƣ vậy, phát triển bền vững phải bảo đảm có sự phát triển về 3 mục

tiêu: Kinh tế hiệu quả, xã hội công bằng và môi trƣờng đƣợc bảo vệ, gìn giữ.
Vì vậy để đạt đƣợc sự phát triển bền vững cho đất nƣớc nói chung và thế giới
nói riêng đòi hỏi các nhà cầm quyền, các tổ chức xã hội… phải bắt tay nhau
thực hiện nhằm mục đích dung hoà 3 lĩnh vực chính: kinh tế - xã hội - môi
trƣờng.
b) Phát triển kinh tế trang trại theo hƣớng bền vững
Để phát triển kinh tế trang trại theo hƣớng bền vững đó là việc phát
triển kinh tế phải đảm bảo đƣợc hiệu quả về mặt kinh tế, xã hội, môi trƣờng
cụ thể nhƣ sau:
* Hiệu quả kinh tế: Yếu tố kinh tế đóng vai trò quan trọng trong phát
triển bền vững. Nó thúc đẩy sự phát triển của cả hệ thống kinh tế, tạo cơ hội
tiếp xúc với những nguồn tài nguyên thiên nhiên đƣợc chia sẻ một cách bình
đẳng. Yếu tố đƣợc chú trọng ở đây phải là tạo ra sự thịnh vƣợng chung cho tất
cả mọi ngƣời, không chỉ tập trung mang lại lợi nhuận cho một số ít, trong một


7

giới hạn cho phép của hệ sinh thái cũng nhƣ không xâm phạm những quyền
cơ bản của con ngƣời. Hiệu quả kinh tế phản ánh mối tƣơng quan giữa kết
quả hữu ích về mặt kinh tế và chi phí bỏ ra. Nó đánh giá chủ yếu về mặt kinh
tế và hoạt động sản xuất.
* Hiệu quả xã hội: Là mối tƣơng quan so sánh giữa kết quả của các lợi
ích về xã hội và tổng chi phí xã hội. Kết quả của các lợi ích xã hội nhƣ cải
thiện điều kiện làm việc, điều kiện sống, tăng việc làm, giải quyết thoả đáng
giữa các lợi ích xã hội. Khía cạnh xã hội của phát triển bền vững cần chú
trọng vào sự phát triển sự công bằng và xã hội luôn cần tạo điều kiện thuận
lợi cho lĩnh vực phát triển con ngƣời và cố gắng cho tất cả mọi ngƣời cơ hội
phát triển tiềm năng bản thân và có điều kiện sống chấp nhận đƣợc.
* Hiệu quả về môi trƣờng: Khía cạnh môi trƣờng trong phát triển bền

vững đòi hỏi chúng ta duy trì sự cân bằng giữa bảo vệ môi trƣờng tự nhiên
với sự khai thác nguồn tài nguyên thiên nhiên phục vụ lợi ích con ngƣời nhằm
mục đích duy trì mức độ khai thác những nguồn tài nguyên ở một giới hạn
nhất định cho phép môi trƣờng tiếp tục hỗ trợ điều kiện sống cho con ngƣời
và các sinh vật sống trên trái đất.
* Hiệu quả kinh tế xã hội: Phản ánh mối tƣơng quan giữa kết quả tổng
hợp về mặt kinh tế và xã hội với các chi phí bỏ ra để đạt kết quả đó.
* Hiệu quả phát triển và bền vững: Là hiệu quả kinh tế xã hội có đƣợc
do những tác động hợp lý để tạo ra nhịp điệu tăng trƣởng tốt và đảm bảo
những lợi ích kinh tế - xã hội, bảo vệ môi trƣờng ở hiện tại và tƣơng lai.
1.1.2. Vai trò của phát triển kinh tế trang trại theo hướng bền vững
Trong điều kiện nƣớc ta hiện nay, vai trò và hiệu quả phát triển của
kinh tế trang trại phải đƣợc đánh giá nhìn nhận trên 3 mặt: Hiệu quả kinh tế,
hiệu quả xã hội và hiệu quả về bảo vệ tài nguyên môi trƣờng.
Vai trò này thể hiện rõ nét các vấn đề chủ yếu sau đây:
* Về mặt kinh tế.


8

Các trang trại góp phần vào sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế, phát triển
các loại cây trồng, vật nuôi có giá trị hàng hóa cao, khắc phục dần tình trạng
sản xuất phân tán, manh mún, lạc hậu tạo nên những vùng chuyên môn hóa,
tập trung hàng hóa và thâm canh cao. Mặt khác qua thúc đẩy chuyển dịch cơ
cấu kinh tế trang trại, góp phần phát triển công nghiệp, đặc biệt là công
nghiệp chế biến và dịch vụ sản xuất nông thôn.
Thực tế cho thấy việc phát triển kinh tế trang trại bao giờ cũng đi liền với
việc khai thác và sử dụng một cách đầy đủ và hiệu quả trong nông nghiệp, nông
thôn so với kinh tế hộ. Do vậy, phát triển kinh tế trang trại góp phần tích cực thúc
đẩy sự tăng trƣởng và phát triển nông nghiệp nông thôn và kinh tế nông thôn.

* Về mặt xã hội.
Phát triển kinh tế trang trại góp phần quan trọng làm tăng số hộ giàu
trong nông thôn, tạo việc làm, tăng thu nhập, an ninh trật tự xã hội. Điều này
giải quyết một trong những vấn đề bức xúc trong nông thôn nƣớc ta. Mặt
khác, còn thúc đấy phát triển kết cấu hạ tầng trong nông thôn, không ngừng
nâng cao trình độ văn hóa - xã hội cho nhân dân.
* Về bảo vệ tài nguyên môi trƣờng.
Bên cạnh lợi ích về kinh tế và xã hội, Nhà nƣớc và cộng đồng còn thu
đƣợc lợi ích về tài nguyên và môi trƣờng. Phát triển trang trại đã góp phần
khai thác và sử dụng có hiệu quả tài nguyên nông nghiệp (đất, mặt nƣớc, khí
hậu, thời tiết), đƣa đất đai vào sử dụng đem lại hiệu quả cao. Ngoài ra còn tận
dụng đƣợc mặt nƣớc nuôi trồng thủy sản, bảo vệ môi trƣờng, sinh thái...
1.1.3. Tiêu chí nhận diện trang trại
Để nhận dạng hay nói cách khác là xác định một đơn vị sản xuất cơ sở
trong nông nghiệp có phải là một trang trại hay không cần phải có tiêu chí xác
định. Tiêu chí xác định trang trại dựa trên các đặc trƣng cơ bản nhất của trang
trại, nhƣng cần đơn giản dễ vận dụng. Trên lý thuyết tiêu chí xác định một


9

trang trại gồm cả định tính và định lƣợng, cần phải kết hợp cả hai mặt trên để
vận dụng. Theo Thông tƣ liên tịch số 27/2011/TTLT/BNN-TCTK ngày
13/4/2011 hƣớng dẫn tiêu chí để xác định trang trại nhƣ sau:
1) Đối tượng áp dụng
- Cá nhân, hộ gia đình có hoạt động sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp,
nuôi trồng thủy sản đạt tiêu chí xác định kinh tế trang trại theo quy định của
thông tƣ này.
- Tổ chức, cá nhân khác liên quan đến việc cấp, cấp đổi, cấp lại và thu hồi
giấy chứng nhận kinh tế trang trại.

2) Phân loại trang trại
a) Các trang trại đƣợc xác định theo lĩnh vực sản xuất nhƣ sau:
- Trang trại trồng trọt,
- Trang trại chăn nuôi,
- Trang trại lâm nghiệp,
- Trang trại nuôi trồng thủy sản,
- Trang trại tổng hợp
b) Trang trại chuyên ngành (Trồng trọt, chăn nuôi, lâm nghiệp, nuôi trồng thủy
sản) là trang trại có tỷ trong giá trị sản lƣợng nông sản hàng hóa của ngành
chiếm 50% cơ cấu giá trị sản lƣợng hàng hóa của trang trại trong năm. Trƣờng
hợp không có ngành nào chiếm 50% cơ cấu giá trị sản lƣợng hàng hóa thì đƣợc
gọi là trang trại tổng hợp.
3) Quy mô sản xuất
* Đối với trang trại trồng trọt, nuôi trồng thủy sản, sản xuất tổng hợp
phải đạt:
a) Có diện tích trên mức hạn điền, tối thiều:
- 3,1 ha đối với vùng Đông Nam Bộ và đồng bằng Sông Cửu Long;
- 2,1 ha đối với các tỉnh còn lại.


10

b) Giá trị sản lƣợng hàng hóa đạt 700 triệu đồng/năm.
* Đối với trang trại chăn nuôi phải đạt giá trị sản lƣợng hàng hóa từ
1.000 triệu đồng/năm trở lên.
* Đối với cơ sở sản xuất lâm nghiệp phải có diện tích tối thiểu 31 ha và
giá trị sản lƣợng hàng hóa bình quân đạt 500 triệu đồng/năm trở lên.
Theo tiêu chí mới của Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn là để
hƣớng trang trại đến sự phát triển bền vững, lấy hiệu quả làm thƣớc đo hàng
đầu, phù hợp với quá trình phát triển của công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông

nghiệp, nông thôn.
Nhƣ vậy theo tiêu chí của Bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn thì
mới đƣa ra đƣợc các tiêu chí để xác định kinh tế trang trại về mặt kinh tế
nhƣng để phát triển kinh tế trang trại theo hƣớng bền vững thì phải đảm bảo ở
cả 3 mặt là kinh tế, xã hội, môi trƣờng tức là mở rộng qui mô với cơ cấu hợp
lý, không ngừng nâng cao năng suất chất lƣợng và thực hiện hài hoà 3 mục
tiêu: kinh tế, xã hội, môi trƣờng.
1.1.4. Nội dung nghiên cứu phát triển kinh tế trang trại theo hướng bền vững
Từ khái niệm kinh tế trang trại đã nêu ở trên để phân biệt trang trại với
các hình thức tổ chức sản xuất kinh doanh cơ sở khác và với kinh tế hộ phải
dựa vào các đặc trƣng sau:
- Sản xuất hàng hóa là mục đích hàng đầu của trang trại.
Do yêu cầu sản xuất hàng hóa, các yếu tố vật chất của sản xuất đƣợc tập
trung với quy mô nhất định.
- Tƣ liệu sản xuất thuộc quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng của một
ngƣời chủ cụ thể.
Mọi hoạt động sản xuất kinh doanh của trang trại do chủ trang trại tự
quyết hoàn toàn, tự lựa chọn phƣơng hƣớng sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm và
phân phối kết quả sản xuất kinh doanh.


11

- Chủ trang trại là ngƣời có ý chí, có năng lực tổ chức quản lý, có kiến
thức và kinh nghiệm sản xuất kinh doanh nông nghiệp và thƣờng là ngƣời
trực tiếp quản lý trang trại.
- Tổ chức quản lý sản xuất của trang trại tiến bộ hơn so với kinh tế hộ,
trang trại có nhu cầu cao hơn về ứng dụng tiến bộ kỹ thuật và thƣờng xuyên
tiếp cận thị trƣờng.
- Để tiến hành sản xuất, hầu hết các trang trại đều có thuê ngƣời lao

động. Mức thu nhập khác ở trang trại cao hơn hẳn so với mức thu nhập bình
quân của nông hộ trong vùng.
1.1.4.1. Các nguồn lực phát triển kinh tế trang trại theo hướng bền vững
a) Nguồn lực đất đai cho phát triển kinh tế trang trại
Kinh tế trang trại là một đơn vị sản xuất hàng hóa muốn phát triển
trƣớc tiên cần một diện tích đất đủ lớn để có thể xây dựng hệ thống chuồng
trại, hệ thống công trình phục vụ sản xuất và một diện tích đất đủ lớn để tiến
hành sản xuất. Có thể nói nguồn lực đất đai là điều kiện tiên quyết, quyết định
và ảnh hƣởng đến phƣơng hƣớng sản xuất cũng nhƣ quy mô sản xuất của các
trang trại. Để phát triển bền vững của các trang trại cần có sự điều chỉnh đất
đai trong các trang trại theo hƣớng tăng quy mô bằng cách tiếp tục khuyến
khích dồn điền, đổi thửa để tích tụ ruộng đất. Khuyến khích các hộ có điều
kiện đầu tƣ thuê đất nhất là đất trồng cây hàng năm và diện tích mặt nƣớc
nuôi trồng thuỷ sản để đầu tƣ sản xuất hàng hoá. Đẩy mạnh việc cấp giấy
chứng nhận quyền sử dụng đất cho các trang trại đủ điều kiện để các trang trại
yên tâm đầu tƣ sản xuất, kinh doanh. Đồng thời, khi có giấy chứng nhận
quyền sử dụng đất, việc tiếp cận các nguồn vốn tín dụng của trang trại sẽ
đƣợc thuận lợi hơn.
b) Nguồn vốn cho phát triển kinh tế trang trại
Trong các nguồn lực phát triển kinh tế - xã hội nông thôn nói chung,
kinh tế trang trại nói riêng, vốn là nguồn lực quan trọng. Việc hình thành và


12

phát triển kinh tế trang trại đòi hỏi vốn lớn hơn so với kinh tế hộ vì quy mô
sản xuất lớn hơn. Nhà nƣớc đã thành lập các hệ thống ngân hàng từ trung
ƣơng đến địa phƣơng, đặc biệt là hệ thống ngân hàng nông nghiệp để phục vụ
cho phát triển kinh tế nông nghiệp ngày càng tiến xa hơn và vững chắc.
c) Áp dụng khoa học kĩ thuật để phát triển kinh tế trang trại

Trong điều kiện sản xuất hiện nay thì việc ứng dụng công nghệ mới vào
sản xuất là hết sức quan trọng. Nó giúp các trang trại tiết kiệm đƣợc thời gian,
công lao động lại nâng cao đƣợc chất lƣợng sản phẩm của mình sản xuất ra
sản phẩm. Đầu tƣ nghiên cứu khoa học và đƣa tiến bộ kỹ thuật mới vào sản
xuất nông nghiệp để tăng năng suất và chất lƣợng giống cây trồng vật nuôi.
Tăng cƣờng công tác kỹ thuật phục vụ sản xuất của các trang trại nhƣ khuyến
nông, bảo vệ thực vật, thú y,… để thực hiện việc hƣớng dẫn chuyển giao kỹ
thuật nông nghiệp, phòng dịch sâu bệnh, phục vụ tƣới tiêu,… và việc áp dụng
các quy trình công nghệ sản xuất mới, hiện đại theo hƣớng bền vững vào sản
xuất của các trang trại.
Xây dựng mối liên kết hợp đồng giữa các trang trại với nhà khoa học. Nhà
khoa học nghiên cứu chế tạo máy móc, thiết bị, nghiên cứu lai tạo giống cây trồng
vật nuôi và chuyển giao công nghệ, hƣớng dẫn kỹ thuật canh tác làm tăng năng
suất, tăng hàm lƣợng chất xám trong các sản phẩm của trang trại.
d) Xây dựng cơ sở hạ tầng phát triển kinh tế trang trại
Cơ sở hạ tầng nông thôn, kết cấu hạ tầng cơ sở nông nghiệp là yếu tố
quan trọng tác động đến sự phát triển kinh tế trang trại theo hƣớng bền vững.
Các trang trại xây dựng xa khu dân cƣ đều có giao thông đi lại khó khăn. Hệ
thống đƣờng dẫn ra các trang trại chủ yếu là đƣờng cấp phối, đƣờng đất, đi lại
khó khăn đặc biệt là về mùa mƣa
e) Tiêu thụ sản phẩm của trang trại


13

Sản phẩm nông nghiệp có đặc điểm khi tiêu thụ là sản phẩm tƣơi sống,
khó khăn cho việc bảo quản, sản phẩm nông nghiệp mang tính mùa vụ và có
đặc điểm là cung muộn không thể đáp ứng một cách ngay lập tức, vì đối tƣợng
sản xuất nông nghiệp là những sinh vật sống nên cần có thời gian sinh trƣởng,
phát triển sau đó mới đến bƣớc thu hoạch. Do đó, dù giá nông sản rất cao, các

nông trại phải mất hàng tháng, thậm chí hàng năm mới có đƣợc sản phẩm.
Sản phẩm nông nghiệp có đặc điểm khi tiêu thụ là sản phẩm tƣơi sống,
do đó khó khăn trong việc bảo quản, sản phẩm nông nghiệp mang tính mùa vụ
cao (đặc biệt là sản phẩm trồng trọt) và có đặc điểm là không thể đáp ứng
ngay lập tức nhu cầu của thị trƣờng, vì đối tƣợng sản xuất của ngành nông
nghiệp là các sinh vật sống, có chu kỳ sinh trƣởng và phát triển dài ngày
không thể tác động đƣợc nhƣ các sản phẩm công nghiệp. Do đó, các sản phẩm
nông nghiệp thƣờng rơi vào tình trạng đƣợc mùa mất giá và mất mùa thì đƣợc
giá, và giá bán giữa đầu vụ, cuối vụ và chính vụ cho sự chênh lệch khá lớn.
Mặt khác, các sản phẩm của các trang trại chủ yếu đƣợc bán cho tƣ thƣơng
không có hợp đồng tiêu thụ mà chủ yếu là thỏa thuận miệng và lúc có sản
phẩm thì trang trại gọi tƣ thƣơng vào mua nên đôi lúc thƣờng bị ép giá và đôi
lúc không bán đƣợc sản phẩm.
1.1.4.2. Hiệu quả phát triển kinh tế trang trại theo hướng bền vững
Kinh tế trang trại tuy mới hình thành và phát triển nhƣng đã chứng tỏ
nhiều lợi thế và có nhiều tích cực. Đây là mô hình, hình thức tổ chức sản xuất
tiên tiến, cho năng suất và hiệu quả kinh tế cao, biến những vùng đất đồi khó
canh tác lâu nay thành thế mạnh trong việc xây dựng phát triển kinh tế trang
trại; việc hình thành các vùng kinh tế trang trại tập trung đồng thời cũng tạo
điều kiện để tạo lập các vùng sản xuất hàng hoá lớn, góp phần vào việc
chuyển dịch cơ cấu sản xuất trong nông nghiệp.


14

Kinh tế trang trại góp phần khai thác thêm nguồn vốn trong nhân dân cho
đầu tƣ phát triển, khai thác và sử dụng nguồn đất kém hiệu quả, đồi núi mặt
nƣớc ao hồ, cải thiện môi trƣờng sinh thái tăng thu nhập cho ngƣời dân.
Kinh tế trang trại từng bƣớc làm thay đổi tập quán sản xuất tự cung tự
cấp để chuyển sang sản xuất hàng hoá theo cơ chế thị trƣờng, chú trọng đầu

tƣ. Áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất nhằm đem lại hiệu quả
kinh tế cao, tạo điều kiện giải quyết việc làm cho ngƣời lao động.
Bên cạnh hiệu quả về kinh tế kinh tế trang trại còn có ý nghĩa về mặt xã
hội nhƣ: Giải quyết việc làm cho lao động tại nông thôn, góp phần xoá đói
giảm nghèo, xây dựng nền nông nghiệp nông thôn phát triển bền vững.
1.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế trang trại theo hướng
bền vững
1.1.5.1. Điều kiện sản xuất của các trang trại
Tuy nguồn cơ sở vật chất của các trang trại bƣớc đầu đã đáp ứng đƣợc
quá trình sản xuất của trang trại nhƣng vẫn còn nhiều hạn chế nhƣ: Hệ thống
chuồng trại đầu tƣ còn thô sơ, đa phần chuồng trại chăn nuôi là chuồng hở, rất
dễ lây lan các nguồn bệnh từ bên ngoài; chƣa có hệ thống máng ăn, máng
uống hiện đại; chƣa có hệ thống tiêu độc, khử trùng; các trang thiết bị còn thô
sơ và thiếu. Điều này ảnh hƣởng rất lớn đến hiệu quả sản xuất của các trang
trại nhất là vấn đề kiểm soát dịch bệnh, giảm chi phí sản xuất và giảm thiểu ô
nhiễm môi trƣờng.
1.1.5.2. Nguồn lực của địa phương
a) Đất đai
Kinh tế trang trại là một đơn vị sản xuất hàng hóa muốn phát triển trƣớc
tiên cần một diện tích đất đủ lớn để có thể xây dựng hệ thống chuồng trại, hệ
thống công trình phục vụ sản xuất và một diện tích đất đủ lớn để tiến hành sản
xuất. Có thể nói nguồn lực đất đai là điều kiện tiên quyết, quyết định và ảnh
hƣởng đến phƣơng hƣớng sản xuất cũng nhƣ quy mô sản xuất của các trang trại.


15

Đất của các trang trại chủ yếu chƣa đƣợc cấp giấy chứng nhận quyền sử
dụng đất chính điều đó làm chủ trang trại không đầu tƣ phát triển. Quá trình
tập trung đất đai trên cơ sở chuyển nhƣợng, chuyển đổi giữa các hộ sử dụng

diễn ra quá chậm.
Thời hạn cho thuê đất nông nghiệp quá ngắn và tƣ tƣởng giữ đất để đền
bù khi thu hồi nên hạn chế việc chuyển đổi, chuyển nhƣợng, cho thuê, tích tụ
ruộng đất xây dựng trang trại.
b) Lao động
Hiệu quả sản xuất kinh doanh của các trang trại phụ thuộc rất lớn vào số
lƣợng và chất lƣợng của ngƣời lao động trong mỗi trang trại. Đối với chủ
trang trại (lao động quản lý) thì thực tế cho thấy chủ trang trại đa phần là
nông dân có sự hiểu biết về kinh doanh hạn chế. Tuy có nhiều kinh nghiệm
thực tế nhƣng thiếu kiến thức kỹ thuật, tổ chức quản lý và điều hành hoạt
động sản xuất kinh doanh theo hƣớng sản xuất hàng hóa quy mô lớn trong
nền kinh tế thị trƣờng.
Về lao động sản xuất chủ yếu là lao động phổ thông, số ít có kinh
nghiệm thực tiễn nhƣng thiếu kiến thức về kỹ thuật chuyên môn.
c) Cơ sở hạ tầng
Cơ sở hạ tầng nông thôn, kết cấu hạ tầng cơ sở nông nghiệp là yếu tố
quan trọng tác động đến sự phát triển kinh tế trang trại theo hƣớng bền vững.
Sự yếu kém của cơ sở hạ tầng sẽ cản trở sự phát triển của trang trại trên các
phƣơng diện nhƣ: sự cung ứng các yếu tố đầu vào bị hạn chế, việc mua bán,
tiêu thụ sản phẩm khó khăn, hạn chế việc tiếp cận thông tin và thị trƣờng của
các trang trại,…
d) Cơ chế, chính sách hỗ trợ vốn
Nhu cầu về vốn của các trang trại là rất lớn, có khoảng hơn 90% các chủ
trang trại có nhu cầu vay vốn với mức bình quân từ 50-60 triệu đồng/năm/


16

trang trại để đầu tƣ phát triển hoạt động của trang trại mình, nhƣng khả năng
tự thân của các trang trại còn nhiều hạn chế.

Thiếu vốn hiện đang là vấn đề bức xúc đối với các trang trại và là vấn đề
thời sự trong nông nghiệp nông thôn hiện nay. Thiếu vốn các trang trại không
thể đầu tƣ phát triển chiều sâu.
Các chủ trang trại rất cần nguồn vốn vay khác mặc dù ngân hàng đã cho
vay thế chấp nhƣng thời gian vay quá ngắn (1 năm) chƣa đủ thời gian để cho
các trang trại quay vòng vốn.
1.1.5.3. Thị trường tiêu thụ
Thị trƣờng có vai trò tác động rất lớn đến hiệu quả của quá trình sản xuất
nói chung và kinh tế trang trại nói riêng.
Trong một số năm gần đây, do tình hình dịch bệnh trong sản xuất nông
nghiệp rất phát triển và phức tạp nhƣ dịch cúm gia cầm, dịch tai xanh ở lợn,
dịch lở mồm long móng ở gia súc… điều này làm cho thị trƣờng luôn biến
động. Dẫn đến giá cả lên xuống thất thƣờng, làm cho các trang trại khó khăn
trong việc sản xuất cũng nhƣ tiêu thụ sản phẩm của mình.
Hình thức tiêu thụ sản phẩm của các trang trại hiện nay chủ yếu là bán
cho thƣơng lái (tƣ thƣơng) và sản phẩm là thô chƣa qua chế biến. Do lực
lƣợng tƣ thƣơng là lực lƣợng chính trong tiêu thụ nên giá cả trên thị trƣờng
các trang trại đƣợc biết chủ yếu thông qua thƣơng lái.
Hơn nữa, một trong những đặc điểm của sản xuất nông nghiệp là có tính
thời vụ nên đã gây ra sự biến động giá cả thị trƣờng theo mùa vụ. Giữa mùa
thu hoạch chính và mùa thu hoạch phụ có sự chênh lệch giá cả rất lớn. Ngoài
ra, chất lƣợng của sản phẩm cũng là yếu tố ảnh hƣởng rất lớn đến biến động
giá cả sản phẩm.
Đối với các trang trại trồng cây ăn quả, do phần lớn các trang trại không
có khả năng dự trữ hay bảo quản hoặc chế biến nên thƣờng bị ép giá, phải bán
nhanh bán vội cho thƣơng lái để thu hồi vốn.


17

1.1.5.4. Các rủi ro trong sản xuất
Sản xuất nông nghiệp với đặc thù rất riêng vì đối tƣợng sản xuất là các
sinh vật sống, chúng sinh trƣởng và phát triển ở ngoài điều kiện tự nhiên và
không thể tác động nhƣ đối tƣợng sản xuất của ngành chăn nuôi hay dịch vụ.
Chính vì vậy, sản xuất nông nghiệp chịu ảnh hƣởng của các yếu tố tự nhiên
nhƣ khí hậu, thời tiết, đặc điểm đất, nƣớc, thời vụ. Do vậy, rủi ro trong nông
nghiệp rất cao, thời gian quay vòng vốn dài ( phụ thuộc vào chu kỳ phát triển
của cây trồng, vật nuôi), khối lƣợng sản phẩm không thể dự đoán trƣớc đƣợc.
Các rủi ro trong sản xuất nông nghiệp ảnh hƣởng rất lớn đến hiệu quả sản
xuất kinh doanh của các trang trại và ảnh hƣởng đến sự phát triển bền vững
của các trang trại.
1.2. Cơ sở thực tiễn về phát triển kinh tế trang trại theo hƣớng bền vững
1.2.1. Tình hình phát triển kinh tế trang trại ở trên thế giới
Trên thế giới kinh tế trang trại xuất hiện từ cuối thế kỷ thứ XVII đầu thế
kỷ XVIII, trải qua vài thế kỷ tồn tại và phát triển kinh tế trang trại đƣợc khẳng
định là mô hình kinh tế phù hợp đạt hiệu quả cao trong sản xuất nông ngƣ
nghiệp ở mỗi khu vực, mỗi quốc gia đều có điều kiện tự nhiên khác nhau,
phong tục tập quán khác nhau cho nên các mô hình trang trại khác nhau.
Loại hình trang trại gia đình sử dụng sức lao động trong gia đình là
chính, kết hợp thuê nhân công phụ theo mùa vụ, là mô hình sản xuất phổ biến
trong nền nông nghiệp thế giới.
Ở nƣớc Anh đầu thế kỷ thứ XVII sự tập trung ruộng đất đã hình thành
lên những xí nghiệp công nghiệp tƣ bản tập trung trên quy mô rộng lớn cùng
với việc sử dụng lao động làm thuê. Mọi hoạt động sản xuất kinh doanh nông
nghiệp ở đây giống nhƣ mô hình hoạt động của các công xƣởng công nghiệp,
thực tế cho thấy, sản xuất nông nghiệp tập trung, quy mô và sử dụng nhiều lao
động làm thuê đã không dễ dàng mang lại hiệu quả nhƣ mong muốn.


18

Sang đầu thế kỷ XX, lao động nông nghiệp bắt đầu giảm, nhiều nông
trại đã bắt đầu giảm lao động làm thuê. Khi ấy thì 70-80% nông trại gia đình
không thuê lao động. Đây là thời kỳ thịnh vƣợng của nông trại gia đình, vì khi
lao động nông nghiệp giảm thì sự phát triển của công nghiệp, dịch vụ đã thu
hút lao động nhanh hơn độ tăng của lao động nông nghiệp.
Tiếp theo nƣớc Anh, các nƣớc: Pháp, Ý, Hà Lan, Đan Mạch, Thuỵ
Điển... Sự xuất hiện và phát triển kinh tế trang trại gia đình ngày càng tạo ra
nhiều nông sản hàng hoá đáp ứng nhu cầu của CNH. Với vùng Bắc Mỹ xa xôi
mới đƣợc tìm ra sau phát kiến địa lý vỹ đại, dòng ngƣời khẩu thực từ Châu
Âu vẫn tiếp tục chuyển đến Bắc Mỹ và chính công cuộc khẩu thực trên quy
mô rộng lớn đã mở đƣờng cho kinh tế trang trại ở Bắc Mỹ phát triển.
1.2.2. Tình hình phát triển tại một số địa phương trong nước
Chăn nuôi trang trại ở xã Thanh Bình- hiệu quả quy mô tự phát
Trong số 308,4 ha đất nông nghiệp, xã Thanh Bình huyện Chƣơng Mỹ
có hơn 20 ha đƣợc chuyển thành trang trại chăn nuôi gà. Trong đó khu vực
chính là ở 2 thôn Đồng Cốc và Đồng Lƣơng. Trong toàn xã có tất cả 70 trang
trại quy mô lớn, trong đó có 60 trang trại chăn nuôi cho các doanh nghiệp lớn.
Một bài toán khó về phát triển kinh tế nông nghiệp ở vung bán sơn địa có lời
giải. Những trang trại chăn nuôi lớn điển hình của xã, trang trại lớn nhất có
thể nuôi đƣợc 7.000-8.000 con, trang trại nhỏ nuôi từ 3.000-4.000 con.
Có thể thấy mô hình tự phát dồn điền đổi thửa lập trang trại của bà con
xã Thanh Bình đã mang lại kết quả rất khả quan. Những diện tích đất nông
nghiệp mà trƣớc đây chỉ cho thu nhập vài triệu/năm thì nay đã có thu nhập lên
tới vài triệu/ năm. Đời sống của bà con đã khởi sắc hơn, có gia đình còn mua
đƣợc ô tô nhờ làm trang trại. Bên cạnh đó mỗi trang trại còn tạo việc làm cho
6 lao động với mức lƣơng từ 1,5-2 triệu đồng/tháng.