Quản lý hoạt động dạy học ở trường phổ thông dân tộc nội trú hà nội (LV02620)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2
--------------------------

NGUYỄN THÀNH LONG

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
Ở TRƢỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

HÀ NỘI, 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2
--------------------------

NGUYỄN THÀNH LONG

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
Ở TRƢỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ HÀ NỘI
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số:

60 14 01 14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. VŨ THỊ SƠN

HÀ NỘI, 2017

LỜI CẢM ƠN
Em xin chân thành cảm ơn quý thầy cô trong trường Đại học Sư phạm
Hà Nội 2, đặc biệt TS. Vũ Thị Sơn là người trực tiếp hướng dẫn em trong
suốt quá trình làm luận văn. Nhờ sự giúp, dìu dắt của thầy cô em đã học hỏi
được những kiến thức cơ bản đáng quý không những từ sách vở mà cả trong
thực tế, từ đó giúp em tích luỹ được những kinh nghiệm quý báu để tiếp tục
bước chân trên con đường sự nghiệp sau này.
Xin chân thành cảm ơn Ban Lãnh đạo Trường PTDTNT Hà Nội, các
phòng ban, tổ chuyên môn môn và toàn thể đồng nghiệp đã tạo điều kiện
thuận lợi để tôi có thể hoàn thiện luận văn này.
Tuy nhiên do thời gian hạn hẹp, khả năng của tác giả có hạn mà vấn đề
nghiên cứu còn mới, nằm trong môi trường luôn vận động và biến đổi, phải sử
dụng một khối lượng lớn tài liệu nên luận văn không tránh khỏi những sơ
suất. Em rất mong nhận được những lời khuyên, những góp ý của quý Thầy
Cô trong hội đồng phản biện và những người đã đọc luận văn này./.
Hà Nội, tháng 11 năm 2017
Tác giả

Nguyễn Thành Long


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này
là trung thực và không trùng lặp với các đề tài khác.
Tôi cũng xin cam đoan rằng mọi sự giúp đ cho việc thực hiện luận văn
này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ
nguồn gốc .
Hà Nội, tháng 11 năm 2017

Tác giả

Nguyễn Thành Long


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 3
3. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 3
4. Khách thể nghiên cứu.................................................................................... 3
5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 4
6. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 4
7. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 4
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY
HỌC Ở TRƢỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ ........................... 6
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................. 6
1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài ................................................................. 6
1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nước .................................................................. 7
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài ............................................................. 8
1.2.1. Quản lý .................................................................................................... 8
1.2.2. Quản lý nhà trường ............................................................................... 10
1.2.3. Quản lý hoạt động dạy học ................................................................... 11
1.2.4. Trường Phổ thông Dân tộc Nội trú ....................................................... 11
1.3. Hoạt động dạy học trong trƣờng PTDTNT ......................................... 13
1.3.1. Vai trò, ý nghĩa của hoạt động dạy học trong trường PTDTNT ........... 13
1.3.2. Những yêu cầu mới đặt ra cho hoạt động dạy học ............................... 14
1.3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động dạy học ...................................... 17
1.4. QLHĐDH của Hiệu trƣởng trƣờng PTDTNT theo hƣớng đổi mới
PPDH .............................................................................................................. 19

1.4.1. Định hướng đổi mới PPDH trong nhà trường phổ thông ..................... 19
1.4.2. QLHĐDH ở trường PTDTNT theo hướng đổi mới PPDH .................. 21
1.4.3. Nội dung QLHĐDH của Hiệu trưởng trường PTDTNT ...................... 22
1.5. Những yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý hoạt dộng dạy học của Hiệu
trƣởng trƣờng PTDTNT............................................................................... 29
1.5.1. Yếu tố thuộc chủ thể quản lý ................................................................ 29


1.5.2. Yếu tố thuộc khách thể quản lý............................................................. 30
1.5.3. Yếu tố thuộc môi trường quản lý .......................................................... 31
Kết luận chương 1 .......................................................................................... 32
Chƣơng 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌCỞ
TRƢỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ HÀ NỘI ........................ 33
2.1. Tổ chức nghiên cứu thực trạng ............................................................. 33
2.1.1. Mục đích nghiên cứu............................................................................. 33
2.1.2. Nội dung nghiên cứu ............................................................................. 33
2.1.3. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................... 33
2.1.4. Khách thể khảo sát ................................................................................ 34
2.2. Khái quát về trƣờng PTDTNT Hà Nội ................................................ 34
2.3. Thực trạng HĐDH theo hƣớng đổi mới PPDH ở trƣờng PTDTNT
Hà Nội ............................................................................................................. 36
2.3.1. Nhận thức về HĐDH theo hướng đổi mới PPDH................................. 36
2.3.2. Thực trạng HĐDH theo hướng đổi mới PPDH .................................... 40
2.3.3. Những thuận lợi và khó khăn trong dạy học theo định hướng đổi mới
PPDH ............................................................................................................... 41
2.3.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng HĐDH ...................................... 43
2.4. Thực trạng QLHĐDH theo hƣớng đổi mới PPDH của Hiệu trƣởng
trƣờng PTDTNT Hà Nội .............................................................................. 44
2.4.1. Các biện pháp QLHĐDH của Hiệu trưởng trường PTDTNT Hà Nội ........ 44
2.4.2. Hiệu quả của các biện pháp QLHĐDH của Hiệu trưởng trường

PTDTNT Hà Nội ............................................................................................. 47
2.4.3. Những kết quả đạt được và tồn tại, hạn chế trong việc thực hiện các
biện pháp QLHĐDH của Hiệu trưởng trường PTDTNT Hà Nội ................... 58
2.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến thực trạng QLHĐDH của Hiệu trƣởng
trƣờng PTDTNT Hà Nội .............................................................................. 60
2.5.1. Yếu tố thuộc chủ thể quản lý ................................................................ 60
2.5.2. Yếu tố thuộc khách thể quản lý............................................................. 61
2.5.3. Yếu tố thuộc môi trường quản lý .......................................................... 62
Kết luận chương 2 .......................................................................................... 64


Chƣơng 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO
HƢỚNG ĐỔI MỚI PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC Ở TRƢỜNG PHỔ
THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ HÀ NỘI ..................................................... 65
3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp quản lý ................................................. 65
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống ....................................................... 65
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ......................................................... 65
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi, tính hiệu quả ................................... 65
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ........................................................ 66
3.2. Các biện pháp QLHĐDH theo hƣớng đổi mới PPDH ở trƣờng
PTDT Nội trú Hà Nội.................................................................................... 66
3.2.1. Nâng cao nhận thức của giáo viên về yêu cầu đổi mới phương pháp
dạy học ............................................................................................................ 66
3.2.2. Khuyến khích giáo viên tích cực đổi mới PPDH .................................. 68
3.2.3. Tổ chức giáo dục ý thức, thái độ học tập đúng đắn cho học sinh đáp
ứng yêu cầu đổi mới PPDH............................................................................. 70
3.2.4. Tổ chức cho giáo viên tự học tập, bồi dư ng về đổi mới PPDH tại
nhà trường ....................................................................................................... 73
3.2.5. Tổ chức kiểm tra, giám sát hoạt động dạy học của giáo viên hàng
ngày để đưa việc đổi mới PPDH thành nền nếp ............................................. 76

3.2.6. Quản lý sử dụng cơ sở vật chất và thiết bị dạy học phục vụ đổi mới
PPDH. .............................................................................................................. 78
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ........................................................... 80
3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp
QLHĐDH theo hƣớng đổi mới PPDH ở trƣờng PTDTNT Hà Nội .......... 81
3.4.1. Mục đích khảo nghiệm.......................................................................... 81
3.4.2. Nội dung và phương pháp khảo nghiệm ............................................... 81
3.4.3. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................ 83
Kết luận chương 3 .......................................................................................... 89
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 89
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 94
PHỤ LỤC


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

TT

Các chữ viết tắt

Các chữ viết đầy đủ

1

CBQL

Cán bộ quản lý

2

CSVC

Cơ sở vật chất

3

CSVC&TB

Cơ sở vật chất và trang thiết bị

4

GV

Giáo viên

5

HĐDH

Hoạt động dạy học

6

HS

Học sinh

7

PPDH

Phương pháp dạy học

8

PTDTNT

Phổ thông Dân tộc Nội trú

9

QLHĐDH

Quản lý hoạt động dạy học

10

SL

Số lượng

11

Tb

Thứ bậc

12

TBC

Trung bình chung

13

TT

Số thứ tự

14

UBND

Ủy ban nhân dân
Điểm trung bình

15
16

∑

Tổng số điểm


DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1. Chuẩn đánh giá ............................................................................... 34
Bảng 2.2. Cơ cấu khách thể điều tra ............................................................... 34
Bảng 2.3. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về sự cần thiết phải
dạy học theo hướng đổi mới phương pháp dạy học ....................... 37

Bảng 2.4. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò của hoạt
động dạy học theo hướng đổi mới phương pháp dạy học đối với
học sinh ........................................................................................... 39
Bảng 2.5. Mối quan hệ giữa nhận thức tầm quan trọng và mức độ thực hiện
các nhóm biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo hướng đổi
mới phương pháp dạy học............................................................... 46
Bảng 2.6. Thực trạng mức độ thực hiện nhóm biện pháp quản lý việc lập kế
hoạch giảng dạy của giáo viên ........................................................ 47
Bảng 2.7. Thực trạng mức độ thực hiện nhóm biện pháp quản lý chuẩn bị
bài giảng lên lớp của giáo viên.. ..................................................... 49
Bảng 2.8. Thực trạng mức độ thực hiện nhóm biện pháp quản lý giờ lên lớp
của giáo viên. .................................................................................. 50
Bảng 2.9. Thực trạng mức độ thực hiện nhóm biện pháp quản lý việc kiểm
tra đánh giá kết quả dạy học của giáo viên. .................................... 52
Bảng 2.10. Thực trạng mức độ thực hiện nhóm biện pháp quản lý việc đổi
mới PPDH ....................................................................................... 53
Bảng 2.11. Thực trạng mức độ thực hiện nhóm biện pháp quản lý hoạt
động học của học sinh. .................................................................... 54
Bảng 2.12. Thực trạng mức độ thực hiện nhóm biện pháp quản lý
CSVC&TB và các điều kiện hỗ trợ hoạt động dạy học theo
hướng đổi mới phương pháp dạy học. ............................................ 56


Bảng 2.13. Các yếu tố thuộc chủ thể quản lý ảnh hưởng đến hiệu quản lý
hoạt động dạy học của Hiệu trưởng. ............................................... 60
Bảng 2.14. Các yếu tố thuộc khách thể quản lý ảnh hưởng đến hiệu quản lý
hoạt động dạy học của Hiệu trưởng. ............................................... 61
Bảng 2.15. Các yếu tố thuộc môi trường quản lý ảnh hưởng đến hiệu quản
lý hoạt động dạy học của Hiệu trưởng. ........................................... 62
Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp quản lý

hoạt động dạy học theo hướng đổi mới phương pháp dạy học ...... 83
Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt
động dạy học theo hướng đổi mới phương pháp dạy học .............. 84
Bảng 3.3. Kết quả so sánh tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi
của các biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo hướng đổi mới
phương pháp dạy học ...................................................................... 85


DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về sự cần thiết phải
dạy học theo hướng đổi mới phương pháp dạy học ................... 38
Biểu đồ 3.1.Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp quản lý
hoạt động dạy học theo hướng đổi mới phương pháp dạy học .. 84
Biểu đồ 3.2.Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp quản lý
hoạt động dạy học theo hướng đổi mới phương pháp dạy học .. 85
Biểu đồ 3.3.Kết quả so sánh tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi
của các biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo hướng đổi
mới phương pháp dạy học .......................................................... 87


1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Cuộc cách mạng về công nghệ thông tin và truyền thông diễn ra với tốc
độ rất nhanh đòi hỏi giáo dục phải có sự đổi mới. Rõ ràng là học vấn trong
trường trung học phổ thông trang bị không thể đáp ứng tất cả khối tri thức
khổng lồ mong muốn. Vì vậy, giáo dục phải tôn trọng cách dạy, hướng cho
học sinh cách tiếp cận, lĩnh hội tri thức, cách đi tới kiến thức của loài người.
Đó là nền giáo dục chú trọng việc hình thành năng lực hành động, phát huy
tính chủ động, sáng tạo của người học. Định hướng quan trọng trong đổi mới

PPDH là phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo, phát triển năng lực
hành động, năng lực cộng tác làm việc của người học. Đó cũng là những xu
hướng quốc tế trong cải cách PPDH ở nhà trường phổ thông trong giai đoạn
hiện nay. Để hoạt động dạy học được hiệu quả thì công tác quản lý dạy học
phải là nền tảng, là cơ sở để xác định các mục tiêu, nhiệm vụ giáo dục của
nhà trường, đặc biệttrong giai đoạn hiện nay, yêu cầu đổi mới được đặt ra đối
với các cấp học và đã trở thành vấn đề mang tính then chốt có ý nghĩa quyết
định việc nâng cao chất lượng giáo dục.
Để nâng cao chất lượng giáo dục thì việc đổi mới toàn diện và với quy
mô rộng lớn là điều dễ hiểu. Một trong những yếu tố không thể thiếu và nó
định hướng cho việc phát triển giáo dục, đó là quản lý việc nâng cao chất
lượng dạy và học. Điều này đã được Đảng ta khẳng định: “Đổi mới mạnh mẽ
nội dung, phương pháp và quản lý giáo dục - đào tạo”.
Nghị quyết Trung ương 2 khóa VIII khẳng định “Đổi mới mạnh mẽ
phương pháp giáo dục và đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn
luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học. Từng bước áp dụng các
phương pháp tiên tiến và hiện đại vào trong quá trình dạy học, đảm bảo điều
kiện và định hướng tự học, tự nghiên cứu” là yêu cầu cấp thiết của sự nghiệp
công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước.


2
Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa

I chỉ rõ mục tiêu cụ thể: đối

với giáo dục phổ thông, tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm
chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dư ng năng khiếu, định hướng nghề
nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo
dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và

kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn.
Luật giáo dục 2005, điều 28 cũng khẳng định: “Phương pháp giáo dục
phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học
sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương
pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến
thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học
tập cho học sinh.”
Trường Phổ thông Dân tộc nội trú Hà Nội tiền thân là Trường Phổ thông
Dân tộc nội trú Hà Tây được thành lập ngày 04/3/1994. Việc ra đời một
trường dân tộc nội trú tại vùng núi huyện Ba Vì có ý nghĩa vô cùng to lớn.
Trường có chức năng quản lý và nuôi dạy con em đồng bào dân tộc thiểu số
trên địa bàn 14 xã miền núi của thành phố Hà Nội (các em được học từ lớp 6
đến lớp 12). Kể từ khi thành lập, nhà trường luôn chú trọng giáo dục cho học
sinh dân tộc nội trú tinh thần đoàn kết dân tộc, ý thức giữ gìn và phát huy bản
sắc văn hóa dân tộc mình; biết tôn trọng và bảo vệ truyền thống tốt đẹp của
các dân tộc anh em. Đồng thời, giáo dục học sinh ý thức xây dựng, bảo vệ Tổ
quốc, tinh thần chịu khó trong học tập, nếp sống văn minh, khoa học để sau
khi tốt nghiệp ra trường, các em có thể tiếp tục vào học các trường Đại học,
Cao đẳng, Trung học chuyên nghiệp, học nghề góp trí tuệ và sức lực vào công
cuộc xây dựng quê hương, thôn bản của mình.
Do đặc thù giáo dục và đào tạo đối tượng học sinh là con em dân tộc
thiểu số, cho nên các thầy cô giáo bước đầu vận dụng những phương pháp


3
dạy học mới, tích cực và phù hợp với đặc điểm của học sinh. Trong những
năm gần đây, quản lý hoạt động dạy học ở Trường PTDTNT Hà Nội đã đạt
được những kết quả nhất định, song vẫn còn hạn chế bất cập, các biện pháp
quản lý của Hiệu trưởng chưa được khoa học, đồng bộ. Cơ sở vật chất và
phương tiện dạy học tuy đã được quan tâm đầu tư đồng bộ và hoàn chỉnh,tuy

nhiên chưa thực sự phát huy tối đa hiệu quả của hệ thống CSVC trong giảng
dạy của giáo viên và học tập của học sinh. Công tác đổi mới phương pháp dạy
học còn nhiều lúng túng, chưa được mọi cán bộ, giáo viên nhận thức đầy đủ
và áp dụng thành công, chưa đem lại hiệu quả thực tế như mong đợi, ảnh
hưởng đến hiệu quả hoạt động dạy học nói riêng và kết quả hoạt động giáo
dục nói chung của nhà trường.
Xuất phát từ những lý do nêu trên, tác giả chọn đề tài: “Quản lý hoạt
động dạy học ở trường PTDTNT Hà Nội”.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực tiễn QLHĐDH ở trường PTDTNT
Hà Nội, đề tài nhằm đề xuất các biện pháp QLHĐDH của Hiệu trưởng trường
PTDTNT Hà Nội theo định hướng đổi mới PPDH.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
3.1.

ác định cơ sở lí luận về QLHĐDH của Hiệu trưởng ở trường PTDTNT

3.2. Đánh giá thực trạng về QLHĐDH theo hướng đổi mới PPDH của
Hiệu trưởng ở trường PTDTNTHà Nội
3.3. Đề xuất các biện pháp QLHĐDH theo hướng đổi mới PPDH ở
trường PTDTNTHà Nội
3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp
QLHĐDH theo hướng đổi mới PPDH
4. Khách thể nghiên cứu
Quản lý HĐDH của Hiệu trưởng trường PT DTNT.


4
5. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
5.1. Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp QLHĐDH của Hiệu trưởng

trường PTDTNT Hà Nội.
5.2. Phạm vi nghiên cứu:
 Giới hạn về nội dung nghiên cứu
Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu các biện pháp QLHĐDH của Hiệu
trưởng nhà trường theo hướng đổi mới PPDH.
 Giới hạn về địa bàn nghiên cứu
Trường PTDTNT Hà Nội.
 Giới hạn về khách thể điều tra
Cán bộ quản lý (Ban giám hiệu, tổ trưởng tổ chuyên môn), giáo viên,
học sinh trường PTDTNT Hà Nội.
6. Giả thuyết khoa học
Hiện nay, công tác quản lý HĐDH của Hiệu trưởng trường PTDTNT Hà
Nội đã đạt những kết quả nhất định, nhưng trong quá trình quản lý, vẫn còn
một số điều chưa phù hợp và bất cập. Nếu đề xuất và áp dụng các biện pháp
quản lý phù hợp với đặc thù, thực tiễn của trường PT DTNT Hà Nội sẽ nâng
cao được chất lượng dạy học của nhà trường, đáp ứng được yêu cầu đổi mới
giáo dục phổ thông hiện nay.
7. Phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận
Để thực hiện mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu, đề tài sử dụng các
phương pháp nghiên cứu lí luận như: hệ thống hóa, phân tích, tổng hợp, so
sánh, phê phán, khái quát hóa,… các lí luận có liên quan đến QLHĐDH
trường PTDTNT trong các sách, báo, tài liệu ,…
7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
 Phương pháp điều tra viết bằng phiếu hỏi
Thu thập các thông tin, thực trạng dạy học và QLHĐDH ở trường
PTDTNT Hà Nội thông qua phiếu trưng cầu ý kiến. Điều tra bằng cách trưng


5

cầu ý kiến của cán bộ quản lý nhà trường và giáo viên về vấn đề dạy học và
QLHĐDH tại nhà trường.
 Phỏng vấn sâu
Thiết kế các câu hỏi phỏng vấn trực tiếp cán bộ quản lý và giáo viên có
thâm niên, kinh nghiệm ở trường PTDTNT Hà Nội. Nội dung phỏng vấn đề
cập đến công tác QLHĐDH, những ý kiến đóng góp, mong muốn, nguyện
vọng về cơ sở vật chất, phương pháp quản lý, môi trường sư phạm...
 Phương pháp chuyên gia
Hỏi ý kiến chuyên gia qua phiếu trưng cầu ý kiế nhằm khảo nghiệm tính
cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất; lí giải các yếu tố ảnh hưởng
đến QLHĐDH trong nhà trường.
7.3. Phương pháp toán thống kê
Đề tài sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lí số liệu nhằm bảo
đảm tính chính xác và khách quan của số liệu thực tiễn.


6
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
Ở TRƢỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài
Hoạt động giáo dục con người nói chung, hoạt động dạy học trong các
nhà trường nói riêng đã được các triết gia, nhà khoa học, nhà giáo dục nghiên
cứu từ rất sớm, xây dựng thành một hệ thống lý luận luận, làm nền tảng vững
chắc cho hoạt động dạy học trong nhà trường ngày nay.
Ở phương Đông cổ đại, đã sớm xuất hiện những tư tưởng về quản lý nói
chung và quản lý hoạt động dạy học nói riêng. Khổng Tử (551 – 479 Trước
công nguyên) cho rằng dạy học là phải dùng cách gợi mở, đi từ gần đến xa, từ
đơn giản đến phức tạp, nhưng vẫn đòi hỏi người học phải tích cực suy nghĩ,
đòi hỏi học trò phải luyện tập, phải hình thành về nề nếp, thói quen trong học

tập và phải "Học không biết chán, dạy không biết mỏi", ông rất chú ý giảng
dạy theo đối tượng và chú ý kích thích tính tích cực học tập của người học.
Ông nói “Không tức giận vì muốn biết thì không gợi mở cho. Vật có 4 góc,
bảo cho biết 1 góc mà không suy ra 3 góc thì không dạy nữa” [13, tr.60]
Ở phương Tây cổ đại, Socrate (469 – 399 Trước công nguyên) với
phương pháp vấn đáp Ơristic (Phương pháp đ đẻ), Ông thường dẫn từng tốp
học trò vừa đi dạo vừa đàm đạo theo cách: Thầy đặt câu hỏi, trò đáp và ngược
lại. Cứ thế sôi nổi không bao giờ dứt, mọi vấn đề học đều được người học
hiểu một cách thấu đáo, cặn kẽ. [13, tr.34]. Ngoài ra còn các nhà nghiên cứu
giáo dục khác như: J.A. Kômenxki (1592 – 1670), J.J Rutxo (1717 – 1778) K.
Đ Usinxki, John Dewey (1859 – 1952), Kerschensteiner, Aritova, L.
Babanxki, Kharlamov, Macarenco… Đầu thế kỉ XX, Dewey cho rằng môi
trường có ảnh hướng rất lớn đến sự phát triển nhân cách người học vì vậy ông
đã thành lập nhà trường tích cực [13, tr.34]


7
Những quan niệm về quản lý đã xuất hiện từ rất sớm. Ở phương Đông,
có các thuyết quản lý như: thuyết Đức trị của Khổng tử, thuyết Pháp trị của
Hàn Phi Tử (280 - 233 Trước công nguyên)… Ở phương Tây thời cổ Hy Lạp
đã áp dụng quản lý tập trung và dân chủ [33,tr.28]. Các tư tưởng quản lý sơ
khai cũng xuất phát từ các tư tưởng triết học cổ Hy Lạp của một số tác giả
Socrate (469 – 399 Trước công nguyên), Platon (427 – 347 Trước công
nguyên), Arixtot (384 – 322 Trước công nguyên) … Các quan niệm, tư tưởng
về quản lý này được phát triển thành các thuyết quản lý nổi tiếng như thuyết
thuyết quản lý hành chính của Henry Fayol (1841 – 1925) [15, tr.20], quản lý
theo khoa học của F.W. Taylor (1856 – 1915) [15, tr.19]
Một số tư tưởng quản lý hiện đại như: Thuyết J của William Ouchi,
Thuyết quản lý tổng hợp và thích nghi của Peter Drucker [15, tr.22-23]
1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nước

Ở Việt Nam, phương hướng tích cực hóa quá trình học cũng được quan
tầm từ những năm 1960. Các nhà khoa học đã có nhiều công trình nghiên cứu
về giáo dục học, dạy học, quản lý hoạt động dạy, quản lý giáo dục giáo dục,
có thể kể đến các tác giả như: Hoạt động giáo dục, dạy học trong nhà trường:
Nguyễn Kỳ - Mô hình dạy học tích cực lấy người học làm trung tâm [21],
Nguyễn Văn Cường - Lý luận dạy học hiện đại – Một số vấn đề về đổi mới
phương pháp dạy học [8], Đặng Thành Hưng - Dạy học hiện đại – Lý luận –
Biện pháp – Kĩ thuật [18], Trần Bá Hoành - Vấn đề giáo viên, những nghiên
cứu lí luận và thực tiễn; Đặng Vũ Hoạt; Trần Thị Tuyết Oanh và nhóm tác giả
- Giáo trình Giáo dục học tập 1, 2.
Lí luận về công tác quản lý giáo dục, quản lý hoạt động dạy học phải kể
đến các tác giả: Đặng Quốc Bảo, Bùi Minh Hiền, Trần Kiểm, Nguyễn Xuân
Thức, Nguyễn Phúc Châu, Trần Ngọc Giao...
Các công trình nghiên cứu thực tiễn đã làm rõ thực trạng QLHĐDH tại
các nhà trường, đề ra các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất


8
lượng đào tạo cho các cơ sở giáo dục, có thể kể đến như: Đề tài Quản lý hoạt
động học tập của học sinh trường trung học phổ thông dân tộc nội trú tỉnh
Tuyên Quang (Luận văn thạc sĩ của Mai Tiến Dũng (2013) Đại học Sư phạm,
Đại học Thái Nguyên); Đề tài Quản lý hoạt động tự học của học sinh trường
phổ thông dân tộc nội trú trung học phổ thông Miền Tây tỉnh Yên Bái (Luận
văn thạc sĩ của Phạm Hoài Minh (2014) Đại học Sư phạm, Đại học Thái
Nguyên); Đề tài Quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở trường Phổ
thông dân tộc nội trú tỉnh Tây Ninh (Luận văn thạc sĩ của Lê Thị Tươi (2014)
Đại học Sư phạm, Đại học Thái Nguyên)... các đề tài nghiên cứu đã xây dựng
cơ sở lí luận và thực tiễn công tác QLHĐDH ở địa phương, đề xuất các biện
pháp nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động dạy tại các đơn vị này.
Hiện nay, các công trình nghiên cứu thực tiễn chủ yếu tập trung tại các

trường Trung học phổ thông nói chung, một số ít nghiên cứu ở trường
PTDTNT. Tuy nhiên, chưa có công trình nào nghiên cứu cụ thể về công tác
QLHĐDH ở trường PTDTNT Hà Nội. Để từ đó làm rõ thực trạng cũng như
việc đề xuất những biện pháp QLHĐDH hiệu quả, góp phần nâng cao chất
lượng giáo dục, dạy học tại nhà trường; việc nghiên cứu đề tài còn có thể là
tài liệu tham khảo hữu ích đối với công tác QLHĐDH tại các trường
PTDTNT trong giai đoạn hiện nay.
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài
1.2.1. Quản lý
Hoạt động quản lý hình thành và phát triển cùng với sự phát triển của xã
hội loài người, diễn ra ở mọi lĩnh vực, ở mọi cấp độ và liên quan đến mọi
người. C. Mác cũng đã nói đến tới sự cần thiết của hoạt động quản lý, coi
quản lý là một đặc điểm vốn có, bất biến về mặt lịch sử của đời sống xã hội.
Theo ông: “Bất cứ lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung nào mà tiến
hành trên một quy mô khá lớn đều yêu cầu phải có một sự chỉ đạo để điều hòa


9
những hoạt động cá nhân. Sự chỉ đạo đó phải là những chức năng chung, tức
là những chức năng phát sinh từ sự khác nhau giữa sự vận động chung của
cơ thể sản xuất với những vận động cá nhân của những khí quan độc lập hợp
thành cơ thể sản xuất đó. Một nhạc sĩ độc tấu thì tự điều khiển lấy mình,
nhưng một dàn nhạc thì cần phải có một nhạc trưởng” [20, tr.29].
Theo tác giả Frederch Wiliam Taylor, một trong những người đầu tiên
nghiên cứu và được coi là cha đẻ của thuyết quản lý có khoa học định nghĩa:
“Quản lý là biết chính xác điều muốn người khác làm và sau đó thấy rằng họ
đã hoàn thành công việc một cách tốt nhất và rẻ nhất” [15, tr.12].
Tác giả Phạm Viết Vượng và các đồng nghiệp cho rằng “Quản lý là sự
tác động có ý thức của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý nhằm chỉ huy,
điều hành, hướng dẫn các quá trình xã hội và hành vi cá nhân hướng đến

mục đích hoạt động hung và phù hợp với quy luật khách quan” [34, tr.40]
Theo tác giả Phan Văn Kha“Quản lý là một tập hợp các hoạt động lập
kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra các quá trình tự nhiên, xã hội, khoa
học, kĩ thuật và công nghệ để chúng phát triển hợp quy luật, các nguồn lực
(hiện hữu và tiềm năng) vật chất và tinh thần, hệ thống tổ chức và các thành
viên thuộc hệ thống để đạt được các mục đích đã định” [22, tr.10].
Từ các định nghĩa nêu trên, chúng ta có thể thấy rõ rằng mặc dù các tác
giả có cách tiếp cận, quan niệm khác nhau về quản lý nhưng họ đều có sự
thống nhất về bản chất của hoạt động quản lý, thể hiện ở các đặc điểm sau:
- Quản lý bao giờ cũng là một tác động hướng đích, có mục tiêu xác định;
- Quản lý bao giờ cũng là quản lý con người;
- Quản lý thể hiện mối quan hệ giữa hai bộ phận chủ thể quản lý và đối
tượng quản lý, là quan hệ không đồng cấp và có tính bắt buộc;
- Quản lý xét về mặt công nghệ nó là sự vận động của thông tin;
- Quản lý là sự tác động mang tính chủ quan, nhưng phải phù hợp quy
luật khách quan;


10
Như vậy, có thể định nghĩa khái quát về quản lý như sau:
Quản lý là những tác động một cách tự giác (có ý thức, có kế hoạch, có
mục đích và có hệ thống và hợp quy luật,…) của chủ thể quản lý đến đối
tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu dự kiến.
Có nhiều cách tiếp cận khác nhau về chức năng quản lý, tùy vào mục
đích, đặc trưng của tổ chức và chủ thể quản lý có thể lựa chọn cách phân loại
phù hợp.Mỗi cách tiếp cận về chức năng có những ưu điểm, hạn chế nhất
định, tuy nhiên nhiên để thuận lợi trong công tác quản lý và nghiên cứu quản
lý giáo dục thì có thể phân loại chức năng quản lý gồm 4 chức năng cơ bản:
Lập kế hoạch; Tổ chức; Chỉ đạo và Kiểm tra.
1.2.2. Quản lý nhà trường

Quản lý nhà trường (một cơ sở giáo dục) là những tác động tự giác của
chủ thể quản lý nhà trường (hiệu trưởng) đến khách thể quản lý nhà trường
(giáo viên, nhân viên, người học...) nhằm đưa các hoạt động giáo dục và dạy
học của nhà trường đạt được mục tiêu giáo dục. [10, tr.20]
Quản lý nhà trường là quản lý toàn diện mọi mặt, mọi nguồn lực của nhà
trường. Trong đó, hoạt động dạy và và học là hoạt động cơ bản, đặc trưng cho
trường học. Mặt khác để công tác để công tác quản lý trường học đạt hiệu quả
như mong muốn, hiệu trưởng cần phải có các điều kiện cần thiết về nguồn
lực: nhân lực, vật lực, tài lực, trong đó đội ngũ giáo viên là quan trọng nhất,
mang tính chất quyết định trong việc thực hiện mục tiêu giáo dục.
Ở bậc Phổ thông, mục tiêu giáo dục, dạy học nhằm vừa chuẩn bị kiến
thức cho học sinh vào cao đẳng, đại học, vừa chuẩn bị cho các em một kỹ
năng, tính tự chủ trong lao động. Do vậy, quản lý của hiệu trưởng cần chú
trọng hoạt động dạy và học để đảm bảo những mục tiêu giáo dục trung học
phổ thông đề ra.


11
1.2.3. Quản lý hoạt động dạy học
Quá trình dạy học là một quá trình dưới sự lãnh đạo, tổ chức, điều khiển
của người giáo viên, người học tự giác, tích cực, chủ động tự tổ chức, tự điều
khiển hoạt động của mình nhằm thực hiện những nhiệm vụ dạy học [26,
tr.139]. Quá trình dạy học bao gồm quá trình dạy của giáo viên và quá trình
học của học sinh. Hai quá trình này không tách rời nhau mà là một quá trình
hoạt động chung nhằm hình thành nhân cách của con người mới, đáp ứng
được yêu cầu của thời đại. Trong quá trình hoạt động chung đó, người giáo
viên đóng vai trò lãnh đạo, tổ chức, điều khiển hoạt động nhận thức của học
sinh để giúp họ tự khám phá ra tri thức.
Các thành tố cơ bản của quá trình dạy học bao gồm: mục đích dạy học,
nội dung dạy học, chương trình dạy học; phương pháp, phương tiện dạy học;

chủ thể dạy - học; hình thức tổ chức dạy học; kết quả dạy học; môi trường dạy
học (gồm môi trường tự nhiên và môi trường xã hội) [26, tr.133-134].
Tác giả Nguyễn Phúc Châu cho rằng: “Quản lý dạy học là sự tác động có chủ
đích, hợp quy luật của chủ thể quản lý dạy học đến chủ thể dạy học (người
dạy và người học) bằng các giải pháp phát huy tác dụng của các phương tiện
quản lý dạy học như chế định giáo dục và đào tạo, bộ máy tổ chức và đội ngũ
nhân lực, nguồn tài lực và vật lực dạy học, môi trường dạy học và thông tin
dạy học nhằm đạt được mục đích của quản lý dạy học” [9, tr.47].
Như vậy, để quản lý hoạt động dạy học trong nhà trường đạt hiệu quả
cần đồng thời quản lý hoạt động dạy của giáo viên, quản lý hoạt động học của
học sinh, kết hợp triển khai đồng bộ với quản lý hoạt động nghiên cứu khoa
học, đúc rút sáng kiến kinh nghiệm của các hoạt động giáo dục, dạy học trong
nhà trường.
1.2.4. Trường Phổ thông Dân tộc nội trú
Trường PTDTNT là loại hình trường chuyên biệt mang tính chất phổ
thông, dân tộc và nội trú được Nhà nước thành lập cho con em dân tộc thiểu


12
số, con em gia đình các dân tộc định cư lâu dài tại vùng có điều kiện kinh tế xã hội đặc biệt khó khăn nhằm góp phần tạo nguồn đào tạo cán bộ và nguồn
nhân lực có chất lượng cho vùng này [7].
 Đặc điểm của trường PTDTNT
Trường PTDTNT có những đặc trưng như của trường phổ thông, nhưng
có tính chất của trường dân tộc và có đặc điểm của trường nội trú.
Bên cạnh việc thực hiện các nhiệm vụ của trường trung học quy định tại
Điều lệ trường trung học hiện phổ thông, Trường PTDTNT các nhiệm vụ cơ
bản sau [7]:
+ Tuyển sinh đúng đối tượng và chỉ tiêu được giao hằng năm.
+ Giáo dục học sinh về chủ trương, chính sách dân tộc của Đảng và
Nhà nước; bản sắc văn hóa và truyền thống tốt đẹp của các dân tộc Việt

Nam; ý thức tham gia phục vụ phát triển kinh tế - xã hội ở vùng khó khăn
sau khi tốt nghiệp.
+ Giáo dục kỹ năng sống và kỹ năng hoạt động xã hội phù hợp với học
sinh PTDTNT.
+ Giáo dục lao động, hướng nghiệp và dạy nghề truyền thống phù hợp
với năng lực của học sinh và yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của địa
phương.
+ Tổ chức công tác nội trú cho học sinh, bảo đảm 100% học sinh của
nhà trường được ăn, ở nội trú.
+ Theo dõi, thống kê số lượng học sinh đã tốt nghiệp hằng năm của nhà
trường tiếp tục học ở cấp học, trình độ cao hơn hoặc trở về địa phương tham
gia công tác, lao động sản xuất nhằm đề ra các giải pháp nâng cao chất lượng
và hiệu quả giáo dục.
Trường PTDTNT có tính đa dạng, phong phú về văn hóa do học sinh của
trường đến từ nhiều dân tộc thiểu số khác nhau trên địa bàn tỉnh, thành phố.


13
Do tính chất nội trú cùng những đặc điểm quản lý tập trung cho nên giờ
tự học, sinh hoạt của học sinh dân tộc có sự giao tiếp thường xuyên với các
lực lượng giáo dục. Toàn bộ hoạt động diễn ra trong 24h/ngày, trong không
gian nội trú là một môi trường giao tiếp sư phạm có ý nghĩa lớn đối với học
sinh dân tộc. Đây là nét đặc thù của trường phổ thông dân tộc nội trú, khác
với các hệ trường phổ thông khác không có được nét đặc thù này. Tuy nhiên,
tính chất "nội trú" của trường phổ thông dân tộc nội trú cũng có nhiều điểm
khác với các trường đại học và trung học chuyên nghiệp (nội trú có tính chất
học nghề, ý thức tự quản của học sinh đã cao hơn) [29, tr.39]. Vì vậy, một
trong những điều thuận lợi của trường PTDTNT là học sinh được ăn ở tập
trung, được tổ chức tự học có sự điều khiển của giáo viên, cán bộ làm công
tác nội trú.

1.3. Hoạt động dạy học trong trƣờng PTDTNT
1.3.1. Vai trò, ý nghĩa của hoạt động dạy học trong trường PTDTNT
Đặc trưng của trường PTDTNT là học sinh sẽ học tập, sinh hoạt trong
khuôn viên của nhà trường trong suốt tuần, vì vậy hoạt động dạy học không
những mang ý nghĩa chính là bồi dư ng phương pháp học tập cho người học
mà chủ yếu là khả năng tự học, nâng cao tính tự giác, độc lập cho học sinh.
Ở trường PTDTNT, mọi hoạt động như học tập, lao động và sinh hoạt
hàng ngày đều diễn ra trong khuôn viên của nhà trường và nằm trong mối
quan hệ tập thể. Thời gian dành cho các hoạt động học tập, văn nghệ, thể dục
thể thao so với trường phổ thông nhiều hơn. Học sinh trường PTDTNT được
học hai buổi trên ngày, ngoài tổ chức hoạt động dạy học chính khóa vào buổi
sáng như các trường phổ thông khác thì học sinh trường PTDTNTđược tổ
chức học buổi hai vào các buổi chiều. Đó là những buổi học mở rộng, nâng
cao kiến thức hoặc tự học của học sinh hoặc là các hoạt động ngoại khóa văn
nghệ-thể dục thể thao. Ngoài hai buổi học trên, học sinh còn được tổ chức tự


14
học tập trung tại các lớp học vào buổi tối. Vì vậy, hoạt động dạy học ở trường
PTDTNTcũng có những đặc trưng riêng. Hoạt động dạy học phải phù hợp với
đặc điểm nhận thức và tâm sinh lý của học sinh dân tộc thiểu số.
1.3.2. Những yêu cầu mới đặt ra cho hoạt động dạy học
1.3.2.1. Chương trình giáo dục ở trường PTDTNT
Trường PTDTNT thực hiện chương trình giáo dục và các hoạt động giáo
dục của cấp học phổ thông tương ứng được quy định tại Điều lệ trường trung
học hiện hành, ngoài ra còn thực hiện chương trình và các hoạt động giáo dục
đặc thù sau:
- Trường PTDTNT tổ chức dạy học 2 buổi/ngày theo hướng dẫn của Bộ

Giáo dục và Đào tạo. Căn cứ chương trình giáo dục và kế hoạch thời gian

năm học, nhà trường xây dựng kế hoạch dạy học và tổ chức các hoạt động
giáo dục phù hợp với điều kiện của nhà trường và đối tượng học sinh.
- Tổ chức, quản lý công tác nuôi dư ng và chăm sóc học sinh nội trú gồm:

+ Tổ chức bếp ăn tập thể cho học sinh đảm bảo dinh dư ng theo đúng
chế độ học bổng được cấp, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm theo quy định.
Hoạt động nuôi dư ng được thực hiện công khai, dân chủ, tôn trọng phong
tục tập quán tiến bộ của các dân tộc;
+ Chăm sóc sức khỏe học sinh nội trú và giáo dục học sinh biết tự chăm
sóc bản thân;
+ Tổ chức và quản lý học sinh trong khu nội trú của trường; tự học của
học sinh ngoài giờ chính khóa, hoạt động trải nghiệm sáng tạo. Giáo dục học
sinh tương trợ, giúp đ lẫn nhau trong học tập, xây dựng nếp sống văn minh,
giữ gìn vệ sinh và bảo vệ môi trường.
- Hoạt động lao động, văn hóa, văn nghệ, thể thao gồm:

+ Lao động công ích, tăng gia sản xuất để cải thiện điều kiện ăn, ở, học
tập của học sinh;