Quản lý nhà nước đối với hoạt động của Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh tham gia phát triển kinh tế xã hội (Luận án tiến sĩ)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ NỘI VỤ

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

NGUYỄN MINH THƠ

QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI
HOẠT ĐỘNG CỦA ĐOÀN THANH NIÊN
CỘNG SẢN HỒ CHÍ MINH THAM GIA
PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI

LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ HÀNH CHÍNH CÔNG

HÀ NỘI - 2018


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ NỘI VỤ

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

NGUYỄN MINH THƠ

QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI
HOẠT ĐỘNG CỦA ĐOÀN THANH NIÊN
CỘNG SẢN HỒ CHÍ MINH THAM GIA
PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI
Chuyên ngành: Quản lý hành chính công

Mã số: 62 34 82 01

LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ HÀNH CHÍNH CÔNG
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC

- TS. Lương Minh Việt
- TS. Trịnh Thanh Hà

HÀ NỘI - 2018


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên
cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu và trích
dẫn trong luận án đảm bảo tin cậy, chính xác và
trung thực. Những kết luận khoa học của luận án
chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình
nào khác.

Tác giả Luận án

Nguyễn Minh Thơ


MỤC LỤC
Trang
MỤC LỤC ………………………………………………………………………………….
I
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ……………………………………………………………...

II
DANH MỤC BẢNG BIỂU, HÌNH VẼ …………………………………………………... III
PHẦN MỞ ĐẦU …………………………………………………………………………...
1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU …………………….……..
8

1.1. Các công trình, đề tài liên quan đến thanh niên và hoạt động
của Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh ................................
1.2. Các công trình, đề tài liên quan đến quản lý nhà nước về thanh
niên và hoạt động của Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh..
1.3. Nhận xét về tình hình nghiên cứu và những vấn đề đặt ra ...........
CHƯƠNG 2: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT
ĐỘNG CỦA ĐOÀN THANH NIÊN CỘNG SẢN HỒ CHÍ MINH
THAM GIA PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI …………….….…….

2.1. Một số khái niệm cơ bản ..................................................................
2.1.1. Khái niệm về quản lý nhà nước ..........................................................
2.1.2. Khái niệm và một số loại hình hoạt động chủ yếu của Đoàn Thanh
niên cộng sản Hồ Chí Minh tham gia phát triển kinh tế - xã hội ........
2.1.3. Khái niệm quản lý nhà nước đối với hoạt động của Đoàn Thanh niên
cộng sản Hồ Chí Minh tham gia phát triển kinh tế - xã hội ................
2.2. Nội dung, đặc trưng và sự cần thiết khách quan của quản lý nhà
nước đối với hoạt động của Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí
Minh tham gia phát triển kinh tế - xã hội .......................................
2.2.1. Nội dung của quản lý nhà nước đối với hoạt động của Đoàn Thanh
niên cộng sản Hồ Chí Minh tham gia phát triển kinh tế - xã hội ........
2.2.2. Đặc trưng và sự cần thiết khách quan của quản lý nhà nước đối với
hoạt động của Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh tham gia
phát triển kinh tế - xã hội ....................................................................

2.3. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý nhà nước đối với hoạt động
của Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh tham gia phát
triển kinh tế - xã hội ..........................................................................
2.3.1. Yếu tố chính trị ...................................................................................
2.3.2. Yếu tố pháp luật ..................................................................................
2.3.3. Yếu tố vai trò của đội ngũ cán bộ, công chức quản lý nhà nước ........
2.3.4. Yếu tố vai trò của tổ chức Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh..
2.4. Kinh nghiệm một số quốc gia về quản lý nhà nước đối với hoạt
động thanh niên và khả năng áp dụng cho Việt Nam ....................
2.4.1. Kinh nghiệm một số quốc gia .............................................................
2.4.2. Một số bài học kinh nghiệm có khả năng áp dụng cho Việt Nam ......
CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG
CỦA ĐOÀN THANH NIÊN CỘNG SẢN HỒ CHÍ MINH THAM
GIA PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI ……………………………….

8
15
22

26
26
26
28
36

38
38

48

51
51
54
56
57
59
59
64

68


3.1. Phân tích thực trạng quản lý nhà nước đối với hoạt động của
Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh tham gia phát triển
kinh tế - xã hội ...................................................................................
3.1.1. Xây dựng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch ........................................
3.1.2. Ban hành chính sách, pháp luật ...........................................................
3.1.3. Tổ chức bộ máy và đội ngũ cán bộ, công chức ...................................
3.1.4. Phân bổ và sử dụng ngân sách ............................................................
3.1.5. Thanh tra, kiểm tra ..............................................................................
3.2. Đánh giá chung ..................................................................................
3.2.1. Sự tác động của quản lý nhà nước đối với kết quả các hoạt động của
Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh tham gia phát triển kinh tế
- xã hội ................................................................................................
3.2.2. Một số hạn chế và nguyên nhân ..........................................................
CHƯƠNG 4: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI
HOẠT ĐỘNG CỦA ĐOÀN THANH NIÊN CỘNG SẢN HỒ CHÍ
MINH THAM GIA PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI ……….……..

4.1. Phương hướng hoàn thiện quản lý nhà nước đối với hoạt động

của Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh tham gia phát
triển kinh tế - xã hội ..........................................................................
4.1.1. Tiếp tục hoàn thiện thể chế, pháp luật, tổ chức bộ máy quản lý nhà
nước theo hướng tinh gọn, rõ chức năng, nhiệm vụ ...........................
4.1.2. Các hoạt động của Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh tham
gia phát triển kinh tế - xã hội tiếp tục được đẩy mạnh ........................
4.1.3. Yêu cầu tăng cường quản lý nhà nước đối với các hoạt động của
Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh tham gia phát triển kinh tế
- xã hội ................................................................................................
4.2. Quan điểm hoàn thiện quản lý nhà nước đối với hoạt động của
Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh tham gia phát triển
kinh tế - xã hội ...................................................................................
4.2.1. Đảm bảo vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam ...................
4.2.2. Góp phần hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa …….....................................................................................
4.2.3. Phát huy vai trò xung kích, sáng tạo của tổ chức Đoàn Thanh niên
cộng sản Hồ Chí Minh ........................................................................
4.3. Một số giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước đối với hoạt động
của Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh tham gia phát
triển kinh tế - xã hội ..........................................................................
4.3.1. Về hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật ......................................
4.3.2. Về hoàn thiện tổ chức bộ máy và đội ngũ cán bộ, công chức ............
4.3.3. Về tài chính và chính sách hỗ trợ ........................................................
4.3.4. Về thanh tra, kiểm tra ..........................................................................
KẾT LUẬN ……………………………………………………………….
DANH MỤC CÔNG TRÌNH, BÀI BÁO .……………………………….
TÀI LIỆU THAM KHẢO ……………………………………………….

68
68

75
88
93
98
102

102
114
126

126
126
127

130

132
132
134
136

139
139
145
150
152
156
158
159

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

TT

Từ tắt

Từ đầy đủ

1

HĐND

Hội đồng nhân dân

2

QLNN

Quản lý nhà nước

3

TNCS

Thanh niên cộng sản

4

TNXP

Thanh niên xung phong

5

UBND

Ủy ban nhân dân

6

XHCN

Xã hội chủ nghĩa


DANH MỤC BẢNG BIỂU
TT
1

Bảng

Nội dung
Trang
Các văn bản chiến lược, quy hoạch về QLNN đối với hoạt động
Bảng 3.1 của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tham gia phát triển kinh tế - xã 68
hội

2

Tổng hợp các văn bản chính sách, pháp luật về QLNN đối với
Bảng 3.2 hoạt động của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tham gia phát triển
kinh tế - xã hội

87

3

Tổng hợp số vốn được cấp và nhu cầu vốn cho các chương
Bảng 3.3 trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội của Đoàn những năm gần
đây

95

4

Số cuộc kiểm tra về QLNN đối với công tác thanh niên và hoạt
Bảng 3.4 động của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tham gia phát triển kinh tế 101
- xã hội

5

Bảng 3.5

6
7
8

Bảng 3.6 Tổng hợp công trình thanh niên những năm gần đây
Bảng 3.7 Kết quả xây dựng các Làng thanh niên lập nghiệp

Bảng 3.8 Tổng hợp các dự án, đề án trí thức trẻ tình nguyện

Các mô hình hỗ trợ thanh niên phát triển kinh tế và vốn vay từ
103
Ngân hàng Chính sách xã hội giúp thanh niên phát triển kinh tế
104
107
113

DANH MỤC HÌNH VẼ
TT

Hình

1

Hình 3.1

2

Hình 3.2

3

Hình 3.3

4

Hình 3.4

5

Hình 3.5

6

Hình 3.6

7

Hình 4.1

8

Hình 4.2

9

Hình 4.3

10

Hình 4.4

Nội dung
Trang
Mô hình QLNN đối với các hoạt động của Đoàn TNCS Hồ
88
Chí Minh trước khi có Luật Thanh niên
Mô hình QLNN đối với các hoạt động của Đoàn TNCS Hồ

Chí Minh sau khi có Luật Thanh niên
Mô hình tổ chức của Lực lượng TNXP Trung ương hiện nay
Mô hình QLNN đối với các hoạt động tình nguyện của Đoàn
TNCS Hồ Chí Minh
Mô hình QLNN đối với các đơn vị TNXP của các địa phương
hiện nay
Mô hình QLNN đối với TNXP thành phố Hồ Chí Minh hiện
nay
Ý kiến của thanh niên về những chương trình Đoàn thanh
niên cần đảm nhận thực hiện
Ý kiến của thanh niên về một số cơ chế, chính sách tạo điều
kiện cho thanh niên cống hiến và trưởng thành
Đề xuất mô hình QLNN đối với thanh niên và các hoạt động
của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh
Đề xuất mô hình QLNN đối với lực lượng TNXP nước ta

92
105
110
117
118
129
138
147
150


1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Đoàn Thanh niên cộng sản (TNCS) Hồ Chí Minh là tổ chức chính trị - xã hội
của thanh niên Việt Nam do Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh
sáng lập, lãnh đạo và rèn luyện. Đoàn là đội dự bị tin cậy của Đảng Cộng sản Việt
Nam, lực lượng xung kích cách mạng, trường học xã hội chủ nghĩa (XHCN) của
thanh niên, đại diện và bảo vệ quyền lợi hợp pháp, cính đáng của tuổi trẻ, lực lượng
nòng cốt chính trị trong phong trào của thanh niên Việt Nam. Là thành viên trong hệ
thống chính trị, tổ chức Đoàn hoạt động trong khhuôn khổ Hiến pháp và pháp luật;
phối hợp với các cơ quan nhà nước, các đoàn thể và gia đình chăm lo giáo dục, đào
tạo và bảo vệ thanh thiếu nhi. Trong thực tiễn hoạt động của mình, tổ chức Đoàn coi
việc tổ chức các phong trào hành động để tuyên truyền, vận động, tập hợp đoàn
viên, thanh niên tích cực tham gia phát triển kinh tế - xã hội là nhiệm vụ chính trị
quan trọng, thường xuyên của mình, là bộ phận không thể tách rời của công tác xây
dựng Đoàn.
Quản lý nhà nước (QLNN) là hoạt động đa dạng và phức tạp, diễn ra trên tất
cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, trong đó có các hoạt động của Đoàn TNCS Hồ
Chí Minh tham gia phát triển kinh tế - xã hội. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để QLNN
đạt được hiệu lực, hiệu quả cao, vừa phát huy được vai trò của tổ chức Đoàn và tinh
thần tích cực, chủ động của thanh niên trong xã hội, với tư cách là một lực lượng xã
hội to lớn, có đặc thù về độ tuổi trẻ, tinh thần xung kích, tình nguyện và sáng tạo,
tiếp thu nhanh và luôn nhạy bén với cái mới; lực lượng thanh niên và các hoạt động
của thanh niên chính là nhân tố quan trọng quyết định tương lai, vận mệnh dân tộc,
lực lượng lao động chủ yếu, đi đầu trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Trước những yêu cầu của thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá và
hội nhập quốc tế, các hoạt động của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tham gia phát triển
kinh tế - xã hội ngày càng phát triển phong phú và đa dạng hơn, đồng thời có những
nét đặc thù so với các tổ chức đoàn thể khác, là tổ chức của những người trẻ tuổi,
luôn xung kích, tình nguyện đi đầu trong mọi lĩnh vực, đặt ra những yêu cầu mới về

2

mặt QLNN, nhất là trong quá trình thực hiện Nghị quyết số 25-NQ/TW của Ban
Chấp hành Trung ương Đảng khoá X về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với
công tác thanh niên thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá; thực hiện Luật Thanh
niên và Chiến lược phát triển thanh niên Việt Nam giai đoạn 2011 - 2020.
Trong những năm qua, Đảng Cộng sản Việt Nam đã ban hành nhiều chủ
trương, nghị quyết thể hiện quan điểm, đường lối, sự lãnh đạo toàn diện về công tác
thanh niên. Trên cơ sở đó, Nhà nước đã thể chế hoá sự lãnh đạo của Đảng, xây dựng
các văn bản chiến lược, ban hành các văn bản quy phạm pháp luật, tạo cơ chế, chính
sách nhằm phát huy vai trò của thanh niên và tổ chức Đoàn TNCS Hồ Chí Minh
trong tham gia phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đồng thời
tăng cường QLNN đối với các hoạt động đó. Thực hiện các chủ trương, nghị quyết
của Đảng và pháp luật của Nhà nước, các hoạt động của Đoàn đã tập hợp và phát
huy vai trò của thế hệ trẻ trong các phong trào hành động cách mạng, đẩy mạnh thực
hiện các chương trình, dự án, tạo điều kiện cho lực lượng đoàn viên, thanh niên
xung kích đi đầu thực hiện tốt vai trò, trách nhiệm của mình với đất nước, đặc biệt là
trong tham gia phát triển kinh tế - xã hội, không ngừng cống hiến và trưởng thành.
Tuy nhiên, thực tiễn QLNN đối với các hoạt động của Đoàn TNCS Hồ Chí
Minh tham gia phát triển kinh tế - xã hội trong thời gian qua cũng còn nhiều vấn đề
đặt ra cần tiếp tục hoàn thiện, nhất là trước các yêu cầu của thời kỳ đẩy mạnh công
nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước và hội nhập quốc tế; hệ thống chiến lược, quy
hoạch phát triển thanh niên, ban hành thể chế, chính sách, pháp luật tạo hành lang
pháp lý cho QLNN đối với hoạt động của Đoàn thanh niên còn thiếu; tổ chức bộ
máy, đội ngũ cán bộ, công chức QLNN về thanh niên chưa đáp ứng yêu cầu, các
chính sách hỗ trợ đối với hoạt động Đoàn thanh niên chưa đồng bộ... đang là những
vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu để hoàn thiện.
Chính vì vậy, việc lựa chọn và nghiên cứu đề tài: "Quản lý nhà nước đối với
hoạt động của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tham gia phát triển kinh tế - xã hội" là

một yêu cầu cấp thiết. Qua đó, đánh giá thực trạng, đề xuất giải pháp QLNN trong
thời gian tới, đồng thời kiến nghị sửa đổi hoặc ban hành cơ chế, chính sách, pháp
luật nhằm tăng cường QLNN, tạo động lực thúc đẩy các hoạt động của tổ chức Đoàn
TNCS Hồ Chí Minh, thiết kế những chính sách can thiệp phù hợp của Nhà nước để
thúc đẩy các hoạt động tham gia phát triển kinh tế - xã hội của tổ chức Đoàn, tạo


3

nguồn kinh phí hỗ trợ đối với các hoạt động của Đoàn thanh niên, góp phần hoàn
thành tốt các nhiệm vụ chính trị, kinh tế - xã hội, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
2. Mục đích và nhiệm vụ của luận án
2.1. Mục đích nghiên cứu
Mục đích chung: Nghiên cứu, hoàn thiện cơ sở lý luận của QLNN đối với
hoạt động của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tham gia phát triển kinh tế - xã hội. Đề
xuất hệ thống giải pháp hoàn thiện QLNN đối với hoạt động của Đoàn TNCS Hồ
Chí Minh tham gia phát triển kinh tế - xã hội trong thời kỳ mới ở nước ta.
Mục đích cụ thể: Từ kết quả của quá trình nghiên cứu lý luận và thực tiễn,
luận án cung cấp các luận cứ khoa học cho việc hoàn thiện QLNN đối với hoạt động
của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tham gia phát triển kinh tế - xã hội ở nước ta trong
giai đoạn hiện nay.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để thực hiện được mục tiêu trên, luận án tập trung giải quyết một số nhiệm
vụ nghiên cứu như sau:
- Tổng quan về tình hình nghiên cứu các nội dung liên quan đến QLNN đối
với hoạt động của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tham gia phát triển kinh tế - xã hội.
- Nghiên cứu cơ sở lý thuyết QLNN về hoạt động của Đoàn TNCS Hồ Chí
Minh tham gia phát triển kinh tế - xã hội.
- Nghiên cứu kinh nghiệm một số quốc gia trên thế giới trong QLNN đối với
các hoạt động thanh niên, từ đó đúc rút kinh nghiệm có khả năng áp dụng cho Việt

Nam trong thời gian tới.
- Phân tích, đánh giá thực trạng, tìm ra nguyên nhân ảnh hưởng đến QLNN
đối với hoạt động của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tham gia phát triển kinh tế - xã hội
ở nước ta.
- Nghiên cứu đề xuất một số giải pháp hoàn thiện QLNN đối với hoạt động
của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tham gia phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn hiện
nay và thời gian tới.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Luận án tập trung nghiên cứu các nội dung của QLNN đối với hoạt động của
Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tham gia phát triển kinh tế - xã hội; các kết quả hoạt động


4

của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tham gia phát triển kinh tế - xã hội từ tác động của
quản lý nhà nước.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Về nội dung: Quản lý nhà nước đối với hoạt động của Đoàn TNCS Hồ Chí
Minh tham gia phát triển kinh tế - xã hội là một phạm trù rộng lớn bao gồm nhiều
nội dung. Luận án tập trung nghiên cứu một số nội dung cơ bản như: cơ sở lý luận
và thực tiễn; các nội dung của quản lý nhà nước đối với các hoạt động của Đoàn
TNCS Hồ Chí Minh tham gia phát triển kinh tế - xã hội như: Xây dựng chiến lược,
quy hoạch, kế hoạch; ban hành chính sách, pháp luật; tổ chức bộ máy và đội ngũ cán
bộ, công chức; phân bổ và sử dụng ngân sách; thanh tra, kiểm tra.
Về thời gian và không gian: Nghiên cứu về QLNN đối với các hoạt động của
Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tham gia phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn cả nước
trong giai đoạn từ năm 2000 (năm được Đảng và Nhà nước chọn là Năm thanh niên
đầu tiên, phong trào thanh niên tình nguyện được thực hiện trên cả nước) cập nhật
đến năm 2016; trong đó, các hoạt động phát triển kinh tế tập trung vào việc thực

hiện các chương trình, dự án của Đoàn; các hoạt động xã hội tập trung vào các hoạt
động tình nguyện và an sinh xã hội của Đoàn. Thời gian xác định cho các giải pháp
được đề xuất trong luận án đến năm 2030.
4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
Luận án được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng của
chủ nghĩa Mác - Lênin trong đánh giá các vấn đề về lý luận, thực tiễn và sử dụng
phối hợp các phương pháp nghiên cứu cụ thể sau đây:
4.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết
- Tiến hành nghiên cứu các loại tài liệu, sách báo, tạp chí, thông tin chuyên
đề, báo cáo khoa học có các kết quả nghiên cứu liên quan đến đề tài; các văn bản
ban hành chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước liên quan đến công tác
thanh niên và QLNN về thanh niên; các văn bản về chủ trương của Đoàn TNCS Hồ
Chí Minh trong triển khai các phong trào hoạt động, từ đó tiếp thu chọn lọc các vấn
đề liên quan đến đề tài nghiên cứu.
- Thu thập các thông tin, tư liệu và số liệu thứ cấp để phân tích và lý giải các
vấn đề liên quan; tổng hợp, xử lý số liệu, phân tích những dữ liệu thu thập được làm


5

căn cứ lý luận và thực tiễn cho việc thực hiện đề tài nghiên cứu; xây dựng cách tiếp
cận khách quan, toàn diện về các vấn đề liên quan đến đề tài.
- Vận dụng thực hiện phương pháp mô hình hoá trong quá trình nghiên cứu
đánh giá về tổ chức bộ máy và đề xuất hướng thiết kế hệ thống cơ quan QLNN đối
với các hoạt động của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tham gia phát triển kinh tế - xã hội.
4.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Sử dụng phương pháp khảo sát và phân tích các tài liệu thu thập được nhằm
phát hiện các vấn đề liên quan đến QLNN đối với các hoạt động của Đoàn TNCS
Hồ Chí Minh tham gia phát triển kinh tế - xã hội, tìm giải pháp để đề xuất hoàn thiện
QLNN trong thời gian tới ở nước ta.

- Phương pháp phỏng vấn trực tiếp thông qua trao đổi hoặc gửi câu hỏi gián
tiếp, xin ý kiến các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý để tham khảo các giải
pháp hoàn thiện QLNN đối với các hoạt động của Đoàn thanh niên.
- Các phương pháp tổng hợp, thống kê, phân tích, so sánh, tổng kết thực tiễn,
sử dụng các thông tin, số liệu của Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, Ban Chỉ
huy lực lượng TNXP Trung ương, Viện nghiên cứu thanh niên và các cơ quan liên
quan để minh chứng, làm rõ về những vấn đề nghiên cứu; từ đó nghiên cứu, đề xuất
các giải pháp hoàn thiện QLNN đối với hoạt động của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh
tham gia phát triển kinh tế - xã hội.
5. Đóng góp mới của Luận án
Luận án có đóng góp mới về lý luận và thực tiễn như sau:
5.1. Luận án là công trình nghiên cứu, hệ thống một cách toàn diện về cơ sở
khoa học của QLNN đối với hoạt động của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tham gia phát
triển kinh tế - xã hội, là vấn đề có ý nghĩa lý luận về QLNN; làm sáng tỏ thêm, bổ
sung và hoàn thiện các khái niệm, đặc trưng và sự cần thiết khách quan của QLNN
đối với hoạt động của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tham gia phát triển kinh tế - xã hội.
5.2. Luận án nghiên cứu kinh nghiệm của một số quốc gia trong QLNN đối
với các hoạt động thanh niên, rút ra một số bài học kinh nghiệm có khả năng áp
dụng vào Việt Nam, góp phần hoàn thiện QLNN đối với hoạt động của Đoàn TNCS
Hồ Chí Minh tham gia phát triển kinh tế - xã hội ở nước ta.
5.3. Trên cơ sở nghiên cứu lý thuyết, luận án phân tích, đánh giá thực trạng
của QLNN đối với hoạt động của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tham gia phát triển kinh


6

tế - xã hội trên các nội dung: xây dựng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch; ban hành
chính sách, pháp luật; tổ chức bộ máy và đội ngũ cán bộ, công chức; sử dụng ngân
sách và chính sách hỗ trợ; thanh tra, kiểm tra...; trong đó, phân tích, đánh giá hệ
thống tổ chức bộ máy QLNN về thanh niên nói chung và QLNN đối với hoạt động

của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tham gia phát triển kinh tế - xã hội nói riêng, trên cơ
sở đó đề xuất hoàn thiện bộ máy QLNN về thanh niên ở nước ta trong thời gian tới.
5.4. Trên cơ sở đánh giá thực trạng, luận án đã dự báo tình hình, đề ra các
phương hướng, giải pháp hoàn thiện QLNN về thanh niên nói chung và hoạt động
của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tham gia phát triển kinh tế - xã hội nói riêng. Về hoàn
thiện thể chế, đề xuất sửa đổi, bổ sung Luật Thanh niên, Nghị định về tổ chức và
chính sách đối với TNXP, đề xuất ban hành Nghị định về chính sách đối với hoạt
động tình nguyện của thanh niên. Về tổ chức, bộ máy, đề xuất kiện toàn, thiết lập hệ
thống cơ quan QLNN về thanh niên từ Trung ương đến địa phương.
5.5. Luận án có thể làm tài liệu tham khảo cho các cấp ủy, chính quyền, các
cơ sở nghiên cứu, đào tạo, cơ quan QLNN, cơ quan chuyên trách của tổ chức Đoàn
trong quá trình nghiên cứu, tìm hiểu và tham gia hoàn thiện QLNN đối với hoạt
động của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tham gia phát triển kinh tế - xã hội ở nước ta.
6. Giả thuyết khoa học
Việc phát huy vai trò của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh và lực lượng đoàn viên,
thanh niên trong tham gia phát triển kinh tế - xã hội là trách nhiệm của các cấp uỷ
đảng, chính quyền và cả hệ thống chính trị, trong đó Nhà nước là chủ thể đóng vai
trò quan trọng nhất trong xây dựng chiến lược, ban hành pháp luật, xác lập tổ chức
bộ máy và bố trí ngân sách hỗ trợ thúc đẩy, đảm bảo cho hoạt động đó đúng pháp
luật, đúng định hướng, tạo thêm kinh phí cho tổ chức Đoàn hoạt động.
Trong thời gian tới, nếu tiếp tục hoàn thiện về chiến lược, chính sách pháp
luật, tổ chức bộ máy và các vấn đề liên quan đến QLNN, thì sẽ tạo điều kiện và động
lực tốt cho các hoạt động của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tham gia phát triển kinh tế xã hội ngày càng hiệu quả, đóng góp xứng đáng vào công cuộc công nghiệp hoá,
hiện đại hoá, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Câu hỏi nghiên cứu:
- Quản lý nhà nước đối với các hoạt động của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh
tham gia phát triển kinh tế - xã hội đang được thực hiện như thế nào?


7

- Trong thời gian tới, cần có giải pháp gì để hoàn thiện QLNN đối với hoạt
động của tổ chức Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tham gia phát triển kinh tế - xã hội?
7. Một số hạn chế của Luận án
Trong quá trình nghiên cứu Luận án, tác giả cũng gặp phải một số khó khăn
và hạn chế như sau:
- Quản lý nhà nước đối với hoạt động của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tham gia
phát triển kinh tế - xã hội là một phạm trù rộng lớn bao gồm nhiều nội dung. Luận
án chỉ tập trung nghiên cứu một số nội dung cơ bản về cơ sở lý luận và thực tiễn;
nghiên cứu 5 nội dung lớn của QLNN đối với hoạt động của Đoàn TNCS Hồ Chí
Minh tham gia phát triển kinh tế - xã hội là: Xây dựng chiến lược, quy hoạch, kế
hoạch; ban hành chính sách, pháp luật; tổ chức bộ máy và đội ngũ cán bộ, công
chức; phân bổ và sử dụng ngân sách; thanh tra, kiểm tra. Đối với các nội dung liên
quan khác, Luận án chưa nghiên cứu được.
- Do QLNN đối với các hoạt động của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tham gia
phát triển kinh tế - xã hội chỉ là một mảng lớn của QLNN về thanh niên; QLNN về
thanh niên rộng hơn, bao trùm hơn, nên các nội dung nghiên cứu về lý luận, thực
tiễn, thực trạng và giải pháp QLNN đối với các hoạt động của Đoàn TNCS Hồ Chí
Minh tham gia phát triển kinh tế - xã hội có thể có một số nội dung trùng với QLNN
về thanh niên là khó tránh khỏi; việc đề xuất các giải pháp hoàn thiện QLNN về
thanh niên sẽ là căn cứ, là cơ sở, là điều kiện để hoàn thiện QLNN đối với các hoạt
động của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tham gia phát triển kinh tế - xã hội.
8. Kết cấu của Luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung chính
của Luận án gồm có 4 chương:
Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu.
Chương 2: Cơ sở khoa học của QLNN đối với hoạt động của Đoàn TNCS Hồ
Chí Minh tham gia phát triển kinh tế - xã hội.
Chương 3: Thực trạng QLNN đối với hoạt động của Đoàn TNCS Hồ Chí
Minh tham gia phát triển kinh tế - xã hội.

Chương 4: Giải pháp hoàn thiện QLNN đối với hoạt động của Đoàn TNCS
Hồ Chí Minh tham gia phát triển kinh tế - xã hội.


8

Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
Trong những năm gần đây, vấn đề phát huy vai trò của Đoàn TNCS Hồ Chí
Minh và lực lượng đoàn viên, thanh niên nói chung cũng như các hoạt động của
Đoàn thanh niên trong tham gia phát triển kinh tế - xã hội, thực hiện chức năng
QLNN đối với các hoạt động của Đoàn thanh niên đã được một số công trình, đề tài
nghiên cứu trên những mức độ và khía cạnh khác nhau.
1.1. Các công trình, đề tài liên quan đến thanh niên và hoạt động của
Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh
Cuốn sách "Phong trào thanh niên với việc đào tạo nguồn nhân lực trẻ" của
tác giả Trần Văn Miều, do Nhà xuất bản Thanh niên phát hành năm 2002 [43], đã đề
cập những vấn đề lý luận cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh,
quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về giáo dục và bồi dưỡng thanh niên;
khẳng định "phong trào thanh niên và công trình thanh niên là trường học thực tế
đào tạo nguồn nhân lực trẻ" [43, tr.127]; về các phong trào thanh niên và công trình
thanh niên; nắm bắt suy nghĩ của thanh niên trong việc tham gia phong trào và công
trình do Đoàn tổ chức; những bài học kinh nghiệm và kết luận, đề xuất một số giải
pháp phát huy vai trò của thanh niên trong thực hiện các công trình thanh niên, trong
đó đưa ra giải pháp của tổ chức Đoàn phải tranh thủ sự đồng tình, ủng hộ tạo điều
kiện của các cấp chính quyền; phong trào phát động và công trình đảm nhận phải
đáp ứng lợi ích của thanh niên trên cả ba mặt: lợi ích vật chất, lợi ích tinh thần và sự
tiến bộ của thanh niên, nhất là trong cơ chế thị trường theo định hướng XHCN.
Tác giả Nguyễn Thị Bích Lại trong cuốn sách "Giải pháp nâng cao hiệu quả
hoạt động của các loại hình thanh niên tình nguyện trong giai đoạn hiện nay", do

Nhà xuất bản Thanh niên phát hành năm 2002 [42], đã nêu những luận cứ khoa học
của việc hình thành phong trào thanh niên tình nguyện, các loại hình thanh niên tình
nguyện xét về thời gian hoạt động, về quy mô, cấp độ tổ chức, về nội dung hoạt
động; xây dựng được khái niệm "thanh niên tình nguyện là một thanh niên, một
nhóm thanh niên, một tập thể thanh niên sẵn sàng nhận trách nhiệm để làm một việc


9

nào đó, thường là những việc khó khăn gian khổ, đòi hỏi phải hy sinh cho cộng
đồng, cho xã hội mà không do ai bắt buộc làm" [42, tr.6-7]. Cuốn sách cũng đã phân
tích thực trạng và những vấn đề đặt ra của phong trào thanh niên tình nguyện trong
thời kỳ mới; những giải pháp và kiến nghị nâng cao hiệu quả của hoạt động thanh
niên tình nguyện về nguyên tắc chỉ đạo tổ chức hoạt động, tuyên truyền giáo dục
nâng cao nâng cao nhận thức cho thanh niên, về kỹ năng tổ chức thực hiện phong
trào, về cơ chế chính sách cho thanh niên tình nguyện. Đây là những nội dung rất
thiết thực đối với việc xây dựng và phát triển phong trào thanh niên tình nguyện.
Tác giả Đoàn Văn Thái trong cuốn sách "Nhiệm vụ cơ bản của thanh niên
Việt Nam trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước", do Nhà xuất bản
Thanh niên phát hành năm 2004 [58], đã phân tích vai trò của lực lượng thanh niên,
các định hướng giá trị của thanh niên trong tham gia thực hiện các nhiệm vụ của thời
kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, trong đó có nhiệm vụ học tập,
nâng cao trình độ học vấn, lao động tạo lập cuộc sống, tham gia phát triển kinh tế xã hội trước hết tại các vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, các khu vực đặc biệt
khó khăn của Tổ quốc; nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc; nhiệm vụ phát triển thể lực, xây
dựng nền văn hoá tiến tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, xây dựng cộng đồng lành mạnh;
nhiệm vụ bảo vệ hệ thống chính trị; nhiệm vụ tham gia hội nhập quốc tế. Từ những
nhiệm vụ cơ bản của thanh niên trong các thời kỳ cách mạng, cuốn sách đã rút ra
những bài học kinh nghiệm trong việc xác định và giao nhiệm vụ cho thanh niên
"phải trên cơ sở hiểu đúng vị trí, vai trò và đặc điểm của thanh niên trong xã hội và
trong tiến trình lịch sử, cách mạng. Phải coi thanh niên là chủ thể tích cực trong sự

nghiệp xây dựng xã hội mới; phải tôn trọng, tin tưởng và luôn yêu cầu cao ở thanh
niên; phải kết hợp hài hoà giữa bồi dưỡng và phát huy thanh niên, coi trọng lợi ích
của thanh niên" [58]. Tác giả đã đề cập những giải pháp giúp thanh niên thực hiện
các nhiệm vụ của mình: về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh
niên; xây dựng và hoàn thiện chính sách, pháp luật về thanh niên; hoàn thiện cơ chế
phối hợp trong công tác thanh niên theo hướng tăng cường vai trò của Ủy ban Quốc
gia về thanh niên; xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác thanh niên.
Cuốn sách "Mô hình Đoàn thanh niên tham gia xoá đói giảm nghèo ở Việt
Nam" của tác giả Nguyễn Văn Thanh, do Nhà xuất bản Thanh niên xuất bản năm
2005 [61], đã khái quát về tình trạng đói nghèo ở Việt Nam và vai trò của Đoàn


10

TNCS Hồ Chí Minh tham gia xoá đói giảm nghèo; phân tích và đánh giá các mô
hình hoạt động của Đoàn thanh niên trong xoá đói giảm nghèo và khẳng định cần
phải chú ý tới các hoạt động nhằm xoá đói giảm nghèo trong một bộ phận quần
chúng rất đông đảo ở nông thôn đó chính là thanh niên, nhất là các gia đình trẻ sống
ở nông thôn. Cuốn sách đề ra các khuyến nghị và đề xuất xây dựng các mô hình
nhằm phát huy vai trò của Đoàn thanh niên nhiều hơn nữa, nhất là trong sáng tạo và
ứng dụng khoa học kỹ thuật nhằm nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả sản xuất
kinh doanh, giúp thanh niên và các hộ gia đình trẻ thoát nghèo hiệu quả.
Tác giả Nguyễn Việt Phát trong cuốn sách "Đổi mới tổ chức và hoạt động
của TNXP", do Nhà xuất bản Thanh niên phát hành năm 2005 [49], nêu lên những
quan điểm, giải pháp đổi mới và phát triển các hoạt động của lực lượng TNXP;
khẳng định TNXP có tính đặc thù "là sự tự nguyện xung phong của thanh niên tham
gia lao động, công tác trong tổ chức TNXP, là phương thức hoạt động của Đoàn
thanh niên thực hiện chức năng là đội quân xung kích trong sự nghiệp xây dựng và
bảo vệ Tổ quốc" [49, tr.100]; thông qua việc thực hiện các chương trình, dự án phát
triển kinh tế - xã hội để thực hiện mục tiêu giáo dục, rèn luyện, đào tạo thanh niên,

góp phần xoá đói, giảm nghèo, xây dựng và công cuộc tổ chức Đoàn, Hội vững
mạnh; xây dựng các mô hình tổ chức lực lượng TNXP cấp Trung ương và các địa
phương; xây dựng các quy định, quy chế hoạt động của lực lượng TNXP. Cuốn sách
đã công bố các kết quả khảo sát, đánh giá tình hình về tổ chức và hoạt động của
TNXP hiện nay; nhận định một số vấn đề về cơ chế và chính sách đối với TNXP;
đồng thời, đề xuất các giải pháp đẩy mạnh hoạt động của TNXP tham gia phát triển
kinh tế ở nước ta trong thời kỳ đổi mới, trong đó chú trọng các giải pháp về tổ chức,
nguồn nhân lực, cơ chế chỉ đạo, chính sách hỗ trợ và các kiến nghị để phát triển lực
lượng TNXP và các hoạt động của TNXP tham gia phát triển kinh tế - xã hội trong
thời gian tới.
Cuốn sách "Đổi mới Đoàn thanh niên trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp
hoá, hiện đại hoá" của tác giả Nguyễn Văn Thanh, do Nhà xuất bản Thanh niên xuất
bản năm 2008 [62], đã phân tích mục tiêu, động lực của công tác Đoàn thanh niên
trong tình hình mới; những thách thức đối với công tác thanh niên; kinh tế tri thức
và vai trò của thanh niên; những nhiệm vụ và yêu cầu đặt ra đối với công tác Đoàn.
Tác giả đưa ra quan điểm về chính sách thanh niên "là hệ thống những quy định của


11

Nhà nước, thể hiện bằng các văn bản pháp luật, nhằm giải quyết các vấn đề thanh
niên theo đường lối chính trị của Đảng cầm quyền vì tiến bộ xã hội. Chính sách
thanh niên gắn liền với hành động QLNN về các vấn đề thanh niên"; "chính sách
thanh niên là một bộ phận của chính sách Nhà nước đối với toàn xã hội trong sự
thống nhất giữa chính sách kinh tế với chính sách xã hội" [62, tr.59-60,62]. Cuốn
sách cũng phân tích những mục tiêu và động lực công tác thanh vận của Đoàn
TNCS Hồ Chí Minh trong điều kiện hiện nay; đề cập một số vấn đề về đổi mới
Đoàn thanh niên, đổi mới công tác Đoàn và phong trào thanh niên; đổi mới cơ sở
đào tạo cán bộ Đoàn là Học viện Thanh thiếu niên theo hướng đào tạo đội ngũ cán
bộ chính trị trẻ, hội nhập vào hệ thống đại học của đất nước.

Cuốn sách "Mô hình phát triển kinh tế trong thanh niên nông thôn" của do
Nhà xuất bản Lao động ấn hành năm 2009 [47], đã đề cập đến các chủ trương của
Đảng, của Đoàn về nông nghiệp, nông thôn và công tác thanh niên; tập hợp và giới
thiệu các mô hình phát triển kinh tế hiệu quả trên địa bàn nông thôn, hướng dẫn
thanh niên quy trình thành lập một số mô hình kinh tế tiêu biểu, phát triển vốn vay
trong thanh niên, tổ chức dạy nghề ngắn hạn, dạy nghề trồng trọt, chăn nuôi và các
ngành nghề trong nông nghiệp, nông thôn; các giải pháp phát triển các mô hình phát
triển kinh tế trong thanh niên nông thôn... để góp phần tham gia xoá đói, giảm nghèo
trên địa bàn nông nghiệp, nông thôn. Cuốn sách mới tập trung nghiên cứu về mô
hình kinh tế trong thanh niên nông thôn, chưa có những nghiên cứu, đánh giá toàn
diện về thanh niên trong các lĩnh vực khác và chưa giới thiệu về các mô hình của
Đoàn thanh niên tham gia phát triển kinh tế - xã hội cũng như vai trò của QLNN đối
với các hoạt động của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tham gia phát triển kinh tế - xã hội.
Cuốn sách "Một số mô hình, giải pháp công tác Đoàn và phong trào thanh
thiếu nhi" của Nhà xuất bản Thanh niên xuất bản năm 2010 [48], đã đề cập toàn diện
đến các nội dung công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi, hệ thống hoá về các
mô hình, giải pháp của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong công tác giáo dục, trong
phong trào xung kích phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ Tổ quốc, đồng hành với
thanh niên lập thân, lập nghiệp; trong xây dựng tổ chức Đoàn và mở rộng mặt trận
đoàn kết, tập hợp thanh thiếu nhi, xây dựng Đảng và chính quyền vững mạnh; trong
công tác chăm sóc, giáo dục thiếu niên, nhi đồng... Trong xây dựng các Làng thanh
niên lập nghiệp của Đoàn, cuốn sách ghi nhận đã "phát huy vai trò xung kích, sáng


12

tạo của thanh niên thực hiện phong trào đường biên thanh niên lập nghiệp, xây dựng
khu dân cư mới có hạ tầng đồng bộ, góp phần phát triển kinh tế - xã hội, ổn định dân
cư, xóa đói giảm nghèo vùng biên giới" [48, tr.150].
Cuốn sách "Tổng quan tình hình thanh niên, công tác Đoàn và phong trào

thanh thiếu nhi" của Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh do Nhà xuất bản Thanh
niên ấn hành năm 2012 [86], đã có cái nhìn khái quát, mang tính tổng hợp về công
tác Đoàn và các phong trào hoạt động của đoàn viên thanh niên qua nhiều năm; đánh
giá, phân tích những kết quả và hạn chế của hoạt động Đoàn thanh niên trong từng
đối tượng thanh niên nông thôn, đô thị, công nhân, trường học, công chức, viên
chức, lực lượng vũ trang...; dự báo khả năng và nhu cầu của từng đối tượng thanh
niên trong thời gian tới; đề xuất các giải pháp định hướng và phát triển phong trào
thanh niên. Đối với hoạt động Đoàn thanh niên tham gia phát triển kinh tế - xã hội,
tập thể tác giả khẳng định quan điểm yêu cầu đối với Đoàn thanh niên "chủ động
tham mưu đảm nhận thực hiện các công trình, phần việc thanh niên, các chương
trình, đề án, đặc biệt trong lĩnh vực xây dựng kết cấu hạ tầng nông thôn, vùng khó
khăn, biên giới, hải đảo" [86, tr.205]. Cuốn sách đề cập chung đến các phong trào
hành động cách mạng của Đoàn được thực hiện trong giai đoạn 2007 - 2017, từ đó
đề xuất các nhiệm vụ, giải pháp, mục tiêu, phương hướng thúc đẩy và nâng cao chất
lượng hoạt động phong trào của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, trong đó có các hoạt
động tham gia phát triển kinh tế - xã hội.
Đề tài nghiên cứu khoa học của tác giả Phạm Huy Giang thực hiện năm 2010,
"Một số giải pháp phát huy vai trò của Đoàn thanh niên tham gia xây dựng nông
thôn mới" [28], đã làm rõ những cơ sở lý luận và thực trạng về vấn đề Đoàn thanh
niên xây dựng các mô hình hoạt động tại các cấp, nhất là cấp cơ sở; nghiên cứu các
phong trào hoạt động của Đoàn thanh niên khu vực nông thôn và các khu vực khác
hướng về xây dựng nông thôn mới; phân tích những kết quả bước đầu của phong
trào thanh niên tình nguyện, các hoạt động vì cộng đồng, hoạt động an sinh xã hội
của Đoàn thanh niên; đưa ra các giải pháp nhằm đổi mới hoạt động của Đoàn tham
gia xây dựng nông thôn mới; kiến nghị về cơ chế, chính sách của Đảng và Nhà
nước, các cấp ủy, chính quyền trong phát huy vai trò của thanh niên tham gia xây
dựng nông thôn mới; đề xuất các giải pháp của tổ chức Đoàn trong chỉ đạo các hoạt


13

động tham gia xây dựng nông thôn mới, nhất là tại các huyện nghèo, xã nghèo trên
cả nước.
Đề tài nghiên cứu khoa học "Giải pháp phát triển lực lượng TNXP tham gia
phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2011 - 2020" thực hiện năm 2011 của Ban
Thanh niên xung phong Trung ương Đoàn [4], đã nghiên cứu những vấn đề lý luận
và thực tiễn của mô hình TNXP; tổng kết, đánh giá thực trạng tổ chức và hoạt động
của TNXP tham gia phát triển kinh tế - xã hội trong 10 năm từ 2001 đến 2010. Đề
tài đánh giá "Thanh niên xung phong là một loại hình phát huy tinh thần xung kích,
tình nguyện của thanh niên trong sự nghiệp đấu tranh giành độc lập cho Tổ quốc
trước đây, trong sự nghiệp bảo vệ và xây dựng Tổ quốc Việt Nam XHCN ngày nay"
[4, tr.8]. Trên cơ sở phân tích đánh giá tình hình và kết quả phát triển lực lượng
TNXP thời gian qua, Đề tài đã đưa ra dự báo phát triển mô hình TNXP nhằm tập
hợp, đáp ứng nguyện vọng của thanh niên, góp phần đổi mới nội dung, hình thức
hoạt động tổ chức Đoàn, đổi mới phương thức tập hợp, đoàn kết thanh niên, giáo
dục rèn luyện cán bộ, đoàn viên, xây dựng tổ chức Đoàn, Hội vững mạnh; xây dựng
quan điểm "phát triển lực lượng TNXP phải gắn kết giữa chức năng kinh tế với chức
năng xã hội, chức năng đoàn kết, tập hợp, giáo dục của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh;
gắn kết chức năng QLNN của chính quyền với chức năng tổ chức chỉ đạo của Đoàn
thanh niên đối với lực lượng TNXP" [4, tr.76].
Quỹ dân số Liên hiệp quốc (UNFPA) trong "Báo cáo đánh giá chung của
Liên hợp quốc về Việt Nam" [56], nêu và phân tích các chỉ báo dân số, nhân khẩu
học, xã hội và kinh tế của nhiều quốc gia trên thế giới trong đó có Việt Nam; phân
tích chất lượng giáo dục và việc làm, học vấn của thanh thiếu niên; về tình trạng
thanh niên thiếu việc làm và còn ít nghiên cứu về mối quan hệ giữa học và làm, thu
nhập của thanh niên, vị thành niên. Chất lượng nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân
lực lành nghề thấp sẽ ảnh hưởng đến thu nhập và tăng trưởng kinh tế; tình trạng
thiếu việc làm, thiếu cơ hội việc làm do kỹ năng tác nghiệp kém của thanh niên... là
nguy cơ làm kinh tế - xã hội chậm phát triển và nguy cơ gây bất ổn xã hội. Báo cáo
nhận định: "Thanh thiếu niên có tiềm năng đóng góp quan trọng cho việc phát triển

của Việt Nam. Việc xóa bỏ các chênh lệch đang ngày một tăng, giảm thiểu các nguy
cơ về sức khoẻ do lối sống mới và nâng cao năng lực cho thanh thiếu niên để đối
mặt với các thách thức của nền kinh tế có tính toàn cầu hơn sẽ đòi hỏi phải tăng


14

cường tính đối thoại với thanh thiếu niên và thúc đẩy sự tham gia của họ vào hoạt
động của gia đình, trong nhà trường, tại địa phương cũng như ở cấp hoạch định
chính sách quốc gia. Một số các chương trình cho thanh niên nên được xây dựng và
triển khai từ trên xuống và thiên về hướng quy định và bắt bựôc hơn là tham gia và
đối thoại. Chú trọng quá mức đến việc giữ cho thanh thiếu niên tránh xa khỏi các tệ
nạn xã hội mà không chú ý tới việc phát huy tiềm năng của họ trong khi tạo ra môi
trường mang tính bảo vệ. Quyền được tiếp cận thông tin của thanh thiếu niên cần
được chú trọng nhiều hơn nữa" [56, tr.27]. Từ nhận định này, mở ra hướng nghiên
cứu các giải pháp phát huy vai trò của QLNN đối với các hoạt động của thanh niên
và tổ chức Đoàn trong tham gia phát triển kinh tế - xã hội, góp phần phát triển đất
nước.
Cuốn sách "Báo cáo tình nguyện toàn cầu năm 2011" của Chương trình Tình
nguyện Liên hợp quốc (UNV) [19] đã nghiên cứu và khẳng định: Tình nguyện có
vai trò đặc biệt quan trọng trong gắn kết mọi người tham gia giải quyết những thách
thức của quá trình phát triển, là nguồn tài nguyên phổ quát của mọi quốc gia, tạo ra
những giá trị lợi ích cho cả xã hội, có ý nghĩa đối với sự phát triển của mỗi nước và
toàn cầu. Để đạt được mục tiêu phát triển, những nỗ lực tình nguyện của hàng triệu
công dân là rất cần thiết để hỗ trợ những nỗ lực của Chính phủ giải quyết các vấn đề
khó khăn của cộng đồng, tác động trực tiếp đến thành công của công cuộc xóa đói
giảm nghèo và phát triển bền vững, góp phần thực hiện hiệu quả các mục tiêu thiên
niên kỷ tại Việt Nam. Như vậy, nghiên cứu về các hoạt động tình nguyện của thanh
niên và QLNN đối với các hoạt động tình nguyện của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh
chính là nhằm phát huy tối đa vai trò của hoạt động tình nguyện đối với sự phát triển

kinh tế - xã hội của cả nước và từng địa bàn, đơn vị, đảm bảo cho hoạt động tình
nguyện phát triển bền vững và đúng định hướng, đúng pháp luật.
Đề tài nghiên cứu "Tác động của hoạt động tình nguyện đối với sự phát triển
kinh tế - xã hội ở Việt Nam" do Chương trình Tình nguyện Liên hợp quốc (UNV)
phối hợp với Học viện Báo chí và Tuyên truyền và Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí
Minh thực hiện năm 2011 [20], đã đề cập những thông tin về công tác tình nguyện
do tình nguyện viên và các tổ chức liên quan đến hoạt động tình nguyện ở Việt Nam
thực hiện; sơ đồ hoá các hình thức hoạt động tình nguyện hiện có tại Việt Nam; các
chính sách hỗ trợ trước đây và hiện nay đối với hoạt động tình nguyện của Việt


15

Nam; những đóng góp của hoạt động tình nguyện đối với sự phát triển kinh tế - xã
hội của Việt Nam trong thực hiện mục tiêu thiên niên kỷ, trong xoá đói giảm nghèo,
chăm sóc sức khoẻ nhân dân, giữ gìn và bảo vệ môi trường, phổ cập giáo dục, thực
hiện bình đẳng giới...; những thách thức và cơ hội chủ yếu trong hoạt động tình
nguyện tại Việt Nam; khả năng thiết lập các quan hệ và đối tác tình nguyện toàn cầu
góp phần phát triển kinh tế - xã hội; khuyến nghị một số giải pháp nhằm phát huy
nguồn lực tình nguyện vì sự phát triển. Căn cứ vào các kết quả nghiên cứu của đề
tài, là căn cứ quan trọng trong đề xuất các giải pháp tăng cường QLNN đối với hoạt
động của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tham gia phát triển kinh tế - xã hội, trong đó có
hoạt động tình nguyện của thanh niên.
Báo cáo khoa học đề tài cấp Bộ của Ban Thanh niên xung phong Trung ương
Đoàn do tác giả Nguyễn Minh Thơ làm Chủ nhiệm đề tài "Xây dựng lực lượng
thanh niên xung phong tham gia phát triển kinh tế - xã hội tại các địa bàn đặc biệt
khó khăn" [5], đã tiến hành hệ thống hoá tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của
Đảng Cộng sản Việt Nam, chủ trương, chính sách của Nhà nước về xây dựng lực
lượng TNXP tham gia phát triển kinh tế - xã hội; vai trò của tổ chức Đoàn đối với
lực lượng TNXP; những yếu tố tác động và kết quả xây dựng lực lượng TNXP tham

gia phát triển kinh tế - xã hội thời gian qua; tiến hành nghiên cứu trường hợp tại tỉnh
Nghệ An nơi đã xây dựng được lực lượng TNXP từ nhiều năm nay và tỉnh Tuyên
Quang nơi chưa có lực lượng TNXP, từ đó đánh giá tổng quát, xem xét những tồn
tại và nguyên nhân, rút ra kinh nghiệm về tổ chức và hoạt động của lực lượng
TNXP. Đề tài đã đề xuất các giải pháp xây dựng lực lượng TNXP tham gia phát
triển kinh tế - xã hội như: đảm bảo sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng, tăng cường sự
hỗ trợ của Nhà nước và chính quyền, nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ TNXP,
tăng cường công tác chỉ đạo của các cấp bộ Đoàn, phối hợp liên ngành và lồng ghép
các hoạt động, tăng cường tuyên truyền giới thiệu về lực lượng TNXP, huy động sự
tham gia của thanh niên.
1.2. Các công trình, đề tài liên quan đến quản lý nhà nước về thanh niên
và hoạt động của Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh
Cuốn sách "Quản lý nhà nước về công tác thanh niên trong thời kỳ mới" của
tác giả Vũ Trọng Kim do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia xuất bản năm 1999 [41],
tác giả đã đưa ra khái niệm về thanh niên "là một nhóm nhân khẩu - xã hội đặc thù


16

bao gồm những người trong một độ tuổi nhất định, tác giả đề xuất từ 15 đến 35 tuổi,
có quan hệ gắn bó mật thiết với mọi giai cấp, tầng lớp xã hội, có mặt trong mọi lĩnh
vực hoạt động xã hội, có vai trò to lớn trong hiện tại và giữ vai trò quyết định sự
phát triển trong tương lai của xã hội" [41, tr.14]. Cuốn sách đã đề cập các nội dung,
phương thức QLNN về thanh niên; đánh giá các kết quả xây dựng thể chế, kết quả
thực hiện chính sách, pháp luật về thanh niên thời gian qua; từ đó đề xuất các giải
pháp tăng cường QLNN về công tác thanh niên trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện
đại hoá như xây dựng và tổ chức thực hiện chiến lược quốc gia phát triển thế hệ trẻ;
ban hành Luật thanh niên; hoàn thiện cơ chế, thể chế QLNN về công tác thanh niên;
tăng cường và phát huy đầy đủ vai trò của Nhà nước và các tổ chức chính trị, kinh
tế, văn hoá, xã hội trong QLNN về thanh niên, góp phần xây dựng thế hệ trẻ phát

triển toàn diện, đóng góp vào công cuộc xây dựng đất nước.
Cuốn sách "Lãnh đạo và quản lý về công tác thanh niên trong thời kỳ đổi
mới" của tác giả Dương Tự Đam, do Nhà xuất bản Thanh niên phát hành năm 2005
[24], đã đưa ra khái niệm về thanh niên và công tác thanh niên, tình hình và xu thế
phát triển của thanh niên; tăng cường QLNN về công tác thanh niên; tác giả nhận
định: mục tiêu cơ bản của QLNN về công tác thanh niên nhằm đào tạo và bồi
dưỡng, hình thành và phát triển một thế hệ thanh niên mới có sức khoẻ, có ý thức
trách nhiệm công dân, có tri thức cao và tay nghề; nêu những kết quả, thực trạng và
đề xuất các giải pháp góp phần hoàn thiện hệ thống cơ chế, chính sách để quản lý
công tác thanh niên hiệu quả; đặt ra yêu cầu "tăng cường vai trò QLNN đối với công
tác thanh niên trên cơ sở xây dựng chiến lược quốc gia phát triển thanh niên, xây
dựng các chương trình, chính sách thanh niên và hệ thống pháp luật thanh niên, cũng
như cơ chế vận hành và bộ máy tổ chức làm công tác QLNN về thanh niên" [24,
tr.9].
Cuốn sách "Cơ sở lý luận và thực tiễn của chiến lược phát triển thanh niên"
của Nhà xuất bản Thanh niên xuất bản năm 2005 [95], tác giả Chu Xuân Việt đã
trình bày những vấn đề lý luận và thực tiễn của Chiến lược phát triển thanh niên,
nhất là thực tiễn các phong trào, các hoạt động của Đoàn thanh niên tham gia phát
triển kinh tế - xã hội trong những năm đổi mới. Cuốn sách đề xuất xây dựng nhiều
nội dung quan trọng của Chiến lược phát triển thanh niên - là một nội dung quan
trọng trong QLNN; đề xuất thời hạn của Chiến lược giai đoạn 2006 - 2010, quan


17

điểm chỉ đạo xây dựng Chiến lược; các mục tiêu đặt ra về nâng cao nhận thức chính
trị, trình độ học vấn, chuyên môn, nghiệp vụ cho thanh niên, giải quyết việc làm,
nâng cao thu nhập cho thanh niên, nâng cao năng lực giao lưu, hợp tác quốc tế của
thanh niên; đề xuất các giải pháp xây dựng môi trường xã hội, đẩy mạnh xã hội hoá
công tác thanh niên, đầu tư cơ sở vật chất, đổi mới giải pháp tổ chức, quản lý thanh

niên, góp phần tăng cường QLNN về thanh niên và các hoạt động của Đoàn tham
gia phát triển kinh tế - xã hội.
Cuốn sách "Những quy phạm pháp luật liên quan đến quyền và nghĩa vụ của
thanh niên trong các văn bản pháp luật Việt Nam" do Trung ương Đoàn TNCS Hồ
Chí Minh phát hành năm 2005 [85], đã hệ thống hoá các quy phạm pháp luật liên
quan đến thanh niên, khẳng định thanh niên với tư cách công dan có quyền và nghĩa
vụ cơ bản của công dân theo quy định của pháp luật; đi vào hệ thống hoá quyền và
nghĩa vụ của thanh niên trong lĩnh vực chính trị, dân sự, học tập, khoa học công
nghệ và phát triển tài năng, lao động, bảo vệ Tổ quốc, trong lĩnh vực đời sống văn
hoá tinh thần và sức khoẻ, trong lĩnh vực gia đình và xã hội, trong lĩnh vực hình sự,
hành chính; các quy định về trách nhiệm của Nhà nước trong thực hiện quyền và
nghĩa vụ của thanh niên. Cuốn sách nhận định thời gian qua Nhà nước ta đã ban
hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật quy định về trách nhiệm của các cơ quan
nhà nước, các tổ chức và cá nhân trong thực thi các quyền và nghĩa vụ của thanh
niên trên các lĩnh vực, song nhìn khái quát thì trách nhiệm của Nhà nước ở một số
lĩnh vực chưa được thể chế rõ như các hoạt động vui chơi, giải trí, phát triển tài năng
trẻ, phát huy thanh niên tại những nơi khó khăn, gian khổ, phát huy thanh niên trong
lĩnh vực công nghệ, sinh học [85, tr.67, 239].
Cuốn sách "Luật Thanh niên của một số nước" do Trung ương Đoàn TNCS
Hồ Chí Minh phát hành năm 2005 [84], đã tổng hợp và hệ thống hoá văn bản quy
phạm pháp luật, Luật Thanh niên của một số nước để làm tài liệu tham khảo trong
quá trình xây dựng Luật Thanh niên của nước ta. Trong đó, cuốn sách đi vào khái
quát, phân tích những vấn đề cơ bản được đề cập trong Luật Thanh niên một số
nước như đối tượng điều chỉnh, vấn đề quyền và nghĩa vụ của thanh niên, trách
nhiệm của Nhà nước, gia đình, nhà trường và xã hội đối với thanh niên; vấn đề chế
tài; giới thiệu Luật Thanh niên một số nước như Hàn Quốc, Cu Ba, Philippin và một
số nước XHCN trước đây như Cộng hoà dân chủ Đức, Ba Lan, Hunggari... Từ đó


18

cho thấy, ở các mức độ khác nhau, hầu hết các quốc gia đều có các chủ trương,
chính sách đối với thanh niên để bồi dưỡng, đào tạo và phát huy thanh niên tham gia
các tiến trình xã hội; đầu tư cho thanh niên cũng chính là đầu tư cho tương lai phát
triển của mỗi đất nước.
Tác giả Văn Tùng trong cuốn sách "Một số vấn đề về công tác thanh niên
trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước", do Nhà xuất bản Thanh niên
phát hành năm 2001 [92], đã tổng hợp các bài viết, kết quả nghiên cứu về các vấn đề
liên quan đến công tác thanh niên, trong đó đáng chú ý là các quan điểm về nhìn
nhận và hướng tiếp cận để bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho thanh niên; giáo dục
và phát huy vai trò của thanh niên trong thời kỳ cách mạng mới; xây dựng chiến
lược thanh niên quốc gia; chính sách thanh niên và thực thi chính sách thanh niên;
huy động thanh niên tham gia xây dựng kết cấu hạ tầng, góp phần giải quyết việc
làm cho thanh niên trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá.
Tác giả Đào Ngọc Dung trong Luận văn thạc sĩ "Sự tham gia của Đoàn
TNCS Hồ Chí Minh vào hoạt động quản lý nhà nước về công tác thanh niên" thực
hiện năm 2005 [23], đã đưa các quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ
Chí Minh, sự phát triển tư duy lý luận của Đảng Cộng sản Việt Nam về vai trò của
thanh niên và sự tham gia của thanh niên vào hoạt động QLNN; tác giả phân tích sự
tham gia của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trên các lĩnh vực: thực hiện phổ biến, giáo
dục đoàn viên, thanh niên thực hiện chính sách, pháp luật của Nhà nước; tham gia
xây dựng pháp luật, xây dựng chiến lược, chính sách thanh niên; vận động đoàn
viên, thanh niên tham gia phát triển kinh tế - xã hội; tham gia kiểm tra, giám sát việc
thực hiện pháp luật đối với thanh niên; tổ chức các hoạt động quốc tế thanh niên.
Luận văn đưa ra dự báo về thanh niên, quan điểm chỉ đạo, đề xuất các giải pháp tăng
cường sự tham gia của Đoàn thanh niên vào các hoạt động QLNN như: thực hiện tốt
việc phân tích, đánh giá thực hiện thanh niên; nâng cao hiệu quả hoạt động Đoàn
tham gia xây dựng pháp luật và chính sách liên quan đến thanh niên; tăng cường
tuyên truyền, giáo dục pháp luật cho thanh niên; vận động đoàn viên, thanh niên
tham gia phát triển kinh tế - xã hội.

Cuốn sách "Quản lý nhà nước đối với công tác thanh niên trong giai đoạn
hiện nay" của tác giả Đoàn Văn Thái, do Nhà xuất bản Thanh niên phát hành năm
2006 [59], đưa ra khái niệm "thanh niên là một phạm trù triết học, chỉ một nhóm nhân