Quản lí phát triển đội ngũ giảng viên trường đại học tân trào, tỉnh tuyên quang
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.33 MB, 118 trang )
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
NGUYỄN THỊ NGỌC LINH
QUẢN LÍ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂN TRÀO, TỈNH TUYÊN
QUANG
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
THÁI NGUYÊN - 2015
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu ĐHTN
tnu.edu.vn/
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
NGUYỄN THỊ NGỌC LINH
QUẢN LÍ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂN TRÀO, TỈNH TUYÊN
QUANG
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã ngành: 60.14.01.14
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. TRẦN KIỂM
THÁI NGUYÊN - 2015
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu ĐHTN
tnu.edu.vn/
LỜI CAM ĐOAN
Luận văn sử dụng những thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, các thông tin đã
được chọn lọc, phân tích, tổng hợp, xử lý và đưa vào luận văn theo đúng quy định.
Số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này hoàn toàn trung thực và chưa
được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.
Thái Nguyên, ngày 6 tháng 7 năm 2015
Tác giả
Nguyễn Thị Ngọc Linh
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu ĐHTN
i
tnu.edu.vn/
LỜI CẢM ƠN
Tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc nhất đến PGS.TS Trần Kiểm đã tận tình
hướng dẫn, chỉ bảo và giúp đỡ để tôi có thể hoàn thành luận văn này.
Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu; khoa Sau đại học; Ban chủ nhiệm
khoa Tâm lí-Giáo dục Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã tạo mọi
điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành luận văn này.
Tôi cũng xin bày tỏ sự biết ơn sâu sắc đến gia đình, người thân, cơ quan, đồng
nghiệp… những người luôn động viên, khuyến khích và giúp đỡ mọi mặt để tôi có
thể hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình.
Thái Nguyên, ngày 6 tháng 7 năm 2015
Tác giả luận văn
Nguyễn Thị Ngọc Linh
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu ĐHTN
ii
tnu.edu.vn/
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii
MỤC LỤC ................................................................................................................... iii
DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT .................................................................. iv
DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................... v
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ................................................................................. vi
MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1
1. Lí do chọn đề tài ....................................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 2
3. Nhiệm vụ nghiên cứu................................................................................................ 2
4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .......................................................................... 2
5. Giới hạn phạm vi nghiên cứu của đề tài ................................................................... 2
6. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 3
7. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 3
8. Cấu trúc luận văn ...................................................................................................... 3
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG
VIÊN Ở TRƢỜNG ĐẠI HỌC ........................................................................ 4
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ................................................................................ 4
1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài ........................................................................ 4
1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước ......................................................................... 6
1.2. Một số khái niệm cơ bản........................................................................................ 8
1.2.1. Quản lí và quản lí giáo dục ................................................................................. 8
1.2.2. Giảng viên và đội ngũ giảng viên ..................................................................... 13
1.2.3. Phát triển đội ngũ giảng viên ............................................................................ 16
1.2.4. Quản lí phát triển đội ngũ giảng viên trong trường đại học ............................. 16
1.3. Quan điểm chỉ đạo của Đảng, Nhà nước về định hướng phát triển đội ngũ
giảng viên ......................................................................................................... 18
1.4. Công tác quản lí phát triển đội ngũ giảng viên trong trường đại học ..................
20
1.4.1. Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Hiệu trưởng trường Đại học .................
20
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu ĐHTN
iii
/>
1.4.2. Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Khoa, Bộ môn, Trung tâm trực thuộc
trường đại học .................................................................................................. 22
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu ĐHTN
iv
tnu.edu.vn/
1.5. Nội dung quản lí phát triển đội ngũ giảng viên trường Đại học .......................... 23
1.5.1. Chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của trường Đại học.................................. 23
1.5.2. Xây dựng quy hoạch phát triển đội ngũ giảng viên .......................................... 24
1.5.3. Tuyển dụng giảng viên ..................................................................................... 24
1.5.4. Đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giảng viên ............................................................ 24
1.5.5. Sử dụng đội ngũ giảng viên .............................................................................. 26
1.5.6. Chế độ chính sách đối với giảng viên ............................................................... 26
1.5.7. Kiểm tra, đánh giá đội ngũ giảng viên.............................................................. 27
1.5.8. Xây dựng môi trường học tập, làm việc ........................................................... 27
1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí phát triển đội ngũ giảng viên trường Đại học ....
28
1.6.1. Các yếu tố chủ quan .......................................................................................... 28
1.6.2. Các yếu tố khách quan ...................................................................................... 29
Kết luận chương 1....................................................................................................... 30
Chƣơng 2. THỰC TRẠNG ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN VÀ QUẢN LÍ PHÁT
TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÂN TRÀO,
TỈNH TUYÊN QUANG ................................................................................ 31
2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng ......................................................................... 31
2.1.1. Vài nét về trường Đại học Tân Trào ................................................................. 31
2.1.2. Mục tiêu, đối tượng, nội dung và phương pháp khảo sát thực trạng ................ 32
2.2. Thực trạng đội ngũ giảng viên trường Đại học Tân Trào, tỉnh Tuyên Quang .... 32
2.2.1. Thực trạng về số lượng đội ngũ giảng viên trường Đại học Tân Trào, tỉnh
Tuyên Quang.................................................................................................... 32
2.2.2. Thực trạng về cơ cấu đội ngũ giảng viên trường Đại học Tân Trào, tỉnh
Tuyên Quang.................................................................................................... 34
2.2.3. Thực trạng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giảng viên trường Đại học Tân Trào,
tỉnh Tuyên Quang ............................................................................................ 38
2.2.4. Thực trạng về trình độ của đội ngũ giảng viên trường Đại học Tân Trào, tỉnh
Tuyên Quang.................................................................................................... 39
2.2.5. Thực trạng về phẩm chất và năng lực của đội ngũ giảng viên trường Đại học
Tân Trào, tỉnh Tuyên Quang............................................................................ 42
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN iv
/>
2.2.6. Đánh giá chung về thực trạng đội ngũ giảng viên trường Đại học Tân Trào,
tỉnh Tuyên Quang ............................................................................................ 44
2.3. Thực trạng công tác quản lí phát triển đội ngũ giảng viên trường Đại học Tân
Trào, tỉnh Tuyên Quang ................................................................................... 45
2.3.1. Thực trạng nhận thức về quản lí phát triển đội ngũ giảng viên trường Đại
học Tân Trào, tỉnh Tuyên Quang ..................................................................... 45
2.3.2. Thực trạng xây dựng quy hoạch phát triển đội ngũ giảng viên và cán bộ
quản lí............................................................................................................... 46
2.3.3. Thực trạng công tác tuyển dụng đội ngũ giảng viên trường Đại học Tân Trào,
tỉnh Tuyên Quang .............................................................................................. 49
2.3.4. Thực trạng công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giảng viên trường Đại học
Tân Trào, tỉnh Tuyên Quang............................................................................ 51
2.3.5. Thực trạng sử dụng đội ngũ giảng viên trường Đại học Tân Trào, tỉnh Tuyên
Quang 52
2.3.6. Thực trạng kiểm tra, đánh giá đội ngũ giảng viên trường Đại học Tân Trào,
tỉnh Tuyên Quang ............................................................................................ 54
2.3.7. Thực trạng thực hiện chế độ chính sách đối với giảng viên trường Đại học
Tân Trào, tỉnh Tuyên Quang............................................................................ 56
2.3.8. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lí phát triển đội ngũ
giảng viên trường Đại học Tân Trào, tỉnh Tuyên Quang ................................ 60
2.3.9. Đánh giá chung về quản lí phát triển đội ngũ giảng viên trường Đại học
Tân Trào, tỉnh Tuyên Quang .......................................................................... 63
Kết luận chương 2....................................................................................................... 65
Chƣơng 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÍ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÂN TRÀO, TỈNH TUYÊN QUANG .................... 66
3.1. Định hướng và một số nguyên tắc đề xuất biện pháp quản lí phát triển đội ngũ
giảng viên trường Đại học Tân Trào, tỉnh Tuyên Quang ................................ 66
3.1.1. Định hướng phát triển trường Đại học Tân Trào.............................................. 66
3.1.2. Những vấn đề đặt ra cho công tác quản lí phát triển đội ngũ giảng viên của
trường Đại học Tân Trào, tỉnh Tuyên Quang .................................................. 66
3.1.3. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp .................................................................... 67
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu ĐHT
tnu.edu.vn/
N
v
3.2. Biện pháp quản lí phát triển đội ngũ giảng viên trường Đại học Tân Trào, tỉnh
Tuyên Quang.................................................................................................... 69
3.2.1. Nâng cao nhận thức về vai trò, trách nhiệm của đội ngũ giảng viên................ 69
3.2.2. Xây dựng chiến lược phát triển đội ngũ giảng viên, sắp xếp hợp lí cơ cấu đội
ngũ hiện có ....................................................................................................... 71
3.2.3. Đổi mới tư duy, cách làm và khắc phục có hiệu quả những tồn tại trong từng
khâu của công tác đào tạo, bồi dưỡng nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ
giảng viên ......................................................................................................... 74
3.2.4. Điều chỉnh, ban hành các văn bản quy định nội bộ phù hợp với thực tế của
nhà trường, cải thiện chế độ đãi ngộ nâng cao thu nhập của giảng viên ......... 78
3.2.5. Tăng cường và đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá giảng viên....................... 79
3.2.6. Đổi mới và nâng cao hiệu quả quản lí của đội ngũ cán bộ quản lí các đơn vị
phòng ban, khoa, trung tâm và các tổ chức chính trị trong trường ..................
81
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .......................................................................... 84
3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết, khả thi của các biện pháp đề xuất .......................... 84
3.4.1. Đánh giá tính cần thiết của các biện pháp đề xuất............................................ 85
3.4.2. Đánh giá tính khả thi của các biện pháp đề xuất .............................................. 86
3.4.3. Tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lí phát
triển đội ngũ giảng viên trường Đại học Tân Trào .......................................... 87
Kết luận chương 3....................................................................................................... 88
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ........................................................................... 89
1. Kết luận ................................................................................................................... 89
2. Khuyến nghị............................................................................................................ 90
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 92
PHỤ LỤC .................................................................................................................... 1
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu ĐH
TN vi
tnu.edu.vn/
DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT
Viết tắt
Viết đầy đủ
BD
Bồi dưỡng
CBGV
Cán bộ giảng viên
CBQL
Cán bộ quản lí
ĐNGV
Đội ngũ giảng viên
GD & ĐT
Giáo dục và Đào tạo
GV, GVC
Giảng viên, Giảng viên chính
KHTN-KT-CN
Khoa học tự nhiên-kỹ thuật-công nghệ
KHXH&NV
Khoa học xã hội và nhân văn
LLCT
Lí luận chính trị
NCKH
Nghiên cứu khoa học
NCS
Nghiên cứu sinh
QLGD
Quản lí giáo dục
QLNN
Quản lí nhà nước
QTKD
Quản trị kinh doanh
SV
Sinh viên
TB
Trung bình
TDTT
Thể dục thể thao
TH-NN
Tin học - Ngoại ngữ
TL-GD
Tâm lí - Giáo dục
TS
Tổng số
UBND
Ủy ban nhân dân
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu ĐHTN
iv
tnu.edu.vn/
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1.
Số lượng đội ngũ giảng viên theo năm học trường Đại học Tân
Trào, tỉnh Tuyên Quang .......................................................................... 33
Bảng 2.2. Cơ cấu đội ngũ giảng viên theo chức danh trường Đại học Tân Trào .... 37
Bảng 2.3. Thực trạng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giảng viên trường Đại học
Tân Trào, tỉnh Tuyên Quang ................................................................... 38
Bảng 2.4. Trình độ chuyên môn của giảng viên theo các khoa, bộ môn trường
Đại học Tân Trào, tỉnh Tuyên Quang ..................................................... 40
Bảng 2.5. Trình độ tin học, ngoại ngữ của giảng viên trường Đại học Tân
Trào, tỉnh Tuyên Quang .......................................................................... 41
Bảng 2.6. Trình độ chính trị của giảng viên trường Đại học Tân Trào, tỉnh
Tuyên Quang ........................................................................................... 42
Bảng 2.7. Nhận thức về tầm quan trọng của quản lí phát triển đội ngũ giảng
viên trường Đại học Tân Trào, tỉnh Tuyên Quang.................................. 46
Bảng 2.8. Đánh giá công tác quy hoạch phát triển đội ngũ giảng viên trường
Đại học Tân Trào, tỉnh Tuyên Quang ..................................................... 48
Bảng 2.9. Đánh giá về công tác tuyển dụng đội ngũ giảng viên trường Đại học
Tân Trào, tỉnh Tuyên Quang ................................................................... 49
Bảng 2.10. Đánh giá về thực trạng đào tạo, bồi dưỡng giảng viên trường Đại
học Tân Trào ........................................................................................... 51
Bảng 2.11. Kết quả khảo sát thực trạng về sử dụng giảng viên trường Đại học
Tân Trào, tỉnh Tuyên Quang ................................................................... 53
Bảng 2.12. Đánh giá về mức độ thực hiện kiểm tra, đánh giá của trường Đại học
Tân Trào, tỉnh Tuyên Quang ................................................................... 55
Bảng 2.13. Nội dung kiểm tra đánh giá đối với giảng viên trường Đại học Tân
Trào, tỉnh Tuyên Quang .......................................................................... 55
Bảng 2.14. Kết quả khảo sát về hiệu quả thực hiện các chế độ chính sách đối
với giảng viên trường Đại học Tân Trào, tỉnh Tuyên Quang ................. 57
Bảng 2.15. Đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lí phát triển đội
ngũ giảng viên ......................................................................................... 61
Bảng 3.1. Đánh giá về tính cần thiết của các biện pháp quản lí phát triển đội
ngũ giảng viên trường Đại học Tân Trào, tỉnh Tuyên Quang................. 85
Bảng 3.2. Đánh giá về tính khả thi của các biện pháp quản lí phát triển đội
ngũ giảng viên trường Đại học Tân Trào, tỉnh Tuyên Quang................. 86
Bảng 3.3. Tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp
quản lí phát triển đội ngũ giảng viên trường Đại học Tân Trào ............. 87
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu ĐHTN
v
tnu.edu.vn/
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1. Cơ cấu đội ngũ giảng viên theo độ tuổi ...................................... 34
Biểu đồ 2.2. Cơ cấu đội ngũ giảng viên theo giới tính .................................... 35
Biểu đồ 2.3. Trình độ đội ngũ giảng viên qua các năm học ............................ 40
Biểu đồ 3.1. Tương quan điểm trung bình đánh giá tính cần thiết và
tính khả thi của các biện pháp quản lí phát triển ĐNGV
trường Đại
học Tân Trào, Tuyên Quang .........................................................
88
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu ĐHTN
vi
tnu.edu.vn/
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Giáo dục luôn là yếu tố hàng đầu giữ vai trò then chốt đối với sự phát triển kinh
tế - xã hội ở mỗi quốc gia, nhất là khi loài người bước sang thế kỷ XXI với sự xuất
hiện của nền kinh tế tri thức. Những thành tựu của khoa học, công nghệ, sự phát triển
của xã hội đặt ra yêu cầu lớn đối với giáo dục trong việc hình thành và phát triển nhân
cách cho con người. Điều này có ảnh hưởng quan trọng đến giáo dục ở mỗi nước, đặt
ra yêu cầu mới đối với đội ngũ giáo viên và đặc biệt là đội ngũ cán bộ quản lí giáo
dục.
Nhận thức rõ được vai trò của giáo dục đối với sự phát triển xã hội, Đảng, Nhà
nước ta luôn quan tâm chăm lo phát triển giáo dục, coi "Giáo dục là quốc sách hàng
đầu". Điều này được thể hiện rất rõ trong các văn kiện Đại hội Đảng, sự quan tâm của
xã hội đối với giáo dục và ngân sách quốc gia dành cho giáo dục. Công tác bồi dưỡng
phát triển giáo viên cũng luôn được quan tâm đặc biệt, Nghị quyết trung ương 2 khóa
VIII khẳng định "Giáo viên là nhân tố quyết định chất lượng giáo dục và được xã hội
tôn vinh. Khâu then chốt để thực hiện chiến lược giáo dục là đặc biệt chăm lo đào tạo,
bồi dưỡng và chuẩn hóa đội ngũ giáo viên cũng như cán bộ quản lí giáo dục cả về
chính trị, tư tưởng, đạo đức và năng lực chuyên môn nghiệp vụ".
Để làm tốt vai trò của mình và thích ứng với sự phát triển của xã hội đòi hỏi
giáo dục phải được đổi mới thường xuyên về mọi mặt và diễn ra ở mọi cấp học: đối
mới từ mục tiêu đến nội dung chương trình, phương pháp, phương tiện dạy học, giáo
dục… và đặc biệt là nhân tố người giáo viên - những người thực thi và giữ vai trò
quyết định đối với chất lượng giáo dục.
Mục tiêu của giáo dục đại học Việt Nam đến năm 2020 là "có bước chuyển cơ
bản về chất lượng, qui mô, tiếp cận trình độ khu vực và trên thế giới". Tại buổi Hội
thảo khu vực về phân tích tình hình giáo dục đại học tại các nước Đông Nam Á đã
nêu rõ các giải pháp phát triển giáo dục đại học Việt Nam, trong đó có giải phát phát
triển về đội ngũ giáo viên: "Xây dựng đội ngũ giảng viên đại học có phẩm chất đạo
đức và lương tâm nghề nghiệp, có trình độ chuyên môn cao, phong cách giảng dạy
tiên tiến và hiện đại". Vì thế phát triển đội ngũ giáo viên được coi là nhiệm vụ trọng
tâm của các trường Đại học.
1
Năm 2013, tỉnh Tuyên Quang thành lập Trường Đại học Tân Trào với sứ mạng
đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng cho tỉnh nhà và các tỉnh lân cận. Để đáp ứng
yêu cầu và nhiệm vụ mới, công tác quản lí phát triển đội ngũ giảng viên của nhà
trường là vô cùng quan trọng, cấp thiết để đảm bảo hoạt động của nhà trường phát
triển bền vững.
Là một cán bộ đã và đang công tác tại nhà trường trong nhiều năm qua, hiểu rõ
vai trò trách nhiệm của nhà trường trong nhiệm vụ mới và thực trạng công tác quản lí
nói chung, quản lí phát triển đội ngũ giảng viên ở trường Đại học Tân Trào nói riêng,
chúng tôi lựa chọn đề tài: "Quản lí phát triển đội ngũ giảng viên trường Đại học
Tân Trào, tỉnh Tuyên Quang" làm nội dung nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực tế về công tác quản lí phát triển đội ngũ
giảng viên trường Đại học Trân Trào, tỉnh Tuyên Quang, luận văn đề xuất được một
số biện pháp nhằm góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản lí phát triển đội ngũ
giảng viên trường Đại học Tân Trào.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lí luận về quản lí phát triển đội ngũ giảng viên trường Đại
học.
- Phân tích thực trạng đội ngũ giảng viên và công tác quản lí phát triển đội ngũ
giảng viên trường Đại học Tân Trào, tỉnh Tuyên Quang.
- Đề xuất một số biện pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lí phát triển đội
ngũ giảng viên trường Đại học Tân Trào, tỉnh Tuyên Quang.
4. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
4.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động quản lí nói chung ở trường Đại học.
4.2. Đối tượng nghiên cứu
Quản lí phát triển đội ngũ giảng viên trường Đại học Tân Trào, tỉnh Tuyên
Quang
5. Giới hạn phạm vi nghiên cứu của đề tài
5.1. Chủ thể quản lí: Hiệu trưởng Trường Đại học Tân Trào
5.2. Giới hạn nội dung nghiên cứu: Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu làm rõ công tác
quản lí phát triển đội ngũ giảng viên ở trường Đại học Tân Trào, tỉnh Tuyên Quang
theo hướng tiếp cận quản lí nhân lực.
5.3. Khách thể điều tra: Hiệu trưởng, Ban giám hiệu, Trưởng khoa, Trưởng bộ môn,
2
Giảng viên đang công tác tại trường Đại học Tân Trào.
5.4. Số liệu điều tra: Từ năm 2010 - 2014.
3
6. Giả thuyết khoa học
Phát triển đội ngũ giảng viên ở trường Đại học là một việc làm cần thiết để
nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, góp phần quan trọng vào sự phát triển của sự
nghiệp giáo dục đào tạo. Nếu tìm ra được các biện pháp nâng cao hiệu quả công tác
quản lí phát triển đội ngũ giảng viên một cách khoa học và hợp lí thì sẽ góp phần
nâng cao chất lượng đào tạo, chất lượng đội ngũ giảng viên của trường Đại học Tân
Trào, tỉnh Tuyên Quang; phục vụ đắc lực cho công tác giáo dục của nhà trường cũng
như sự phát triển kinh tế - văn hóa - xã hội tại địa phương.
7. Phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Nghiên cứu lý thuyết
Nghiên cứu các tài liệu lí luận về quản lí nhân lực, các văn kiện Đại hội Đảng,
Nhà nước, văn bản của Bộ giáo dục và Đào tạo và các tài liệu khoa học khác để phân
tích, hệ thống hóa, khái quát hóa kiến thức lí thuyết làm cơ sở lí luận cho đề tài.
7.2. Nghiên cứu thực tiễn
Sử dụng phương pháp điều tra bằng bảng hỏi, phương pháp tổng kết kinh
nghiệm hoạt động, lấy ý kiến chuyên gia để nghiên cứu, phân tích thực trạng của công
tác quản lí phát triển đội ngũ giảng viên trường Đại học Tân Trào và xây dựng biện
pháp nâng cao hiệu quản công tác quản lí phát triển đội ngũ giảng viên nhà trường.
7.3. Các phương pháp bổ trợ
Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lí các số liệu làm cơ sở cho
việc phân tích thực trạng của đề tài.
8. Cấu trúc luận văn
Luận văn được cấu trúc thành 3 phần:
- Mở đầu
- Nội dung: gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận về quản lí phát triển đội ngũ giảng viên ở trường Đại
học
Chương 2: Thực trạng đội ngũ giảng viên và quản lí phát triển đội ngũ giảng
viên trường Đại học Tân Trào, tỉnh Tuyên Quang
Chương 3: Biện pháp quản lí phát triển đội ngũ giảng viên trường Đại học Tân
Trào, tỉnh Tuyên Quang
- Kết luận và khuyến nghị
4
Chƣơng 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ PHÁT TRIỂN
ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN Ở TRƢỜNG ĐẠI HỌC
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu
1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài
Từ xa xưa đã xuất hiện nhiều tư tưởng lỗi lạc nghiên cứu về quản lí như
Khổng Tử (551 - 479 TCN), Mạnh Tử (372 - 289 TCN) chủ trương dùng "đức trị",
nhấn mạnh vai trò làm chủ của nhân dân và trách nhiệm phục vụ nhân dân của người
cầm quyền. Trong khi đó tư tưởng của Tuân Tử (313 - 328 TCN) thì quản lí xã hội vị
pháp chứ không phải vị đức. Hàn Phi Tử (280 - 233 TCN) lại quan tâm đến quyền
lực, chủ trương dùng "pháp trị" để quản lí xã hội.
Từ thế kỷ XVIII đã xuất hiện nhiều tác giả nghiên cứu đến những vấn đề cụ
thể về quản lí trong đó đề cập nhiều đến quản lí giáo dục như Ker K., Lavropxki A.,
Canilin M. I,... Trong các nghiên cứu, họ quan tâm nhiều đến việc phát triển đội ngũ
giảng viên và coi đó là một trong các nội dung trọng tâm của quản lí giáo dục nhằm
phát triển giáo dục đại học.
Ở Nhật Bản, các cuộc cải cách giáo dục "tập trung phát triển đội ngũ nhà giáo
và các cán bộ quản lí giáo dục chất lượng cao với tư tưởng chủ đạo là hình thành hệ
thống giáo dục suốt đời, xây dựng xã hội học tập".
Ở Trung Quốc, một trong những nhiệm vụ chủ yếu của giáo dục Trung Quốc
là "Chính phủ đặt giáo dục lên vị trí ưu tiên phát triển. Nhà nước tăng cường đầu tư
xây dựng đội ngũ giáo viên, đẩy mạnh phổ cập giáo dục bắt buộc 9 năm đối với trẻ
em...".
Công trình của nhóm công tác "Giáo dục là một chuyên ngành chuyên trách
"của diễn đàn giáo dục và kinh tế Carnergie (Mỹ) đã đề xuất việc". Chính phủ chuẩn
bị cho việc đào tạo giáo viên thế kỷ XXI". Trong đó có các nội dung cơ bản liên quan
đến đội ngũ giáo viên như:
- Khái quát về thời đại của sự biến động, những thử thách và thời cơ đối với
người giáo viên.
- Nhà trường của thế kỷ XXI với các nội dung:
+ Ý tưởng mới.
+ Mục tiêu dạy học chuyên nghiệp.
5
+ Các tiêu chuẩn mới về dạy học chất lượng cao.
+ Cải cách cơ cấu giáo dục sư phạm.
+ Giáo viên dân tộc ít người.
+ Khuyến khích thành tích và hiệu quả kinh tế.
+ Tiền lương và phúc lợi cho giáo viên.
Báo cáo nghiên cứu "Thực trạng giáo dục Nhật Bản" do nhóm công tác nghiên
cứu giáo dục Nhật Bản thuộc văn phòng nghiên cứu và cải cách giáo dục (Bộ giáo
dục Mỹ) thực hiện từ năm 1983 - 1987. Trong nội dung báo cáo nghiên cứu ghi nhận
một trong sáu thành công của giáo dục Nhật Bản là "Bồi dưỡng một đội ngũ giáo viên
chuyên nghiệp hợp thức, có tinh thần hiến thân, được mọi người tôn kính, được ưu
đãi". Trong báo cáo có đề cập đến "Nghề giáo viên" với các nội dung:
- Thành phần và tư cách đội ngũ giáo viên.
- Giáo viên nhậm chức.
- Đào tạo tại chức.
- Công hội GV Nhật Bản.
- Địa vị xã hội và kinh tế.
Báo cáo nghiên cứu cũng đề cập đến cải cách giáo dục quốc gia Nhật Bản với
các nội dung: Chẩn đoán của Hội đồng cải cách giáo dục với các vấn đề giáo dục,
kiến nghị và kết luận của Hội đồng. Hội đồng cải cách giáo dục khẳng định một trong
tám nhiệm vụ chủ yếu của cải cách giáo dục là "Nâng cao chất lượng nguồn giáo
viên". Kết thúc báo cáo nghiên cứu, Thứ trưởng Bộ Giáo dục Mỹ Bennett W.J. đã liên
hệ "Gợi mở ch o giáo dục Mỹ", với đề xuất 12 nguyên tắc, trong đó có 2 nguyên tắc:
- Môi trường nhà trường và lớp học phải phản ảnh mục đích cần đạt được.
- Một trường học tốt cần có giáo viên hợp thức, có tinh thần hiến thân. Nếu
một xã hội có thể trả cho giáo viên thù lao hợp lý, trong xã hội giáo viên được kính
trọng, môi t rường dạy học trật tự nghiêm chỉnh, quan hệ và trách nhiệm bình đẳng và
có cơ hội để họ bổ túc nghiệp vụ, thì xã hội đó không những có thể thu hút mà còn có
thể giữ chân được rất nhiều giáo viên có năng lực. Kinh nghiệm của Nhật Bản cho
thấy không phải chỉ thông qua Học viện giáo dục để đào tạo nguồn giáo viên, có
nhiều cách thức khác nhau để họ nắm tri thức cho chuyên ngành của mình và có năng
lực truyền thụ tri thức cho học sinh. Trong nhà trường ở Nhật Bản, mỗi lớp khi mở
6
chương trình đều có trên 5 người xin làm giáo viên điều đó thể hiện cần có hệ thống
chính sách tạo động lực thu hút giáo viên cho nhà trường.
Nhìn chung, các công trình nghiên cứu phục vụ đào tạo nguồn nhân lực khoa
học - kỹ thuật ở các nước phát triển thể hiện quan điểm:
- Chất lượng nguồn nhân lực là yếu tố quyết định tăng trưởng kinh tế;
- Đội ngũ giáo viên là yếu tố quyết định chất lượng đào tạo nguồn nhân lực
của mỗi quốc gia.
Kinh nghiệm của các nước phát triển cho thấy: Một hệ thống đào tạo nghề đáp
ứng nhu cầu nhân lực có chất lượng của thị trường lao động cần phải dựa trên hệ
thống chính sách phát triển đội ngũ giáo viên hiệu quả. Đó là kinh nghiệm quý báu và
thực tiễn để Việt Nam nghiên cứu vận dụng.
1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước
Sau hơn 20 năm đổi mới (từ năm 1986), nhiều giải pháp nhằm xây dựng và
phát triển đội ngũ nhà giáo ở các cấp học, bậc học đã được nghiên cứu và áp dụng
rộng rãi. Đặc biệt từ khi có chủ chương của Đảng và Nghị quyết của Quốc hội về đổi
mới chương trình giáo dục phổ thông thì một số dự án, công trình nghiên cứu lớn liên
quan đến đội ngũ nhà giáo đã được thực hiện:
- Dự án quốc gia nghiên cứu tổng thể về GD&ĐT và phân tích nguồn nhân
lực, mã số VIE/89/022 (gọi tắt là Dự án tổng thể về giáo dục).
- Bồi dưỡng và đào tạo lại đội ngũ nhân lực trong điều kiện mới (Đề tài khoa
học cấp Nhà nước, mã số KX - 07, năm 1996).
Năm 1993, nhóm tác giả nghiên cứu do Phạm Thành Nghị, chủ nhiệm đề tài
đã hoàn thành công trình: "Nghiên cứu việc bồi dưỡng cán bộ giảng dạy đại học và
giáo viên dạy nghề". Riêng đối với giảng viên các trường đại học, cao đẳng, đề tài đã
phân tích được thực trạng về tình hình đội ngũ và đào tạo, bồi dưỡng giảng viên trong
những năm vừa qua. Đồng thời đề tài cũng đã đưa ra một số phương án, giải pháp bồi
dưỡng cho đội ngũ giảng viên đại học, cao đẳng nhằm nâng cao trình độ cho đội ngũ
này. Tuy nhiên đề tài chỉ giới hạn tập trung nghiên cứu về các giải pháp bồi dưỡng
cho đội ngũ giảng viên hiện có, chưa đáp ứng được các yêu cầu của nội dung xây
dựng và phát triển đội ngũ nhằm chuẩn hóa không chỉ về chất lượng mà còn phát
triển về số lượng và cơ cấu hợp lý.
7
Tác giả Lê Đức Ngọc trong cuốn sách "Giáo dục đại học - Quan điểm và giải
pháp" [11] khi đề cập để vấn đề đổi mới công tác giáo viên để nâng cao chất lượng
đào tạo trong các trường đã cho rằng: có hai lí do chính làm cho vấn đề đội ngũ giáo
viên trở thành mói quan tâm hàng đầu của nhà trường.
+ Thứ nhất, trình độ của đội ngũ quyết định chất lượng và khả năng của một
trường trong giảng dạy, nghiên cứu và phục vụ xã hội trong nền kinh tế hàng hóa.
+ Thứ hai, chi phí lương và phụ cấp cho đội ngũ này là khoản chi phí lớn nhất
của mỗi trường, nó gắn liền với vấn đề chất lượng, hiệu quả và hiệu suất đào tạo. Từ
đó tác giả đề nghị: Cần có một tổ chức để thực hiện việc bồi dưỡng chuyên môn
nghiệp vụ cho giáo viên và cần có chính sách tuyển dụng, sàng lọc và đánh giá giáo
viên một cách khách quan, thỏa đáng.
Trong chuyên khảo "Cẩm nang nâng cao năng lực và phẩm chất đội ngũ giáo
viên", các tác giả Đặng Quốc Bảo, Đỗ Quốc Anh, Đinh Thị Kim Thoa cũng đã đề cập
những vấn đề chung về phẩm chất, năng lực của người thầy và đòi hỏi về người thầy
trong bối cảnh phát triển của thời kỳ mới.
Để tiếp tục thực hiện chiến lược phát triển sự nghiệp giáo dục, Chính phủ đã
có đề án: "Xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo
dục giai đoạn 2005 - 2010". Đối với giảng viên các trường Đại học, Cao đẳng đề án
đã đề ra các nhiệm vụ và giải pháp khá cụ thể nhằm xây dựng và củng cố đội ngũ
giảng viên đảm bảo đủ về số lượng, chuẩn hóa về chất lượng và đồng bộ về cơ cấu.
Đề án của Chính phủ tạo cơ sở, tiền đề quan trọng để các nhà trường, các cơ quan
quản lý giáo dục làm căn cứ để xây dựng các chương trình, kế hoạch phát triển đội
ngũ cán bộ, giảng viên cho đơn vị địa phương của mình. Tuy nhiên, đề án chỉ đáp
ứng được yêu cầu của công tác quản lý ở tầm vĩ mô, để thực hiện nhiệm vụ phát triển
đội ngũ giảng viên của từng địa phương, từng trường đại học, cao đẳng thì cần có
những giải pháp cụ thể, phù hợp với những đặc điểm tình hình từng trường và đội
ngũ giảng viên hiện có, vấn đề này nội dung đề án chưa thể giải quyết được.
Những năm gần đây, sự tăng nhanh về số lượng các trường đại học và cao đẳng
trong cả nước dẫn đến sự thiếu hụt và mất cân đối của đội ngũ giảng viên. Vì thế,
nhiều đề tài ở các cấp độ khác nhau trong đó có các luận văn thuộc chuyên ngành
QLGD đã đề cập đến vấn đề này như:
8
+ Các giải pháp tổ chức nhằm ổn định đội ngũ cán bộ giảng dạy ở Trường
Đại học Sư phạm (Luận văn thạc sĩ QLGD của Nguyễn Thị Thanh, Đại họ c Sư
phạm Hà Nội, 1999).
+ Những giải pháp cơ bản xây dựng đội ngũ giáo viên Trường chuẩn quốc gia
Trung học phổ thông Xuân Đỉnh, Hà Nội (Luận văn thạc sĩ QLGD của Nguyễn
Viết Cẩn, Đại học Sư phạm Hà Nội, 2004).
+ Một số biện pháp xây dựng đội ngũ giáo viê n Trường Cao đẳng Thống kê
(Luận văn thạc sĩ QLGD của Nguyễn Đình Dũng, Đại học Sư phạm Hà Nội, 2005).
+ Biện pháp quản lý phát triển đội ngũ giáo viên nhằm nâng cao chất lượng đào
tạo nghề ở trường Kỹ thuật phát thanh - truyền hình tỉnh Thanh Hoá (luận văn thạc sĩ
QLGD của Trịnh Hữu Khả, tỉnh Thanh Hoá, 2005)...
Nhìn chung, đã có nhiều công trình đề cập đến vấn đề phát triển đội ngũ giáo
viên ở các trường phổ thông, đội ngũ giảng viên ở các trường đại học và cao đẳng
nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới sự nghiệp giáo dục đào tạo. Tuy nhiên, chưa có đề tài
nào nghiên cứu một cách đầy đủ về đội ngũ giáo viên và các biện pháp phát triển đội
ngũ giảng viên của trường Đại học Tân Trào, tỉnh Tuyên Quang. Do đó, trên cơ sở
nghiên cứu trên khách thể và môi trường mới, đề tài này sẽ tìm hiểu được thực trạng
đội ngũ giáo viên nhà trường, đánh giá được điểm mạnh, điểm yếu… Từ đó đề xuất
những biện pháp quản lí phát triển đội ngũ giảng viên của một trường Đại học mới
thành lập một cách phù hợp, đáp ứng với những yêu cầu và nhiệm vụ đặt ra, đảm bảo
sự phát triển bền vững của nhà trường.
1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Quản lí và quản lí giáo dục
1.2.1.1. Quản lí
Xã hội loài người luôn vận động và phát triển là do có sự tổ chức, quản lí chặt
chẽ theo những quy trình nhất định. Quản lí gắn liền với đời sống, với hoạt động của
con người, được nhìn nhận dưới nhiều góc độ khác nhau:
- Theo Henri Fayol (1841 - 1952), người đặt nền móng cho lý luận tổ chức cổ
điển: "Quản lí tức là lập kế hoạch, tổ chức nhằm đạt được các mục tiêu của tổ chức,
chỉ huy, phối hợp, kiểm tra". Đây là khái niệm mang tính khái quát về chức năng
quản lí.
9
- Theo Đại Bách khoa toàn thư Liên Xô (1977): "Quản lí là chức năng của
những hệ thống có tổ chức với bản chất khác nhau (xã hội, sinh vật, kỹ thuật...), nó
bảo toàn cấu trúc xác định của chúng, duy trì chế độ hoạt động, thực hiện những
chương trình, mục đích hoạt động".
- Theo tác giả Harol Koontz: "Quản lí là một hoạt động thiết yếu đảm bảo sự
hoạt động nỗ lực của các cá nhân nhằm đạt được các mục tiêu của tổ chức".
- Theo Mo.Follet: "Quản lí là một nghệ thuật khiến cho công việc của mình
được thực hiện thông qua người khác".
- Thuật ngữ "Quản lí" (tiếng Việt gốc Hán) được hiểu gồm hai quá trình tích
hợp vào nhau. Quá trình "quản" gồm sự coi sóc, giữ gìn, duy trì ở trạng thái ổn định.
Quá trình "lý" gồm sự sửa sang, sắp xếp, đổi mới đưa vào hệ phát triển.
- Trong Từ điển Tiếng Việt "Tường giải và Liên tưởng" (2004): "Quản lí là tổ
chức, điều khiển và theo dõi thực hiện" [41].
- Tác giả Mai Hữu Khuê cho rằng: "Quản lí là sự tác động có mục đích của
cán bộ quản lí đối với tập thể con người, nhằm làm cho hệ thống hoạt động bình
thường, giải quyết được nhiệm vụ đề ra" [21].
- Theo tác giả Vũ Ngọc Hải: "Quản lí là tác động có tổ chức, có hướng đích
của chủ thể quản lí tới đối tượng quản lí nhằm đạt được mục tiêu đề ra" [18].
- Theo tác giả Trần Quốc Thành: "Quản lí là hoạt động có ý thức của chủ thể
quản lí để chỉ huy, điều chỉnh, hướng dẫn các quá trình xã hội, hành vi và hoạt động
của con người nhằm đạt tới mục đích, đúng với ý chí nhà quản lí, phù hợp với quy
luật khách quan".
- Trong giáo trình "Quản lí giáo dục và nhà trường" (Giáo trình dành cho học
viên cao học, Viện Khoa học giáo dục, Hà Nội, 1997), tác giả Trần Kiểm lại cho
rằng: "Quản lí nhằm phối hợp nỗ lực của nhiều người sao cho mục tiêu của từng cá
nhân biến thành những thành tựu của xã hội" hoặc "Quản lí là một hệ thống xã hội,
là tác động có mục đích đến tập thể người - thành viên của hệ nhằm làm cho hệ vận
hành thuận lợi và đạt được đến mục đích dự kiến"... [25].
Ngoài ra, các tác giả Phạm Thành Nghị, Vũ Ngọc Hải, Đặng Bá Lãm, Nguyễn
Gia Quý, Bùi Trọng Tuân... cũng có nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề quản lí.
Nhìn chung các nghiên cứu này đã chỉ ra được các vấn đề lí luận cơ bản của khoa học
quản lí như: khái niệm quản lí, bản chất của hoạt động quản lí, thành phần, cấu trúc,
chức năng, nội dung của quản lí, các phương pháp và nghệ thuật quản lí...
10
Tuy có nhiều cách hiểu, định nghĩa khác nhau về quản lí, song có thể hiểu
quản lí là hoạt động có mục đích của con người, là sự tác động chỉ huy, điều khiển,
hướng dẫn các quá trình xã hội và hành vi hoạt động của con người nhằm phát triển
phù hợp với quy luật, đạt tới mục đích đề ra; Quản lí là các hoạt động do một hoặc
nhiều người điều phối hành động của những người khác nhằm thu được kết quả mong
muốn. Từ những cách hiểu trên, với tư cách là một hành động, có thể định nghĩa:
"Quản lí là những tác động của chủ thể quản lí trong việc hoạt động phát huy, kết
hợp, sử dụng, điều chỉnh, điều phối các nguồn lực (nhân lực, vật lực, tài lực) trong và
ngoài tổ chức (chủ yếu là nội lực) một cách tối ưu nhằm đạt được mục đích của tổ
chức với hiệu quả cao".
* Chức năng của quản lí
Chức năng quản lí là hình thức biểu hiện sự tác động có chủ đích của chủ thể
quản lí lên đối tượng quản lí. Vì vậy, thực chất các chức năng quản lí chính là hình
thức tồn tại của các tác động quản lí.
Có nhiều cách phân loại chức năng quản lí, nhưng thông thường chúng ta quan
tâm tới 4 chức năng cơ bản, đó là:
- Lập kế hoạch: Là quá trình xác định mục tiêu, mục đích của tổ chức và các
con đường, biện pháp, cách thức, điều kiện cơ sở vật chất để đạt được mục đích,
mục tiêu đó.
- Tổ chức: Là quá trình sắp xếp, phân bổ công việc, quyền hành và các nguồn
lực cho các thành viên của tổ chức để họ có thể đạt được các mục tiêu của tổ chức
một cách hiệu quả.
- Lãnh đạo: Là quá trình tác động ảnh hưởng của chủ thể quản lí đến hành vi
và thái độ của khách thể quản lí nhằm đạt được mục tiêu đề ra.
- Kiểm tra: Kiểm tra là đo đường và chấn chỉnh việc thực hiện nhằm đảm bảo
rằng các mục tiêu và các kế hoạch vạch ra để thực hiện các mục tiêu này đã và đang
được hoàn thành.
Mỗi chức năng quản lí là một hoạt động tất yếu khách quan và có tính độc lập
tương đối nhưng chúng lại có sự liên kết chặt chẽ, hữu cơ trong một hệ thống nhất
quán. Vì vậy, việc phân chia các chức năng quản lí theo những giai đoạn tác động
cũng chỉ là tương đối.
11
1.2.1.2. Quản lí giáo dục
Quản lí giáo dục là một bộ phận quan trọng trong quản lí xã hội. Theo cấp độ
quản lí, quản lí giáo dục là quản lí mọi hoạt động giáo dục trong xã hội, đó là cấp độ
quản lí nhà nước. Quá trình đó bao gồm các hoạt động giáo dục của bộ máy nhà
nước, của hệ thống giáo dục quốc dân, của các tổ chức xã hội, của gia đình... Theo
cấp độ quản lí nhà trường, quản lí giáo dục là những tác động có mục đích, có hệ
thống, có khoa học, có ý thức của chủ thể quản lí, là quá trình dạy và học trong các
cơ sở giáo dục.
Cũng như khái niệm quản lí, khái niệm quản lí giáo dục có nhiều khái niệm
khác nhau:
- Theo tác giả Kondakop M. I., "Quản lí giáo dục là tập hợp những biện pháp
nhằm đảm bảo sự vận hành bình thường của các cơ quan trong hệ thống giáo dục để
tiếp tục phát triển và mở rộng hệ thống cả về số lượng cũng như chất lượng" [26].
- Theo tác giả Khudominxki P. V., "Quản lí hệ thống giáo dục có thể hiểu là
tác động có hệ thống, có kế hoạch, có ý thức và hướng đích của chủ thể quản lí ở các
cấp khác nhau đến tất cả các mắt xích của hệ thống nhằm mục đích đảm bảo việc
giáo dục xã hội chủ nghĩa cho thế hệ trẻ...".
- Tác giả Phạm Minh Hạc cho rằng: "Quản lí nhà trường, quản lí giáo dục nói
chung là thực hiện đường lối của Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức là
đưa nhà trường vận hành theo nguyên lí giáo dục để tiến tới mục tiêu giáo dục, mục
tiêu đào tạo đối với ngành giáo dục và thế hệ trẻ..." [17].
- Theo tác giả Bùi Minh Hiền, Vũ Ngọc Hải, Đặng Quốc Bảo: "Quản lí giáo
dục được hiểu là những tác động tự giác (có ý thức, có mục đích, có kế hoạch, có hệ
thống, hợp quy luật) của chủ thể quản lí đến tất cả các mắt xích của hệ thống nhằm
thực hiện có chất lượng và hiệu quả mục tiêu phát triển giáo dục, đào tạo thế hệ trẻ
mà xã hội đã đặt ra cho ngành giáo dục" [19].
- Trong cuốn "Những vấn đề cơ bản của khoa học quản lí giáo dục" (2013),
PGS.TS Trần Kiểm cho rằng: Thuật ngữ "Quản lí giáo dục" được hiểu theo hai cấp
độ chủ yếu: cấp độ vĩ mô và vi mô [22].
- Ở cấp độ vĩ mô nó tương ứng với việc quản lí một hoặc một vài đối tượng có
quy mô lớn, nó bao quát toàn bộ hệ thống. Tác giả cho rằng "Quản lí giáo dục là
12
những tác động tự giác (có ý thức, có mục đích, có kế hoạch, có hệ thống, hợp quy
luật) của chủ thể quản lí đến tất cả các mắt xích của hệ thống (từ cấp cao nhất đến
các cơ sở giáo dục là nhà trường) nhằm thực hiện có chất lượng và hiệu quả mục tiêu
phát triển giáo dục, đào tạo thế hệ trẻ theo yêu cầu của xã hội". Hoặc "Quản lí giáo
dục là sự tác động liên tục, có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lí lên hệ
thống giáo dục nhằm tạo ra tính vượt trội/tính trồi của hệ thống; sử dụng một cách
tối ưu các tiềm năng, các cơ hội của hệ thống nhằm đưa hệ thống đến mục tiêu một
cách tốt nhất trong điều kiện đảm bảo sự cân bằng với môi trường bên ngoài luôn
luôn biến động"...
- Ở cấp độ vi mô là các hoạt động quản lí diễn ra trong nhà trường bao gồm hệ
thống những tác động có hướng đích của hiệu trưởng đến các hoạt động giáo dục, đến
con người (giáo viên, cán bộ nhân viên và học sinh) đến các nguồn lực (cơ sở vật
chất, tài chính, thông tin...) đến các ảnh hưởng ngoài nhà trường một cách hợp quy
luật (quy luật quản lí, quy luật giáo dục, quy luật tâm lí, quy luật kinh tế, quy luật xã
hội...) nhằm đạt mục tiêu giáo dục.
Như vậy, có nhiều khái niệm về quản lí giáo dục ở các góc độ khác nhau. Từ
đó chúng ta có thể hiểu khái niệm về quản lí giáo dục như sau: Quản lí giáo dục là sự
tác động của chủ thể quản lí đến khách thể quản lí trong hệ thống giáo dục, là sự
điều hành hệ thống giáo dục quốc dân, đến các cơ sở giáo dục nhằm thực hiện nội
dung nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Quản lí giáo dục là
hoạt động điều hành, phối hợp các lực lượng xã hội nhằm đẩy mạnh công tác giáo
dục theo yêu cầu phát triển xã hội.
* Chức năng của quản lí giáo dục
Có nhiều quan niệm về chức năng quản lí giáo dục, nhưng nhìn chung đa số
các tác giả đều thống nhất: Quản lí giáo dục có 4 chức năng đó là:
- Lập kế hoạch: Là quá trình thiết lập các mục tiêu giáo dục, triển khai các
hoạt động và các điều kiện đảm bảo thực hiện được các mục tiêu giáo dục đó. Kế
hoạch giáo dục là nền tảng của quản lí giáo dục.
- Tổ chức: Là quá trình sắp xếp và phân bổ công việc theo kế hoạch đề ra,
phân bổ các nguồn lực cho các thành viên của tổ chức (những nhiệm vụ, mục tiêu
giáo dục đào tạo của từng cấp học, bậc học, nhiệm vụ, trách nhiệm, quyền lợi của tập
13
