đặc điểm hội đồng quản trị và hiệu qủa hoạt động doanh nghiệp niêm yết trên sàn chứng khoán hà nội hastc

BO. GIAO DUC
. VA DAO TAO
.

.

.

TRUONG DAI HOC MO THANH PHO HO CHI MINH

LE CONG THI.¢N

D~C DIEM H<)I DONG QUAN TRJ VA Hll~U QUA
-

.....

A

s.

A

HOAT DONG DOANH NGHIEP NIEM YET TREN
. SAN.CHUNG KHOAN HA N<)I (HASTC)

Chuyen nganh

: Tai chinh - Ngan hang

Ma s6 chuyen nganh

: 60 34 02 o1
TRI/ONG D~I HOC Md TP.HCM

THU' Vl~N
LU~N VAN TH~C SY TAI CHINH - NGAN HANG

Nguai hu6ng dftn khoa h9c:

TS. NGUYEN QUANG TRUNG

TP. HB Chi Minh, 2014


Lu~n

van Thi;tc sy Tai chinh-Ngan hang

LOI CAM DOAN
Toi cam doan rfulg lu~n van nay "D(lc diRm Hpi dJng quan tri va hi?u qua

ho{lt dpng doanh nghi?p niem yit tren san chtmg khoan Ha Npi (HASTC)" la bai
nghien Clru Cua chinh toi.
Ngoi;ti trir nhfrng tai li~u tham khao duqc trich dful trong lu~n van nay, toi cam
doan toan phdn hay nhfrng phdn nho cua lu~n van nay chua tung duqc cong b6 ho~c

duqc su d\mg dS nh~n bfulg cfip 6 nhfrng nai khac.
Khong c6 san phAm ho~c nghien c(ru nao cua nguai khac duqc su dvng trong
lu~n van nay ma khong duqc trich dfin theo dung quy dinh.

Lu~n van nay chua bao gia duqc nc)p dS nh~n b~ng cfip nao ti;ti cac truang di;ti

hQC

ho~c

CO' SCT dao ti;tO nao khac.

Tp. Hf> Chi Minh, Nam 2014

LE CONG THI~N

Trang i


Lu~n

van Thc;tc sy Tai chinh - Ngan hang

LOI CAMON
Lu~n van nay dugc hoan thanh v6i S\f giup da, hfl trg, nh~c nh& va d{mg vien

nhi~t tinh cua giao vien hu6ng dful, thfty co cac b<) mon, ngucri than va bc;tn be. Toi

xin dugc gui d€n h9 tftt ca lai tri an chan thanh nhftt.
Lai dftu tien, toi tran tr9ng bay to long bi€t on sau s~c nhftt d€n Ti€n sI Nguy€n
Quang Trung va Ti€n sI Vo H6ng Due, nhfrng ngucri Thfty da hu6ng d~n va hfl trg toi
v6i tftt ca nhi~t tam d~ hoan tftt nghien Clru. Thfty da khuyen bao va d<)ng vien toi
VUQ't qua dUQ'C chinh minh trong hoan Canh kh6 khan nhftt cua qua trinh nghien Clru.
Va toi lfty lam vinh hc;tnh va t\l' hao d~ m<;tnh dc;tn n6i rilng toi th~t S\f may m~n dugc

cac Thfty quan tam, dc;ty dfl.
Ben cc;tnh d6, toi chan thanh cam an PGS - Ti€n sI Nguy€n Minh Ha - Tru&ng
khoa dao tc;to Sau dc;ti h9c, ngucri luon an cftn theo sat toi su6t qua trinh h9c va hu6ng
d~n toi nhfrng phuong phap h9c t~p hi~u qua. Thfty la m<)t tftm guong sang ma toi uoi

theo tren su6t con duang h9c t~p cua minh. Va toi cling gl'ri d€n Quy Thfty Co tham
gia giang dc;ty kh6a cao h9c Tai chinh - Ngan hang lai bi€t an chan thanh vi mfli
ngucri da cung cftp ki€n thuc va kinh nghi~m quy bau nhftt ma h9 tich lily dugc trong
CUQC s6ng, Cong vi~C Va nghien Clru.
Ngoai ra, toi cling khong quen cam on nhfrng nguai bc;tn, nguai anh em than
thi€t nhftt cua toi trong qua trinh h9c t~p. H9 luon la nhfrng nguai than, nguai hfl trg,
ngucri hu6ng d~n nhi~t tinh nhftt giup t6i th\fc hi~n xuyen su6t nghien c(ru nay. M<)t
each cong tam nhftt, toi se kh6 vugt qua giai do<;tn nghien c(ru nay dung ti€n d9 n€u
thi€u di tinh thftn, nhi~t huy€t ma h9 truy€n cho toi.
Cu6i cimg, toi cling xin bay to long bi€t on m<)t vai nguai "anh em", nguai
bc;tn "d(lc bi~t" da giup toi v€ nhi€u m(lt trong ca qua trinh h9c t~p va nghien ctru.
Tran tr9ng cam on.

Trang ii


Lu~n

van

Th~c

sy Tai chinh-Ngan hang

TOM TAT NGHIEN CUu

Nghien c(ru nay duqc th\l'C hi~n nh~m xac djnh va do lu0ng tac d<)ng cua d~c
di€m H<)i d6ng quan tri (HDQT) d€n hi~u qua ho~t d<)ng cong ty cua cac doanh
nghi~p niem y€t tren thi tru0ng chimg khoan Ha N<)i trong giai do~n tir nam 2009

dSn nam 2013. Lu~n van SU d\ffig mo hinh anh hu6ng c6 dinh (FEM-Fixed Effects
Model) d€ u6c luqng mo hinh h6i quy. D\l'a tren vi~c luge khao cac ca s6 ly thuySt
lien quan va k€t qua d~t duqc tir cac nghien c(ru dinh luqng khac da thµc hi~n, lu~n
van ti€n hanh xay d\fllg khung tiSp c~ nghien c(ru cfing nhu dinh hinh, phat tri€n cac
gia thuy€t nghien c(ru nh~m dµ doan v€ m6i lien h~ gifra d~c di€m HDQT v6i hi~u
qua ho~t d<)ng cong ty. D~c di€m HDQT duqc th€ hi~n bfug cac bi€n nhu: quy mo
HDQT (BSIZE),

ry !¢ sa hfru v6n HDQT (OWN), trinh d(J h9c win HDQT (EDU) va

quyJn kiem nhi?m HDQT (DUAL). D6ng thai, hi~u qua ho~t d(mg cong ty duqc do
lu0ng b~ng ty s6 gifra lqi nhu~ va v6n chu s6 hfru (ROE).
KSt qua nghien c(ru th\fc nghi~m cho thfty,

ry !¢so· hfru v6n HDQT (OWN) ·va

trinh d(J h9c win HDQT (EDU) tac d<)ng tieu qrc d€n hi~u qua ho~t d<)ng cong ty
(ROE) cua cac doanh nghi~p niem ySt tren HASTC trong giai do~ nghien c(ru.
Nghien c(ru con cho thfty, quyJn kiem nhi?m HDQT (DUAL) tac d<)ng tich cµc dSn
hi~u qua ho~t d<)ng cong ty (ROE). Ngoai ra, kSt qua nghien c(ru ding cho thfty quy

mo HDQT (BSIZE) chua tac d<)ng d€n hi~u qua ho~t d<)ng cong ty (ROE). N6i each
khac, chua c6 m6i lien h~ gifra quy mo cong ty va hi~u qua cong ty.
Lu~n van da cung cftp sµ hi€u bi€t v€ m6i lien h~ gifra d~c di€m HDQT va
hi~u qua ho~t d<)ng cong ty tren san chimg khoan Ha N<)i (HASTC). Do d6, kSt qua

nghien c(ru thµc nghi~m trong lu~n van c6 gia tri tham khao nhftt dinh v6i nhi€u dfJi
tuqng khac nhau trong n€n kinh t€ nhu: nha ho~ch djnh chinh sach, cac cong ty niem
ySt va cac nha d~u tu chimg khoan.

Trang iii


Lu~n

van The;tc

sy Tai chinh -

.

Ngan hang

.

DANH MUC HINH VA DO THI

Trang
Hinh 1: M6i quan h~ cua d(lc di€m HDQT d~n hi~u qua hoe;tt d(mg
doanh nghi~p ........................................................................................................ -17-

Trang iv


Lu~n

van ThC:te sy Tai ehinh - Ngan hang

.

DANH MUC BANG BIEU
Trang
Bang 3.1 Bang mo ta die bien do lubng trong mo hinh nghien efru ................... -29Bang 4.1: Bang th6ng ke nganh trong mdu nghien euu qua eae nam .................. -34Bang 4.2: Bang th6ng ke mo ta eae bien quan sat ............................................... -35.1·'

Bang 4.3 Bang ma tr~n tuong quan gifra eae bien trong mo hinh ....................... -36Bang 4.4 Ket qua ki~m dinh phuong sai eua sai s6 khong d6i ............................ -37Bang 4.5 Ki~m dinh tl,r tuong quan ...................................................................... -37Bang 4.6 Ket qua ki~m dinh Hausman ................................................................ -38Bang 4.7 Ket qua h6i quy anh hu6ng e6 dinh (FEM) .......................................... -39Bang 4.8 T6m luge ky v9ng dftu va ket qua ........................................................ -41-

Trang v


Lu~n

van Th~c sy Tai chinh - Ngan hang

.

DANH MUC VIET TAT
ctg

cac tac gia

FEM

Fixed Effects Model
Phuong phap anh hu6ng cb dinh

REM

Random Effects Model

'
.'

Phuong phap anh hu6ng ngfiu nhien

'

HAS TC

San giao dich ch(rng khoan Ha N<)i

HOSE

San giao dich ch(rng khoan Hb Chi Minh

HDQT

H<)i dbng quan tri

NAICS

North American Industrial Classification System
H~ thbng phan nganh cong nghi~p B~c My

OECD

Organisation of Economic Cooperation and Development

T6 chuc hqp tac va phat tri~n kinh t~

OLS

Ordinary Least Squares
Binh phuong be nh~t thong thu0ng

VIF

Variance Inflation Factor

Trang vi


Lu~n

van ThC:tc

sy Tai chinh-Ngan hang

.

.

MUCLUC
Trang
'

LOI CAM DO AN ......................................................................................................... i
,

'

LOI CAM ON ............................................................................................................... ii
,

"

~

,

TOM TAT NGHIEN CUU ......................................................................................... iii

MVC LVC .................................................................................................................... iv
'

DANH MVC HINH ................................................................................................... vii
?

•

DANH MVC BANG BIEU ....................................................................................... viii
.I·,

,

'

.c

~

DANH MVC CAC TU VIET TAT ............................................................................ ix

CHUONG 1: GIOI THI-E:U TONG QUAN NGHIEN Ciru - 1 I. I.

V~n d~ nghien cuu ............................................................................................................... - I

I .2.
I .3.

I .4 .

Cau hoi nghien ClrU ···············.·······························································································- 2
Mvc tieu ngh ien cuu ............................................................................................................. - 2
A•
' ........................................................................................ - 2
f) 01
tuqng va' ph ~m v1. ngh'A
ten cuu

I.5.

Phuong phap nghien Clru ...................................................................................................... -3

I .6.

Dong g6p cua nghien

4

K~t c~u lu~n van ................................................................................................................... - 4

I.7.

.r

CHu ONG 2:
2. I.

ClrU .................................................................................................... -

ca sa LY THUYET ......................................... - 6 '?

,

.c.

Cac khai niem quan trQng .................................................................................................... - 6

2. I. I.

Quan tri cong ty ............................................................................................................ - 6

2. I .2.

Hieu qua ho~t d()ng cong ty ......................................................................................... - 8

2. I .3.

H()i d6ng quan tri ......................................................................................................... - 9
, tq• .............................................................................................. - 9
V at tro hA'
Qt d~ong quan

2 . I .4 .

2.2.

o

'

Ly thuy~t v~ quan tri cong ty ............................................................................................. - I 0

2. 2.2.

A ngua1
'"d'd'A
L y'h
t uyet
~t t~n ............................................................................................ - IO
/. ve>.. quan
"
Ly' thuyet
tq• .................................................................................................. - I 1

2.2.3.

Ly thuy~t rang bu()c cac ngu6n lµc ............................................................................ - 12

2.2.4.

Ly thuy~t chuyen quy~n quan ly ................................................................................ - 13

22I
. . .

Ly thuy~t cac ben lien quan ....................................................................................... - 14
' ng h"A
' truac
' va' cac
' g1a
., t h uyet
A
' ........................................................... - 15
ten cuu
ng h"A
ten cuu
Cac

2.2.5.
. .
23

2.3 .1.

232
. . .

Quy mo h()i d6ng quan tri .......................................................................................... - I 7
A
,
HA'd~
, tq. ..................................................................... .. 18
T y'IA~ sa'h-uu von
cua
Qt ong quan

Trang vii


Lu~n

van Th~c

sy Tai chinh -

Ngan hang

2.3 .3.

Trinh d9 h9c viin HC)i d6ng quan tri ........................................................................... - 19

2.3.4.

QuySn kiem nhi~m cua HC)i d6ng quan tri ................................................................. - 20

CHUONG 3: PHUONG PHAP NGHIEN

cUu ..................... - 23 -

3.1. M~u va du li~u nghien cuu ...................................................................................................... - 23
3 .1.1. M~u nghien cuu ................................................................................................................ - 23
3 .1.2. Du

Ji~u

nghien ctru ........................................................................................................... - 24

3.2. Cac bi~n do Juemg trong mo hlnh nghien Clru .................................................................... :.... - 25
3 .2.1. Bi~n phµ thu{)c (Hi~u qua ho~t d{)ng doanh nghi~p) ........................................................ - 25

3.2.2. Bi~n d{)c l~p (Bi~n giai thich) .......................................................................................... - 26
..

.•

'

3.2.3. Bi~n ki~m soat .................................................................................................................. - 28
3 .3 .

3 .4.

' tat
:. cac
' b""
' ......................................................... - 29

T om
1en su, d µng trong moAh'mh ngh"A
1en cuu
•A
A cuu
' ............................................................................... - 3_0
' xu, Iy' soI. , 1~u
Ph uong p h ap
ng h.1en

3 .4.1. Th6ng ke mo ta du li~u .................................................................................................... - 30

3.4.2. Phan tich tuong quan gifra cac bi~n trong mo hlnh .......................................................... - 30
3 .4.3. Ki~m djnh phuong sai sai s6 thay d6i .............................................................................. - 31
3.4.4. Ki~m djnh hi~n tuQ"Ilg t\f tuong quan .............................................................................. - 31
3.4.5. L\fa ch9n mo hinh h6i quy phu hqp

················································································~ 32

CHUONG 4: KET QUA NGHIEN cUu ................................. - 33 d""'
' mau
~ ng h"A
' ........................................................................................... - 33
1em cua
1en cuu

4. 1.

n~
u~c

4.2.

Ma tr~n tuong quan ............................................................................................................ - 36

4.3.

K~t qua h6i quy .................................................................................................................. - 36

4.3.1. K~t qua ki€m djnh ............................................................................................................ - 36
4.3.2. Ki€m dinh phuong sai sai s6 thay d6i .............................................................................. - 37
4.3.3. Ki€m dinh t\f tuang quan ................................................................................................. - 37
4.3.4. L\fa ch9n mo hinh phu hqp (Hausman Test) .................................................................... - 38
4.4.

K~t qua tr6c ltrQ"Ilg b&ng phuong phap anh hu&ng cf> djnh (FEM) .................................... - 38

4.5.

Thao lu~n k~t qua ............................................................................................................... - 40

4.5.1.

Quy mo HDQT (BSIZE) ............................................................................................ - 41

4.5.2.

Ty I~ so hfru v6n HDQT (OWN) ............................................................................... - 42

4.5.3.

Trinh d9 h9c viin HDQT (EDU) ................................................................................ - 42

4.5.4.

QuySn kiem nhi~m HDQT (DUAL) .......................................................................... - 43

.

.

CHUONG 5: KET LUAN VA KIEN NGHI ............................ - 45 5.1.

T6ng hqp cac di€m chinh trong nghien ct'.ru ....................................................................... - 45

5.2.

T6m t~t k~t qua nghien ctru ................................................................................................ - 46

5.2.1.

5 .2 .2 .

M6i quan h~ cung chiSu ............................................................................................. - 46
I. o
~
quan h~ tra1oc ho1eu
................................................................................................ .. 46
M 01
A

'

Trang viii


Lu~n

5.2.3.

sy Tai chinh -

Ngan hang

Khong c6 mbi quan h~ ............................................................................................... - 47

Dong g6p cua nghien CUu .................................................................................................. - 47

5.3.

ho~ch

5 .3 .1.

Cac nha

5.3.2.

Cac cong ty niem y€t .................................................................................................. - 48

5.3.3.

Cac nha dfiu tu chlr11g khoan ...................................................................................... - 49

djnh chfnh sach .................................................................................. - 4 7

'
' t1ep
.J.
. '. h ~n va' h uang
G 101
ngh'~
ten cuu
.................................................................................... - 50

5 .4 .

h~n

nghien ci'.tu ................................................................................................... - 50

5.4.1.

Gi6i

542
. . .

'
' ttep

.J. ............................................................................................... - 51
H uang
ngh'~
1en cuu

K€t Ju~n .............................................................................................................................. - 51

5.5.
'

van Th~c

TAI

-

LI~U

?

THAM KHAO ....................................................................................... - x

Trang ix


Lu~n

van

Th~c

sy Tai chinh-Ngan hang

CHUONGl
GIOI THI~U TONG QUAN NGHIEN
1.1. vAn d~ nghien

CUu

CtfU

Trong moi truang kinh doanh toan cdu va h()i nh~p sau r()ng cua n€n kinh tS
Vi~t Nam vao kinh tS thS gi6i thi cong tac quan trj trong cac cong ty c6 phdn d.6ng

vai tro quan trc;mg. Giai do~n khung hoang kinh tS trong nhfrng nam qua chua hoan
toan kSt thuc va nhfrng h~ l\ly tfrt ySu cua n6 cung da Chinh di€u nay bu()c cac cong ty c6 phdn khong th€ xem nht; cong tac quan trj cua
minh va cung chinh vi ly do nay ma vai tro cua H()i d6ng quan trj (HDQT) ngay
cang quan tr9ng han bao gia. HDQT v6i tu each la nguai d~i di~n v6n cho c6 dong,
thay m~t c6 dong ki€m tra, giam sat cac giam d6c di€u hanh va danh gia kha nang
lanh

d~o,

quan trj cua h9 (Kaen, 2003).

Theo Adam va Ferreira (2007), HDQT c6 hai chuc nang ca ban la (i) chuc

n<1ng tu vein va (ii) chuc nang gicim sat. Chuc nang tu vfrn nhAm djnh hu6ng cho cac
giam d6c di€u hanh c6 cai nhin t6ng quan v€ tinh hinh ho~t d()ng cong ty tu d6 djnh

hinh each quan ly cong ty m()t each hi~u qua nhdt. Chuc nang giam sat nhAm m\lc
dich giam sat cac giam d6c di€u hanh d€ danh gia kha nang Ianh d~o va hi~u qua
ho~t d()ng cua cong ty nhAm dam bao rAng h9 luon hu6ng dSn lqi ich cua c6 dong

va lqi ich cac hen lien quan.
Ngoai ra, con nhi€u nghien cl'ru cung nhin nh~n tdm quan tr9ng cua HDQT
trong cac cong ty niem ySt. c\l th€, theo Uadiale (2010) cho rAng tinh tdt ySu phai
c6 m()t HDQT d€ thvc thi chuc nang giam sat hi~u qua Ianh d~o cua giam d6c di€u
hanh nhu th€ nao. Va theo Fama va Jensen (1983) cho rAng, HDQT c6 kha nang tac
d()ng dSn ca ch€ giam sat hi~u qua ho~t d()ng cua cac Ianh d~o cfrp cao trong cong ty
vi HDQT c6 quy€n thvc thi cac chinh sach luong thu6ng, b6 nhi~m, sa thai, muc
thu Iao. Chinh vi di€u nay, cac c6 dong phai d~c bi~t chu y dSn cac d~c diem cua
HDQT vi cac d~c diem nay se anh hu6ng nhi€u dSn hi~u qua ho~t d()ng cua cong ty.

0

Vi~t Nam, cac cong ty c6 phdn chua nhin nh~n thfru dao v€ vai tro quan

tr9ng cua HDQT cung nhu cac nghien ctru thvc nghi~m v€ m6i quan h~ gifra cac
d~c diem HDQT dSn hi~u qua ho~t d()ng cua cong ty cung rfrt it. Cac nghien cl'ru

dien hinh gdn day cua TS. Vo Hf>ng Due (2013) va ThS. Phan Bui Gia Thuy (2012)
Trang - 1 -


Lu~n

van

Th~c

sy Tai chinh - Ngan hang

chi t~p trung vao cac cong ty niem yet tren HOSE. Hon the nfra, cac nghien cilu
nay h~ ch€ trong each lµa ch9n va do lu0ng cac bien s6 c6 lien quan den hi~u qua
ho~t d(mg ,doanh nghi~p. Toi cho rAng d~c thu cua quan tri cong ty

a HAS TC c6 th€

tfm t~i nhfrng khac bi~t so v&i HOSE ma ThS. Phan Bui Gia Thuy (2012) da nghien

CUu. Them vao d6, sµ hoan

thi~n

trong

vi~c

lµa ch9n va each thuc do lu0ng cac

bi€n s6 se dong vai tro quan tr9ng vao k€t qua nghien cilu.
Xudt phat tir tfun quan tr9ng cua vdn d€ nghien cilu va nhAm cung cdp them
:"'

m<)t bAng chtrng khoa h9c dinh luqng cho san giao dich chtrng khoan Ha N<)i, v6n
thu0ng bi lang quen trong cac nghien cuu c6 lien quan den Vi~t Nam, nen d~ tai
"D~c di€m H<)i d6ng quan tri va hi~u qua ho~t d<)ng doanh nghi~p niem yet tren san

chtrng khoan Ha N<)i (HASTC)" dugc h,ra ch9n.

,

1.2. Cau hoi nghiCn clfu

Vdn d€ quan tri cong ty ngay cang thu hutsµ quan tam cua kha nhi€u doanh
nghi~p niem yet, gi&i d~u tu (cb dong) va chinh cac thanh vien trong HDQT cua

cong ty. D€ vdn d€ nghien CUu dugc ro rang hon thi nghien CUu nay se ti€n hanh
xem xet cac ly thuy€t ca sa va phan tich thµc nghi~m nhAm dua ra cac k€t lu~n d€
tra lai cho cau hoi sau:

-

D(lc ilidm cua HDQT ccic cong ty niem yit tren HASTC c6 tac il9ng ilin hi¢u
qua hoqt il9ng cua cong ty hay khong?
Tac il9ng nay se diln ra nhu thi nao (niu c6)?

1.3. Myc tiCu nghiCn clfu

Tir vi~c hinh thanh vdn d~ nghien cilu va cau hoi nghien cuu tren, d€ tai
nghien cilu se hu&ng den va mong mu6n d~t dugc cac m\lc tieu quan tr9ng nhu sau:
Do lu0ng tac d<)ng cua d~c di€m HDQT den hi~u qua ho~t d<)ng cong ty tren
HAS TC.
u€ xudt m<)t s6 giai phap tieu bi€u va kha thi cho vi~c quan tri cong ty.
Cac bu&c thµc hi~n d€ d~t dugc m\lc tieu nghien cuu nhu vira d€ c~p la n<)i
dung quan tr9ng, xuyen su6t trong toan b<) lu~n van. Cac chuong ti€p theo se trinh
bay ro cac bu&c c~n thµc hi~n.
1.4. Dfii hrQ'llg va ph~m vi nghien clfu

Trang - 2 -


Lu~n

van Th~c sy Tai chinh - Ngan hang

Nghien cuu duqc thµc

hi~n

thong qua khao sat gi6i

h~n

trong

ph~m

vi cac

cong ty phi tai chinh niem yet tren HASTC. Khao sat lo~i bo cac cong ty thm)c linh
vµc tai chinh nhu ngan hang, bdt d(mg san, bao hi€m, chtrng khoan va cac quy dftu
tu vi cac cong ty

ho~t

d(mg trong nhung linh vµc nay c6

d~c

thu rieng. Do v~y,

vi~c

bao gbm cac Cong ty ho~t d()ng trong linh VlJC nay trong nghien Clru CO kha nang
pha va ket cdu chung va xudt ra nhfrng ket qua khong c6 tinh thuyet ph\lc cao. Va
CO' s6 phan nganh trong nghien Clru nay dµa theo chuftn phan nganh cua C\lC th6ng
ke My (U.S. Census Bureau, 2008). Cac du li~u khao sat trong nghien ctru duqc ldy
tir bao cao tai chinh, thuyet minh bao cao tai chinh, bao cao thu0ng nien va cac du

..

li~u

lien quan tir website cua cac cong ty ch(rng khoan tren thi tru0ng trong giai

do~n

2009 -2013.

1.5. PhrrO'ng phap nghien cfru
Qua trinh nghien CUu SU d\lng phuang phap th6ng ke dinh luqng v6i mo hinh
hbi quy anh hu6ng c6 dinh (FEM-Fixed Effects Model). Qua trinh thµc hi~n duqc
tien hanh lftn luqt cac bu&c sau:
•

Bu&c 1: Xac dinh ca s6 du

li~u

c6 lien quan (du

li~u

tai chinh va phi tai

chinh cua cac cong ty tir website va du li~u cua cac cong ty niem yet tren
HASTC). Sau d6, t~p hqp tdt ca du li~u thu th~p duqc d€ dap (mg m\lC dich
nghien ctru.
•

Bu6c 2: Xac dinh cac nghien c(ru c6 lien quan neu dap (mg hai tieu chi: (i)
nghien c(ru c6 bien ph\l thu()c la hi~u qua ho~t d()ng cong ty (vi rdt it cac
nghien cuu lien quan den chi s6 ROE nen tac gia lµa ch9n luon cac nghien
ctru v~ hi~u qua ho~t d()ng cong ty bao gbm ca ROA va TOBINSQ), (ii)
nghien cuu da duqc cong b6 tren cac t~p chi chuyen nganh trong va ngoai
nu&c.

•

Bu&c 3: Tien hanh khao sat cac ly thuyet lien quan den vdn d~ nghien cuu d€
xac dinh cac yeu t6 quyet dinh duqc SU d\lng trong cac mo hinh nghien Clru
thµc nghi~m nhu (i)

ly thuyit nguai tlr;i di¢n, (ii) ly thuyit vJ quan trj, (iii) ly
thuyit rang bu9c ngu6n fz;tc, (iv) ly thuyit chuyen quyJn quan ly, (v) ly thuyit

ccic ben lien quan. Tiep theo la lµa ch9n cac bien d()c l~p d€ su d\lng trong

Trang - 3 -


Lu~n

van

Th~c

sy Tai chinh-Ngan hang

mo hinh nghien ctru nhu: quy mo HDQT, ty 1¢ sil hi'ru v6n HDQT, trinh

tl9

h<;>c vdn HDQT va quyJn kiem nhi¢m HDQT
•

Bu&c 4: Xay d\l'Ilg cac gia thuy€t nghien Clru va mo hinh nghien Clru dµa tren
n€n tang ly thuy€t quan tri cong ty va cac nghien clrl1 thµc nghi~m tru&c.

•

Bu&c 5: Su dl,lng phuong phap u&c luqng mo hinh h6i quy thich hqp va ki€m
soat cac khuy€t t~t trong mo hinh nhu: ki€m dinh phuong sai sai s6 thay d6i,
ki€m dinh tµ tuong quan cua phfin du giua cac bi€n s6 (thµc hi~n bAng
Eview 8) d€ cho ra cac k€t qua va xem xet cac k€t qua nay.

•

Bu&c 6: V€ phuong phap phan tich va lµa ch9n mo hinh thich hqp, d€ tai su
dl,lng phuong phap h6i quy anh hu6ng c6 dinh (FEM) d€ lµa ch9n mo hinh
phu hqp nhfit. Sau do SU dl,lng k€t qua thµc nghi~m lam CO"

sa d€ giai thich .

cac m6i quan h~ thong qua vi~c chfip nh~ hay bac bo cac gia thuy€t da dua
ra.

1.6. Dong g6p cua nghien cll'u
Nghien clrl1 nay gop mc)t phdn nho vao k€t qua cua cac nghien cfru tru&c day
la xem xet S\f tac dc)ng cua d~c di€m HDQT d€n hi~u qua ho~t dc)ng doanh nghi~p
trong b6i canh n€n kinh t€ Vi~t Nam hi~n nay. Hon nua, k€t qua nghien ctru tu d€
tai nay se lam CO" ScJ khuy€n nghi mc)t sf> giai phap tieu bi€u Va kha thi hu&ng d€n
cac nha ho~ch dinh chinh sach trong vi~c ban hanh, chinh sua va thµc thi nhfrng quy
dinh v€ quan tri cong ty. Nghien c(ru cling dong gop nhdt dinh cho cac cong ty niem
y€t lam CO" SCT quy dinh cac quy ch€ quan tri Cong ty khi niem y€t cfi phi€u Va dong
gop thong tin tham khao dang tin c~y cho cac nha ddu tu trong vi~c tim ki€m thong
tin huu ich tru&c khi ra quy€t dinh ddu tu.

1.7. K~t cAu lu~n van
Lu~n van nghien ctru dµ ki€n dugc chia thanh 5 chuong v&i nc)i dung nhu

sau:

•

Chuong m9t - Gi6i thi~u tBng quan. Chuong nay trinh bay tom luge vdn d€
nghien ctru, cau hoi nghien clrl1, m\}c tieu nghien ctru, d6i tuqng va ph~m vi
nghien cfru, phuong phap nghien cfru, dong gop nghien clrl1 va k€t cdu lu~n

van.

Trang - 4 -


Lu~n

•

van Th.;ic sy Tai chinh-Ngan hang

Chuang hai - CO' sO' ly thuy~t va cac gia thuy~t nghien cll'u. Chuang nay
trinh bay ca s& ly thuy€t v€ quan tri cong ty va cac nghien clrl1 v€ m6i quan
h~ cua d~c di~m cua HDQT v6i hi~u qua ho.;it d(mg cong ty. Ti€p d6, dua ra

cac gia thuy€t nghien c(ru lam

CO'

s& va SU dt,mg cac bi€n vao mo hinh nghien

ctru a chuang ba.

•

Chuang ba - PhuO'Dg phap nghien cll'u. Chuang nay d€ xuftt mo hinh.th~
hi~n m6i quan h~ giua cac bi€n, dinh nghia cac bi€n, each xac dinh va do

luphuang phap phan tich s6 li~u bAng phfrn m€m phan tich th6ng ke Eview 8

ciing duqc trinh bay chi ti€t.

•

Chuang b6n - K~t qua nghien

CtfU.

Chuang nay trinh bay cac k€t qua phan

tich sau khi su dt,mg phfrn m€m phan tich ngu6n du li~u da thu th~p va xu ly
phu hqp v6i mo hinh d€ xuftt. Di€n giai cac k€t qua tir phfrn m€m thanh cac
k€t qua mang y nghia kinh t€.

•

Chuong nam - K~t luin & Ki~n nghj. Dµa vao k€t qua da tim ra

a chuang

b6n, chuang nay dua ra cac k€t lu~n va khuy€n nghi cho cac d6i tuqng c6
lien quan nhu cac nha ho.;ich dinh chinh sach, cac cong ty niem y€t, cac nha
dfru tu chung khoan. Ngoai ra, chuang nay con neu ten cac m~t h.;in ch€ cua
nghien clrl1 va khuy€n nghi hu6ng nghien cuu trong tuang lai.

Trang - 5 -


Lu~n

van Thl;lc sy Tai chinh - Ngan hang

CHUONG2

ca so Ly THUYET
Trong chuong nay, ca s6 ly thuy€t v~ cac vein d~ lien quan den cac khai ni~m
quan tr9ng nhu quan trj cong ty,

hi~u

qua hol;lt d(mg cong ty, HDQT va vai tro quan

tr9ng cua HDQT se duqc trinh bay. Ke den, d~ tai se ti€n hanh luqc khao cac ly
thuy€t lien quan v€ quan trj cong ty, cac nghien cfru tru6c v€ d~c di€m HDQT d€
lam ca

sa hinh thanh cac bien trong mo hinh nghien cfru se th\l'c hi~n a chuong tiep

theo.
B6 C\lC cua chuong nay g6m 3 phdn:
Cac khai

ni~m

quan tr9ng

Ly thuyet v~ quan tri cong ty c6 phdn
Cac nghien cfru tru6c v€ m6i lien h~ cua d~c di€m HDQT d€n hi~u qua ho?t
d<)ng doanh

2.1. Cac khai

nghi~p

ni~m

q uan tr9ng

Cac thu~t ngfr dung trong linh V\J'C kinh

te, quan trj rclt phong phu. Th~m chi

nhfrng khai ni~m hoan toan gi6ng nhau nhung duqc giai thich cho tung tinh hu6ng
khac nhau thi

y nghia

cua chung ding se khac nhau theo quan di€m ca nhan cua

tirng d6i tuqng lien quan. Vi each tiep c~ tung tru<'Yng hqp khac nhau, cac khai
ni~m cua tirng thu~t ngfr nay cling da tirng gay nhi€u tranh cai gifra cac nha nghien

cuu. Chinh vi di€u nay ma d€ tai cdn th6ng nhclt each hi€u cua tirng thu~t ngfr d€
each tiep c~n n<)i dung nghien cuu duqc d€ dang va c~n ke hon. Cac thu~t ngfr nay
bao g6m: quan trj cong ty, hi~u qua cong ty, vai tro HDQT, HDQT va cac d~c di€m
cuaHDQT.
2.1.1. Quan trj cong ty

Tru6c tien, chung ta cdn nhin nh~n khai ni~m quan trj cong ty la khai ni~m
kha m6i trong linh V\J'C kinh t€

a Vi~t Nam. Th~m chi, nhi€u nha lanh dl;lo c6 kinh

nghi~m quan ly cong ty Iau nam trong nhi€u doanh nghi~p Vi~t Nam con chua th~t
S\f hi€u ro het ban chit cua khai ni~m quan tri cong ty, hQ thu<'Yng nhdm l~n v6i khai
ni~m

quan ly cong ty.
Tren th\)'c

te hai khai ni~m quan trj cong ty va quan ly cong ty neu hi€u dung

thi chung hoan toan khac nhau. Quan trj Cong ty thi t~p trung vao cac CO' cclu va cac
~

Trang - 6 -


Lu~n

van

Th~c

sy Tai chinh-Ngan hang

quy trinh cua cong ty nh~m dam bao S\f cong b~ng, tinh minh b~ch, tinh trach nhi~m
va tinh giai trinh. Trong khi d6, quan ly cong ty thi t~p trung vao cac cong C\l cfin
thi€t de di€u hanh ho~t d(mg doanh nghi~p. Khai ni~m quan tri cong ty dugc hieu

a

m<)t vi tri cao hon quan ly cong ty, ngoai g6c d9 chung v8 di8u hanh cong ty con
dam bao ph\lC V\l lgi ich c6 dong Va lgi ich cho cac hen lien quan. Va CO m<)t mang
Chung gifr hai linh V\fC nay la mang chi€n luge, m<)t van d8 quan tn;mg luon dugc
xem xet

a ca hai cap d9 quan tri cong ty l~n quan ly cong ty (Cfim nang quan tri

cong ty IFC, 2010).
Theo OECD (1999; 2004) dinh nghia thi "Quan tri cong ty la m<)t h~ th6ng
dugc xay dvng de di8u khien va kiem soat ho~t d<)ng doanh nghi~p. cau true quan
tri cong ty chi ra each thuc phan ph6i quy8n va trach nhi~m cua thanh phfin khac ·
nhau c6 lien quan t6i cong ty c6 phfin nhu HDQT, ban giam d6c, c6 dong va nhfrng
chu the khac CO lien quan. Quan tri cong ty cfing giai thich ro cac qui t~C va thu t\}C
de ra cac quy€t dinh lien quan d€n vi~c v~n hanh cong ty. B~ng each nay, quan tri
cong ty cting dua ra cau true Va thong qua d6 thi€t l~p CaC m\}C tieu cong ty va ca
phuong ti~n de d~t dUQ'C m\}C tieu hay giam sat hi~U qua Cong vi~c".
Theo Dhaouadi (2012) cho rfug quan tri cong ty la m<)t t~p hgp cac quy trinh
va chinh sach c6 tac d<)ng d€n each thuc kiem soat m<)t cong ty. Di8u nay dugc
kiem soat m<)t each c6 trach nhi~m va minh b~ch v6i m\lc dich thuc dfiy sµ phat
trien lau dai cua cong ty. Va Maw va ctg. (1997) cho r~ng khai ni~m quan tri cong
ty la m<)t h~ th6ng ch~t che dugc xay dvng de di8u khien va kiem soat hi~u qua ho~t
d<)ng cong ty nh~m dam bao m9i thu t6t nhat cho c6 dong, nhan vien, khach hang,
chu ng va thuc dfiy thuong hi~u, vi th€ cong ty ngay cang phat trien.
Theo quy dinh cua B9 Tai Chinh ban hanh nam 2007 thi quan tri cong ty la
h~ th6ng cac quy t~c de dam bao cho cong ty dugc dinh hu6ng di8u hanh va dugc

ki€m soat m<)t each c6 hi~u qua vi quy8n lgi cua c6 dong va nhung ngu<'Yi lien quan
d€n cong ty. Cac nguyen t~c quan tri cong ty phai bao g6m cac vein de quan tr9ng

sau: dam bao m<)t CO' cau quan tri hi~u qua, dam bao quy8n lgi va d6i XU cong b~ng
giua cac c6 dong, dam bao vai tro cua nhfrng ngu<'Yi c6 quy8n lgi lien quan d€n cong

ty va minh

b~ch

trong

ho~t

d<)ng cua cong ty.

Quan tri cong ty c6 nhi8u dinh nghia do each ti€p c~n khac nhau dlng nhu y
nghia cua n6 bao ham nhi8u ho~t d<)ng trong linh V\fC kinh doanh. Tuy nhien, do
Trang - 7 -


Lu~n

van Thi;ic sy Tai chinh - Ngan hang

nh~n thuc v€ quan tri cong ty con nhi€u hi;in ch€, d6ng thai, khong loi;ii trir y€u t6 c6

tinh hi€u sai ban chat va y nghia cua quan tri cong ty, cac quy ch€ quan tri cong ty
dugc cac doanh

nghi~p Vi~t

Nam xay d\filg

hi~n

nay thuang mang tinh hinh thuc,

chung chung, chua dap ung dugc yeu cdu cdn c6 cua nhfrng nguyen t~c quan tri
cong ty theo thong l~ quan tri t6t nhat va chua dap ung dugc nguy~n v<;mg cua c6
dong ciing nhu cac hen lien quan.

2.1.2. Hiru qua ho{lt ilrng cong ty
Trong th\l'C t€, di€u ma cac cong ty luon quan tam nhi€u nhat la van d€ hi~u

·"
..

qua hoi;it d(mg kinh doanh. Kinh doanh hi~u qua se giup doanh nghi~p t6n ti;ii va
phat tri€n b€n vfrng. C6 th€ n6i hi~u qua hoi;it d9ng kinh doanh d6ng nghia v6i chi
tieu lgi nhu~n va la hi~u s6 gifra k€t qua thu v€ so v6i chi phi b6 ra nh~m di;it dugc ·
k€t qua d6. Hi~u qua kinh doanh cao hay thap ph\l thu9c hoan toan vao trinh d<)
quan ly va di€u hanh cua m6i doanh nghi~p. Theo Ngo Dinh Giao (1997), hi~u qua
hoi;it d9ng kinh doanh la m9t phi;im tru kinh t€, g~n v6i ca ch€ thi truang c6 quan h~
v6i tat ca cac y€u t6 ddu vao nhu: ngu6n nhan l\Jc, v6n, may m6c, nguyen v~t li~u
nen doanh nghi~p chi c6 th€ di;it hi~u qua cao khi vi~c su d\lng c6 hi~u qua cac y€u
t6 ddu vao trong qua trinh hoi;it d9ng.
Khi d€ c~p d€n van d€ hi~u qua kinh doanh thi cac nha kinh t€ dµa vao tiing
g6c d9 xem xet d€ dua ra cac dinh nghia khac nhau. D6i v6i bat cu doanh nghi~p
nao d€ di;it dugc m\}c tieu kinh doanh cdn phai tru tn;mg d€n di€u ki~n n<)i ti;ii, phat
huy nang l\l'C hi~u qua CUa CaC y€u t6 san xuat va ti€t ki~m m9i chi phi yeu cfru Cua
vi~c nang cao hi~u qua san xuat kinh doanh la phai SU d\}ng cac y€u t6 ddu vao hgp

ly nh~m di;it dugc k€t qua t6i da v6i chi phi t6i thi€u.
Theo Draff (2008) thi khai ni~m hi~u qua hoi;it d<)ng kinh doanh theo ca ch€
thi truang la phan anh v€ m~t chat lugng trong cac hoi;it d9ng kinh doanh, phan anh
trinh d<) su d\lng cac ngu6n l\lc cua cong ty sao cho hi~u qua nhat nhu ngu6n lµc v€
lao d9ng, thi€t bi may m6c, nguyen v~t li~u va tai chinh d€ di;it dugc m\}c tieu cu6i
cimg CUa cong ty la m\}C tieu t6i da h6a lgi nhu~ kinh doanh, di€u nay lam ro khai
ni~m hi~u qua cong ty di;it dugc khi cac ngu6n l\lc trong cong ty luon dugc su d\lng

hi~u qua d€ hoan thanh m\lc tieu cua cong ty d€ ra.

Tom li;ii, hi~u qua hoi;it d<)ng cong ty c6 th€ dugc hi€u la m9t phi;im tru kinh t€
phan anh trinh d9 su d\lng cac ngu6n lµc sAn c6 d€ di;it dugc m\}c tieu d€ ra m(}t
Trang - 8 -


Lu~n

van Thl;lc sy Tai chinh - Ngan hang

each hi~u qua nh~t. Tren thµc

te c6 dt nhi€u tieu chuin khac nhau duqc si'r d\mg d€

do lu0ng hi~u qua hol;lt d<)ng cong ty nhu sau: lqi nhu~n tren t6ng tai san - ROA
(Ross va ctg., 2008), lgi nhu~n tren v6n chu s6 hfru - ROE (Ross va ctg., 2008) va
Tobins' Q (Morck va ctg., 2008).

2.1.3. H9i i/Jng quiin trj
C6 nhi€u each dinh nghia khac nhau v€ khai ni~m HDQT, theo Bui Kim Yen
va Nguy€n Minh Ki€u (2011) thi HDQT la ca quan quan ly cong ty, c6 toan quy€n

nhan danh cong ty d€ quyet dinh m9i vdn d€ lien quan den ml,lc dich, quy€n lgi cua
cong ty, trir nhfrng vdn d€ thu<)c thdm quy€n cua dl;li h<)i c6 dong. Thanh vien
HDQT do dl;li h<)i c6 dong binh bdu, mi€n nhi€m va bai nhi~m. HDQT bdu chu tich
?9i d6ng quan tri trong s6 cac thanh vien HDQT. S6 lugng thanh vien HDQT do ·
h<)i d6ng c6 dong bi€u quyet va quyet dinh bdu ch9n. Quy mo HDQT ph\l thu<)c vao
tinh hinh ho(;lt d<)ng cua nganh, cua cong ty' tinh hinh kinh doanh, tinh hinh tai
chinh va m<)t s6 vdn d€ phap ly rang bu<)c theo quy dinh.
Theo di€u 108 cua Lu~t doanh nghi~p duqc ban hanh nam 2005, HDQT la c~
quan quan ly cong ty, c6 toan quy€n nhan danh cong ty d€ quyet dinh, thµc hi~n cac
quy€n va nghia V\l cua cong ty khong thu<)c thdm quy€n cua Dl;li h<)i d6ng c6 dong.
Va theo Jean Murray (2012) ll;li cho rfug HDQT cua m<)t cong ty la nh6m ca nhan
c6 nang lµc, c6 ki~n thuc chuyen sau va c6 trach nhi~m di€u hanh cong ty. Nhi~m
V\l cua HDQT cua cong ty duqc hinh thanh tu nhfrng quy dinh cua cong ty va quy
dinh cua phap

lu~t.

HDQT c6 cac quy€n va nhi~m V\l duqc quy dinh C\l th€ tl;li khoan 2 Di€u 108
cua Lu~t doanh nghi~p Vi~t Nam, C\l th€ cac quy€n quan tr9ng nhu quyet d!nh chien
luqc, k~ ho(;lch phat tri€n trung h(;ln, k~ ho(;lch kinh doanh h~ng nam cua cong ty.
HDQT c6 thdm quy€n quy~t d!nh phuO'Ilg an ddu tu va dµ an ddu tu trong thdm
quy€n, gi6i hl;ln theo quy dinh cua Lu~t nay ho~c Di€u l~ cong ty. Di€u 108 cua
Lu~t doanh nghi~p Vi~t Nam ding quy dinh kha ro v€ nhi~m ky va s6 luqng thanh

vien tham gia HDQT, sµ tuD'Ilg tac gifra HDQT va ban di8u hanh, quy dinh quy8n
va nghia V\l cua chu tich HDQT.
2.1.4. Vai tro h9i i/Jng quiin trj

Sau khi da hi€u v€ khai ni~m quan trj cong ty va HDQT, de tai se tim hi€u ve
cac vai tro quan tr9ng cua HDQT. Theo nhi8u each ti~p c~n khac nhau v€ vai t~o

Trang - 9 -


Lu~n

van Thi;tc sy Tai chinh - Ngan hang

cua HDQT nhung tlJU trung li;ti thi ba vai tro dugc xem la quan trc;mg nhAt la (i) vai

tro hJ tr(!, (ii) vai tro chiin lu(lc va (iii) vai tro kidm soat.
Theo quan di€m cua Pfeffer va Salacik (1978) thi vai tro h6 trg cua HDQT
rdt quan trc,mg, HDQT h6 trg tu v~ chi€n luge va y ki€n chuyen sau v€ vi~c cong ty
nen ch9n va su di.mg ngu6n h,rc nao d€ di;tt hi~u qua t6i uu. HDQT cung cdp each
ti€p c~ cac ngu6n h,rc, tinh dung d~n va hqp phap cua vdn d€ kinh doanh.
Theo Eisenhardt va Zbaracki (1992) nh~n djnh, vai tro quy€t djnh chi€n luge
cua HDQT cho phuong hu6ng hoi;tt d()ng kinh doanh tuong lai cua cong ty la c6t
.• '

loi. Cac quy€t djnh chi€n luge tir HDQT se la cdu n6i xuyen su6t tdt ca cac mang
trong m9i hoi;tt d(}ng g6p phdn quy€t djnh S\f thanh Cong hay thfrt bi;ti cua Cong ty.
Theo Zahra va Pearce (1989) cho rfug vai tro ki€m soat cua HDQT la quan ·
tr9ng nhdt vi n6 lien quan d€n trach nhi~m cua HDQT trong vi~c chi djnh ban giam
d6c, nhfrng nguai thi.rc thi cac chi€n luge cua cong ty. Vai tro ki€m soat lien quan
m~t thi€t d€n vi~c tuy€n di.mg ho~c lien quan d€n vi~c giam sat, danh gia li;ti each

thuc va hi~u qua cong vi~c cua quan ly cdp cao, dam bao nhfrng nguai nay se hanh
d()ng vi lgi ich cua c6 dong (Babic va ctg, 2011 ).

2.2. Ly thuy~t v~ quan trj cong ty
Trong phdn nay, d€ tai se trinh bay sa luge khung ly thuy€t chinh v€ quan tri

cong ty. Cac ly thuy€t nay dugc xem la n€n tang va c6 m6i lien quan d€n vai tro cua
HDQT cung nhu lien quan d€n n()i dung nghien c(ru lu~n van nay lam ca s6 d€ giai
thich si.r tac d()ng cua d~c di€m HDQT d€n hi~u qua hoi;tt d()ng cong ty. K€t qua cua
si.r tac d()ng nay se dugc lam ro trong chuong 4, chuong trinh bay k€t qua nghien
c(ru thi.rc

nghi~m.

Cv th€, t6ng quan ly thuy€t v€ quan tri cong ty t~p trung vao ba nh6m ly
thuy€t chinh, bao gbm: (i) ly thuyit nguai aqi di¢n, (ii) ly thuyit vJ quan tr;, (iii) ly

thuyit rang bu9c ngudn hrc, (iv) ly thuyit chuyen quyJn quan ly, (v) ly thuyit cac
ben lien quan. Chi ti€t dugc trinh bay nhu sau:

2.2.1. Ly thuyit ngll'Oi il{li difn
Ly thuy€t nguai di;ti di~n xudt hi~n rdt s6m trong b6i canh nhfrng nam 1970
v6i S\f phat tri€n mi;tnh me Cua n€n kinh t€ th€ gi6i Va S\f da di;tng trong cac loi;ti hinh
Cong ty va m(}t S\f thi€u hl,lt cac ly thuy€t n€n tang v€ quy€n SO hfru va quy€n quan

Trang - 10 -


Lu~n

van

Th~c

sy Tai chinh-Ngan hang

ly. MC)t trong nhfrng cong trinh nghien cuu dfru tien v€ ly thuy€t nay xuftt phat tir
Jensen va Meckling (1976), Harris va Raviv (1978).
Theo Jensen va Meckling (1976) dinh nghia: "Ly thuy€t nguai d~i di~n t~p
trung vao m6i quan h~ tmmg tv nhu m<)t hqp d6ng rang bu<)c trong d6 nguai chu
thue nguai thira hanh. Nguai thira hanh d~i di~n nguai chu thvc hi~n m<)t s6 nhi~m
V\1 va duqc phep dua ra m<)t s6 cac quy€t dinh lien quan". MC)t vfrn d€ khac l~i nay

sinh gifra lqi ich cua nguai chu va nguai thira hanh, khong phai luc nao nguai thira
hanh cfing duqc toan quy€n quyet dinh ma phai chiu sµ giam sat nhfrt dinh cua
nguai chu. Do v~y, d€ c6 th€ giam sat m9i ho~t d<)ng cua nguai thira hanh thi nguai
chu phai chip nh~n ganh chiu m<)t chi phi g9i la chi phi d~i di~n.
Ngay nay, trong ca ch€ quan tri cua cong ty c6 phfrn phai dam bao nguyen
t~c la luon co sv tach bi~t ro r~t gifra quy€n quan ly va quy€n s& hfru. Neu khong co

sv tach

bi~t

nay thi nguai quan ly se c6 d<)ng ca tham gia vao nhfrng

ho~t

d<)ng c6

lqi cho ban than nhung c6 th€ lam t6n h~i den quy€n lqi c6 dong. D€ tranh mau
thufin lqi ich nay thi nguai s& hfru phai bo chi phi d€ ki€m soat nguai quan ly, chi
phi nay g9i la chi phi d~i di~n v6n c6 phfrn.
Ly thuy€t nguai d~i di~n d€ c~p den m6i quan h~ hqp d6ng gifra m<)t ben la
s& hfru v6n cua cong ty va m<)t ben khac la nguai quan ly cong ty, nguai nay d~i
di~n thvc hi~n cac quyet dinh cua cong ty. Theo Eisenhardt (1989), ly thuyet nguai

d~i di~n neu ra vdn d€ chinh la lam the nao d€ nguai d~i di~n lam vi~c vi lqi ich cao

nhdt cho c6 dong trong khi h9 c6 lqi the v€ thong tin han nguai chu va c6 nhfrng lqi
ich khac v&i lqi ich cua nguai s& hfru v6n nay.

2.2.2. Ly thuyit vi quan tr;
Ly thuy€t quan tri cho riing con nguai luon luon c6 d<)ng ca ca nhan nhfrt
dinh trong cong vi~c, luon c6 nhu cfru ti€p c~ cong vi~c d€ luon hoan thanh cong
vi~c m<)t each xudt s~c cong vi~c nhiim t~o duqc ni€m tin, SlJ kieu hanh cua minh

tru&c d6ng nghi~p, ban quan ly cfrp cao (Donaldson, 1990). Cung theo thuy€t quan
tri nay cho riing hi~u qua ho~t d<)ng cong ty se gia tang khi giam d6c di€u hanh trvc
ti€p di€u hanh cong ty vi ban than h9 da c6 sv hi€u bi€t cipi ke v€ cong ty minh,
mang lqi nhu~ t6i da cho c6 dong. Chinh vi di€u nay, d€ cong ty luon d~t hi~u qua
t6i da thi giam d6c di€u hanh nen thu<)c thanh vien HDQT han la thue ben ngoai.

Trang - 11 -


Lu~n

van Th~c sy Tai chinh-Ngan hang

Ly thuy8t nguai d~i di~n v6i gia dinh con nguai luon c6 tinh ca nhan va
khuynh hu6ng mang l~i lgi ich cho ban than nhi€u han n8u dugc quy€n ra quy8t
dinh. M(>t. g6c nhin khac trai ngugc hoan toan v6i ly thuy8t nguai d~i di~n la ly
thuy8t quan tri. Ly thuy8t quan tri gia dinh rfug nhfrng nha quan ly la nhfrng ca
nhan

th~t

sv dang tin

c~y

(Donaldson va Davis, 1991) va nhfrng nguai quan ly nay

se t6i thi€u h6a chi phi d~i di~n v6n dang tbn t~i trong cong ty. Do d6, cdu true
HDQT nen c6 m(>t ty l~ nhdt dinh cac giam d6c di€u hanh tbn t~i hen trong d€ dam
bao v€ m~t anh hu6ng va vi~c ra cac quy8t dinh hi~u qua han.
M(>t s6 nghien cfru dva ly thuy8t v€ quan tri cho thdy c6 sv tuang quan gifra
nhfrng nguai quan ly va

hi~u

qua

ho~t

d(>ng cua cong ty. Theo nghien cfru cua TS.

yo Hbng Due (2013) va Th.S Phan Bui Gia Thuy (2012) thi nguai quan ly cong ty ·
la nguai tf\fc ti8p thvc thi cac chi8n luge ma HDQT da thong qua va khong ai khac
ngoai nha quan ly am hi€u rdt ro ban chdt cong vi~c ma h9 dang lam, di€u nay cang
lam tang hi~u qua ho~t d(>ng cong ty.
Chinh vi v~y, ly thuy8t quan tri luon dugc xem la m(>t ly thuy8t thu(>c truang
phai tich eve va vai tro chi8n luge cua HDQT da dong g6p them v€ m~t tbng th€
cho ly thuy8t quan tri nay (Hung, 1998).

2.2.3. Ly thuyit rang bu9c cac nguJn llfC

Ly thuy8t kinh t8 h9c cho rfug ngubn Ive trong n€n kinh t8 la hfru h~n va con
nguai phai ch9n I9c ngubn Ive m(>t each hqp ly nh~m mang l~i lgi ich t6t nhdt. Di€u
quan tr9ng cua ly thuy8t nay cho r~ng, m(>t t6 chuc mu6n tbn t~i b€n vfrng va phat
tri€n thi phai luon c6 gling n6 Ive ki€m soat moi truang kinh doanh bfug each ch9n
19c nhfrng ngubn Ive cfrn thi8t d€ tbn t~i va phat tri€n (Pfeffer va Salancik, 1978).
Chinh vi sv khan hi8m v€ ngubn Ive nay ma HDQT m6i th€ hi~n vai tro quan tr9ng
cua minh la cfru n6i gifra cong ty v6i cac ngubn Ive hen ngoai va bi8n cac ngubn Ive
nay tro thanh vu khi s~c hen d€ lam gia tang gia tri cong ty (Bathula, 2008).
M(>t vdn d€ nfra, ly thuy8t rang bu(>c ngubn Ive da cung cdp n€n tang ly
thuy8t v€ vai tro cua HDQT nhu ngubn Ive quan tr9ng cua cong ty (Johnson va ctg,
1996).Ngoai ra, Penrose (2009) cfing nhftn m~nh d8n tfrm quan tr<;>ng cua cac ngubn
Ive trong vi~c quan tri va ki€m soat ho~t d(>ng cong ty. Nhfrng ngubn Ive nay mang
m(>t sue m~h tbng hqp va c6t loi giup doanh nghi~p ho~t d(>ng 6n djnh va tang
tru6ng. Theo (Daft, 2008) cac ngubn Ive nay bao gbm tai san, v6n kinh doanh, quy
Trang - 12 -


Lu~n

van Th~c sy Tai chinh - Ngan hang

trinh ho~t d(mg, lo~i hinh doanh nghi~p, kha nang ti€p nh~n va phan h6i thong tin
ding nhu vi~c doanh nghi~p (mg d\lng ki€n thuc va kinh nghi~m thµc ti~n tir d6
bi€n thanh.ngu6n h.rc tri thuc d€ cai ti€n nang sudt ho~t d()ng va hi~u qua kinh t€.
Ly thuy€t rang bu()c cac ngu6n lµc ci1ng bAt ngu6n tir nhfing nghien ct'.ru
trong kinh t€ hQc va xa h()i hQc, cho rimg m6i lien k€t cua cac thanh vien trong
HDQT

t~o

ra sue

trong cong ty ScJ

m~nh.

t~i

Cac thanh vien HDQT vira dam

vira dam

nhi~m

vj tri quan ly

nhi~m

vai tro quan tr!

a nhfing cong ty khac.

Chinh

nhfing thanh vien nay se dong vai tro trung gian giup hinh thanh sµ tuong tac gifra
doanh nghi~p, d6i tac, d6i thu c~nh tranh va cac ben lien quan khac (theo Zahra va
Pearce, 1989). Theo (Pfeffer, 1978) nh~n djnh HDQT la m()t thanh phfrn c6t loi
~rong cong ty d€ dinh hinh sµ gfu k€t v6i moi tru<'Yng hen ngoai cong ty, ti€p nh~n ·

cac ngu6n lµc c6 anh huang quan tr9ng cho sµ phat tri€n cua cong ty, nh~n bi€t va

nAm bAt sµ bdt lqi trong moi truang kinh doanh d€ giup cong ty duong dau v&i
nhfrng kh6 khan.
M()t nh~n dinh khac, v6i vai tro rang bu()c cac ngu6n lµc cimg v6i vai tro cua
cac thanh vien HDQT se k€t n6i t~o ra sue m~nh cho cong ty trong vi~c ti€p nh~n
va phan hf>i thong tin, cac ky nang va tri thuc, kha nang ti€p c~n cac thanh phfrn
quan tr9ng cua moi tru<'Yng kinh doanh nhu nha cung cdp, khach hang, chinh sach,
cac ngu6n lµc xa h()i khac (Hillman, 2000).

2.2.4. Ly thuyit chuyen quyin quiin ly
Ly thuy€t chuyen quy€n quan ly n6i v€ vai tro cua HDQT trong cong ty bj
ki€m soat d€ tr& thanh cong C\l quan ly theo chu dich cua nha di€u hanh (Pfeffer,
1972). Vai tro cua HDQT d~g nay hoan toan th\l d()ng, m()t h~ th6ng quan ly bu
nhin, khong theo chu y cua minh ma bi ph\l thu()c va bi chi ph6i bai m()t nh6m khac
c6 anh huang. Vi v~y, di€u nay dftn d€n thµc thi quy€t dinh m()t each khong cong
b~ng, khong mang l~i lqi ich cho cac ben lien quan khac. Do d6, theo Herman,

( 1981) va Kosnik ( 1987) nh~n dinh, HDQT thµc hi~n nhfing quy€t dinh phe duy~t
ma khong can nhAc tru6c nhfing leri d€ xudt va nhfing chu truong da ban b~c cua cac
cdp quan ly. Chinh vi v~y, HDQT la m()t nh6m ca quan quan tri khong th~t sµ hi~u
qua va tinh

hi~u

qua nay duqc quy trach

nhi~m

hoan toan cho bQ

ph~n

HDQT

khong di€u hanh vi nhfing ca nhan nay khong th€ hi~n duqc tinh d()c l~p va cong
b~ng cua minh

a g6c dQ quan ly.
Trang - 13 -


Lu~n

van The;tc sy Tai chinh-Ngan hang

Cong trinh nghien ct'ru c6 tilm anh hu6ng nhi€u nhfrt den ly thuyet chuyen
quy€n quan ly la nghien ct'ru cua Berle va Means (1932). Cac tac gia cho r~ng, v€
mi[Lt phap ly thi HDQT la thanh phdn de;ti di~n cho c6 dong n~m quy€n sa hfru va
ki€m soat m9i hoe;tt d9ng cong ty, nhung tren thµc te vi~c ki€m soat nay chi mang
tinh chfit hinh thuc ma m9i quy€n quyet dinh di€u bi chi ph6i va anh hu6ng bai m9t
nh6m quan ly cfrp cao khac. N6i t6m le;ti, theo ly thuyet chuyen quy€n quan lY. thi
HDQT chi la m9t ca quan hqp phap trong cong ty theo quy dinh cua phap

lu~t

nhung tren thµc te da bi cac cfrp quan ly cong ty th6ng tri, ki€m soat va lfrn ap hoan
. ·,

·'

toan .

M9t s6 nha nghien ct'ru cho r~ng c6 rfit it nhfrng nghien ct'ru thµc nghi~m v€
ly thuyet chuyen quy€n quan ly, c6 chang chi la nhfrng nghien ct'ru thµc nghi~m tinh
hubng dan le v6i quy mo nh6 te;ti m9t s6 cong ty khong c6 tinh de;ti di~n cao

a m9t

s6 qubc gia nhfrt dinh nhu nghien Clru cua Kosnik ( 1987) va Stiles va Taylor (2001 ).
v€ mi[Lt ban chfrt, m9t HDQT hoe;tt d9ng hi~u qua phai ki€m soat dugc toan b9 m9i
hoe;tt d9ng cong ty, giai quyet dugc nhung xung d9t lgi ich giua cac hen lien quah
m9t each tri~t d€. Nghien ct'ru cua Mizruchi (1983) cho r~ng, HDQT hoan toan c6
th€ ki€m soat dugc cac cdp quan ly bfug vi~c thµc hi~n quy€n cua HDQT c6 th€ b6
nhi~m, bai nhi~m hay sa thai t6ng giam dbc va cac b9 ph~ c6 chuc nang di€u hanh

khac. Nghien ct'ru cua Kiel (2003) cho r~ng vai tro d9c l~p cua HDQT ngay cang
dugc chu tr9ng va cai thi~n ro r~t thong qua hai vfin d€ quan tr9ng la ki€m soat hoe;tt
d9ng va dinh hu6ng chien luge. Han nua cimg v6i sµ phat tri€n cua moi truemg
kinh doanh, sµ v~n d9ng cua dong v6n cac nha ddu tu va qua trinh h9i nh~p sau
r9ng kinh te the gi6i v€ cac chuAn mµc quan tri cong ty hi~n de;ti thi chuc nang va
vai tro cua HDQT ngay cang di dung hu6ng lam giam dang k€ tinh chuyen quy€n
quan ly trong cong ty.

2.2.5. Ly thuyit cac hen lien quan
Theo quan di€m cua nguai de;ti di~n tren ca sa cua ly thuyet nguai de;ti di~n
cho r~ng HDQT phai luon dam bao lgi ich cho c6 dong. Tuy nhien, quan di€m d6
ddn dugc thay d6i trong moi truemg kinh doanh va hinh thanh m9t each tiep c~n
m6i la nhin nh~n r~ng ngoai vi~c phai dam bao lgi ich c6 dong thi HDQT c\1ng phai
hu6ng den lgi ich cua cac hen lien quan khac. Tir d6, ly thuyet cac hen lien quan
dugc xem la sµ

ma r9ng va phat tri€n cua ly thuyet nguai de;ti di~n. Nh6m cac heh

l

Trang - 14 -

·,


Lu~n

van Th~c sy Tai chinh-Ngan hang

lien quan nay bao g6m cac nh6m lgi ich co m6i lien h~ den nhfrng yeu t6 xa h<)i,
moi tru0ng kinh doanh va van h6a kinh doanh.
Nghien cfru cua Donaldson va Preston (1995) djnh nghia r~ng, cac ben lien
quan la nh6m ca nhan ho?c t6 chuc c6 nhfrng lgi ich hqp phap th€ hi~n trong tilng
khia c~nh rieng bi~t hay tinh hinh thuc cua ho~t d<)ng cong ty. Tac gia ng\l y r~ng,
cac ben lien quan la t~p hqp nhi€u nh6m ca nhan tham gia va nh6m ca nhan nay se
theo du6i nhi€u ml,lC tieu khac nhau. Do d6, neu cac nha di€u hanh trong cong ty d?t
minh vao vi the cac ben lien quan nhu the nao se anh hu6ng den hanh vi quan ly cua
h9 nhu the dy. M<)t nghien cfru khac cua Jones (1995) thi cho r~ng, neu cong ty
quan tam den cac ben lien quan se dfin den lgi the c~nh tranh cho cong ty vi gia tang
S\l' tin tu6ng, hqp tac lfin nhau va h~n che dugc tinh chu nghia ca h<)i, tinh tu lgi cua ·

cac nha quan ly.
Tir

vi~c

khao sat cac khai

ni~m

quan tr9ng nhu quan tri cong ty,

hi~u

qua

ho~t d<)ng cong ty, HDQT, vai tro cua HDQT va cac ly thuyet ca sc'r lien quan den

vai tro cua HDQT, tac gia nh~n thdy chung c6 m6i lien h~ v6i nhau. Trong moi
tru0ng kinh doanh ngay nay, HDQT khong chi th\fc hi~n m9t vai tro nhdt djnh ma
phai th\fc hi~n nhi€u vai tro khac nhau. Va trong th\fc te khong c6 m<)t ly thuyet C\l
th€ nao c6 th€ th€ hi~n het vai tro cua HDQT va di€u quan tr9ng 6 day la nh~n biet
dugc, v~n dl,lng dugc 6 m<)t khia c~nh nhdt djnh nao d6 cua tilng ly thuyet quan trj
cong ty de it nhi€u c6 th€ lam ti€n d€ ma giai thich duqc cho vai tro cua HDQT.
M<)t di€u quan tr9ng khac nua ph\l thu(k hoan toan vao ca che quan tri n<)i
be) rieng bi~t, HDQT cua tilng cong ty khac nhau se khac nhau v€ tinh d?c thu. Tuy
nhien, m6i HDQT phai xac djnh m\lc tieu va dam bao vai tro cdn thiet cua minh de
ki€m soat va cai thi~n hi~u qua ho~t d<)ng kinh doanh cua cong ty minh. Sau khi
lu~n van da luge khao nhfrng ly thuyet quan trj cong ty lien quan d~n vai tro cua

HDQT va da giai thich dugc nhfrng m6i lien k~t nay. Phdn tiep theo v~n dl,lng
nhfrng m6i lien ket nay va t6ng hqp cac nghien cfru tru6c nh~m chtrng to nhung d?c
di€m cua HDQT anh hu6ng den hi~u qua ho~t d<)ng cong ty.

2.3. Cac nghien cll'u trmrc va cac gia thuy~t nghien cll'u
Sau khi da trinh bay sa luge cac khai ni~m lien quan den HDQT thi phdn nay
d€ tai se tien hanh luge khao cac nghien cfru (mg dl,lng tru6c day v€ m6i quan h~
cua d?c di€m HDQT v6i hi~u qua ho~t d<)ng cong ty. Cac m6i tuang quan la cling

Trang - 15 -