Quản lí dạy học theo hướng phát triển hoạt động tự học của sinh viên tại học viện chính sách và phát triển

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2

VŨ THỊ THU HÀ

QUẢN LÍ DẠY HỌC THEO HƢỚNG PHÁT TRIỂN
HOẠT ĐỘNG TỰ HỌC CỦA SINH VIÊN
TẠI HỌC VIỆN CHÍNH SÁCH VÀ PHÁT TRIỂN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

HÀ NỘI, NĂM 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2

VŨ THỊ THU HÀ

QUẢN LÍ DẠY HỌC THEO HƢỚNG PHÁT TRIỂN
HOẠT ĐỘNG TỰ HỌC CỦA SINH VIÊN
TẠI HỌC VIỆN CHÍNH SÁCH VÀ PHÁT TRIỂN
Chuyên ngành: Quản lí giáo dục
Mã số: 60 14 01 14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Mai Hƣơng

HÀ NỘI, NĂM 2017

i
LỜI CẢM ƠN
Trong thời gian học tập và nghiên cứu đề tài, tác giả đã nhận được sự
quan tâm nhiệt tình, có trách nhiệm của các Quý Thầy, Cô giáo, bạn bè, gia
đình và đồng nghiệp. Luận văn hoàn thành là cơ hội cho tác giả được gửi lời
cảm ơn chân thành tới:
Trước hết, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS,TS. Nguyễn
Mai Hương - cán bộ hướng dẫn khoa học đã tận tình giúp đỡ và hướng dẫn
tác giả trong quá trình thực hiện luận văn này.
Tác giả cũng xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu Trường Đại học Sư
phạm Hà Nội 2 và Quý Thầy, Cô giáo, Cán bộ viên chức thuộc các phòng, ban
chức năng của Trường đã tận tình giảng dạy, hướng dẫn và quan tâm giúp đỡ
tác giả trong quá trình học tập và nghiên cứu.
Tác giả đặc biệt cảm ơn Ban Giám đốc Học viện Chính sách và Phát
triển cùng bạn bè và gia đình đã động viên, hỗ trợ về tinh thần, thời gian và
vật chất cho tác giả trong quá trình học tập và thực hiện luận văn. Cuối cùng,
tác giả xin chân thành cảm ơn các cộng sự, các cán bộ, giảng viên và các em
sinh viên của Học viện Chính sách và Phát triển đã giúp đỡ trong quá trình
khảo sát và thu thập số liệu.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng, song luận văn này vẫn khó tránh khỏi
những thiếu sót, hạn chế. Tác giả kính mong nhận được những ý kiến góp ý,
chỉ bảo của các thầy cô, các nhà khoa học, bạn bè đồng nghiệp và những
người quan tâm để luận văn được hoàn thiện hơn.
Rất trân trọng và xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, tháng 11 năm 2017
Tác giả luận văn

Vũ Thị Thu Hà

ii
LỜI CAM ĐOAN
Tác giả xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn
này là trung thực và không trùng lặp với các đề tài khác. Tác giả
các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc.
Hà Nội, tháng 11 năm 2017
Tác giả luận văn

Vũ Thị Thu Hà


iii
MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN ..................................................................................................... i
LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. ii
MỤC LỤC ......................................................................................................... iii
DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT .................................... vii
DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. viii
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ ............................................................. ix
MỞ ĐẦU ............................................................................................................1
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ DẠY HỌC THEO HƢỚNG
PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG TỰ HỌC CỦA SINH VIÊN ĐẠI HỌC .......7
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ......................................................................7
1.1.1. Những nghiên cứu về quản lí dạy học đại học..........................................7
1.1.2. Những nghiên cứu về phát triển hoạt động tự học của sinh viên .............9
1.2. Quản lí dạy học và tự học ..........................................................................10
1.2.1. Quản lí dạy học .......................................................................................10
1.2.3. Dạy học đại học ......................................................................................13
1.2.3. Quản lí dạy học đại học ..........................................................................15

1.3. Tự học và phát triển hoạt động tự học của sinh viên .................................17
1.3.1. Tự học ......................................................................................................17
1.3.2. Phát triển hoạt động tự học của sinh viên ..............................................20
1.4. Quản lí dạy học theo hướng phát triển hoạt động tự học của sinh viên ....24
1.4.1. Mục tiêu quản lí dạy học theo hướng phát triển hoạt động tự học
của sinh viên ......................................................................................................24
1.4.2. Nội dung quản lí dạy học theo hướng phát triển hoạt động tự học
của sinh viên ......................................................................................................24
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí dạy học theo hướng phát triển
hoạt động tự học của sinh viên ..........................................................................28
1.5.1. Đặc điểm của sinh viên ...........................................................................28
1.5.2. Hiệu quả của quản lí cấp trường ............................................................29
1.5.3. Hoạt động của Khoa/ Bộ môn .................................................................29


iv
1.5.4. Đặc điểm của giảng viên .........................................................................29
1.5.5. Môi trường giảng dạy và học tập ............................................................30
Kết luận chương 1 .............................................................................................30
CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÍ DẠY HỌC THEO HƢỚNG
PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG TỰ HỌC CỦA SINH VIÊN
TẠI HỌC VIỆN CHÍNH SÁCH VÀ PHÁT TRIỂN ...................................31
2.1. Giới thiệu chung về Học viện Chính sách và Phát triển ............................31
2.1.1. Khái quát về Học viện Chính sách và Phát triển ....................................31
2.1.2. Tổ chức quản lí đào tạo ..........................................................................34
2.1.3. Mục tiêu đào tạo đại học.........................................................................34
2.1.4. Loại hình, quy mô đào tạo ......................................................................35
2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng .......................................................................36
2.2.1. Mục tiêu, nội dung khảo sát ....................................................................36
2.2.2. Đối tượng khảo sát ..................................................................................37

2.2.3. Quy trình tổ chức khảo sát ......................................................................37
2.2.4. Phương pháp xử lí số liệu .......................................................................37
2.3. Thực trạng hoạt động tự học của sinh viên tại Học viện ...........................39
2.3.1. Đặc điểm của sinh viên hệ chính quy của Học viện ...............................39
2.3.2. Thực trạng nhận thức của sinh viên về vai trò và ý nghĩa của tự học ....40
2.3.3. Thực trạng nhận thức về động cơ tự học của sinh viên ..........................42
2.3.4. Thực trạng nội dung tự học của sinh viên ..............................................45
2.3.5. Thực trạng sử dụng các phương pháp tự học của sinh viên ...................47
2.3.6. Các điều kiện đảm bảo cho hoạt động tự học của sinh viên ..................48
2.4. Thực trạng quản lí dạy học theo hướng phát triển hoạt động tự học
của sinh viên tại Học viện .................................................................................53
2.4.1. Thực trạng quản lí việc xây dựng và thực hiện đề cương môn học ........53
2.4.2. Thực trạng quản lí việc đổi mới nội dung, phương pháp dạy học ..........57
2.4.3. Thực trạng quản lí hoạt động học và tự học của sinh viên ....................59
2.4.4. Thực trạng quản lí hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả tự học
của sinh viên ......................................................................................................61


v
2.4.5. Thực trạng quản lí điều kiện cơ sở vật chất, phương tiện kĩ thuật phục
vụ hoạt động tự học ...........................................................................................63
2.5. Đánh giá chung ..........................................................................................65
2.5.1. Kết quả đạt được .....................................................................................65
2.5.2. Hạn chế và khó khăn ...............................................................................67
2.5.3. Nguyên nhân của những hạn chế ............................................................68
Kết luận chương 2 .............................................................................................70
CHƢƠNG 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÍ DẠY HỌC THEO HƢỚNG
PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG TỰ HỌC CỦA SINH VIÊN
TẠI HỌC VIỆN CHÍNH SÁCH VÀ PHÁT TRIỂN ...................................72
3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .......................................................................72

3.1.1. Nguyên tắc kết hợp quản lí và tự quản lí .................................................72
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo môi trường dạy học phù hợp mục tiêu .......................72
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hợp tác...............................................................73
3.2. Các biện pháp quản lí dạy học theo hướng phát triển hoạt động tự học
của sinh viên tại Học viện Chính sách và Phát triển .............................................73
3.2.1. Bồi dưỡng nâng cao nhận thức cho giảng viên và sinh viên về vai trò
của hoạt động tự học...........................................................................................73
3.2.2. Tập huấn đổi mới phương pháp dạy học và kỹ thuật dạy học hiện đại hướng
tới việc nâng cao tính độc lập, chủ động của sinh viên trong học tập ...................76
3.2.3. Xây dựng và phát triển hệ thống cố vấn học tập để hướng dẫn sinh viên tự
học có hiệu quả ...................................................................................................80
3.2.4. Hoàn thiện môi trường học tập coi trọng tự đánh giá của sinh viên để tạo
điều kiện tối đa cho sinh viên tự học ....................................................................85
3.2.5. Bồi dưỡng năng lực tự học của sinh viên đáp ứng yêu cầu của dạy và
học theo học chế tín chỉ .....................................................................................88
3.2.6. Xây dựng chế độ, chính sách thi đua khen thưởng và đãi ngộ phù hợp
đối với các cán bộ, giảng viên có thành tích trong quản lí dạy học hỗ trợ hiệu
quả cho hoạt động tự học của sinh viên ............................................................91
3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết, khả thi của các biện pháp .............................93


vi
3.3.1. Mục đích, quy mô khảo nghiệm ..............................................................93
3.3.2. Nội dung khảo nghiệm ............................................................................94
3.3.3. Phương pháp và kĩ thuật .........................................................................94
3.3.4. Kết quả khảo nghiệm ...............................................................................95
Kết luận chương 3 .............................................................................................99
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ...............................................................100
1. Kết luận .......................................................................................................100
2. Khuyến nghị ................................................................................................101

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .....................................................104
PHỤ LỤC


vii
DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT
%

Tỉ lệ phần trăm

CVHT

Cố vấn học tập

GD - ĐT

Giáo dục – Đào tạo

GDĐH

Giáo dục đại học

HCTC

Học chế tín chỉ

HĐDH

Hoạt động dạy học

HĐTH

Hoạt động tự học

PPDH

Phương pháp dạy học

PPTH

Phương pháp tự học

QLDH

Quản lí dạy học

QLĐT

Quản lí đào tạo

QLGD

Quản lí giáo dục

QLNT

Quản lí nhà trường

QTDH

Quá trình dạy và học


viii
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1: Các loại hình đào tạo của Học viện Chính sách và Phát triển .....35
Bảng 2.2: Số lượng sinh viên và học viên của từng khóa ................................35
Bảng 2.3: Tổng số sinh viên và học viên nhập học trong 5 năm gần đây ........36
Bảng 2.4: Số lượng sinh viên đã tốt nghiệp ......................................................36
Bảng 2.5: Kết quả khảo sát thực trạng mức độ quan trọng của
hoạt động tự học ..............................................................................40
Bảng 2.6: Kết quả khảo sát thực trạng vai trò của hoạt động tự học ................41
Bảng 2.7: Kết quả khảo sát thực trạng mức độ quan trọng của
các nội dung động cơ tự học ............................................................42
Bảng 2.8: Kết quả khảo sát thực trạng mức độ đánh giá của sinh viên
về các điều kiện phục vụ tự học ......................................................49
Bảng 2.9: Kết quả khảo sát thực trạng sử dụng thời gian dành cho tự học
của sinh viên ....................................................................................51
Bảng 2.10: Kết quả khảo sát thực trạng quản lí việc xây dựng
và thực hiện đề cương môn học.......................................................55
Bảng 2.11: Kết quả khảo sát thực trạng mức độ thực hiện quản lí
đổi mới nội dung, phương pháp dạy học .........................................57
Bảng 2.12: Kết quả khảo sát thực trạng quản lí tự học của sinh viên ..............59
Bảng 2.13: Kết quả khảo sát thực trạng quản lí quá trình
kiểm tra- đánh giá kết quả học tập ..................................................61
Bảng 2.14: Kết quả khảo sát thực trạng quản lí cơ sở vật chất,
phương tiện dạy học ........................................................................63
Bảng 3.l. Kết quả khảo sát tính cấp thiết của các biện pháp.............................95
Bảng 3.2: Kết quả khảo sát tính khả thi của các biện pháp ..............................97

ix
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ

Sơ đồ 2.1: Bộ máy tổ chức của Học viện Chính sách và Phát triển .................32
Sơ đồ 2.2: Phương pháp khảo sát bằng phiếu hỏi .............................................37
Biểu đồ 2.1: Kết quả khảo sát thực trạng nội dung tự học của sinh viên .........46
Biểu đồ 2.2: Thực trạng sử dụng phương pháp tự học của sinh viên ...............47
Biều đồ 3.1: So sánh tính khả thi và tính cần thiết của các biện pháp ..............98


1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Những năm qua, cùng với những thành tựu về kinh tế, chính trị, văn hóa,
xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại…, giáo dục và đào tạo của Việt Nam đã
tích cực đổi mới và có nhiều đóng góp tích cực cho công cuộc phát triển kinh tế
và xã hội của đất nước, góp phần to lớn vào những thành tựu mà cách mạng
Việt Nam đã đạt được. Nhà nước ta xác định giáo dục đóng vai trò quyết định
trong việc xây dựng nguồn lực con người và không ngừng nâng cao chất lượng
đào tạo nhân lực trở thành nguồn vốn - vốn tri thức, vốn nhân lực. Nguồn lực
con người là nguồn lực duy nhất biết tư duy sáng tạo, có ý chí và có trí tuệ, biết
sử dụng và vận dụng các nguồn lực khác, gắn kết chúng lại với nhau, tạo thành
sức mạnh tổng hợp cùng góp phần tác động vào quá trình đổi mới đất nước.
Dạy học được xem là con đường giáo dục cơ bản nhất để thực hiện mục
đích của quá trình giáo dục tổng thể, trong đó, tự học là phương thức cơ bản để
người học có được những hệ thống tri thức phong phú và thiết thực. Đó cũng
là truyền thống quý báu của dân tộc Việt Nam, được thể hiện qua các câu
thành ngữ, tục ngữ “Học một, biết mười”, “Học thầy không tày học bạn”…
Tư tưởng Hồ Chí Minh bàn về việc “lấy tự học làm gốc” đã được nhân dân ta

luôn coi trọng. Tại Điều 5 của Luật Giáo dục năm 2005 đã quy định “Phương
pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo
của người học; bồi dưỡng cho người học năng lực tự học…”; “… đảm bảo
thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học sinh phát triển phong trào tự học, tự
đào tạo …”; “… tạo ra năng lực tự học sáng tạo của mỗi học sinh”. Chất
lượng và hiệu quả giáo dục được nâng lên khi tạo ra được năng lực sáng tạo
của người học, khi biến quá trình giáo dục thành quá trình tự giáo dục. Quy mô
giáo dục được mở rộng khi có phong trào toàn dân tự học.
Xuất phát từ yêu cầu thực tiễn của ngành Kế hoạch và Đầu tư đối với
công tác đào tạo đội ngũ cán bộ chất lượng cao và yêu cầu phát triển đất nước


2
trong thời kỳ mới, năm 2008, Học viện Chính sách và Phát triển trực thuộc Bộ
Kế hoạch và Đầu tư đã chính thức được thành lập. Học viện đã tổ chức đào tạo
02 khoá sinh viên đầu tiên theo hình thức đào tạo niên chế. Nghị quyết số
14/2005/NQ-CP về đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục đại học Việt Nam
giai đoạn 2006 – 2020 nêu rõ: “Xây dựng và thực hiện lộ trình chuyển sang
chế độ đào tạo theo hệ thống tín chỉ, tạo điều kiện thuận lợi để người học tích
luỹ kiến thức, chuyển đổi ngành nghề, liên thông, chuyển tiếp tới các cấp học
tiếp theo ở trong nước và ở nước ngoài”. Từ năm 2012, Học viện đã bắt đầu tổ
chức đào tạo theo hình thức đào tạo tín chỉ. Hình thức đào tạo tín chỉ là một
biện pháp nhằm thực hiện dân chủ hoá trong quá trình đào tạo và đại chúng
hoá giáo dục đại học. Đối với hình thức đào tạo này, tự học là hình thức học
tập không thể thiếu. Tổ chức hoạt động tự học một cách khoa học, hợp lí, có
chất lượng và hiệu quả là trách nhiệm không chỉ ở sinh viên mà còn là trách
nhiệm của công tác quản lí đào tạo của một trường đại học.
Là một trường đại học còn non trẻ nhưng đến nay, Học viện Chính sách
và Phát triển cũng đã có những thay đổi lớn về tất cả các mặt, các lĩnh vực của
Học viện. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác đào tạo đại

học hệ chính quy tại Học viện cũng còn nhiều vấn đề bất cập và chưa thực sự
đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của xã hội. Trong đó, các biện pháp quản lí
dạy học khi chuyển sang hình thức đào tạo theo hệ thống tín chỉ của Học viện
chưa thực sự đem lại hiệu quả trong việc khuyến khích và tạo điều kiện cho
sinh viên phát huy năng lực tự học. Đây có thể coi là một trong những yếu tố
ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng đào tạo nói chung và chất lượng dạy học
nói riêng của Học viện. Hoạt động tự học của sinh viên trong phương thức đào
tạo tín chỉ là một thành phần bắt buộc trong thời khoá biểu và là một nội dung
quan trọng để đánh giá kết quả học tập thay vì chỉ mang tính chất tự nguyện
như ở phương thức đào tạo niên chế. Điều này đòi hỏi Học viện phải có những
thay đổi và biện pháp quản lí dạy học phù hợp hơn với hình thức đào tạo tín


3
chỉ nhằm tạo động lực cho sinh viên vừa tự nguyện lại vừa có ý thức phát triển
năng lực tự học của bản thân.
Từ thực tiễn trên, với vị trí là một người công tác trong lĩnh vực quản lí
đào tạo của Học viện Chính sách và phát triển, tác giả đã lựa chọn đề tài
“Quản lí dạy học theo hướng phát triển hoạt động tự học của sinh viên tại
Học viện Chính sách và Phát triển” làm đề tài nghiên cứu luận văn thạc sĩ.
2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất một số biện pháp quản lí dạy học theo hướng phát triển hoạt
động tự học của sinh viên hệ chính quy tại Học viện Chính sách và Phát triển
góp phần nâng cao chất lượng đào tạo của Học viện và đáp ứng nhu cầu nhân
lực của nền kinh tế - xã hội hiện nay.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
- Khách thể nghiên cứu: Các quan hệ quản lí chuyên môn ở trường đại học
- Đối tượng nghiên cứu: Các quan hệ quản lí trong dạy học theo hướng phát
triển hoạt động tự học của sinh viên tại Học viện Chính sách và Phát triển.
4. Giả thuyết khoa học

Nếu các biện pháp quản lí dạy học hướng vào phát triển hoạt động tự
học của sinh viên đảm bảo kết hợp được các tác động về nhận thức, đổi mới
phương pháp dạy học, đánh giá và khuyến khích hoạt động tự học của sinh
viên thì chúng sẽ ảnh hưởng tích cực đến kết quả dạy học, phát triển năng lực
học tập của sinh viên, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo tại Học viện
Chính sách và Phát triển.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Xác định cơ sở lí luận về quản lí dạy học theo hướng phát triển hoạt
động tự học của sinh viên ở trường đại học.
- Đánh giá thực trạng quản lí dạy học theo hướng phát triển hoạt động tự
học của sinh viên tại Học viện Chính sách và Phát triển trên những phương
diện: kết quả đạt được, hạn chế và nguyên nhân của hạn chế.


4
- Đề xuất các biện pháp quản lí dạy học theo hướng phát triển hoạt động
tự học của sinh viên tại Học viện Chính sách và Phát triển.
- Đánh giá các biện pháp bằng phương pháp chuyên gia.
6. Phạm vi nghiên cứu
- Nghiên cứu quản lí dạy học theo hướng phát triển hoạt động tự học của
sinh viên đại học hệ chính quy.
- Khảo sát thực trạng quản lí dạy học theo hướng phát triển hoạt động tự
học của sinh viên tại Học viện Chính sách và Phát triển giai đoạn 2012 - 2017
và định hướng biện pháp đến năm 2025.
- Những biện pháp quản lí dạy học được giới hạn ở cấp Học viện, do các
nhà quản lí trong trường, đứng đầu là Giám đốc Học viện thực hiện.
7. Phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Các phương pháp nghiên cứu lí luận
- Phương pháp tổng quan lí luận để xây dựng tư liệu khoa học, tìm hiểu
những thành tựu lí luận đã có, hệ thống hóa các tài liệu, các văn bản có liên

quan đến vấn đề tự học và quản lí dạy học theo hướng phát triển hoạt động tự
học.
- Phương pháp phân tích lịch sử - logic để đánh giá, chọn lọc những
quan niệm, quan điểm thích hợp với đề tài.
- Phương pháp tổng hợp và khái quát hóa lí luận để xác định phương
pháp luận, hệ thống khái niệm và quan điểm khoa học, logic và khung lí thuyết
của nghiên cứu.
7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp chuyên gia
Tham khảo ý kiến của các nhà quản lí, các chuyên gia giáo dục, các nhà
khoa học nhằm tổng kết kinh nghiệm thực tiễn trong công tác quản lí dạy học
theo hướng phát triển hoạt động tự học của sinh viên tại một số trường đại học
ở Việt Nam và thế giới.


5
- Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi
Điều tra bằng phiếu hỏi trực tiếp các cấp lãnh đạo; các cán bộ, giảng
viên thuộc các phòng, ban, khoa và trung tâm; các sinh viên đang theo học tại
Học viện về quản lí dạy học theo hướng phát triển hoạt động tự học của sinh
viên tại Học viện.
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
Tổng hợp các số liệu về quản lí dạy học theo hướng phát triển hoạt động
tự học của sinh viên trong quá trình nghiên cứu thu thập được từ các hồ sơ
liệu, báo cáo tổng kết, đánh giá công tác quản lí đào tạo của Học viện Chính
sách và Phát triển, kết quả nghiên cứu của các công trình nghiên cứu liên
quan, đồng thời dựa vào các chủ trương, đường lối của Đảng, pháp luật
của Nhà nước về hoạt động đào tạo, quản lí đào tạo đại học làm cơ sở cho
việc đề xuất các giải pháp.
- Phương pháp thống kê

Sử dụng phương pháp này mục đích để xử lí số liệu, kết quả điều tra;
phân tích vấn đề nghiên cứu; đánh giá độ tin cậy của số liệu điều tra.
- Phương pháp quan sát
Thông qua các tri giác như nghe, nhìn... các cán bộ, giảng viên và sinh
viên của Học viện để thu nhận các thông tin từ thực tế nhằm đáp ứng mục tiêu
nghiên cứu của đề tài.
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo
và phụ lục, nội dung chính của luận văn được trình bày trong 3 chương:
- Chương 1: Cơ sở lí luận về quản lí dạy học theo hướng phát triển hoạt
động tự học của sinh viên trường đại học.
- Chương 2: Thực trạng quản lí dạy học theo hướng phát triển hoạt
động tự học của sinh viên tại Học viện Chính sách và Phát triển.


6
- Chương 3: Biện pháp quản lí dạy học theo hướng phát triển hoạt động
tự học của sinh viên tại Học viện Chính sách và Phát triển.


7
CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ DẠY HỌC THEO HƢỚNG PHÁT
TRIỂN HOẠT ĐỘNG TỰ HỌC CỦA SINH VIÊN ĐẠI HỌC
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
Trong quá trình hội nhập quốc tế hiện nay, Đảng và Nhà nước ta đã xác
định giáo dục là quốc sách hàng đầu, đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho phát
triển. Tuy nhiên, thước đo chất lượng giáo dục – đào tạo (GD - ĐT) lại là kết
quả của người học. Do đó, quá trình GD - ĐT cần phải chú trọng hoạt động
quản lí dạy học nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động tự học cho người học.

1.1.1. Những nghiên cứu về quản lí dạy học đại học
Việc chuyển đổi đào tạo đại học từ niên chế sang hệ thống tín chỉ thực sự
là một cuộc cách mạng trong hệ thống giáo dục đại học của Việt Nam. Đây
không chỉ đơn thuần là một cuộc cách mạng về PPDH, phương pháp kiểm tra,
đánh giá mà còn là một cuộc cách mạng toàn diện bao gồm cả tư tưởng, tổ
chức và quản lí GD - ĐT. Thời gian qua đã có nhiều hội thảo được tổ chức hay
các tác giả nghiên cứu và phân tích hình thức đào tạo theo học chế tín chỉ,
trong đó có nhiều vấn đề đáng lưu tâm, đặc biệt là vấn đề quản lí dạy học
(QLDH) đại học, như:
- Cuốn “Quản lí và lãnh đạo nhà trường hiệu quả” của Trần Kiểm. Cuốn
sách đi sâu vào phân tích các nội dung như: năng lực và phẩm chất của Hiệu
trưởng, các tiếp cận cụ thể, các kĩ năng cần thiết như là sự thể hiện năng lực
của Hiệu trưởng trong quản lí và lãnh đạo nhà trường hiệu quả [23].
- Đặng Thành Hưng có bài báo trên Tạp chí Khoa học giáo dục về “Bản chất
của quản lí giáo dục”. Tác giả nhấn mạnh về vấn đề bản chất của quản lí nói
chung và bản chất của quản lí giáo dục (QLGD) nói riêng đồng thời khẳng định
quản lí là một dạng lao động xã hội đặc biệt, cần được quan tâm và coi trọng [12].
- Sách chuyên khảo của Nguyễn Mai Hương “Quản lí quá trình dạy và
học theo học chế tín chỉ trong các trường đại học ở Việt Nam giai đoạn hiện


8
nay”. Cuốn sách đã có những đóng góp tích cực trong quá trình triển khai một
phương thức đào tạo mới trong các trường đại học như: các đặc điểm của học
chế tín chỉ (HCTC), các điều kiện để triển khai trên cơ sở tổng hợp và so sánh
giữa hai hệ thống QLĐT niên chế và tín chỉ, thực tiễn triển khai đào tạo theo
HCTC tại một số trường Đại học ở Việt Nam, các biện pháp được đề xuất
nhằm triển khai thành công HCTC trong các trường đại học ở Việt Nam trong
giai đoạn hiện nay [16].
- Cuốn “Những vấn đề cơ bản của Khoa học quản lí giáo dục” của Trần

Kiểm. Cuốn sách cung cấp những kiến thức cơ bản, hiện đại, thực tiễn về
Khoa học QLGD, như đại cương về quản lí và QLGD, quá trình QLGD, quản
lí và lãnh đạo nhà trường, lao động QLGD,… được tác giả trình bày một cách
hệ thống và sâu sắc [24].
- Kỷ yếu Hội thảo khoa học quốc tế “Đào tạo và nghiên cứu về kinh tế thị
trường của các trường đại học Việt Nam” do Đại học Kinh tế quốc dân tổ
chức. 500 đại biểu trong và ngoài nước tham gia Hội thảo cùng thảo luận theo
chủ đề: Phát triển liên kết Quốc tế trong đào tạo và nghiên cứu khoa học; Các
vấn đề mới nổi về Kinh tế và Quản trị Kinh doanh trong bối cảnh hội nhập
quốc tế; Đào tạo và khuyến khích tinh thần doanh nhân cho sinh viên các
trường đại học [3].
Bên cạnh những công trình nghiên cứu về đào tạo đại học của các
chuyên gia hay các trường đại học có uy tín, Học viện Chính sách và Phát triển
cũng đã có vài nghiên cứu theo nội dung trên, như:
- Báo cáo Hội thảo “Tổ chức đào tạo và đổi mới phương pháp giảng dạy
theo HCTC” do Học viện Chính sách và Phát triển tổ chức. Tại Hội thảo, các
tác giả đã trình bày các bài tham luận nhấn mạnh những ưu điểm và mặt tích
cực mà hình thức đào tạo theo HCTC đem lại cho sinh viên và giảng viên. Tuy
nhiên, các tác giả cũng phân tích và đưa ra những nhược điểm và khó khăn
trong công tác quản lí và giảng dạy khi triển khai hình thức đào tạo này [18].


9
- Báo cáo tổng hợp Đề tài “Nghiên cứu và đề xuất các giải pháp nâng
cao chất lượng quản lí đào tạo đại học và sau đại học của Học viện Chính sách
và Phát triển”. Đề tài đã nghiên cứu và đánh giá thực trạng công tác đào tạo tại
Học viện, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm nâng cao chất lượng
QLĐT đại học và sau đại học của Học viện trong thời gian tới [20].
1.1.2. Những nghiên cứu về phát triển hoạt động tự học của sinh viên
Đào tạo theo HCTC là một phương thức đào tạo tiên tiến trên thế giới.

Đã có nhiều đề tài nghiên cứu được thực hiện nhằm làm rõ vai trò của tự học
đối với kết quả học tập của sinh viên nói riêng và đối với chất lượng đào tạo
của một cơ sở đào tạo nói chung trong đào tạo theo HCTC. Ta có thể kể đến
một vài nghiên cứu sau:
- Với Chủ tịch Hồ Chí Minh, tự học có vai trò đặc biệt quan trọng, là
một trong những yếu tố quyết định tạo nên trí tuệ của Người. Tự học tập và
học tập suốt đời là một luận điểm quan trọng trong tư tưởng Hồ Chí Minh về
giáo dục.
Vấn đề tự học của sinh viên cũng đã được nhiều nhà khoa học, nhiều tác
giả quan tâm nghiên cứu ở những khía cạnh khác nhau. Một số công trình
nghiên cứu tiêu biểu gồm: “Vị trí của tự học tự đào tạo trong quá trình dạy học
giáo dục và đào tạo” của Trần Bá Hoành [11]; “Học và dạy cách học” của Vũ
Văn Tảo [30], “Dạy tự học cho sinh viên trong các nhà trường Cao đẳng Đại
học chuyên nghiệp” của Thái Duy Tuyên[33]... Tại đây, các tác giả đã chỉ rõ
vai trò, tầm quan trọng của hoạt động tự học (HĐTH), biện pháp sư phạm của
người thầy nhằm hướng dẫn cho người học phương pháp tự học, hình thành ở
người học kĩ năng tự học. Đồng thời, các tác giả cũng đề ra một số biện pháp
tổ chức, quản lí HĐTH của sinh viên.
Ngoài ra, nhiều cơ sở đào tạo cũng đã tổ chức những Hội nghị hay có
các bài nghiên cứu sâu hơn giúp các nhà QLGD hiểu hơn và có cách quản lí
nội dung tự học của sinh viên hiệu quả hơn, như: Kỉ yếu Hội thảo Khoa học


10
cấp Trường "Hoạt động tự học, tự nghiên cứu của sinh viên Trường Đại học
Tiền Giang: Thực trạng và giải pháp" do Đại học Tiền Giang tổ chức [4]; Kỉ
yếu Hội thảo “Quản lí 2 giờ tự học của sinh viên” do trường Đại học Cần Thơ
tổ chức [5]… Các bài tham luận tại các Hội thảo đã chú trọng việc phân tích,
đánh giá thực trạng HĐTH, tự nghiên cứu của sinh viên; vai trò của người
giảng viên đối với vấn đề tự học của sinh viên và đề xuất một vài giải pháp

nhằm hình thành và phát triển năng lực tự học của sinh viên.
Từ các thành quả nghiên cứu về vấn đề tự học của sinh viên như trên,
tác giả nhận thức sâu sắc việc cần kế thừa, tiếp thu những thành quả đó một
cách có chọn lọc để đề xuất những biện pháp tăng cường quản lí hoạt động dạy
học (HĐDH) theo hướng phát triển HĐTH cho sinh viên Học viện Chính sách
và Phát triển, nhằm giúp sinh viên xây dựng và phát triển năng lực tự học của
bản thân, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng yêu cầu của Học viện
trong giai đoạn hiện nay.
1.2.

Quản lí dạy học và tự học

1.2.1. Quản lí dạy học
1.2.1.1. Khái niệm quản lí
Xuất phát từ những góc độ nghiên cứu khác nhau, rất nhiều học giả
trong và ngoài nước đã đưa ra giải thích không giống nhau về quản lí. Cho đến
nay, vẫn chưa có một định nghĩa thống nhất về quản lí. Các trường phái quản lí
học đã đưa ra những định nghĩa về quản lí như sau:
- Theo Đỗ Hoàng Toàn: “quản lí là sự tác động có hướng đích của chủ
thể quản lí đến một hệ thống nào đó nhằm biến đổi nó từ trạng thái này sang
trạng thái khác theo nguyên lí phá vỡ hệ thống cũ để tạo lập hệ thống mới và
điều khiển hệ thống” [32].
- Theo Vũ Ngọc Hải: “Quản lí là sự tác động có tổ chức, có hướng
đích của chủ thể quản lí tới đối tượng quản lí nhằm đạt mục tiêu đề ra” [9].


11
- Theo tác giả Đặng Quốc Bảo: “Bản chất của hoạt động quản lí nhằm
làm cho hệ thống vận hành theo mục tiêu đặt ra và tiến đến các trạng thái có
tính chất lượng mới” [6].

- Theo Đặng Thành Hưng: “Quản lí là một dạng lao động đặc biệt nhằm
gây ảnh hưởng, điều khiển, phải hợp lao động của người khác hoặc của nhiều
người khác trong cùng tổ chức hoặc cùng công việc nhằm thay đổi hành vi và
ý thức của họ, định hướng và tăng hiệu quả lao động của họ, để đạt mục tiêu
của tổ chức hoặc lợi ích của công việc cùng sự thỏa mãn của những người
tham gia” [12].
Từ các khái niệm trên, tác giả xác định khái niệm quản lí: Quản lí là sự
tác động liên tục có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lí lên khách thể
quản lí trong một tổ chức thông qua quá trình lập kế hoạch, tổ chức lãnh đạo
và kiểm tra nhằm đạt được mục tiêu đặt ra trong điều kiện biến động của môi
trường. Quản lí là hoạt động vốn có của xã hội ở bất kì trình độ phát triển nào
của nó.
Với những phân tích trên mọi hoạt động quản lí đều phải do 4 yếu tố cơ
bản sau cấu thành:
+ Chủ thể quản lí, trả lời câu hỏi: do ai quản lí?
+ Khách thể quản lí, trả lời câu hỏi: quản lí cái gì?
+ Mục đích quản lí, trả lời câu hỏi: quản lí vì cái gì?
+ Môi trường và điều kiện tổ chức, trả lời câu hỏi: quản lí trong hoàn
cảnh nào?
1.2.1.2. Quản lí nhà trường
QLGD gồm quản lí nhà nước đối với hệ thống giáo dục quốc dân và
quản lí các đơn vị giáo dục, gọi chung là quản lí nhà trường. Ngày nay, nhà
trường được thừa nhận rộng rãi như một thiết chế chuyên biệt của xã hội để
GD - ĐT thế hệ trẻ thành những người có tri thức, sức khỏe, phẩm chất chung
của hệ thống giáo dục.


12
Quản lí nhà trường (QLNT) là một bộ phận trong QLGD. Vì vậy,
QLNT là một loại QLGD đặc thù được thực hiện ở tầm vi mô. Về bản chất,

QLNT là quản lí con người. Điều đó tạo cho các chủ thể (người dạy và người
học) trong nhà trường một sự liên kết chặt chẽ không những chỉ bởi cơ chế
hoạt động của những tính quy luật khách quan của một tổ chức xã hội – nhà
trường, mà còn bởi hoạt động chủ quan, hoạt động quản lí của chính bản thân
giáo viên và học sinh.
Theo Phạm Minh Hạc cho rằng: “Quản lí nhà trường ở Việt Nam là thực
hiện đường lối của Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình, đưa nhà trường
vận hành theo nguyên lí giáo dục để tiến tới mục tiêu giáo dục, mục tiêu đào
tạo với thế hệ trẻ và với từng học sinh” [8, tr.2].
Theo Trần Kiểm thì “Quản lí nhà trường thực chất là việc xác dịnh vị trí
của mỗi người trong hệ thống xã hội, là quy định chức năng, quyền hạn, nghĩa
vụ, quan hệ vùng vai trò xã hội của họ mà trước hết là trong phạm vi nhà
trường với tư cách là một tổ chức xã hội [23, tr.259].
Từ các khái niệm trên, tác giả xác định khái niệm quản lí nhà trường:
quản lí nhà trường là quản lí quá trình giáo dục và dạy học của nhà trường để
thực hiện các sứ mạng của nhà trường.
Trong quản lí và thực tiễn QLNT gồm hai loại quản lí:
- Một là: quản lí là chủ thể bên trên và bên ngoài nhà trường nhằm định
hướng cho nhà trường, tạo điều kiện cho nhà trường hoạt động và phát triển
(các cấp QLNT và sự hợp tác, giám sát của xã hội).
- Hai là: quản lí của chính chủ thể bên trong nhà trường, hoạt động tổ
chức các chủ trương, chính sách giáo dục thành các kế hoạch hoạt động, tổ
chức chỉ đạo và kiểm tra để đưa nhà trường đạt tới mục tiêu đã đề ra (thực hiện
các chức năng quản lí của một tổ chức).
QLNT thực chất là quản lí quá trình giáo dục và dạy học của nhà trường
để thực hiện sứ mạng của nhà trường. QLNT khác với các loại quản lí xã hội


13
khác, được quy định bởi bản chất sư phạm của người giảng viên, bản chất của

QTDH, giáo dục trong đó mọi thành viên của nhà trường vừa là đối tượng
quản lí vừa là chủ thể hoạt động của bản thân mình. Sản phẩm tạo ra của nhà
trường là nhân cách của người học được hình thành trong quá trình học tập, tu
dưỡng và rèn luyện theo yêu cầu xã hội và được xã hội thừa nhận.
1.2.3. Dạy học đại học
Dạy học là hai mặt của một quá trình luôn luôn tác động qua lại, bổ sung
cho nhau, quyết định lẫn nhau thông qua hoạt động cộng tác nhằm tạo cho
người học khả năng phát triển trí tuệ, góp phần hoàn thiện nhân cách. Việc lựa
chọn PPDH học đại học phải phù hợp với mục tiêu đào tạo ở bậc đại học trong
thời kỳ đổi mới đất nước.
1.2.2.1. Khái niệm dạy học đại học
Dạy học đại học là Dạy cách học. Do đặc điểm mục tiêu bậc học đại học
là đào tạo nguồn nhân lực tư duy cho xã hội và nội dung đào tạo ở đại học phải
có tính hiện đại và phát triển, bám sát mục tiêu nghề nghiệp... nên việc dạy và
học ở đại học có đặc thù riêng.
Dạy học là một khoa học và cũng là một nghệ thuật. Trong đó:
- Tính khoa học của dạy học đại học đòi hỏi phải nắm vững bản chất của
quá trình đào tạo đại học: Dạy học đại học là dạy nhận thức (Cognitive), dạy kĩ
năng (Psychomotor) và dạy cảm nhận (Affective). Tùy theo khoa học (Tự
nhiên hay Xã hội – Nhân văn, Cơ bản hay Công nghệ, Kĩ thuật …), và tuỳ theo
mục tiêu đào tạo (Đại học hay Sau đại học, chuyên môn hay nghiệp vụ, …) mà
chọn chủ điểm hay trọng tâm về dạy nhận thức, dạy kĩ năng hay dạy cảm nhận
cho phù hợp.
- Tính nghệ thuật của việc dạy học đại học thể hiện ở năng lực của giảng
viên làm sao cho khơi dậy được tiềm năng tiếp thu, phát triển và sáng tạo của
người học để nhận thức, để cảm nhận và để có kĩ năng cao.


14
Như vậy, giảng viên nào càng nắm vững tính khoa học và nghệ thuật

của việc dạy học thì sẽ dạy cho sinh viên có được các bậc nhận thức, bậc cảm
nhận hay bậc kĩ năng càng cao và giảng viên đó sẽ có chất lượng dạy học cao,
đồng thời sản phẩm đào tạo cũng có chất lượng cao.
1.2.2.2. Đặc điểm dạy học đại học
Dạy cách học ở trường đại học gồm năm vấn đề sau:
- Dạy cách lập kế hoạch học tập: gồm dạy cách lập kế hoạch phấn đấu
trong học tập để đạt được mục tiêu đề ra và dạy cách lập kế hoạch sử dụng quỹ
thời gian học tập một cách hợp lí.
- Dạy cách nghe giảng và ghi bài trên lớp: Nguyên tắc chung là nghe và
ghi bài học đầy đủ, chi tiết. Kết hợp đồng thời thính giác, thị giác, tri giác để
lĩnh hội bài học một cách nhanh nhất, có thể tái hiện lại thông tin - tri thức một
cách dễ dàng và chính xác nhất.
- Dạy cách học bài: có thể là tự học hoặc học theo nhóm. Tự học là học
theo các bậc nhận thức cao, học tư duy trừu tượng, tư duy phê phán…. trong
mối quan hệ hệ thống của các kiến thức.
- Dạy cách đọc sách: Đây là khâu cốt lõi của sinh viên đại học trong tự
học. Dạy cách đọc sách là dạy sinh viên cách chọn sách phù hợp với mục tiêu
môn học, phù hợp với trình độ người học.
- Dạy cách nghiên cứu và giải quyết vấn đề: Dạy cách nghiên cứu vấn
đề: Sau khi chọn vấn đề nghiên cứu phù hợp, cần biết cách xây dung đề cương
nghiên cứu, cách thu thập tư liệu, cách phân tích, tổng hợp và đề xuất phương
hướng giải quyết vấn đề; Dạy cách giải quyết vấn đề: cách chọn phương pháp
giải quyết vấn đề, các bước triển khai, giải quyết vấn đề, cách kiểm tra đánh
giá kết quả giải quyết vấn đề.
Theo tác giả Đặng Xuân Hải [10, tr.115] thì việc hướng dẫn tự học, tự
nghiên cứu trong học tâp đối với sinh viên cần quan tâm thêm 3 vấn đề sau:
+ Xác định phong cách học tập của từng sinh viên: