KHẢO SÁT, PHÂN LOẠI, ĐỊNH DANH MỘT SỐ LOÀI THỰC VẬT THỦY SINH BẢN ĐỊA VÀ NHẬP NỘI CÓ GIÁ TRỊ ĐƯỢC TRỒNG TRÊN ĐỊA BÀN TP.HCM

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC NÔNG LÂM TP.HỒ CHÍ MINH

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

KHẢO SÁT, PHÂN LOẠI, ĐỊNH DANH MỘT SỐ LOÀI THỰC
VẬT THỦY SINH BẢN ĐỊA VÀ NHẬP NỘI CÓ GIÁ TRỊ
ĐƯỢC TRỒNG TRÊN ĐỊA BÀN TP.HCM

Họ và tên sinh viên: BÙI THỊ NGA
Ngành: CẢNH QUAN VÀ KỸ THUẬT HOA VIÊN
Niên Khoá: 2004-2008

Tháng 7/2008


KHẢO SÁT, PHÂN LOẠI, ĐỊNH DANH MỘT SỐ LOÀI THỰC VẬT
THỦY SINH BẢN ĐỊA VÀ NHẬP NỘI CÓ GIÁ TRỊ ĐƯỢC TRỒNG
TRÊN ĐỊA BÀN TP.HCM

Tác giả

BÙI THỊ NGA

Khóa luận được đệ trình để đáp ứng yêu cầu
cấp bằng Kỹ sư ngành
Cảnh Quan và Kỹ Thuật Hoa Viên

Giáo viên hướng dẫn:
Ths. NGUYỄN VĂN PHONG
KS. VÕ VĂN ĐÔNG

Tháng 7 năm 2008

i


LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận văn này tôi xin gởi lời cảm ơn!
Quý thầy cô bộ môn Cảnh Quan và Kỹ Thuật Hoa Viên đã truyền đạt cho tôi những
kiến thức quý báu suốt thời gian học tập tại trường.
Xin gởi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc đến Ths.Nguyễn Văn Phong, Kỹ sư Võ Văn
Đông đã trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình tôi làm luận văn
Qua đây, tôi xin gởi lời cảm ơn đến:
Ông Nguyễn Anh Tuấn-73/497Z Huỳnh Văn Nghệ,P.12,Q.Gò Vấp
Nghệ nhân Nguyễn Hiệp -113/28B1 Ngô Đức Kế,P.12,Q.Bình Thạnh
Bà Trần Thị Lệ Giang-Giám đốc công ty Ân Phúc Thành-Số9,cư xá BìnhThới,Q.11
Tập thể lớp DH04CH đã kề vai sát cánh cùng tôi suốt bốn năm qua
Con xin cảm ơn gia đình đã nuôi dưỡng,động viên,cổ vũ tinh thần trong suốt quá trình
học tập
Tp.Hồ Chí Minh,tháng 7 năm 2008
Sinh viên
Bùi Thị Nga

ii


TÓM TẮT
Đề tài: “Khảo sát, phân loại, định danh một số loài thực vật thủy sinh bản địa và
nhập nội có giá trị được trồng trên địa bàn Tp. Hồ Chí Minh” được tiến hành
trong thời gian 3/2008 đến 7/2008.

Kết quả thu được:
1. Điều tra được 80 loài thực vật thủy sinh trong đó định danh được 66 loài thuộc 20
họ khác nhau làm cơ sở cho các nghiên cứu sâu hơn và công tác quản lý giống khoa
học hơn.
2. Mô tả các đặc điểm nông học, điều kiện sống, cách nhân nhân giống,vị trí phối kết
trong bể thủy sinh sao cho phù hợp theo tốc độ sinh trưởng của cây.
3. Phân tích điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức của nghề mới này nhằm góp
phần định hướng phát triển nông nghiệp đô thị, giúp các cơ sở sản xuất kinh doanh
định hướng phát triển, đáp ứng sản phẩm cây thủy sinh cho người tiêu dùng trong bối
cảnh hiện nay
4. Đề xuất một số phương pháp thiết kế, bố trí cây kiểng thủy sinh phù hợp với sự tăng
trưởng và đặc điểm của từng giống trong một hồ thủy sinh nhằm giúp việc thiết kế, thi
công hồ thủy sinh dễ dàng hơn, khoa học hơn và tăng tính thẩm mỹ cho hồ thủy sinh
cảnh.

iii


SUMMARY
The thesis “ Surveying, classifying and identifying some valuable domestic and
exotic aquaplants in Ho Chi Minh city” was performed from March 2008 to Junly
2008.
Results:
1. Investigating 80 aquaplants and classifying 66 species in 20 families play a role to
professional study and scientific breed management.
2. Describing particular traits complexion, growth, development, multiplication and
arrangement sites are according to growing rate.
3. Analysing Strengths, Weaks, Opportunities, Threats of new trade that contribute a
orient to urban agriculture development, help orient development basic product and
trade, supply the aquaplants for customer at the present.

4. Proposing design methods, arranging aquaplants appropriate to their growth and
characteristic .They also help you to design and setup the aquatank easier, the more
scientific and the more beautiful.

iv


MỤC LỤC
TRANG
Trang tựa

i

Lời cảm ơn

ii

Tóm tắt

iii

Summary

iv

Mục lục

v

Danh sách các bảng

vii

Danh sách các hình

viii

Chương 1: PHẦN MỞ ĐẦU

1

1.1 Đặt Vấn Đề

1

1.2 Yêu Cầu

2

1.3 Giới Hạn Đề Tài

3

1.4 Sự Cần Thiết Của Đề Tài

3

Chương 2: TỔNG QUAN

3

2.1 Khái Niệm, Đặc Điểm, Cách Phân Loại, Điều Kiện Sống Và Các Thiết Bị Cần
Thiết Cho Bể Thuỷ Sinh

3

2.1.1 Khái niệm cây thủy sinh

3

2.1.2 Đặc điểm của cây thủy sinh

3

2.1.3 Phân loại

4

2.1.4 Điều kiện sống của cây thủy sinh khi nuôi trồng trong môi trường nhân tạo

5

2.1.5 Các thiết bị cần thiết khi trồng cây thủy sinh

7

2.2 Tình hình nghiên cứu cây thủy sinh hiện nay

9

2.2.1Công trình nghiên cứu nước ngoài

9

2.2.2 Công trình nghiên cứu trong nước

10

Chương 3: MỤC TIÊU, NỘI DUNG, PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

11

3.1 Mục Tiêu

11

3.2 Nội Dung

11

3.3 Phương Pháp Nghiên Cứu

12

3.3.1 Điều tra khảo sát

12

3.3.2 Định danh, phân lọai thực vật

13
v


Chương 4: KẾT QUẢ, THẢO LUẬN

15

4.1 Kết Quả Khảo Sát, Điều Tra Một Số Giống Thuỷ Sinh Trên Địa Bàn Tp.HCM 15
4.1.1 Địa điểm khảo sát

15

4.1.2 Thành phần và số lượng giống cây thủy sinh tại các địa điểm khảo sát

16

4.1.3 Danh sách các cây thủy sinh được khảo sát tại thị trường Tp.Hồ Chí Minh 16
4.1.4 Đặc điểm nông học của một số loài đã được định danh

22

4.2 Phân Tích Sơ Bộ Về Khả Năng Phát Triển Cây Thủy Sinh Tại Tp.HCM

57

4.2.1 Điểm mạnh

57

4.2.2 Điểm yếu

58

4.2.3 Cơ hội

59

4.2.4 Thử thách

59

4.3 Xây Dựng Cơ Sở Khoa Học Để Phục Vụ Bố Trí, Thiết Kế Cây Giống Trong Hồ
Thuỷ Sinh Cảnh

59

4.3.1 Thiết kế hồ thủy sinh cảnh dựa trên cơ sở khoa học về đặc điểm nông học, sự
59

sinh trưởng, phát triển của giống

4.3.2 Thiết kế hồ thủy sinh cảnh dựa trên cơ sở khoa học kiến trúc, nghệ thuật gắn kết
giữa các giống cây thủy sinh

65

4.3.3 Thiết lập các mối tương quan giữa giống cây thủy sinh và các trang thiết bị khác
66
4.3.4 Xây dựng quy trình bố trí giống cây thủy sinh phù hợp với một số quy luật của

nghệ thuật cảnh quan

67

4.4 Ứng Dụng Hai Phong Cách Thiết Kế Bể Thuỷ Sinh

72

4.4.1 Phong cách Nhật Bản

72

4.4.2 Phong cách Hà Lan

74

Chương 5: KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
5.1 Kết Luận

78

5.2 Kiến Nghị

78

TÀI LIỆU THAM KHẢO

80

PHỤ LỤC

82

vi


DANH SÁCH CÁC BẢNG
TRANG
Bảng 4.1: Danh mục cây định danh

17

Bảng 4.2: Các giống cây kiểng thủy sinh phù hợp để bố trí tại vị trí tiền cảnh

61

Bảng 4.3: Các giống cây kiểng thủy sinh phù hợp để bố trí tại vị trí trung cảnh

62

Bảng 4.4: Các giống cây kiểng thủy sinh phù hợp để bố trí tại vị trí hậu cảnh

64

vii


DANH SÁCH CÁC HÌNH
TRANG
Hình 2.1: Mô phỏng sự phân bố của các nhóm thực vật

5

Hình 2.2: Cấu tạo của hệ thống lọc

7

Hình 2.3: Một loại đèn huỳnh quang

8

Hình 2.4: Sơ đồ chu trình làm việc của thiết bị cung cấp CO2

8

viii


Luận văn tốt nghiệp

Bùi Thị Nga

Chương 1
PHẦN MỞ ĐẦU
1.1 ĐẶT VẤN ĐỀ
Cây xanh, không chỉ giúp cho môi trường sống trở nên trong lành, tươi mát mà
còn góp phần tô điểm cho không gian trở nên rực rỡ và thân thiện với con người.
Ngày nay, ngoài việc dùng những chậu bonsai để trang trí, tô điểm cho không gian
cuộc sống trở nên thú vị, thì việc trồng cây kiểng thủy sinh trong hồ kiếng để trang
trí nhà cửa lại trở nên thời thượng. Nào ai đó, đã từng ngắm một hồ kiểng thủy sinh,

thì ắt hẳn cứ ngỡ như mình đang lọt vào những cánh rừng tuyệt đẹp và thơ mộng
Con người hòa mình trong vẻ đẹp của thiên nhiên, từng được thiên nhiên che
chở trong buổi đầu hình thành, vậy tại sao không đem thiên nhiên đến với chúng ta?
Với giải pháp trồng cây thủy sinh trong hồ kính nhân tạo có thể tạo ra cảnh quan rất
hoàn mỹ, đáp ứng đủ thị giác, thính giác, khướu giác và xúc giác. Thật vậy, với một
bể thủy sinh có thể giúp mọi người cảm nhận đủ thiên nhiên trong ngôi nhà của
mình. Ngắm nhìn những chú cá tung tăng bơi lội trong làn nước cùng cỏ cây, nghe
âm thanh róc rách của nước và cảm nhận luồng không khí mát rượi tỏa ra từ bể thủy
sinh. Với nguyên liệu chính là cây thủy sinh, đá và thiết bị chiếu sáng, người chơi
có thể tạo nên một bức tranh phong cảnh ba chiều. Bức tranh càng trở nên đẹp nếu
biết kết hợp các yếu tố kỹ thuật, cây trồng, mỹ thuật và cảnh quan. Hơn nữa, sử
dụng hồ thủy sinh không tốn nhiều diện tích mà ngũ hành luôn cân bằng và hiện
diện trong ngôi nhà, mang lại cảm giác ấm cúng và an lành: với hành kim là bể
kính , hành mộc là cây cỏ, hành thủy là dòng nước mát lạnh, hành hỏa của đèn và
hành thổ của chất nền.
Hiện nay, tại các thành phố lớn, việc chơi hồ kiểng thủy sinh trở nên sôi động và
trở thời thời thượng. Tuy nhiên, đặc điểm nông học của giống thủy sinh chưa được
nghiên cứu gây khó khăn cho công tác quản lý, nghiên cứu khoa học cũng như việc

1


Luận văn tốt nghiệp

Bùi Thị Nga

thiết kế hồ thủy sinh theo đặc điểm sinh trưởng phát triển của từng giống. Vì vậy đề
tài: “KHẢO SÁT, PHÂN LOẠI, ĐỊNH DANH MỘT SỐ LOÀI THỰC VẬT
THỦY SINH BẢN ĐỊA VÀ NHẬP NỘI CÓ TRÊN THỊ TRƯỜNG TP.HCM”
được thực hiện với sự hướng dẫn của Th.S Nguyễn Văn Phong.

1.2 YÊU CẦU
- Định danh, phân loại, ghi nhận đặc điểm nông học của một số giống kiểng thủy
sinh nội địa và nhập nội có trên thị trường tại Tp. Hồ Chí Minh.
- Trên cơ sở đó thiết lập quy luật bố trí cây giống sao cho phù hợp với đặc điểm
tăng trưởng, màu sắc, hình dáng …của từng giống.
1.3 GIỚI HẠN ĐỀ TÀI
- Giống cây: Thực tế cây thủy sinh có rất nhiều dạng như: thực vật trôi nổi trên mặt
nước, thực vật mép bờ, thực vật chìm trong nước, rong, rêu…Nhưng do mục đích
sử dụng cây trồng trong hồ kính kết hợp nuôi cá nên đề tài chỉ tập trung nghiên cứu
một số loài thực vật bậc cao chìm trong nước (thực vật có hoa, ngành hạt kín 1 và 2
lá mầm và một số loài dương xỉ)
- Không gian: Địa bàn Tp. Hồ Chí Minh.
- Thời gian: 5 tháng (từ 3/ 2008 – 7/ 2008)
1.4 SỰ CẦN THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
- Giúp người đam mê kiểng thủy sinh chọn lọc các giống cây thủy sinh thích hợp
trong thiết kế thi công hồ thủy sinh cảnh.
- Góp phần nhỏ bé vào công tác quản lý giống, bảo tồn giống quý, làm cơ sở cho
các nghiên cứu sâu hơn về điều kiện nuôi trồng và chăm sóc.

2


Luận văn tốt nghiệp

Bùi Thị Nga

Chương 2
TỔNG QUAN TÀI LIỆU
2.1 KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM, CÁCH PHÂN LOẠI, ĐIỀU KIỆN SỐNG VÀ
MỘT SỐ THIẾT BỊ CẦN THIẾT CHO MỘT BỂ THỦY SINH.

2.1.1 Khái niệm cây thủy sinh
Hiện tại, khi đề cập đến cây thủy sinh người ta nghĩ ngay đến những cây
sống trong nước nhưng trên thực tế cây thủy sinh là loại cây có thể sống được cả
môi trường cạn lẫn môi trường nước. Mỗi môi trường có đặc điểm hình thái khác
nhau, môi trường cạn lá dày và tròn hơn, môi trường nước lá mỏng và dài hơn
2.1.2 Đặc điểm của cây thủy sinh
Để sống và thích nghi với môi trường nước cây thủy sinh có những đặc điểm
sau:
- Cơ quan khí khổng phát triển: Do lượng O2 hòa tan trong nước ít hơn so với môi
trường trên cạn nên hầu hết bộ rễ cây thủy sinh có những khoang rỗng tương đối
lớn giữa các tế bào, thông với nhau thành một hệ thống dẫn khí .Đặc biệt, biểu bì rễ
cây là một lớp màng mỏng mờ đục, cho phép lượng ôxy ít ỏi hoà tan trong nước
thấm qua (thẩm thấu), vào trong rễ. Theo các khoang rỗng giữa các tế bào, ôxy
được phân tán đi khắp rễ, cung cấp đầy đủ dưỡng khí cho bộ phận này hô hấp.
- Cấu tạo thân yếu: hầu hết cây thủy sinh là thân thảo sống trong môi trường nước,
không hóa gỗ nên thân mềm và yếu
- Cơ quan thoát nước phát triển: Nếu nước trong thân quá nhiều không thoát được
ra ngoài, ứ đọng lâu trong thân sẽ sinh ra thối rữa. Khi khí áp bên ngoài quá thấp
hoặc thoát hơi nước giảm đi, cây sẽ thải lượng nước thừa nhờ cơ quan thoát nước,có
thể làm cho muối khoáng vận chuyển lên lá.
- Bộ rễ kém phát triển: Do sống trong môi trường nước, nên hầu hết bộ rễ của cây
thủy sinh không phát triển như cây trồng cạn, không phải vươn dài rễ để hút nước

3


Luận văn tốt nghiệp

Bùi Thị Nga

và chất dinh dưỡng, bộ rễ này có tác dụng giữ cho cây sống trong môi trường nước.
Hơn nữa, bộ rễ cây thủy sinh cũng không có nhiều lông hút như cây trồng cạn mà
trơn láng hơn.
- Đặc điểm phát tán của phấn hoa: Không như ở trên cạn cây phát tán phấn hoa nhờ
gió, cây thủy sinh có cấu tạo đặc biệt để có thể phát tán phấn hoa khi nước trong bể
chuyển động. Một số loài thủy sinh, ra hoa thì hoa phải vươn lên khỏi mặt đất để
tiến hành quá trình thụ phấn để duy trì nòi giống.
- Sinh sản sinh dưỡng: Một số loại cây như cỏ Kim ngưu, Rong đen sau khi cắt ra
từng đoạn có thể phát triển thành cây mới. Đa số cây thủy sinh được nhân giống
bằng cách giâm cành. Sau khi cây đủ lớn chọn những nhánh bánh tẻ cắt khúc 10 -15
cm giâm xuống lớp phân nền là phát triển thành cây mới.
2.1.3 Phân loại
Thực vật thủy sinh chia làm bốn nhóm chính: thực vật nổi (Floaters); thực
vật mép bờ (Marginal); thực vật đầm lầy (Bog Plants); thực vật chìm trong nước
(Submersed). Mỗi loại cây có vị trí riêng và mục đích sử dụng khác nhau trong hồ
thủy sinh.
+ Thực vật nổi (Floaters): Đặc trưng của loài này: cây có rễ lơ lửng trong nước để
hút chất dinh dưỡng, có tác dụng làm sạch hồ, hạn chế rêu, tảo với các loại cây như
bèo, Lục bình, cây Lông vẹ …
+ Thực vật mép bờ (Marginal): Trong thiên nhiên, thực vật mép bờ thường sống ở
rìa bờ sông suối và được xem là loài có khả năng sống lâu hơn so với các loài trong
môi trường nước nhờ có một ít đất để giữ cho bộ rễ. Một số loài thân mảnh và cao
như Thủy trúc, Đuôi mèo thường được trồng tránh hướng gió lớn hoặc được trồng
trong chậu để tránh ngã đổ, hoặc có những loài sống thành từng bụi như cây cá Chó
đen, các loại cỏ hoặc một số loài sống phủ trên đá tựa như những cây dây leo.

4


Luận văn tốt nghiệp

Bùi Thị Nga

Hình 2.1: Mô phỏng sự phân bố của các nhóm thực vật
+ Thực vật đầm lầy (Bog Plants): Gồm những thực vật sống trong đầm lầy, vùng
đất ngập nước. Một số loài thích ứng được trong bóng râm nhưng cần ánh sáng để
ra hoa. Một số loài có khả năng “ăn thịt” côn trùng như rệp, muỗi nhờ hấp dẫn
hương thơm, màu sắc
+ Thực vật chìm trong nước (Submersed) hay còn gọi thực vật tạo ôxi, loài này
sống thành từng cụm/ nhóm và thường chiếm ưu thế dưới đáy hồ. Hiện tại, loài thực
vật này người chơi kiểng thủy sinh rất ưa chuộng.
2.1.4 Điều kiện sống của cây thủy sinh khi nuôi trồng trong môi trường nhân
tạo
Cây thủy sinh sống trong môi trường nước nên có một số yêu cầu khá khác
biệt hơn so với cây trồng cạn như sau:
- Giá thể trồng: Giá thể cho cây thủy sinh được tạo ra sao cho tương tự như trong tư
nhiên là tốt nhất. Hỗn hợp phối trộn được người trồng thủy sinh hiện nay sử dụng
bao gồm: phân bò, đất đen, đất sét theo tỷ lệ 5:1:1 và một ít NPK. Tỷ lệ trộn tùy
thuộc vào số lượng cây trong bể và nhu cầu của cây. Bề dày lớp phân nền từ 3 - 5
cm. Phân nền trộn sẵn có độ bền cao từ 2 - 3 năm mới thay một lần. Trên lớp phân
nền, nên bổ sung một lớp sỏi nhỏ, hoặc cát để giúp nước luôn luôn trong sạch. Bề
dày cũng từ 3 - 5 cm.

5


Luận văn tốt nghiệp

Bùi Thị Nga

- Môi trường nước: Nước trong bể phải sạch trong và liên tục đảo chiều để ngăn cản
một số nguồn bệnh phát triển và tảo gây hại. Mặt khác, cây sống trong nước nên
lượng ánh sáng cho cây quang hợp ít, vì vậy nước cần phải trong để ánh sáng xuyên
qua lòng nước giúp cây quang hợp tốt hơn.
- Ánh sáng: Ánh sáng là yếu tố rất quan trọng để giúp cây quang hợp tốt, giúp cây
phát triển và có màu sắc tươi đẹp. Thông thường, ánh sáng trắng giúp nâng cao hiệu
quả quang hợp và đem lại màu sắc thực nhất cho một bể thủy sinh. Ở độ sâu 20 cm,
ánh sáng chỉ còn 80 %, dưới 30 cm còn 65 %, dưới 40 cm còn 50 %, càng xuống
sâu ánh sáng càng yếu. Một số nghiên cứu cho thấy ánh sáng đèn có màu sắc ấm
khoảng 3600 lux thúc đẩy cây phát triển dài ra, ánh sáng lạnh 6000 lux thúc đấy sự
mọc chùm (Sài Gòn Book, 2005). Muốn cây sinh trưởng bình thường thì nhu cầu
ánh sáng tối thiểu 3.000 lux - 4.000 lux. Khi chọn nguồn sáng cần hiểu rõ về công
dụng và đặc điểm của các loại đèn. Đèn huỳnh quang chỉ chiếu sáng trên mặt nước
còn đèn bóng tròn Halogen kim loại chỉ chiếu sáng một điểm.Tốt nhất nên sử dụng
đèn huỳnh quang dạng ống. Cây thủy sinh chỉ có thể tiếp nhận ánh sáng để quang
hợp từ 650 - 680 nm
- Nhiệt độ nước: Nhiệt độ thích hợp cho cây thủy sinh là 25 - 30 OC. Nên chú ý
nhiệt độ giữa mùa hè và mùa đông để điều chỉnh phù hợp nhằm giúp cây sinh
trưởng tốt.
- CO2 và pH: CO2 là nguồn dinh dưỡng chủ yếu giúp cây quang hợp, thiếu CO2 cây
khó sống được.Trong một bể có thể có hoặc không có máy sục CO2. Có 2 cách để
đưa CO2 vào bể: gắn hộp khuếch tán không khí vào cửa trước của máy lọc để không
khí truyền vào biến thể CO2, những bong bóng li ti đó sẽ khuếch tán trong nước
hoặc khoét một lỗ trên ống dẫn của lưới lọc ở cửa vào nước của bể, gắn đầu ống dẫn
khí vào nhờ đó lượng CO2 được truyền vào nước dễ dàng.
+ pH thích hợp cho hầu hết cây là từ 6,5 - 7,2. Quan hệ giữa CO2, pH và độ cứng
của nước có quan hệ mật thiết, dưới một nồng độ nhất định lượng CO2 phải đủ để
nước trung tính.Ví dụ khi nồng độ của nước là 5 0dH thì cần phải có 37 mg/l CO2 để
có pH 6,6.

6


Luận văn tốt nghiệp

Bùi Thị Nga

2.1.5 Các thiết bị cần thiết khi trồng cây thủy sinh
- Bể kính: Thông thường bể thủy sinh được làm bằng kính, các tấm kính được cắt
và ghép lại với nhau, một số loại bể được uốn cạnh tròn nhưng giá thành cao hơn.
Thể tích bể lấy chiều dài làm
chuẩn, có nhiều kích cỡ khác
nhau (dài x rộng x cao): 70 x 45
x 35;100 x 50 x 40;130 x 60 x 45
hay 160 x 65 x 50 cm.
- Giá đỡ: bằng nhôm hoặc sắt,
giá đỡ là những thanh hình trụ
được ghép thành khung hình chữ
nhật, chiều cao của giá đỡ tùy
thuộc tầm ngắm của người chơi.

Hình 2.2: Cấu tạo của hệ thống lọc
- Máy lọc: máy lọc có tác dụng làm trong nước và hòa tan CO2. Có 2 loại máy lọc:
+ Máy lọc động lực:Loại máy lọc này được gắn ở phía trên bể, gắn phối hộp với
đèn neon một cách khéo léo. Sau một thời gian sử dụng phải rửa các thiết bị lọc nếu
không chất bẩn sẽ dính vào ống cao su, thùng bơm nước,làm giảm lưu lượng nước.
Lưu

ý

khi

rửa

lưới

lọc

không

nên

hứng

dưới

vòi

nước

mạnh

hoặc sử dụng chất tẩy rửa sẽ làm chết vi khuẩn có lợi cho việc lọc nước.

+ Máy lọc đặt dưới bể: Loại máy này được đặt chìm dưới đáy bể, hút nước từ dưới
lên tạo sự tuần hoàn nước nhưng không nên để dòng nước tuần hoàn quá mạnh ảnh
hưởng đến những loài hấp thu dinh dưỡng từ bộ rễ.

7

Luận văn tốt nghiệp

Bùi Thị Nga

- Đèn chiếu sáng: Trên thị trường có nhiều loại đèn như: đèn neon, huỳnh quang,
đèn thủy ngân, đèn halogen kim loại nhưng phổ biến nhất người ta sử dụng 2 loại
đèn là đèn neon và halogen kim loại.

Hình 2.3: Một loại đèn huỳnh quang
- Thiết bị khác:
+Thiết bị gia nhiệt: Thiết bị này dùng cho khu vực phía Bắc khi mùa đông, các tỉnh
thành khu vực phía Nam không cần thiết sử dụng.
+Thiết bị bổ sung CO2: Bao gồm bình CO2, hộp khuếch tán CO2, đồng hồ áp suất.

Hình 2.4: Sơ đồ chu trình làm việc của thiết bị cung cấp CO2

8


Luận văn tốt nghiệp

Bùi Thị Nga

2.2 TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÂY THỦY SINH HIỆN NAY
2.2.1Công trình nghiên cứu nước ngoài
Hiện tại, một số quốc gia trên thế giới như Nhật, Đức, Đài Loan, Đan Mạch...
đã công nghiệp hóa nghề trồng và nhân giống một số loại thực vật thủy sinh dùng
làm trang trí cho hồ cá cảnh. Năm 2006, cuộc thi về hồ kiểng cây thủy sinh diễn ra
tại Nhật đã thu hút được 959 hồ kiểng thủy sinh đến từ 36 quốc gia trên toàn thế

giới đã đem đến cho người xem những tác phẩm về cây thủy sinh trồng trong hồ
kiếng tuyệt đẹp (Tạp chí Thế giới cá kiểng, số 30/ 2007). Christel Kasselmann
(2003) đã sưu tầm được 300 loại cây thủy sinh sinh trưởng và phát triển bình
thường trong môi trường nhân tạo. Ảnh hưởng của hàm lượng CO2, phân bón hòa
tan, cường độ ánh sáng, thời gian chiếu sáng ... đến sinh trưởng và phát triển của
một số cây thủy sinh dùng làm kiểng trang trí trong hồ thủy tinh. Kết quả cho thấy :
pH biến động trong khoảng 6,8 - 7,2 ; độ cứng của nước biến động trong khoảng 4,0
- 8,0 0dH ; hàm lượng CO2 biến động 7,5 - 18,6 mg/l sẽ giúp cho một số loại rong
rêu thủy sinh phát triển tốt, màu sắc đẹp (Peter Hiscook, 2003). Tác giã Jamie
S.Johnson (2006) đã có rất nhiều nghiên cứu liên quan đến dinh dưỡng, cường độ
ánh sáng, nồng độ CO2 ...đến sự sinh trưởng và phát triển cho cây kiểng thủy sinh.
Theo kết quả này, hàm lượng N và K có ảnh hưởng khá quan trọng đến quá trình
phát triển của cây thủy sinh.
Việc thiết kế và bố trí các loại cây sao cho phù hợp trong một bể thủy sinh
được Pablo Tepoot (2005) chi tiết bằng hình ảnh trong quyển: “Aquarium plants:
The practical guide” hoặc Takashi Amano trình bày trong quyển “Aquarium plant
paradise”
Một số loại mầm bệnh gây hại, biện pháp khác phục và chế độ dinh dưỡng cho
cây thủy sinh cũng được tác giả Norman C. Fassett (1957) nghiên cứu.
Hiện nay, các tài liệu, tạp chí, sách tham khảo được nhiều quốc gia xuất bản.
Trong đó, nổi bật nhất là Nhật, Đức (www.tropica.com)

9


Luận văn tốt nghiệp

Bùi Thị Nga

2.2.2 Công trình nghiên cứu trong nước

Hiện nay, tại nước ta, kiểng thủy sinh được các nghệ nhân phát triển theo hướng
tự phát, chưa thấy công bố các kết quả nghiên cứu cụ thể về các yếu tố như nhiệt
độ, ánh sáng, hàm lượng CO2, độ pH, hàm lượng dinh dưỡng ...đến sự sinh trưởng
và phát triển của thực vật thủy sinh nuôi trồng trong các hồ kiếng. Dù rằng, các loài
thực vật thủy sinh dùng làm cây kiểng luôn là mặt hàng rất đắt giá. Tại Tp. HCM,
trung bình, một hồ kiểng thủy sinh (có khoảng 10 loại cây kiểng thủy sinh, kích
thước 120 cm x 70 cm x 70 cm) giá trị có thể tới 10 - 12 triệu đồng/ hồ. Đa số, các
loại rong, rêu, cỏ thủy sinh được nhập nội từ nước ngoài. Một số lọai rêu (trong đó
có rêu Mạc ty, rêu thông noel...) được sưu tập trong nước. Nhiều giống thủy sinh
được bán khá đắt, biến động từ 30.000 đ - 200.000 đ/ cây, tùy thuộc vào giống cây
và kích thước cây. Đặc biệt, nhóm rêu thủy sinh có giá bán rất cao, trung bình
khoảng 150.000 đ - 200.000 đ/ 1 cm2.
Diễn đàn về cá cảnh, cây kiểng thủy sinh tại địa chỉ www.aquabird.com.vn hay
www.aquasaigon.org khá hấp dẫn, nhằm trao đổi các thông tin khoa học kỹ thuật có
liên quan đến lĩnh vực này

10


Luận văn tốt nghiệp

Bùi Thị Nga

Chương 3
MỤC TIÊU, NỘI DUNG VÀ
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
3.1 MỤC TIÊU
- Bước đầu khảo sát, điều tra, định danh, phân loại thực vật một số giống kiểng thủy
sinh nội địa và nhập nội có trên địa bàn Tp. Hồ Chí Minh nhằm xác định chính xác
tên, họ của từng giống làm cơ sở cho các nghiên cứu sâu hơn và công tác quản lý

giống khoa học hơn.
- Bước đầu ghi nhận các đặc điểm nông học, điều kiện sống, khả năng tăng trưởng
của một số giống thủy sinh nội địa và nhập nội để làm cơ sở trong việc phân bố, sắp
đặt vị trí từng giống thủy sinh trong quá trình nuôi trồng nhân tạo trong hồ thủy sinh
cảnh sao cho phù hợp với màu sắc, hình dáng và khả năng tăng trưởng, giúp quá
trình thiết kế hồ thủy sinh mang tính hài hòa, đúng khoa học và tăng tính mỹ quan.
- Đánh giá sơ bộ khả năng phát triển của loại kiểng thủy sinh thông qua những điểm
mạnh, điểm yếu, cơ hội và những thách thức của nghề mới này nhằm góp phần định
hướng phát triển nông nghiệp đô thị, giúp các cơ sở sản xuất kinh doanh định hướng
phát triển, đáp ứng sản phẩm cây thủy sinh cho người tiêu dùng trong bối cảnh hiện
nay của Tp. Hồ Chí Minh.
- Trên cơ sở này, đề tài sẽ đề xuất một số phương pháp thiết kế, bố trí cây kiểng
thủy sinh phù hợp với sự tăng trưởng và đặc điểm của từng giống trong một hồ thủy
sinh nhằm giúp việc thiết kế, thi công hồ thủy sinh dễ dàng hơn, khoa học hơn và
tăng tính thẩm mỹ cho hồ thủy sinh cảnh.
3.2 NỘI DUNG
- Phân loại dựa theo các tiêu chí trong bản mô tả thực vật học trong phiếu điều tra
(sọan sẵn)

11


Luận văn tốt nghiệp

Bùi Thị Nga

- Cùng với tên Việt Nam, tên khoa học, và hình ảnh thực tế của từng giống sẽ là
nguồn tư liệu cho công tác quản lý giống, xuất nhập khẩu nguồn giống, các nghiên
cứu về điều kiện nuôi trồng của từng giống và ứng dụng trong việc thiết kế thủy
sinh cảnh đúng khoa học và thẩm mỹ hơn.

- Từ các cơ sở về đặc điểm giống, xây dựng nên quy luật phối kết các giống trong
việc thiết kế, thi công hồ cảnh quan đúng khoa học và tăng tính mỹ quan. Đề xuất
một số phương án thiết kế hồ thuỷ sinh cảnh.
3.3 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
3.3.1 Điều tra khảo sát
- Chọn địa điểm điều tra
+ Chọn các khu vực chợ chuyên bán cây kiểng thủy sinh như đường Nguyễn Thông
(Q3), Lý Chính Thắng (Q3) …
+ Chọn các showroom trưng bày cây kiểng thủy sinh ở đường Nguyễn Cư Trinh,
Bùi Viện (Q1), Nam Kỳ Khởi Nghĩa (Q3), Nơ Trang Long (Bình Thạnh)…
+ Chọn các cơ sở sản xuất cây kiểng thủy sinh Nguyễn Thi Thập (Q7), Nơ Trang
Long (Bình Thạnh), Quốc lộ 50 (Bình Chánh), Lãnh Binh Thăng (Q11), Nguyễn Cư
Trinh (Q1), Tuấn Anh (Gò Vấp), Nguyễn Hiệp (Bình Thạnh), Thủy Mộc (Q5) …
+ Chọn một số vựa kiểng thủy sinh tại khu vực Quốc lộ 50 (Bình Chánh), Phan Huy
Ích (Gò Vấp), Trường Sơn (Tân Bình)...
- Thu thập số liệu và khảo sát địa bàn: Thông qua các Chi hội Sinh vật cảnh, Hội
hoa lan, Hội nông dân, Câu lạc bộ khuyến nông, Hội làm vườn...của các quận,
huyện để thu thập các số liệu thứ cấp có liên quan đến nghề nuôi trồng cây kiểng
thủy sinh và khảo sát số hộ nuôi trồng kiểng thủy sinh, số hộ kinh doanh kiểng thủy
sinh...có trên địa bàn.
- Điều tra, phỏng vấn nông hộ, người sản xuất, kinh doanh: Mỗi khu vực chọn 1 - 2
hộ. Tổng số mẫu điều tra khoảng 10 - 15 mẫu, gồm :
 Thiết kế mẫu điều tra với những nội dung như sau (phụ lục đính kèm):
+ Thông tin tổng quát
+ Giống và giá thành cây giống

12


Luận văn tốt nghiệp

Bùi Thị Nga

+ Ghi nhận tất cả các đặc điểm thực vật, xuất xứ, nguồn gốc của giống cây
+ Kỹ thuật nuôi trồng và chi phí đầu tư
+ Những khó khăn, vướng mắc trong sản xuất, nuôi trồng kiểng thủy sinh cụ
thể cho từng yếu tố gây ảnh hưởng
+ Kiến nghị của người dân trong việc phát triển nghề nuôi trồng kiểng thủy
sinh.
 Phương pháp điều tra
+ Chọn ngẫu nhiên các hộ dân có nuôi trồng hoặc kinh doanh cây kiểng thủy
sinh (một lọai giống hay nhiều lọai giống...) ở các khu vực như trên (theo sự
giới thiệu của các chi hội chuyên ngành có liên quan).
+ Phỏng vấn trực tiếp các hộ dân sản xuất, nuôi trồng, kinh doanh...kiểng
thủy sinh theo bản biểu sọan sẵn.
+ Đo đếm, thu thập các số liệu liên quan đến đặc điển sinh trưởng, phát triển
của từng giống, các đặc điểm nông học khác ...của từng giống
+ Tìm hiểu cách thiết lập một bể thủy sinh và phong cách (trường phái)
thông qua các cửa hàng kinh doanh và một số nghệ nhân trong lĩnh vực thủy
sinh.
- Xử lý, thống kê, phân tích số liệu thu thập được trên EXCEL
- Sử dụng phương pháp SWOT để phân tích tình hình sản xuất, kinh doanh cây
kiểng thủy sinh và định hướng phát triển của lạoi cây trồng mới này trên địa bàn
Tp.Hồ Chí Minh.
- Dụng cụ thí nghiệm : gồm pH kế, máy đo hàm lượng CO2, EC, độ cứng của nước,
thước dây, khay chứa mẫu, máy chụp hình, viết, tập ...
3.3.2 Định danh, phân lọai thực vật
- Định danh, phân loại theo phương pháp hình thái so sánh: dựa vào đặc điểm hình
thái, nhất là hình thái cơ quan sinh sản.
- Dựa vào tài liệu, sách chuyên môn của các nhà khoa học trong và ngòai nước: như

Phạm Hoàng Hộ, Võ Văn Chi, Đỗ Tất Lợi, Trần Hợp,

13


Luận văn tốt nghiệp

Bùi Thị Nga

- Tài liệu, thông tin chuyên ngành : Các trang web chuyên ngành (www.
Tropica.com ;

www.plants.usda.com...),

diễn

đàn

cây

kiểng

thủy

sinh

(www.aquabird.com.vn; www. thuymoc.com ; www.aquasaigon.org ...), tạp chí
khoa học...
- Liên hệ với các nhà khoa học : như TS. Võ Văn Chi ; PGS,TS. Trần Hợp ; TS.
Nguyễn Văn Kế ; KS. Trần Văn Lâu ... để định danh, phân lọai thực vật cho một số

giống kiểng thủy sinh chưa được định danh chính xác.

14


Luận văn tốt nghiệp

Bùi Thị Nga

Chương 4
KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
4.1 KẾT QUẢ KHẢO SÁT VÀ ĐIỀU TRA MỘT SỐ GIỐNG CÂY THỦY
SINH TRÊN ĐỊA BÀN TP. HCM
4.1.1 Địa điểm khảo sát
Khảo sát một số địa điểm kinh doanh và sản xuất cây kiểng thủy sinh tập
trung. Kết quả ghi nhận dưới đây:
- Cơ sở sản xuất và kinh doanh cây thủy sinh Anh Tuấn. Địa chỉ: số 73/ 497 Z,
Đường Huỳnh Văn Nghệ, Phường 12, Quận Gò Vấp, Tp. HCM
- Doanh nghiệp tư nhân Lý Vũ. Địa chỉ: số 201, Đường Bùi Viện, Quận 1, Tp.
HCM
- Doanh nghiệp tư nhân Ân Phúc Thành. Địa chỉ: số 9, cư xá Bình Thới, Quận 11,
Tp. HCM
- Doanh nghiệp tư nhân Thủy Mộc. Địa chỉ: số 122/ 4, Đường Trần Tuấn Khải,
phường 5, quận 5, Tp. HCM
- Cơ sở kinh doanh bể thủy sinh Nguyễn Hiệp. Địa chỉ: số 113/ 28 B1, Đường Ngô
Đức Kế, phường12, Quận Bình Thạnh.
- Cơ sở kinh doanh bể thủy sinh Hiệp An. Địa chỉ: số 19 A/ 4, đường Lý Thường
Kiệt, Thị trấn Hóc Môn, Tp. HCM.
- Cơ sở kinh doanh bể thủy sinh Hậu. Địa chỉ: số 3 C, Đường Nguyễn Văn Đậu,
Phường12, Quận Bình Thạnh, Tp. HCM

- Cơ sở kinh doanh bể thủy sinh Thủy. Địa chỉ: số 114, Đường Nguyễn Văn Nghi,
Phường 5, Quận Gò Vấp, Tp. HCM.
- Cơ sở kinh doanh bể thủy sinh Hồng Thái. Địa chỉ: số 114, Đường Quang Trung,
Phường12, Quận Gò Vấp, Tp. HCM

15


Luận văn tốt nghiệp

Bùi Thị Nga

- Tại một số cửa hàng kinh doanh thủy sinh trên đường Nguyễn Thông, Võ Thị Sáu,
Bà Huyện Thanh Quan, Nam Kỳ Khởi Nghĩa, Nguyễn Cư Trinh …
4.1.2 Thành phần và số lượng giống cây thủy sinh tại các địa điểm khảo sát
Hầu hết các cơ sở kinh doanh cây kiểng thủy sinh đều tự chủ động nguồn cây
giống thông qua nhập khẩu hoặc tự sưu tập. Thành phần cây giống khá phong phú,
qua khảo sát nhận thấy rằng: cơ cấu giống tại các cơ sở này tương tự nhau. Đa số
các chủ cơ sở chưa hoặc không quan tân đến tên khoa học của giống và thường tự
đặt tên riêng cho từng giống mà họ nuôi trồng hoặc đang kinh doanh. Trừ một số cơ
sở đã chuyển hướng đẩy mạnh sự phát triển của nghề nay lên tầm cao, mang tính
chuyên nghiệp hơn như: cơ sở Thủy Mộc, Ân Phúc Thành.
Qua khảo sát điều tra, định danh, phân lọai được 80 loài thủy sinh được bày
bán trên thị trường tại Tp. Hồ Chí Minh. Trong đó đã định danh được 66 loài thuộc
20 họ khác nhau. Do giới hạn thời gian, nên 14 loài chưa được định danh chính xác.
4.1.3 Danh sách các cây thủy sinh được khảo sát tại thị trường Tp. Hồ Chí
Minh
Trên cơ sở điều tra tại các cơ sở sản xuất và kinh doanh kiểng thủy sinh đề
tài đã thu thập được số lượng và thành phần loài như sau:

16